Giáo trình Nguyên lý kế toán - Ngành/nghề: Kế toán doanh nghiệp

CỤC HÀNG HẢI VIỆT NAM

TRƯỜNG CAO ĐẲNG HÀNG HẢI I

GIÁO TRÌNH

MÔN HỌC

: NGUYÊN LÝ KẾ TOÁN

NGÀNH/NGHỀ: KẾ TOÁN DOANH NGHIỆP

TRÌNH ĐỘ : CAO ĐẲNG NGHỀ

(Ban hành kèm theo Quyết định số.....QĐ/ ngày......tháng........năm....của ...........)

Hải Phòng – Năm 2017

TUYÊN BỐ BẢN QUYỀN

Tài liệu này thuộc loại sách giáo trình nên các nguồn thông tin có thể được

phép dùng nguyên bản hoặc trích dùng cho các mục đích về đào tạo và tham

khảo.

Mọi mục đích khác mang tính lệch lạc hoặc sử dụng với mục đích kinh

doanh thiếu lành mạnh sẽ bị nghiêm cấm.

1

LỜI GIỚI THIỆU

Hoạt động tổ chức và quản lý của các doanh nghiệp trong nền kinh tế

quốc dân luôn cần những thông tin về các hoạt động kinh tế, tài chính một cách

đầy đủ, kịp thời, chính xác và có hệ thống. Những thông tin này chỉ có thể

được thông qua hạch toán kế toán.

Với mục đích cung cấp những kiến thức cơ bản một cách toàn diện, có

hệ thống và hiện đại về nguyên lý kế toán, Khoa Kinh tế đã tổ chức biên soạn

giáo trình “ Nguyên lý kế toán” nhằm đáp ứng yêu cầu học tập, nghiên cứu của

sinh viên, đặc biệt sinh viên cao đẳng chính quy.

Nội dung giáo trình được bố cục gồm 8 chương do Ths Đỗ Thị Đào

Hạnh là chủ biên. Mỗi chương được kết cấu thành 3 phần: phần mục tiêu nhằm

giới thiệu khái quát những kiến thức mà sinh viên cần nắm bắt cụ thể trong

từng chương; phần nội dung được biên soạn theo trình tự, kết cấu, nội dung

được biên soạn theo trình tự, kết cấu, nội dung của môn học một cách chi tiết,

cụ thể, với những ví dụ minh họa thực tế dễ hiểu; phần tóm tắt nội dung nhằm

nêu bật những khái niệm cơ bản, những nội dung cốt yếu của chương; phần câu

hỏi trắc nghiệm, câu hỏi đúng sai, bài tập mẫu có đáp án kèm theo và bài tập áp

dụng giúp sinh viên luyện tập củng cố phàn kiến thức đã học.

Giáo trình này được biên soạn trên cơ sở tham khảo các giáo trình, tài

liệu phong phú của các trường đại học trong nước đồng thời cập nhật chế độ kế

toán, các chuẩn mực kế toán do Bộ Tài chính mới ban hành.

Qua 8 chương của cuốn sách, sinh viên có thể nắm được toàn diện các

vấn đề của nguyên lý kế toán. Tuy nhiên do giáo trình được biên soạn lần đầu

tiên nên không tránh khỏi các thiếu sót. Chúng tôi rất mong nhận được nhiều ý

kiến đóng góp của đồng nghiệp, sinh viên trong quá trình sử dụng để giáo trình

được sửa chữa, bổ sung hoàn thiện hơn

Xin chân thành cảm ơn!

Hải Phòng, tháng 10 năm 2017

2

MỤC LỤC

TT

Nội dung

Trang

TUYÊN B Ố B Ả N QUY Ề N ...................................................................................... 1

L Ờ I GI Ớ I THI Ệ U...................................................................................................... 2

M Ụ C L Ụ C................................................................................................................. 3

DANH M Ụ C CH Ữ VI Ế T T Ắ T VÀ KÍ HI Ệ U .......................................................... 9

DANH M Ụ C CÁC B Ả NG...................................................................................... 12

DANH M Ụ C CÁC HÌN H ....................................................................................... 13

N Ộ I DUNG MÔN H Ọ C ......................................................................................... 14

Chương 1. BẢ N CH ẤT VÀ PHƯƠNG PHÁP HẠ CH TOÁN K Ế TOÁN ........... 15

1. S ự hình thành và phát tri ể n k ế toán..................................................................... 15

2. Khái ni ệ m, vai trò, phân lo ạ i các lo ạ i h ạ ch toá n ................................................. 16

2.1. Khái ni ệ m h ạ ch toán :....................................................................................... 16

2.2. Vai trò h ạ ch toán.............................................................................................. 16

