Đề tài Bệnh hại cây trồng do dinh dưỡng và các độc chất
BꢀNH HꢁI CÂY TRꢂNG
DO DINH DƯꢃNG VÀ CÁC ðꢄC CHꢅT
---oOo---
1. ðꢆt vꢇn ñꢈ
Ngày nay con ngưꢀi chúng ta muꢁn tăng tꢁi ña năng suꢂt cây trꢃng, ñꢄ làm ñưꢅc ñiꢆu
ñó thì cꢇn phꢈi sꢉ dꢊng mꢋt lưꢅng lꢌn phân bón và các chꢂt sinh trưꢍng. Nhưng ñꢁi vꢌi
các loꢎi phân hꢏu cơ và phân vi sinh thì lꢎi cho kꢐt quꢈ lâu dài, không như mông muꢁn
cꢑa chúng ta. Vì vꢒy viꢓc sꢉ dꢊng phân vô cơ và các chꢂt hoá hꢔc ñã ñưꢅc áp dꢊng ngày
càng nhiꢆu. Nhưng mà viꢓc sꢉ dꢊng chúng thì ñâu phꢈi luôn ñúng và mang lꢎi hiꢓu quꢈ
cao ñâu, vì thꢐ ña sꢁ nông dân ñã dùng không ñúng, không hꢅp lý như là dư thꢕa phân ña
lưꢅng (N, P, K…) hay thiꢐu loꢎi phân vꢖ lưꢅng (Fe, Zn, Cu, B…) dꢗn ñꢐn ꢈnh hưꢍng ñꢐn
năng suꢂt cây trꢃng. Vꢂn ñꢆ ñꢘt ra ꢍ ñây là nghiên cꢙu các tác ñꢋng cꢑa dinh dưꢚng lên
cây trꢃng vꢆ hai mꢘt lꢅi và hꢎi ñꢄ tꢕ ñó có nhꢏng giꢈi pháp nhꢛm làm tăng năng suꢂt cây
trꢃng mà ít gây hꢎi ñꢐn chúng.
Mꢜi nguyên tꢁ dinh dưꢚng có mꢋt vai trò nhꢂt ñꢖnh, sꢝ thiꢐu hꢊt cꢑa bꢂt kỳ nguyên tꢁ
dinh dưꢀng nào cũng ñꢆu ꢈnh hưꢍng ñꢐn sinh trưꢍng và phát triꢄn cꢑa cây. Sꢝ thiꢐu hꢊt
dinh dưꢚng có thꢄ do ñꢂt trꢃng không thoꢈ mãn viꢓc bón bꢞ sung dinh dưꢚng không ñꢑ
hoꢘc ñꢑ nhưng cây trꢃng không sꢉ dꢊng ñưꢅc hoꢘc bón phân mꢂt cân ñꢁi. Bên cꢎnh ñó
bón thꢕa dinh dưꢚng cũng gây nhꢏng tác hꢎi.
Ngày nay trong Nông nghiꢓp ñang ñꢁi mꢘt vꢌi nhꢏng loꢎi bꢓnh do viꢓc sꢉ dꢊng các
loꢎi nông dưꢅc không ñúng cách, ñúng lúc, ñúng nꢃng ñꢋ cꢇn thiꢐt, hay là kꢟ thuꢒt canh
tác còn thiꢐu khoa hꢔc, không ñúng biꢓn pháp thꢄ hiꢓn qua ngꢋ ñꢋc hꢏu cơ ꢍ lúa, ngꢋ ñꢋc
sꢠt, ngꢋ ñꢋc phèn…Vꢖ vꢒy vꢂn ñꢆ nghiên cꢙu bꢓnh cây do nhꢏng nhân tꢁ trên gây ra
ñang ñưꢅc các nhà khoa hꢔc khꢠp nơi nghiên cꢙu.
2. ð ꢉnh ngh ĩa
• Bꢓnh sinh lý cây trꢃng là gì?
Cây trꢃng còi cꢔc, kém phát triꢄn, năng suꢂt cây trꢃng giꢈm … ðây chính là bꢓnh sinh
lý ꢍ cây trꢃng, chúng khác vꢌi các bꢓnh ký sinh do nꢂm, virus, vi khuꢡn gây ra. Bꢓnh
sinh lý không mang tính truyꢆn nhiꢢm, nguyên nhân chꢑ yꢐu do ñiꢆu kiꢓn dinh dưꢚng,
chꢐ ñꢋ khí, nưꢌc trong ñꢂt, thꢀi tiꢐt, khí hꢒu... gây ra.
• Phân bón là gì?
Phân bón là các hꢅp chꢂt ñưꢅc cung cꢂp cho thꢝc vꢒt ñꢄ ñꢡy mꢎnh tăng trưꢍng. Phân
bón thưꢀng ñưꢅc trꢋn vào ñꢂt ñꢄ cây hꢂp thꢊ bꢛng rꢢ, hoꢘc phun ñꢄ cây hꢂp thꢊ qua lá.
Phân bón có thꢄ là phân hꢏu cơ (có thành phꢇn là các chꢂt hꢏu cơ), hoꢘc phân vô cơ
(gꢃm các chꢂt hóa hꢔc hoꢘc chꢂt khoáng vô cơ ñơn giꢈn). Phân bón có thꢄ ñưꢅc tꢎo mꢋt
cách tꢝ nhiên như lá mꢊc hoꢘc khoáng chꢂt có sꢣn trong ñꢂt, hoꢘc ñưꢅc sꢈn xuꢂt bꢛng các
quy trình tꢝ nhiên (chꢤng hꢎn ꢑ) hoꢘc hóa hꢔc (chꢤng hꢎn quy trình Haber).
• Chꢂt ñꢋc là gì?
Trong ngꢏ cꢈnh sinh hꢔc, các chꢂt ñꢋc là các chꢂt có thꢄ gây hư hꢎi, bꢓnh, hoꢘc tꢉ vong
cho các cơ thꢄ, thưꢀng bꢛng các phꢈn ꢙng hóa hꢔc hoꢘc các hoꢎt tính khác trên phꢎm vi
phân tꢉ, khi mꢋt sꢁ lưꢅng vꢕa ñꢑ ñưꢅc cơ thꢄ sinh vꢒt hꢂp thꢊ vào. (theo Wikipedia)
• Sꢝ dinh dưꢀng khoáng là sꢝ nghiên cꢙu vꢆ cách thꢙc mà thꢝc vꢒt hꢂp thu và ñꢃng
Bài giꢀng Bꢁnh hꢂi cây trꢃng ……………………………………...Võ Thanh Hùng - Nguyꢄn Văn Tuyꢅn
1
hoá các ion vô cơ. Có 16 nguyên tꢁ khoáng giꢏ vai trò thuyꢐt yꢐu trong ñꢀi sꢁng cây
trꢃng mà chúng không thꢄ thiꢐu hoꢘc thay thꢐ bꢛng nguyên tꢁ nào khác ñưꢅc: N, P, K,
Mg, Ca, S, Fe, Cl, Zn, Mn, B, Cu, Mo…
3. Hình thꢊc và hiꢋn trꢌng gây hꢌi.
3.1 Bꢋnh do tác nhân dinh dưꢍng
2.1.1 Các nguyên tꢎ ña lưꢏng
• ðꢌm (N)
-
+
Trong cây NO3 ñưꢅc hút vào sꢥ bꢖ khꢉ thành NH4 . Khi bón nhiꢆu ñꢎm mà ñiꢆu kiꢓn
-
khꢉ NO3 không thuꢒn lꢅi (thiꢐu vi lưꢅng cꢇn cho hoꢎt ñꢋng cꢑa men chuyꢄn hoá chꢤng
hꢎn), ñꢎm trong cây tꢃn tꢎi nhiꢆu dưꢌi dꢎng NO3 không thuꢒn lꢅi cho ngưꢀi tiêu thꢊ sꢈn
-
phꢡm. Quá trình quang hꢅp không cung cꢂp ñꢑ gluxit và quá trình hô hꢂp không cung cꢂp
+
ñꢑ xêto axit cho cây, ñꢎm trong cây gây hꢎi tꢃn lꢎi tꢎi nhiꢆu dưꢌi dꢎng NH4 ñꢋc cho cây.
+
NH4 có thꢄ ñưꢅc cây hꢂp thꢊ nhanh vào trong tꢐ bào nên thưꢀng làm cho pH trong tꢐ
+
bào tăng nhanh, trong khi tꢐ bào sꢉ dꢊng chꢒm nên lưꢅng NH4 tích tꢊ trong cây gây ñꢋc.
+
+
Tuy nhiên, sꢝ hꢂp thꢊ NH4 cũng thay ñꢞi tuỳ theo loꢎi thꢝc vꢒt, ñꢁi vꢌi lúa NH4 toꢈ ra
+
có hiꢓu quꢈ. Viꢓc cung cꢂp NH4+ cho cây cũng chú ý ñꢐn tính chꢂt cꢑa phân. Ví dꢊ khi
2-
bón (NH4)2SO4 cây hꢂp thꢊ NH4 rꢂt nhanh còn SO4 nên môi trưꢀng trꢍ nên axít. Hơn
+
nꢏa,vì NH4 bꢖ trao ñꢞi vꢌi H+ trong rꢢ, sꢝ hꢂp thu ammunium gꢠn liꢆn vꢌi sꢝ axit hoá
+
cꢑa vùng quanh rꢢ. NH4 ñưꢅc hꢂp thu ꢍ rꢢ phꢈi ñưꢅc ñꢃng hoá thành glutamine. Nꢐu có
sꢝ tích tꢊ NH4 tꢝ do trong cây (do cung cꢂp quá dư thꢕa trong ñꢂt) sꢥ xuꢂt hiꢓn triꢓu
chꢙng ngꢋ ñꢋc rõ rꢓt; Vì NH4 là mꢋt chꢂt ñꢋc mꢎnh cho tꢐ bào, vꢌi chꢙc năng là mꢋt
+
+
chꢂt không bꢠt cꢘp cꢑa sꢝ quang phosphoryll hoá trong lꢊc lꢎp.
-Triꢓu chꢙng thꢕa ñꢎm:
Bón thꢕa ñꢎm do cây phꢈi hút nhiꢆu nưꢌc ñꢄ giꢈi ñꢋc amon nên tꢦ lꢓ nưꢌc trong thân lá
cao, thân lá vươn dài, mꢆn mꢎi, che bóng lꢗn nhau, lꢎi ꢈnh hưꢍng ñꢐn quang hꢅp. Giꢁng
lúa truyꢆn thꢁng (giꢁng cũ) cao cây, bón nhiꢆu ñꢎm dꢢ bꢖ ñꢞ non. ðꢎm hꢏu cơ hoà tan
(amin, amit) trong nhiꢆu cây dꢢ mꢠc bꢓnh. Bón nhiꢆu ñꢎm làm tăng kích thưꢌc lá, nhꢂt là
vꢆ mꢘt diꢓn tích lá; cây thưꢀng có hꢓ thꢁng rꢢ kém phát triꢄn và do ñó có tꢧ lꢓ lá / rꢢ
cao.Lá trꢍ nên mꢨng manh hꢂp thu năng lưꢅng ánh sáng kém, tꢦ lꢓ diꢓp lꢊc trong lá có
màu xanh tꢁi lꢎi hꢂp dꢗn sâu bꢓnh nên thưꢀng bꢖ sâu phá hꢎi mꢎnh, ñꢃng thꢀi dꢢ ñꢞ ngã.
Bón thꢕa ñꢎm quá trình sinh trưꢍng (phát triꢄn thân lá) bꢖ kéo dài; quá trình phát triꢄn
(sinh trưꢍng sinh thꢝc: hình hoa quꢈ hꢎt) bꢖ chꢒm lꢎi. Cây thành thꢊc muꢋn.
ꢩ các cây như lúa, cꢨ alfalfa nꢐu bón nhiꢆu ñꢎm thì trꢖ sꢁ C/N giꢈm, dꢗn ñꢐn thꢀi gian
trꢞ bông chꢒm ꢈnh hưꢍng xꢂu ñꢐn năng suꢂt. Khoai tây sinh trưꢍng vꢌi nguꢃn ñꢎm
phong phú cho thꢂy sꢝ tăng trưꢍng quá mꢙc vꢆ thân lá và chꢦ cho nhꢏng cꢑ nhꢨ (có thꢄ
do mꢂt cân bꢛng vꢆ chꢂt ñiꢆu hòa sinh trưꢍng). Dư ñꢎm trái cà chua bꢖ nꢙt
-
Bón thꢕa ñꢎm phꢡm chꢂt nông sꢈn kém, giá trꢖ sinh hꢔc thꢂp: tꢦ lꢓ NO3 trong rau, quꢈ
dꢢ vưꢅt quá ngưꢚng cho phép, rau có vꢖ nhꢎt, hydrocacbon thꢂp, tꢦ lꢓ ñꢎm cao dưa muꢁi
dꢢ bꢖ khú.
ðꢎm là nguyên tꢁ linh ñꢋng, khi cây thiꢐu ñꢎm thì ñꢎm tꢕ lá già chuyꢄn vꢆ lá non nên
các lá già rꢊng sꢌm, thꢄ hiꢓn ꢍ lá già trưꢌc.