2.3. Phân lo ạ i h ạ ch toán :....................................................................................... 17

3. H ạ ch toán k ế toán................................................................................................ 19

3.1. Cách ti ế p c ận và định nghĩa kế toán ................................................................ 19

3.2. Khái ni ệ m k ế toán ............................................................................................. 22

3.3. Thước đo sử d ụ ng trong k ế toán. ..................................................................... 22

3.4. Ch ức năng, tác dụ ng, nhi ệ m v ụ , phân lo ạ i, yêu c ầ u c ủ a k ế toán. ................... 22

4. Khái ni ệ m và các nguyên t ắ c k ế toán đượ c th ừ a nh ậ n........................................ 26

4.1. M ộ t s ố khái ni ệ m :............................................................................................. 26

4.2. Các nguyên t ắ c k ế toán :................................................................................... 26

5. Đối tượ ng c ủ a k ế toán ......................................................................................... 28

5.1. Đối tượ ng k ế toán: ........................................................................................... 28

5.2. N ộ i dung c ủa đối tượ ng k ế toá n ....................................................................... 28

6. Phương pháp kế toán........................................................................................... 32

3

6.1. Phương pháp chứ ng t ừ k ế toán. ....................................................................... 32

6.2. Phương pháp tính giá....................................................................................... 33

6.3. Phương pháp đố i ứ ng tài kho ả n....................................................................... 33

6.5. Phương pháp tổ ng h ợ p – cân đố i ..................................................................... 33

BÀI T Ậ P TH Ự C HÀNH C Ủ A H Ọ C VIÊN ........................................................... 34

Câu h ỏ i tr ắ c nghi ệ m ................................................................................................ 34

Câu h ỏi Đúng/sa i ..................................................................................................... 43

Bài t ậ p áp d ụ ng........................................................................................................ 46

Chương 2. PHƯƠNG PHÁP CHỨ NG T Ừ K Ế TOÁN ..........................................4 9

1. N ội dung và ý nghĩa của phương pháp chứ ng t ừ k ế toán.................................... 49

1.1. N ộ i dung c ủa phương pháp chứ ng t ừ .......................................................... 49

1.2. Ý nghĩa của phương pháp chứ ng t ừ k ế toán ............................................... 50

2. Ch ứ ng t ừ k ế toán và các y ế u t ố cơ bả n c ủ a ch ứ ng t ừ k ế toán............................. 50

2.1. Ch ứ ng t ừ k ế toán là gì ?.............................................................................. 50

2.2. Phân lo ạ i ch ứ ng t ừ ...................................................................................... 51

2.3. N ộ i dung và các y ế u t ố cơ bả n c ủ a ch ứ ng t ừ k ế toán ................................. 52

3.

Trình t ự luân chuy ể n ch ứ ng t ừ k ế toán ....................................................... 54

3.1. L ậ p ho ặ c ti ế p nh ậ n ch ứ ng t ừ k ế toán t ừ bên ngoài ..................................... 54

3.2. Ki ể m tra ch ứ ng t ừ , phê duy ệ t n ộ i dung nghi ệ p v ụ ch ứ ng t ừ k ế toá n .......... 55

3.3. S ử d ụ ng ch ứ ng t ừ k ế toán ............................................................................ 55

3.4. B ả o qu ản và lưu t r ữ ch ứ ng t ừ k ế toán ......................................................... 56

4.

Gi ớ i thi ệ u m ộ t s ố ch ứ ng t ừ (Ph ụ l ụ c).......................................................... 56

BÀI T Ậ P TH Ự C HÀNH C Ủ A H Ọ C VIÊN ........... Error! Bookmark not defined.

Câu hỏi trắc nghiệm ................................................ Error! Bookmark not defined.