-Triꢓu chꢙng thiꢐu ñꢎm:
Cây thiꢐu ñꢎm thuꢀng sinh trưꢍng kém, diꢓp lꢊc tꢁ khó thành lꢒp nên lá thưꢀng bꢖ vàng
úa, cây còi cꢔc, lùn, lá hꢪp, trái mau chín, năng suꢂt kém; sꢁ lá, sꢁ chꢃi, sꢁ nhánh ít, kích
thưꢌc nhꢨ. Triꢓu chꢙng trên xuꢂt hiꢓn ꢍ lá già, các lá này chuyꢄn sang màu vàng, trong
Bài giꢀng Bꢁnh hꢂi cây trꢃng ……………………………………...Võ Thanh Hùng - Nguyꢄn Văn Tuyꢅn
2
khi các lá non bên trên vꢗn còn xanh. ꢩ mꢋt sꢁ loài thꢝc vꢒt (bao gꢃm cà chua và mꢋt sꢁ
dong bꢠp) phꢇn cuꢁn lá có mꢋt sꢁ ñiꢄm màu tím, do sꢝ tích tꢊ cꢑa sꢠc tꢁ anthocyanin
-Phòng trꢖ: cây ñang tình trꢎng thiꢐu ñꢎm, nꢐu muꢁn phꢊc hꢃi nhanh, ngưꢀi ta có thꢄ
pha dung dꢖch có chꢙa ñꢎm ñꢄ phun lên lá, sau vài ngày cây sꢥ ñưꢅc phꢊc hꢃi. Các hoá
chꢂt có chꢙa ñꢎm như Urê, Ca(NO3)2, KNO3… ñꢆu tꢨ ra có hiꢓu quꢈ cho các loꢎi cây.
Nꢃng ñꢋ và thꢀi gian phun thay ñꢞi theo tꢕng loꢎi cây trꢃng.
• Lân (P)
Giꢏa ñꢎm và lân có quan hꢓ mꢒt thiꢐt. ðꢎm vô cơ ñưꢅc hꢂp thꢊ và tích luꢟ trong
mô cây nhanh khi hàm lưꢅng lân giꢈm. Khi hàm lưꢅng lân nhiꢆu trong vùng rꢢ sꢝ hꢂp thu
ñꢎm vô cơ giꢈm. Sꢝ hoá già cꢑa cây sꢌm hơn khi hàm lưꢅng laan cao.
-Triꢓu chꢙng thiꢐu lân:
Lúa thiꢐu lân cây còi cꢔc, ñꢫ nhánh kém; bꢋ lá lúa ngꢠn, phiꢐn lá hꢪp, lá có tư thꢐ dꢊng
ñꢙng và có màu xanh tꢁi; sꢁ lá, sꢁ bông và sꢁ hꢎt trên bong ñꢆu giꢈm. Thiꢐu lân vꢕa phꢈi
các lá non có vꢫ bình thưꢀng song các lá già hơn chuyꢄn sang màu nâu rꢃi chꢐt. Mꢋt sꢁ
trưꢀng hꢅp lá có xuꢂt hiꢓn màu ñꢨ (huyꢐt dꢊ ꢍ ngô) hay tím do sꢠc tꢁ anthocyanin xuꢂt
hiꢓn nhiꢆu ꢍ phꢇn thân vꢇ cuꢁn lá
Cây bꢋ ñꢒu, cây lꢂy dꢇu cꢇn ñưꢅc cung cꢂp ñꢑ lân “không lân, không vôi thì thôi trꢃng
lꢎc” là kꢐt quꢈ tꢞng kꢐt cꢑa nông dân vꢆ vai trò cꢑa lân ñꢁi vꢌi cây bꢋ ñꢒu và cây lꢂy dꢇu.
Trong ruꢋng lúa thiꢐu lân thì không thꢂy có tꢈo phát triꢄn. ꢩ giai ñoꢎn còn nhꢨ thì sꢝ
phân cꢠt tꢐ bào ꢍ ñꢦnh sinh trưꢍng bꢖ ngꢕng trꢓ, nên vꢆ sau cây tăng trưꢍng theo chiꢆu dài
thưꢀng rꢂt khó
Trong trưꢀng hꢅp cà tím thân mꢔc rꢂt thꢂp; ꢍ các loꢎi hành cꢑ rꢢ mꢔc ngꢠn, lá không
phát triꢄn. ꢩ nhóm cây cho cꢑ như lhoai lan, khoai tây triꢓu chꢙng xuꢂt hiꢓn ꢍ lá không
ñáng kꢄ, nhưng cꢑ không phát triꢄn. Nhóm cây hꢔ cam quýt thì hiꢓn diꢓn ꢍ lá không rõ
lꢠm, vꢨ quꢈ dꢇy, vꢖ chua, múi sưꢅng và thꢀi gian sinh trưꢍng kéo dài. Cây ăn quꢈ thiꢐu
lân quꢈ xꢂu xí.
Lân có thꢄ ñưꢅc vꢒn chuyꢄn tꢕ các lá già vꢆ các cơ quan non, cơ quan ñang phát triꢄn
ñꢄ dùng vào viꢓc tꢞng hꢅp hꢅp chꢂt hꢏu cơ mꢌi. Do vꢒy triꢓu chꢙng thiꢐu lân xuꢂt hiꢓn ꢍ
các lá già trưꢌc.
-Phòng trꢖ: Muꢁn chꢏa trꢖ nhanh chóng, ngưꢀi ta thưꢀng dùng phân KH2PO4 (0.3-
0.5%) phun lên lá hay có thꢄ dùng phân calcium phosphate pha thành dung dꢖch rꢃi phun
lên lá. Tuy nhiên cꢇn chú ý thêm vꢆ khoáng Mg.
• Phân kali (K)
Khi thiꢐu K+ , sinh trưꢍng bꢖ ñình trꢓ và sꢝ tái chuyꢄn vꢖ K+ ñưꢅc htúc ñꢡy tꢕ các lá và
thân trưꢍng thành; khi thiꢐu trꢇm trꢔng thì các bꢋ phꢒn này trꢍ nên vang úa và hoꢎi tꢉ,
tuỳ thuꢋc vào cưꢚng ñꢋ ánh sáng mà các lá phơi bày. Sꢝ hoá lignin cꢑa các bó mꢎch cũng
bꢖ hư hꢎi, ñiꢆu này cũng là yꢐu tꢁ ꢈnh hưꢍng ñꢐn khꢈ năng chꢖu ngꢒp úng cꢑa cây thiꢐu
K+. K tích tꢊ ꢍ các lá non hơn là ꢍ cuꢁng lá. Các chꢂt ñꢎm khi cây hꢂp thu thưꢀng ꢍ
-
+
dꢎng NO3 , sau ñó sꢥ bꢖ khꢉ ñꢄ cho NH4 và amino acid, cuꢁi cùng tꢞng hꢅp nên protein.
-
Nꢐu thiꢐu K thì phꢈn ꢙng này sꢥ bꢖ ꢈnh hưꢍng, cây tích tꢊ nhiꢆu ion NO3 trꢍ nên vô ích.
Trưꢀng hꢅp cây hꢂp thu Nꢍ dꢎng NH4 nꢐu thiꢐu K sꢥ ñưa ñꢐn viꢓc tích tꢊ nhiꢆu NH4
+
+
gây ñꢋc cho cây, vì quá trình amino acid không xꢈy ra.
Khi sꢝ cung cꢂp nưꢌc cꢑa ñꢂt bꢖ giꢌi hꢎn, cây bꢖ mꢂt sꢙc trương và héo là triꢓu chꢙng
tiêu biꢄu cho sꢝ thiꢐu K. ðꢁi vꢌi cây ñꢑ K khꢈ năng chꢖu hꢎn cóliên quan ñꢐn nhiꢆu nhân
tꢁ: vai trò cꢑa K trong ñiꢆu tiꢐt khí khꢞng và sꢝ quan trꢔng cꢑa K+ ñꢁi vꢌia thꢐ năng thꢡm
Bài giꢀng Bꢁnh hꢂi cây trꢃng ……………………………………...Võ Thanh Hùng - Nguyꢄn Văn Tuyꢅn
3
thꢂu trong không bào, duy trì hàm lưꢅng nưꢌc trong mô cao ngay cꢈ dưꢌi ñiꢆu kiꢓn han.
Cây trꢃng thiꢐu K thưꢀng mꢗn cꢈm hơn vꢌi sương giá; ꢍ mꢙc tꢐ bào có liên quan ñꢐn sꢝ
thiꢐu nưꢌc.
Sꢝ thay ñꢞi vꢆ hoꢎt tính cꢑa enzyme và thành phꢇn hꢅp chꢂt hꢏu cơ diꢢn ra trong khi
thiꢐu K làm cho cây trꢃng có tính mꢗn cꢈm cao hơn ñꢁi vꢌi sꢝ tꢂn công cꢑa nꢂm bꢓnh.
Sꢝ thay ñꢞi thành phꢇn này cũng ꢈnh hưꢍng ñꢐn chꢂt lưꢅng dinh dưꢚng và chꢐ biꢐn sꢈn
phꢡm sau thu hoꢎch.Trong trương hꢅp khác, sꢝ thiꢓt hꢎi vꢆ chꢂt lưꢅng sꢈn phꢡm có liên
quan trꢝc tiꢐp ñꢐn hàm lưꢅng citric acid và vì vꢒy chꢦ ꢈnh hưꢍng gián tiꢐp bꢍi K.
Thiꢐu K cây dꢢ bꢖ héo, K còn ꢈnh hưꢍng ñꢐn viꢓc tꢎo lꢒp mꢋt sꢁ chꢂt như Thiamine
(vitamin B1), khi cung cꢂp nhiꢆu sꢥ gây trꢍ ngꢎi cho sꢝ hꢂp thu Ca và Mg, ñꢃng thꢀi gây
ra sꢝ hꢂp thu Fe dꢢ dàng
Khi tꢦ lꢓ kali trong cây giꢈm xuꢁng chꢦ còn bꢛng 1/2 ñꢐn 1/3 so vꢌi bình thưꢀng thì triꢓu
chꢙng thiꢐu kali trên lá mꢌi xuꢂt hiꢓn. Cho nên khi ñꢄ triꢓu chꢙng thiꢐu kali xuꢂt hiꢓn
trên lá thì năng xuꢂt ñã giꢈm do thiꢐu kali mà viꢓc bón kali không bù ñꢠp ñưꢅc. Do vꢒy,
không nên ñꢅi ñꢐn lúc xuꢂt hiꢓn triꢓu chꢙng thiꢐu kali rꢃi mꢌi bón kali cho cây.
Kali tꢃn tꢎi dưꢌi dꢎng ion ngꢒm nưꢌc, nhꢀ hình thꢙc tꢃn tꢎi này mà kali rꢂt linh ñꢋng.
Khi ñꢂt không cung cꢂp ñꢑ kali thì các kali ꢍ các bꢋ phꢒn lá già ñưꢅc chuyꢄn vꢆ các bꢋ
phꢒn lá non, vꢆ cơ quan hoꢎt ñꢋng mꢎnh hơn ñꢄ ñꢈm bꢈo cho các hoꢎt ñꢋng sinh lý cꢑa
cây tiꢐn hành bình thưꢀng. Do vꢒy hiꢓn tưꢅng thiꢐu kali xuꢂt hiꢓn ꢍ lá già trưꢌc.
Thiꢐu kali viꢓc vꢒn chuyꢄn ñưꢀng ñưꢅc hình thành qua quá trình quang hꢅp ꢍ lá vꢆ các
cơ quan dꢝ trꢏ gꢘp khó khăn. Ví dꢊ ꢍ cây mía dinh dưꢚng kali bình thưꢀng, tꢁc ñꢋ vꢒn
chuyꢄn ñưꢀng tꢕ lá xuꢁng thân là 2,5cm/phút, thì ꢍ cây thiꢐu kali tꢁc ñꢋ vꢒn chuyꢄn ñó
giꢈm xuꢁng chꢦ còn bꢛng mꢋt nꢉa.
Do tác ñꢋng ñꢐn quá trình hô hꢂp và quang hꢅp, kali ꢈnh hưꢍng tích cꢝc ñꢐn viꢓc trao
+
ñꢞi ñꢎm và tꢞng hꢅp prôtit. Thiꢐu K+ mà nhiꢆu ñꢎm (NH4 ) tích luꢟ ñꢋc cho cây. Kali
thúc ñꢡy viꢓc tꢞng hꢅp protit do vꢒy hꢎn chꢐ ñưꢅc tích luꢟ nitrat trong lá. Thiꢐu kali ñꢎm
hꢏu cơ hoà tan tích luꢟ tꢎo thꢙc ăn dꢃi dào cho nꢂm nên cây dꢢ mꢠc bꢓnh. Kali hꢎn chꢐ
tác hꢎi cꢑa viꢓc bón thꢕa ñꢎm.
-Triꢓu chꢙng thiꢐu K:
Lúa thiꢐu kali lá có màu lꢊc tꢁi trong khi mép lá có màu nâu hơi vàng. Thiꢐu kali
nghiêm trꢔng trên ñꢦnh lá có vꢐt hoꢎi tꢉ màu nâu tꢁi trong khi các lá già phía dưꢌi thưꢀng
có vꢐt bꢓnh tiêm lꢉa. sꢁ chꢃi rꢂt nhiꢆu nhưng không nhưng khô mꢔc dài ñưꢅc
Ngô thiꢐu kali lá bꢖ mꢆm ñi, uꢁn cong như gꢅn sóng và có màu vàng sang. Khoai tây
thiꢐu kali lá quăn xuꢁng, quanh gân lá có màu xanh lꢊc, sau ñó mép lá chuyꢄn sang màu
nâu.