Câu h ỏi Đúng/ Sai ................................................................................................... 61

Bài t ậ p áp d ụ ng........................................................................................................ 62

Chương 3. PHƯƠ NG PHÁP TÍNH GIÁ CÁC ĐỐ I T ƯỢ NG K Ế TOÁN.............6 2

1. Khái ni ệ m, n ội dung, ý nghĩa, nguyên tắ c c ủa phương pháp tính giá các đố i

tượ ng k ế toá n ........................................................................................................... 63

4

1.1. Khái ni ệ m ......................................................................................................... 63

1.2. N ộ i dung c ủa phương pháp tính giá. .......................................................... 63

1.3. Ý nghĩa.............................................................................................................. 63

1.4. Các nguyên t ắc cơ bản liên quan đế n vi ệc tính giá các đối tượ ng k ế toán. .... 64

2. Tính giá m ộ t s ố đối tượ ng ch ủ y ế u. .................................................................... 64

2.1. Nguyên v ậ t li ệ u, công c ụ d ụ ng c ụ . ................................................................... 65

2.2. Đố i v ới TSCĐ:.................................................................................................. 69

2.3. Trình t ự tính giá tài s ả n. .................................................................................. 74

BÀI T Ậ P TH Ự C HÀNH C Ủ A H Ọ C VIÊN ........................................................... 77

Câu h ỏ i tr ắ c nghi ệ m ................................................................................................ 77

Bài t ậ p m ẫ u.............................................................................................................. 80

Chương 4. PHƯƠ NG PHÁP TÀI KHO Ả N............................................................ 84

1. N ội dung, ý nghĩa của phương pháp tài khoả n k ế toán....................................... 84

2.

Tài kho ả n và k ế t c ấ u chung c ủ a tài kho ả n .................................................. 85

2.1. Khái ni ệ m và cách m ở tài kho ả n ................................................................. 85

2.2. Các lo ạ i tài kho ả n k ế toán .......................................................................... 87

2.3. K ế t c ấ u tài kho ả n k ế toán ............................................................................ 89

3.

Cách ghi chép, ph ả n ánh nghi ệ p v ụ kinh t ế tài chính phát sinh vào tài

kho ả n k ế toán........................................................................................................... 93

3.1. Ghi đơn ........................................................................................................ 93

3.2. Ghi kép ........................................................................................................ 94

4.

K ế toán t ổ ng h ợ p- chi ti ế t............................................................................ 97

4.1. K ế toán t ổ ng h ợ p ......................................................................................... 97

4.2. K ế toán chi ti ế t ............................................................................................ 97

4.3. M ố i quan h ệ gi ữ a k ế toán t ổ ng h ợ p và k ế toán chi ti ế t: ............................. 97

4.4. Đố i chi ế u gi ữ a k ế toán t ổ ng h ợ p và k ế toán chi ti ế t ................................... 97

4.5. M ố i quan h ệ gi ữ a tài kho ả n và b ả n g cân đố i k ế toán................................. 99

4.6. Ki ể m tra s ố li ệ u ghi chép trên tài kho ả n k ế toán ........................................ 99

5.

H ệ th ố ng tài kho ả n k ế toán áp d ụ ng cho doanh nghi ệ p. M ộ t s ố v ấn đề

c ầ n bi ế t và c ầ n ghi nh ớ khi s ử d ụ ng h ệ th ố ng tài kho ả n ....................................... 105

5

5.1. N ộ i dung ch ủ y ế u c ủ a h ệ th ố ng tài kho ả n k ế toán doanh nghi ệ p. ............ 105

5.2. Gi ớ i thi ệ u h ệ th ố ng tài kho ả n k ế toán áp d ụ ng cho các doanh

nghi ệp.(Ban hành theo Thông tư số 200/2014/TT-BTC) (Ph ụ l ụ c) ...................... 108

BÀI T Ậ P TH Ự C HÀNH C Ủ A H Ọ C VIÊN ........... Error! Bookmark not defined.

Câu h ỏ i tr ắ c nghi ệ m .............................................................................................. 108

Bài tập áp dụng........................................................ Error! Bookmark not defined.

Chương 5. PHƯƠNG PHÁP TỔ NG H ỢP CÂN ĐỐ I K Ế TOÁN .......................1 13

1.

Báo cáo k ế toán ......................................................................................... 114

1.1. Khái ni ệ m :................................................................................................. 114

1.2. Phân lo ạ i :.................................................................................................. 114

2.

B ảng cân đố i k ế toán. ................................................................................ 114

2.1. Khái ni ệ m :................................................................................................. 114

2.2. N ộ i dung, k ế t c ấu BCĐKT......................................................................... 115

3.