ꢩ các cây hai lá mꢇm, nhꢏng lá này khꢍi sꢝ trꢍ nên hơi vàng, ñꢘc biꢓt gꢇn vꢌi nhꢏng
vꢐt nhũn sꢡm màu (nhꢏng ñꢁm chꢐt hoꢘc ñꢞi màu) mà chꢤng bao lâu sau sꢥ phát triꢄn.
Phꢇn bìa lá có nhꢏng ñꢁm, ñꢇu tiên màu vàng nâu, kꢐ ñꢐn màu vàng cháy sau ñó lan dꢇn
vào bên trong lá, xuꢂt hiꢓn ꢍ lá già, không có ꢍ lá non. Phꢇn chu vi cꢑa lá có nhiꢆu ñꢁm
trꢠng sau ñó lan dꢇn vào bên trong. Cuꢁi cùng lá bꢖ khô rꢃi chꢐt. Triꢓu chꢙng thiꢐu K xꢈy
ra mꢎnh nhꢂt lúc kꢐt trái và tꢎo hꢎt. ꢩ mꢋt sꢁ loài cây rau cꢈi thì bìa và ngꢔn lá có vài
ñiꢄm trꢠng nhꢨ, lá mꢔc túm lꢎi không xoè ra, các cây cho cꢑ thì rꢢ không thành cꢑ ñưꢅc.
Các nhóm cây hꢔ ñꢒu có thân lóng ngꢠn, ñưꢀng kính thân rꢋng, tꢦ sꢁ thân/rꢢ thꢂp.
nhiꢆu cây mꢋt lá mꢇm, như ngũ cꢁc nhꢏng tꢐ bào ꢍ ngꢔn và mép lá chꢐt trưꢌc tiên và sꢝ
hoꢎi tꢉ trꢈi ra các phꢇn non hơn, nhꢏng phꢇn thꢂp hơn cꢑa cuꢁn lá. Bꢠp và các loꢎi ngũ
Bài giꢀng Bꢁnh hꢂi cây trꢃng ……………………………………...Võ Thanh Hùng - Nguyꢄn Văn Tuyꢅn
4
cꢁc khác thiꢐu K sꢥ phát triꢄn cꢔng yꢐu ꢌt, và rꢢ dꢢ nhiꢆm nhiꢢm vi sinh vꢒt gây bꢓnh
thꢁi rꢢ. Làm cho cꢒy dꢢ bꢖ ñꢜ ngã.
-Chꢏa trꢖ: dùng dung dꢖch KH2PO4 ñꢄ phun lên lá cây, nꢃng ñꢋ không ñưꢅc quá 0.7%
thương làm lá cây bꢖ cháy. Sau ñó có thꢄ dùng phân hꢋt KCl, K2SO4 bón trꢝc tiꢐp vào
ñꢂt, ꢍ lúa cꢇn bón 3-4 kg/1000m2. Các loꢎi rau cꢈi tꢕ 6-7 kg/1000m2. Khi sꢉ dꢊng K nên
chú ý là phꢈi sꢉ dꢊng bón 3-4 lꢇn không bón tꢒp trung 1 lꢇn sꢥ ñưa ñꢐn tình trꢎng thiꢐu
Mg, Ca.
• Canxi (Ca)
Thiꢐu Ca thꢄ hiꢓn ꢍ các phꢇn non cꢑa cây có lꢥ vì Ca ñưꢅc ñꢃi hꢨi ñꢄ liên kꢐt vꢌi các
ñưꢀng ña pectate cho sꢝ thành lꢒp lꢌp chung mꢌi trong phiꢐn tꢐ bào,hình thành giꢏa hai
tꢐ bào con, hay vì Ca ñưꢅc cꢇn ñꢄ thành lꢒp micritubules cꢑa sꢅi trꢝc phân bào. Mô bꢖ
biꢐn dꢎng và hình thù vꢘn vꢪo là do hꢒu quꢈ cꢑa sꢝ thiꢐu Ca và các vùng sꢥ chꢐt rꢂt sꢌm;
lá mꢔc không bình thưꢀng, bꢖ gꢅn song, có nhiꢆu ñꢁm và rìa lá bꢖ mꢂt màu. Mô cꢑa lá và
các ñiꢄm tăng trưꢍng cꢑa cây trꢃng thưꢀng bꢖ chꢐt và làm cho cây bꢖ chꢐt ñꢔt. Rꢄ cây
kém phát triꢄn và thꢄ hiꢓn triꢓu chꢙng nhꢇy nhꢝa.
Ca kꢐt hꢅp vꢌi pectin tꢎo thành calcium pectate trong lꢌp chung, cꢇn thiꢐt cho sꢝ vꢏng
chꢠc tꢐ bào và mô thꢝc vꢒt, mà hoꢎt ñꢋng cꢑa enzyme này bꢖ ꢙc chꢐ bꢍi nꢃng ñꢋ Ca cao.
Do ñó trong các mô thiꢐu Ca tiêu biꢄu là sꢝ phân rã cꢑa vách tꢐ bào và sꢝ mꢆm nhũng
cꢑa mô. Tꢧ lꢓ calcium pectate trong vách tꢐ bào cũng quan trꢔng cho sꢝ mꢗn cꢈm cꢑa
mô thꢝc vꢒt ñꢁi vꢌi sꢝ xâm nhiꢢm cꢑa nꢂm và vi khuꢡn cũng như sꢝ chính cꢑa trái. Ca
còn có vai trò trong quá trình biꢐn dưꢚng thꢝc vꢒt, trưꢀng hꢅp thiꢐu Ca, cây không thꢄ
ñꢃng hoá nitrate ñưꢅc.
-Triꢓu chꢙng thiꢐu Ca: lá không bꢛng phꢤng, hꢪp, nhꢍ, bìa cꢑa lá bꢖ uꢁn cong vào
trong. ꢩ cà chua bìa lá có nhiꢆu ñiꢄm màu ñꢨ, vꢆ sau lá bꢖ vàng úa khô héo và chꢐt. ðꢁi
vꢌi cây cho cꢑ thì phꢇn lá non ꢍ trên không xꢈy ra trưꢌc khi lá vàng úa, nhăn nheo, vꢆ
sau ꢈnh hưꢍng làm cꢑ méo mó và phân nhánh.
-Thꢕa Ca sꢥ làm cho pH cꢑa ñꢂt tăng lên gây trꢍ ngꢎi cho viꢓc hꢂp thu Mg, Mn, Zn, Fe,
Bo.