Báo cáo k ế t qu ả ho ạt độ ng kinh doanh (Báo cáo thu nh ậ p)...................... 117

3.1. Khái ni ệ m :................................................................................................. 117

3.2. N ộ i dung và k ế t c ấ u c ủa BCKQHĐKD ..................................................... 117

3.3. M ẫu BCKQHĐKD.(Phụ l ụ c)..................................................................... 119

4.

Báo cáo lưu chuyể n ti ề n t ệ (Báo cáo ngân lưu) ........................................ 119

4.1. Khái ni ệ m :................................................................................................. 119

4.2. Phương pháp lậ p BCLCTT........................................................................ 119

4.3. M ẫ u BCLCTT(Ph ụ l ụ c) ............................................................................. 120

5.

Thuy ế t minh báo cáo tài chính .................................................................. 120

BÀI

T Ậ P TH Ự C HÀNH C Ủ A H Ọ C

VIÊN ………………………………………………………………120

Câu h ỏ i tr ắ c nghi ệ m .............................................................................................. 120

Câu h ỏi đúng sa i .................................................................................................... 124

Bài t ậ p áp d ụ ng...................................................................................................... 125

Chương 6. SỔ K Ế TOÁN VÀ CÁC HÌNH TH Ứ C K Ế TOÁN............................ 133

1.

Khái ni ệ m và phân lo ạ i s ổ k ế toán. ........................................................... 134

1.1. Khái ni ệ m :................................................................................................. 134

6

1.2. Phân lo ạ i s ổ k ế toán:................................................................................. 134

2. Phương pháp ghi sổ - Ch ữ a s ổ k ế . ............................................................. 138

2.1. Phương pháp ghi sổ .................................................................................. 138

2.2. Phương pháp sử a s ổ .................................................................................. 139

3.

Các hình th ứ c k ế toán áp d ụ ng ở các doanh nghi ệ p Vi ệ t Nam ................. 141

3.1. Hình th ứ c k ế toán Nh ậ t ký - S ổ cái :........................................................ 141

3.2. Hình th ứ c k ế toán ch ứ ng t ừ ghi s ổ :........................................................... 144

3.3. Hình th ứ c k ế toán Nh ậ t ký chung.............................................................. 147

3.4. Hình th ứ c k ế toán Nh ậ t ký – ch ứ ng t ừ :..................................................... 149

4.

Gi ớ i thi ệ u m ẫ u s ổ k ế toán (Ph ụ l ụ c).......................................................... 152

BÀI T Ậ P TH Ự C HÀNH C Ủ A H Ọ C VIÊN ......................................................... 152

Câu h ỏ i tr ắ c nghi ệ m .............................................................................................. 152

Bài tập áp dụng........................................................ Error! Bookmark not defined.

Chương 7. H Ệ TH Ố NG PHÁP LÝ K Ế TOÁN .................................................... 167

1.

2.

S ự c ầ n thi ết và cơ sở thi ế t l ậ p h ệ th ố ng pháp lý k ế toán........................... 168

Các nhân t ố ảnh hưởng đế n h ệ th ố ng pháp lý k ế toán qu ố c gia ............... 169

2.1. Các thành t ố cúa h ệ th ố ng pháp lý k ế toán qu ố ct ế ................................... 171

2.2. H ệ th ố ng pháp lý k ế toán Vi ệ t Nam .......................................................... 175

BÀI T Ậ P TH Ự C HÀNH C Ủ A H Ọ C VIÊN …………………………………153

Chương 8.T Ổ CH Ứ C CÔNG TÁC K Ế TOÁN .................................................... 180

1.

2.

N ộ i dung công tác k ế toán ở đơn vị . ......................................................... 180

Ý nghĩa, yêu cầ u và nhi ệ m v ụ c ủ a t ổ ch ứ c công tác k ế toá n .................... 181

2.1. Ý nghĩa củ a t ổ ch ứ c công tác k ế toán ....................................................... 181

2.2. Yêu c ầ u và nhi ệ m v ụ c ủ a t ổ ch ứ c công tác k ế toán .................................. 181

3.

N ộ i dung t ổ ch ứ c công tác k ế toán............................................................ 183

3.1. T ổ ch ứ c h ệ th ố ng ch ứ ng t ừ k ế toán và công tác h ạch toán ban đầ u. ....... 183

3.2. T ổ ch ứ c v ậ n d ụ ng h ệ th ố ng tài kho ả n k ế toán. ......................................... 183

3.3. T ổ ch ứ c l ự a ch ọ n hình th ứ c k ế toán.......................................................... 183

3.4. T ổ ch ứ c h ệ th ố ng báo cáo k ế toán. ........................................................... 184

7

3.5. T ổ ch ứ c b ộ máy k ế toán............................................................................. 184

3.6. T ổ ch ứ c th ự c hi ệ n ki ể m tra k ế toán n ộ i b ộ ................................................ 190

3.7. T ổ ch ứ c ứ ng d ụ ng công ngh ệ thông tin vào công tác k ế toán. ................. 190

3.8. T ổ ch ứ c b ố trí s ắ p x ế p phân công cán b ộ k ế toán, phân quy ề n c ậ p nh ậ t,

khai thác thông ti n ................................................................................................. 191

BÀI T Ậ P TH Ự C HÀNH C Ủ A H Ọ C VIÊN ......................................................... 168

PH Ụ L Ụ C ..............................................................................................................1 92

1.

Gi ớ i thi ệ u 1 s ố ch ứ ng t ừ ............................................................................ 192

1.1. Phi ế u thu .................................................................................................... 192

1.2. Phi ế u chi .................................................................................................... 192

1.3. Gi ấy đề ngh ị t ạ m ứ ng:............................................................................... 193

1.4. Gi ấ y thanh toán t ạ m ứ ng: ........................................................................ 194

1.5. Phi ế u nh ậ p kh o .......................................................................................... 195

1.6. Phi ế u xu ấ t kh o ........................................................................................... 196

1.7. Hoá đơn giá trị gia tăng............................................................................ 197

2.

3.

Mô t ả quan h ệ gi ữ a các tài kho ả n trong h ệ th ố ng TK k ế toán DNVN ..... 198

Gi ớ i thi ệ u h ệ th ố ng tài kho ả n k ế toán áp d ụ ng cho các doanh

nghi ệp.(Ban hành theo Thông tư số 200/2014/TT-BTC)...................................... 200

4.

M ẫ u b ảng cân đố i k ế toán. ........................................................................ 207

M ẫu BCKQHĐKD. (Phụ l ụ c )................................................................... 211

M ẫ u BCLCTT ........................................................................................... 213

Gi ớ i thi ệ u m ẫ u s ổ k ế toán.......................................................................... 213

M ẫ u s ổ Hình th ứ c Nh ậ t ký chung.......................................................... 217

S ổ cái ..................................................................................................... 218

Nh ậ t ký thu ti ề n ...................................................................................... 218

Nh ậ t ký chi ti ề n ...................................................................................... 219

Nh ậ t ký mua hàng .................................................................................. 220

Nh ậ t ký bán hàng ................................................................................... 220

Ch ứ ng t ừ ghi s ổ ..................................................................................... 221

S ổ đăng ký chứ ng t ừ ghi s ổ ................................................................... 222

8

7.2.3.

S ổ Cái .................................................................................................... 222