-Chꢏa trꢖ: dùng phân CaCl2 hay phân Ca(HPO4) pha thành dung dꢖch (tꢕ 0.3-0.5%) ñꢄ
phun lên lá cây, viꢓc phun này có lꢅi là không làm thay ñꢞi pH cꢑa ñꢂt. Ngưꢀi ta chú ý
ñꢐn viꢓc thiꢐu Ca là do bón nhiꢆu K và N. Mꢋt sꢁ các hoa màu rꢂt dꢢ thiꢐu Ca gꢃm cà
chua, cꢈi salad, hành cꢑ, cꢑ cꢈi trꢠng…
• Magiê (Mn)
Sꢝ úa vàng cꢑa lá trưꢍng thành là triꢓu chꢙng dꢢ thꢂy nhꢂt cꢑa sꢝ thiꢐu Mg. Sꢝ vàng úa
này thưꢀng là giꢏa gân, bꢍi vì các tꢐ bào thꢖt lá cꢎnh bó mꢎch lưu trꢏ cholorophyll lâu
hơn tꢐ bào nhu mô giꢏa chúng. Theo ñúng vꢌi chꢙc năng cꢑa Mg trong sꢝ tꢞng hꢅp
protein, tꢧ lꢓ cꢑa ñꢎm protein bꢖ giꢈm sút và cꢑa ñꢎm không protein gia tăng trong các lá
thiꢐu Mg. ꢩ cây thiꢐu Mg tꢁc ñꢋ quang hꢅp bꢖ giꢈm sút và có sꢝ tích tꢊ cꢑa
carbonhydrate. Khi cây thiꢐu Mg thì sꢝ vꢒn chuyꢄn carbohydrate tꢕ vꢖ trí nguꢃn ñꢐn nơi
chꢙa bꢖ tꢞn hꢎi, ngay cꢈ lưꢅng tinh bꢋt ꢍ mô dꢝ trꢏ cꢑa cây có cꢑ và trꢔng lưꢅng hꢎt cꢑa
các loài ngũ cꢁc cꢊng bꢖ giꢈm sút.
Magiê rꢂt linh ñꢋng, sꢣn sang di trú tꢕ các lá già ñꢐn các lá non hơn cho nên triꢓu chꢙng
thiꢐu magiê có khuynh hưꢌng xuꢂt hiꢓn ꢍ các lá già trưꢌc.
Magiê có trong thành phꢇn diꢓp lꢊc nên là nguyên tꢁ không thꢄ thiꢐu trong dinh dưꢚng
cây trꢃng. Kali vꢕa ñuꢞi magiê ra khꢨi phꢙc hꢓ hꢂp phꢊ trong ñꢂt vꢕa ñꢁi kháng vꢌi
Bài giꢀng Bꢁnh hꢂi cây trꢃng ……………………………………...Võ Thanh Hùng - Nguyꢄn Văn Tuyꢅn
5
magiê vꢆ mꢘt dinh dưꢚng nên chꢐ ñꢋ bón nhiꢆu kali dꢗn ñꢐn thiꢐu magiê cho cây, thꢒm
chí có thꢄ làm cho cây mꢠt bꢓnh.
Thiꢐu Mg làm giꢈm lưꢅng P trong cây và ꢙc chꢐ quá trình tꢞng hꢅp các hꢅp chꢂt
photpho hꢏu cơ; ꢙc chꢐ tꢞng hꢅp polixacarit-tinh bꢋt và ꢙc chꢐ quá trình tꢞng hꢅp
protein.
Sꢝ thiꢐu Mg làm ꢈnh hưꢍng ñꢐn lꢊc lꢎp, ñꢐn sinh tꢞng hꢅp diꢓp lꢊc và làm cho
riboxom bꢖ phân rã thành các phꢇn dưꢌi ñơn vꢖ. Hàm lưꢅng Mg cao trong lá (1.5% trꢔng
lưꢅng khô) có thꢄ trꢍ thành mꢙc khꢑng hoꢈng dưꢌi ñiꢆu kiꢓn khô hꢎn. Khi tiꢆm năng
nưꢌc cꢑa lá tꢊt xuꢁng, nꢃng ñꢋ Mg2+ trong nguꢃn trao ñꢞi gia tăng 3-5 mM lên ñꢐn 8-13
mM (hoa hưꢌng dương). Vꢌi nꢃng ñꢋ Mg2+ cao như vꢒy, trong stroma cꢑa lꢊc lꢎp, sꢥ ꢙc
chꢐ sꢝ quang phosphoryl hoá và sꢝ quang tꢞng hꢅp.
-Triꢓu chꢙng thiꢐu Mg: ꢍ cây ñưꢅc thꢄ hiꢓn trên hình thái là xuꢂt hiꢓn các vꢓt và các dꢈi
màu dꢔc theo gân lá. Lá vàng úa, mép lá cũng hoá vàng da cam hoꢘc ñꢨ và ñꢨ sꢗm.
Quang hꢅp xꢈy ra rꢂt kém. sꢁ lưꢅng tꢐ bào giꢈm thꢂp. Thꢄ khꢈm nhiꢆu màu là ñꢘc trưng
bꢓnh thiꢐu Mg. ꢩ mꢋt sꢁ vưꢀn nho, phân Mg giúp cho lưꢅng ñưꢀng trong trái tăng. Mg
còn giúp cho lân di ñꢋng dꢢ dàng. Mꢋt sꢁ cây thiꢐu Mg hàm lưꢅng lactic acid giꢈm 25%,
citric acid giꢈm 85%, malic acid giꢈm 20% nguyên nhân là quá trình hô hꢂp giꢈm. Trong
thꢀi kỳ sinh dꢊc lúc tꢎo trái và hꢎt, thì mꢋt sꢁ lá nꢛm chung quanh trái sꢥ vàng úa do sꢝ di
chuyꢄn cꢑa Mg vào trái. ꢩ nhóm cây hꢔ hoà bꢈn, như bꢠp, thiꢐu Mg thì hiꢓn diꢓn sꢔc
vàng và vàng xanh xen kꢥ lꢗn nhau. Trưꢀng hꢅp dưa leo, cây thuꢋc hꢔ bꢇu bí thì phꢇn
gân lá vꢗn còn màu xanh, nhu mô biꢐn ñꢞi sang màu vàng. ꢩ cà chua triꢓu chꢙng như
trên và sꢔc lá uꢁn cong xuꢂt hiꢓn nơi gꢇn trái. Nhu cꢇu Mg cꢑa các cây hꢔ ñꢒu cꢇn nhiꢆu
hơn ꢍ cây lúa.
-Thꢕa Mg: có thꢄ gây ñꢋc cho cây, giꢈm bꢌt tác hꢎi bꢛng cách bón vôi ñꢄ tăng pH vì
Mg hꢂp thu vào cây trong ñiꢆu kiꢓn pH thꢂp.