TÀI LI Ệ U THAM KH Ả O..................................................................................... 227

DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT VÀ KÍ HIỆU

9

Chữ viết tắt

BCLCTT

Giải thích

Báo cáo lưu chuyển tiền tệ

Bảng cân đối kế toán

Báo cáo kết quả hoạt động kinh doanh

Có

BCĐKT

BCKQHĐKD

C

CCDC

CK

Công cụ dụng cụ

Cuối kì

CP

Chi phí

DN

Doanh nghiệp

Dở dang

DD

ĐGBQ

ĐK

Đơn giá bình quân

Đầu kì

NKC

GTGT

N

Nhật ký chung

Giá trị gia tăng

Nợ

NH

Ngân hàng

NVL

NV

Nguyên vật liệu

Nguồn vốn

SD

Số dư

SXKD

SPDD

SP

Sản xuất kinh doanh

Sản phẩm dở dang

Sản phẩm

SPS

Số phát sinh

TK

Tài khoản

TNHH

Trách nhiệm hữu hạn

10

Chữ viết tắt

Giải thích

TS

Tài sản

TSCĐ

VNĐ

VL

Tài sản cố định

Việt nam đồng

Vật liệu

XDCB

Xây dựng cơ bản

11

DANH MỤC CÁC BẢNG

Số bảng

1.1

Tên bảng

Trang

20

Bảng so sánh các loại hạch toán

1.2

Bảng so sánh Kế toán tài chính và Kế toán quản trị

Bảng tổng hợp chi tiết tài khoản

27

4.1

104

Bảng tổng hợp chi tiết tài khoản Phải trả người bán và Phải

thu của khách hàng

4.2

104

4.3

4.4

6.1

6.2

6.3

6.4

6.5

6.6

Bảng cân đối kế toán

105

110

143

144

145

Bảng chi tiết số phát sinh

Mẫu sổ đăng kí chứng từ ghi sổ

Mẫu sổ Nhật kí Sổ cái

Mẫu sổ kết cấu kiểu hai bên

Mẫu sổ kết cấu kiểu một bên

Mẫu sổ kết cấu kiểu nhiều cột

Mẫu sổ kết cấu kiểu bàn cờ

12

DANH MỤC CÁC HÌNH

Số hiệu

hình

Tên hình, sơ đồ

Trang

4.1

4.2

4.3

4.4

4.5

4.6

4.7

4.8

4.9

4.10

6.1

6.2

6.3

6.4

8.1.

8.2

Kết cấu tài khoản Tài sản

97

Kết cấu tài khoản Chi phí trả trước

Kết cấu tài khoản Nguồn vốn

97

Kết cấu tài khoản quá trình hoạt động

98

Kết cấu tài khoản Thu nhập

98

Kết cấu tài khoản Chi phí

98

Kết cấu tài khoản xác định kết quả hoạt động

Kết cấu tài khoản Hao mòn tài sản cố định

Mối quan hệ Kế toán tổng hợp và Kế toán chi tiết

Mối quan hệ giữa tài khoản và Bảng cân đối kế toán

Trình tự kế toán của hình thức Nhật kí Sổ cái

Trình tự kế toán của hình thức Chứng từ ghi sổ

Trình tự kế toán của hình thức Nhật kí chung

Trình tự kế toán của hình thức Nhật kí chứng từ

Bộ máy kế toán theo mô hình tổ chức tập trung

Bộ máy kế toán theo mô hình tổ chức phân tán

98

99

103

105

152

155

157

161

196

197

Bộ máy kế toán theo mô hình tổ chức vừa tập trung vừa

phân tán

8.3

199

13

GIÁO TRÌNH MÔN HỌC

Tên môn học: NGUYÊN LÝ KẾ TOÁN

Mã số môn học: MH 09

Vị trí, tính chất của môn học:

- Vị trí: Môn học nguyên lý kế toán thuộc nhóm các môn học cơ sở được

bố trí giảng dạy sau khi đã học xong các môn học chung. Môn học có vị trí

quan trọng trong khoa học kinh tế quản lý nói chung và khoa học kế toán nói

riêng.

- Tính chất: Môn học nguyên lý kế toán cung cấp những kiến thức cơ

bản, nền tảng về kế toán làm cơ sở cho học sinh học tốt các môn chuyên môn

của nghề.

- Ý nghĩa và vai trò của môn học/mô đun: Là cơ sở để học các môn

chuyên môn của nghề.

Mục tiêu của môn học:

- Về kiến thức: Trình bày được những kiến thức cơ bản của lĩnh vực kế

toán: Khái niệm, đặc điểm, nhiệm vụ, yêu cầu, đối tượng của kế toán; phân loại

được tài sản của đơn vị kế toán và hệ thống phương pháp kế toán; phân biệt

được các hình thức kế toán và xác định được các loại sổ sách cần thiết cho từng

hình thức kế toán.

- Về kỹ năng: Sử dụng được các phương pháp kế toán để thực hành ghi

chép các hoạt động chủ yếu trong đơn vị kế toán; Vận dụng được những kiến

thức đã được học vào nghiên cứu môn học chuyên môn cuả nghề và ứng dụng

có hiệu quả vào hoạt động thực tiễn sau này.

- Về năng lực tự chủ và trách nhiệm: Cần cꢀ, tích cực, chủ động tiếp thu

kiến thức, làm đầy đủ các bài kiểm tra, bài tập thảo luận mà giáo viên yêu cầu,

tuân thủ những yêu cầu về phẩm chất của nghề kế toán là trung thực, chính xác,

khoa học, thấy được tầm quan trọng của việc nghiên cứu những kiến thức cơ bản

nền tảng kế toán đến nghề nghiệp sau này.

Nội dung của môn học:

14

Chương 1. BẢN CHẤT VÀ PHƯƠNG PHÁP HẠCH TOÁN KẾ TOÁN

Mã chương: MH.6340302.09.01

Giới thiệu:

Các khái niệm, nguyên tắc cơ bản của kế toán có ảnh hưởng rất lớn đến công tác

kế toán của doanh nghiệp. Vậy các khái niệm, nguyên tắc cơ bản, đối tượng

nghiên cứu của kế toán là gì và ảnh hưởng như thế nào đến công tác kế toán của

DN? Nội dung chương 1 sẽ làm rõ các vấn đề này.

Mục tiêu:

- Hiểu được nguồn gốc hình thành kế toán

- Tiếp cận kế toán một cách đầy đủ, có hệ thống từ các góc độ khác nhau

- Nắm được các khái niệm, nguyên tắc cơ bản của kế toán

- Xác định được vai trò quan trọng của kế toán trong hệ thống quản lý kinh tế

- Đối tượng nghiên cứu của kế toán

Nội dung cơ bản

- Sự hình thành và phát triển của kế toán

- Các khái niệm, nguyên tắc cơ bản của kế toán

- Đối tượng của kế toán

Nội dung chính:

1. Sự hình thành và phát triển kế toán

Trong quá trình đấu tranh với hoàn cảnh tự nhiên để sinh tồn và phát triển,

con người luôn phải tiến hành hoạt động sản xuất tạo ra các giá trị sử dụng thỏa

mãn nhu cầu tiêu dꢀng trên cơ sở các yếu tố đầu vào như nguyên liệu, vật liệu, tư

liệu lao động và sức lao động… Ngay từ buổi bình minh của nhân loại, khi mà

các hoạt động sản xuất còn hết sức giản đơn, sơ khai, nhỏ bé và phân tán, con

người đã ý thức được rằng những giá trị sử dụng được làm ra là có giới hạn, trong

khi nhu cầu tiêu dùng ngày một gia tăng theo sự phát triển của dân số. Xuất hiện

từ thực tế đó, con người bắt đầu tìm cách tiết kiệm (tối thiểu hóa) lượng yếu tố

đầu vào và gia tăng (tối đa hóa) lượng yếu tố đầu ra, hay nói cách khác đi làm tìm

các biện pháp nhằm nâng cao hiệu quả của hoạt động tái sản xuất mà trước hết là

hiệu quả kinh tế.

Ý thức về tính hiệu quả của hoạt động sản xuất nói riêng và hoạt động kinh

tế nói chung đã thúc đẩy con người thực hiện quá trình quản lý đối với các hoạt

15

động này. Quá trình quản lý tất yếu làm nảy sinh nhu cầu được cung cấp một hệ

thống thông tin, trong đó ít nhất phải có thông tin định lượng về đối tượng quản

lý và các sự kiện (giao dịch) ảnh hưởng đến chúng. Mặc khác, trong quá trình

quản lý con người luôn phải ra các quyết định hướng đến tương lai như lập kế

hoạch, dự đoán … mà tính hiệu quả của chúng phụ thuộc một phần vào thông tin

quá khứ hay thông tin thực hiện. Các thông tin định lượng và quá khứ về đối

tượng quản lý kinh tế được thu nhận, xử lý và cung cấp bởi các hoạt động quan

sát, đo lường, tính toán và ghi chép của con người đối với các đối tượng đó và tập

hợp các hoạt động này được gọi là hạch toán

Quan sát: Nhận diện các đối tượng quản lý kinh tế và các sự kiện (giao dịch) ảnh

hưởng đến chúng.

Đo lường: Lượng hóa các đối tượng quản lý kinh tế và sự kiện (giao dịch) ảnh

hưởng đến chúng theo các thước đo phꢀ hợp (thước đo hiện vật, thước đo lao

động, thước đo tiền tệ)

Tính toán: Sử dụng các phương pháp, kỹ thuật tính toán, thích hợp để tiếp tục

lượng hóa các đối tượng quản lý kinh tế và ảnh hưởng của các sự kiện (giao dịch)

trên cơ sở các thông tin định lượng đã đo lường đươc

Ghi chép: Lưu trữ các thông tin về đối tượng quản lý kinh tế và các sự kiện (giao

dịch) trên các phương tiện (vật chất) như giấy tờ (chứng từ), sổ sách, báo cáo.