-Chꢏa trꢖ: khi lá vꢕa có triꢓu chꢙng thiꢐu Mg thì phun dung dꢖch MgSO4 (1-2%) lên lá,
giúp cây không bꢖ rꢊng lá. Mꢋt sꢁ vưꢀn cây ăn trái thiꢐu Mg có thꢄ rꢊng ñꢐn 60% lá. Nꢐu
Mg trong ñꢂt quá cao, ngưꢀi ta có thꢄ ngăn chꢘn bꢌt cho cây không hꢂp thu bꢛng cách
bón nhiꢆu vôi vào trong ñꢂt hay dùng dung dꢖch CaCl2 (0.3-0.5%) phun lên lá sꢥ làm
giꢈm hꢂp thu Mg
• Lưu huỳnh (S)
ðꢇu tiên xác bꢈ ñꢋng thꢝc vꢒt chꢐt thì hꢅp chꢂt S bꢖ phân giꢈi ꢍ dꢎng SH2 ñꢇu tiên có
khꢈ năng gây ñꢋc và nhꢀ vi khuꢡn thiobacillus phân giꢈi biꢐn thành SO4 cây hꢂp thu tꢁt.
S cũng có thꢄ ñưꢅc hꢂp thꢊ ꢍ lá thông qua khí khꢞng ꢍ dꢎng khí SO2, là mꢋt chꢂt bꢡn môi
trưꢀng ñưꢅc phóng thích ra tꢕ viꢓc ñꢁt cháy than và gꢜ… SO2 ñưꢅc chuyꢄn hoá thành
bisunphit HSO3- khi nó phꢈn ꢙng vꢌi nưꢌc trong tꢐ bào và trong dꢎng này nó vꢕa ꢙc chꢐ
sꢝ quang tꢞng hꢅp và ñꢃng thꢀi gây ra sꢝ huꢧ hꢎi chlorophyll.
-Triꢓu chꢙng thiꢐu S:
Cũng như thiꢐu ñꢎm bao gꢃm sꢝ nhꢅt nhꢎt tꢞng quát toàn lá, kꢄ cꢈ bó mꢎch (gân), kích
thưꢌc lá nhꢨ. S không thꢄ tái phân bꢁ tꢕ nhꢏng mô trưꢍng thành trong vài loài. Vì thꢐ sꢝ
thiꢐu thưꢀng ñưꢅc ghi nhꢒn trưꢌc tiên ꢍ lá non. Tuy nhiên ꢍ nhꢏng loài khác hꢇu hꢐt lá
trꢍ nên vàng úa cùng mꢋt lúc hoꢘc ngay cꢈ ꢍ lá già trưꢌc tiên. ꢩ cây ca cao lá vàng úa, vꢆ
sau biꢐn sang nâu ñꢨ. ꢩ cà chua, trà các lá non bꢖ uꢁn cong lá có màu xanh nhꢎt dꢢ bꢖ
rꢊng, ñưꢀng kính thân và rꢢ bꢖ hꢎ thꢂp. Cây ñꢒu nành thiꢐu thì hàm lưꢅng ñưꢀng giꢈm,
hemicellulose gia tăng. Thiꢐu S thì không tꢎo lꢒp protein nên cây tích tꢊ nhiꢆu nitrate và
NH3 gây ñꢋc cho cây.
Bài giꢀng Bꢁnh hꢂi cây trꢃng ……………………………………...Võ Thanh Hùng - Nguyꢄn Văn Tuyꢅn
6
lá cây bꢖ chuyꢄn thành màu lꢊc nhꢎt, cây chꢒm lꢌn, các lá non ngã màu vàng, nꢘng hơn lá
rꢊng hoꢘc chꢐt ñꢔt các cành. Khi cây cà phê có biꢄu hiꢓn thiꢐu S lá mꢌi ra bꢖ trꢠng.
2.1.2 Các nguyên tꢎ vi lưꢏng
• Sꢐt (Fe)
Lý do mà sꢝ thiꢐu sꢠc ñem lꢎi mꢋt sꢝ ꢙc chꢐ nhanh sꢝ thành lꢒp cholorophyll chưa
ñưꢅc thꢂu hiꢄu hoàn toàn. Sꢠc tích tꢊ trong lá già tương ñꢁi không di chuyꢄn trong mô
lipe, cũng như trong ñꢂt, có lꢥ do nó ñưꢅc lꢠng tꢊ nꢋi sinh trong tꢐ bào lá dưꢌi dꢎng mꢋt
oxide không hoà tan hay trong dꢎng các hꢅp chꢂt ferric phosphate hưu cơ hoꢘc vô cơ.
Bꢛng chꢙng trꢝc tiꢐp vꢆ hình thành sꢝ lꢠng tꢊ này thì thiꢐu, và có lꢥ mꢋt vài hꢅp chꢂt
không hoà tan chưa biꢐt khác ñưꢅc hình thành tương tꢝ. Mꢋt dꢎng ꢞn ñꢖnh và phong phú
cꢑa sꢠt trong lá ñưꢅc tꢃn trꢏ trong các lꢊc lꢎp như mꢋt phꢙc hꢅp protein-sꢠt gꢔi là
phytoferritin. Sꢝ xâm nhꢒp cꢑa sꢠt vào dòng chuyꢄn vꢒn lipe có thꢄ ñưꢅc tꢁi thiꢄu hoá
bꢍi sꢝ thành lꢒp cꢑa nhꢏng hꢅp chꢂt không hoà tan như vꢒy, mꢘc dù phytoferritin dưꢀng
như ñꢎi diꢓn cho nguꢃn dꢝ trꢏ sꢠt. Mꢋt ý kiꢐn khác giꢈi thích sꢝ di ñꢋng kém cꢑa sꢠt là
nó có thꢄ xâm nhꢒp vào mꢎch lipe ꢍ mꢋt lưꢅng vꢕa phꢈi nhưng sau ñó thoát (rò rꢦ) vào
mꢎch gꢜ và di chuyꢄn trꢍ lꢎi cùng mꢋt lá ban ñꢇu. Trong vài trưꢀng hꢅp khi nó bꢖ lꢂy vào
mꢋt bꢋ phꢒn tꢕ mꢎch gꢜ, sꢝ tái phân phꢁi cꢑa nó vào nhꢏng mô trꢫ hơn vào hꢎt sꢥ bꢖ giꢌi
hꢎn.
-Triꢓu chꢙng thiꢐu:
Gây cho cây bꢓnh bꢎch tꢎng hoꢘc làm xuꢂt hiꢓn nhꢏng vꢓt hoꢎi tꢉ màu vàng trên lá.
Thưꢀng xuꢂt hiꢓn ꢍ phꢇn non nhꢂt cꢑa cây, tꢕ dưꢌi dꢎng mꢂt màu dꢔc theo gân lá cho
ñꢐn toàn bꢋ phꢇn non cꢑa cây ngã màu vàng vꢔt, sꢝ vàng úa này ñôi khi tiꢐp theo bꢍi sꢝ
vàng úa cꢑa các gân lá, vì thꢐ nhꢏng lá non ngay cꢈ trꢍ nên màu trꢠng vꢌi nhꢏng triꢓu
chꢙng hoꢎi tꢉ. Tuy nhiên khi toàn bꢋ lá trꢍ nên vàng là cây ꢍ trong tình trꢎng thiꢐu sꢠt
trꢇm trꢔng dꢗn ñꢐn ñình trꢓ sinh trưꢍng, cây có thꢄ chꢐt.