2. Khái niệm, vai trò, phân loại các loại hạch toán

2.1. Khái niệm hạch toán:

Là các hoạt động quan sát, đo lường, tính toán và ghi chép của con người đối với

các hoạt động kinh tế xảy ra trong quá trình tái sản xuất xã hội nhằm thu nhận và

cung cấp những thông tin về quá trình đó phục vụ cho công tác kiểm tra, chỉđạo

các hoạt động sản xuất xã hội nhằm đem lại hiệu quả và đáp ứng nhu cầu sản xuất

và đời sống xã hội.

2.2. Vai trò hạch toán.

Để tồn tại và phát triển, con người cần phải tiến hành sản xuất. Con người

làm việc gì cũng muốn đạt được hiệu quả cao (chi phí nhỏ nhất, lợi nhuận lớn

nhất), đểđạt được điều đó thì quá trình sản xuất phải được định hướng và tổ chức

theo những định hướng đã định. Do vậy, nhu cầu tất yếu phải thực hiện chức

năng quản lý hoạt động sản xuất kinh doanh, muốn vậy phải cần có thông tin từ

các nguồn (quan sát, đo lường, tính toán, ghi chép). Vai trò của hạch toán là:

- Thu nhận và cung cấp thông tin về số hiện có và tình hình luân chuyển

từng loại tài sản, tổng tài sản.

16

- Thu nhận và cung cấp thông tin về hoạt động kinh tế tài chính của doanh

nghiệp từ: mua hàng, sản xuất, tiêu thụ

- Thu nhận và cung cấp thông tin đểđánh giá việc thực hiện các nguyên tắc

hạch toán kinh doanh trong doanh nghiệp.

- Thu nhận và cung cấp thông tin cần thiết cho các đối tượng quan tâm ở

bên ngoài doanh nghiệp để mở rộng đầu tư, liên doanh, liên kết với các đơn vị

khác để hoạt động kinh doanh có hiệu quả hơn.

- Cung cấp tài liệu để thực hiện việc kiểm tra nội bộ, của các cơ quan kiểm

soát có thẩm quyền đối với hoạt động kinh doanh của đơn vị, phù hợp với định

hướng của Nhà nước.

- Hạch toán kế toán giúp Nhà nước theo dõi tổng hợp số liệu các thành

phần kinh tế. Qua đó có các chính sách, quyết định phù hợp với sự phát triển của

đất nước.

2.3. Phân loại hạch toán:

- Hạch toán nghiệp vụ

- Hạch toán kế toán

- Hạch toán thống kê

17

Tiêu thức

Hạch toán nghiệp vụ Hạch toán kế toán Hạch toán thống kê

Là sự quan sát, phản Là môn khoa học Là môn khoa học

ánh, giám đốc trực phản ánh, giám đốc nghiên cứu mặt

tiếp từng nghiệp vụ các mặt hoạt động lượng trong mối

kinh tế kỹ thuật kinh tế tài chính ở quan hệ với mặt

nhằm chỉđạo kịp tất cả các đơn vị, chất của các hiện

thời, thường xuyên doanh nghiệp, tổ tượng kinh tế xã

Khái niệm

các nghiệp vụđó.

chức sự nghiệp, cơ hội số lớn trong

quan.

điều kiện thời gian

và địa điểm cụ thể

nhằm rút ra bản

chất, tính quy luật

sự phát triển của

các hiện tượng đó

Bao gồm các nghiệp + Tình hình tài Các hiện tượng

Đối tượng

vụ kinh tế kỹ thuật: chính

kinh tế xã hội số

lớn trong điều kiện

thời gian và không

gian cụ thể

+ Tiến độ thực hiện + Kết quả kinh

các hoạt động cung doanh đơn vị

cấp, sản xuất, tiêu

thụ

+ Tình hình biến

động và sử dụng các

yếu tố quá trình sản

xuất

+ Nghiệp vụ cụ thể

về các yếu tố quá

trình tái sản xuất

Cung cấp thông tin Cung cấp thông tin Nghiên cứu hiện

cần thiết để trực tiếp cho các đối tượng tượng số lớn và cả

chỉđạo nghiệp vụ khác nhau để ra những hiện tượng

Nhệm vụ

kinh tế.

quyết định

cá biệt, là loại hạch

toán nhằm nghiên

cứu, giám đốc để

trình bày được

nguyên nhân, quy

luật về hiện tượng.

18