Sꢝ thiꢐu Fe thưꢀng ñưꢅc tìm thꢂy trong nhꢏng loài mꢗn cꢈm, ñꢘc biꢓt trong hꢔ hoa
hꢃng, bao gꢃm cây bꢊi và cây ăn trái và trong hꢎt ngũ cꢁc như bꢠp. ꢩ ngoài ñꢃng sꢝ
thiꢐu Fe xꢈy ra không ñꢃng ñꢆu. Tꢎi mꢋt sꢁ nơi các cây có biꢄu hiꢓn vàng ꢍ lá non trong
khi nhꢏng khu vꢝc lân cꢒn lá có thꢄ xanh. Ngay cꢈ hai cây gꢇn nhau cũng có khi mꢋt cây
lá non chuyꢄn sang vàng và cây khác lá vꢗn xanh. Thưꢀng gꢘp triꢓu chꢙng thiꢐu sꢠt trên
cây ăn trái hơn trên các loꢎi hoa màu khác.
-Thꢕa Fe: gây ngꢋ ñꢋc sꢠt, biꢄu hiꢓn thưꢀng ꢍ nhꢏng lá bên dưꢌi, bꢠt ñꢇu tꢕ nhꢏng
ñiꢄm nâu nhꢨ ꢍ ñꢇu lá và bꢠt ñꢇu lan dꢇn xuꢁng ñáy. Thưꢀng nhꢏng ñiꢄm này liꢆn lꢎi ꢍ
gân giꢏa,màu xanh cꢑa lá không thay ñꢞi. Trưꢀng hꢅp trꢇm trꢔng lá có màu nâu tím.
-Chꢏa trꢖ:
Các cây có triꢓu chꢙng thiꢐu nꢐu ñưꢅc phun dung dꢖch FeSO4 1% trong vòng 2 tuꢇn mꢋt
sꢁ lá sꢥ trꢍ lꢎi xanh, không nhꢂt thiꢐt là toàn bꢋ lá xanh trꢍ lꢎi. Diꢓp lꢊc tꢁ trên lá có thꢄ
xꢈy ra tꢕng ñiꢄm trên lá, hiꢓu quꢈ hꢃi phꢊc thưꢀng xꢈy ra ꢍ lá non.
• Mangan (Mn)
Quan sát bꢛng kính hiꢄn vi ñiꢓn tꢉ cꢑa lꢊc lꢎp lá rau dꢆn cho thꢂy rꢛng sꢝ vꢠng mꢘc cꢑa
Mn gây nên rꢁi loꢎn cꢑa màng thylakoid nhưng có ꢈnh hưꢍng ñꢐn cꢂu trúc cꢑa nhân và ti
thꢄ.
Bài giꢀng Bꢁnh hꢂi cây trꢃng ……………………………………...Võ Thanh Hùng - Nguyꢄn Văn Tuyꢅn
7
Hàm lưꢅng Mn trong cây 20-500 ppm/trꢔng lưꢅng khô, trung bình hàm lưꢅng trên 500
ppm có thꢄ gây ñꢋc. ðꢁi vꢌi lúa vꢌi nꢃng ñꢋ 2500 ppm vꢗn chưa biꢄu hiꢓn bꢂt thưꢀng.
-Triꢓu chꢙng thiꢐu Mn: trên lá xuꢂt hiꢓn mꢋt sꢝ vàng úa giꢏa gân trên lá non hoꢘc già,
các vꢓt hoꢎi tꢉ lꢁm ñꢁm, các mô này sꢥ chꢐt, mꢘc dù nhꢏng rꢁi loꢎn khác nhau như vꢓt
xám trên cây kiꢄn mꢎch, ñꢁm nhũn trên cây ñꢒu, vàng lꢁm ñꢁm cꢑa cꢑ cꢈi ñưꢀng; ꢩ cây
citrus thì thưꢀng tꢎo thành thưꢀng tꢎo thành nhꢏng vùng màu xanh dꢔc theo gân chính,
phꢇn thꢖt lá có màu vàng nhꢎt. Thiꢐu Mn làm tăng các nguyên tꢁ khoáng có tính kiꢆm gây
mꢂt cân ñꢁi chꢂt khoáng.. Sꢝ thꢕa Mn cũng gây bꢓnh cho cây.
Mn và Fe ꢙc chꢐ tác dꢊng lꢗn nhau trong cây. Tình trꢎng dư thꢕa sꢠt tꢝ do trong ñꢂt
phen ꢍ ðBSCL thưꢀng ñưa ñꢐn hiꢓn tưꢅng thiꢐu Mn cꢑa cây trꢃng. Triꢓu chꢙng thiꢐu
Mn có khác nhau, tꢕ các chꢂm màu xám hoꢘc màu vàng trên lá, tuỳ loài cây trꢃng.
-Thꢕa Mn: gây ngꢋ ñꢋc, rꢢ cây màu nâu, lá bꢖ mꢂt màu và chꢐt khô tꢕ rìa lá vào.
• Molipden (Mo)
Mo trong cơ thꢄ thꢝc vꢒt tꢕ 0.1-300 ppm, nhưng lưꢅng cây cꢇn chꢦ có 0.04-0.05 ppm; và
hàm lưꢅng này tăng lên 0.5 ppm vꢗn chưa ñꢋc cho cây.
ðꢎm NO3- sau khi hꢂp thꢊ vào trong cây sꢥ bꢖ khꢉ ñꢄ tꢞng hꢅp proteon. Quá trình này
cꢇn có Mo làm chꢂt xúc tác, nên khi thiꢐu Mo thì ion NO3- dư thꢕa dꢗn ñꢐn dư thꢕa NH3
ñꢋc cho cây.
-Triꢓu chꢙng thiꢐu Mo:vi khuꢡn Rhizobium không thꢄ có ñꢖnh ñꢎm cho cây nên trưꢀng
hꢅp này cây có triꢓu chꢙng thiꢐu ñꢎm, biꢐn dꢎng lá cây hꢔ ñꢒu, nꢁt sꢇn kém phát triꢄn, lá
uꢁn cong dꢎng muꢜng và nꢐu lúc này bón thêm N thì cây không thꢄ tꢞng hꢅp protein mà
càng tích tꢊ NO3- càng làm cho sꢝ sinh trưꢍng cꢑa cây kém. Mo cꢇn cho tꢞng hꢅp
leghemoglobin chꢂt mang oxi cꢑa nꢁt sꢇn. Khi thiꢐu Mo nꢁt sꢇn trꢍ nên màu vàng hay
màu xám (bình thưꢀng có màu hꢃng).
ðꢂt chua thưꢀng thiꢐu Mo và ít linh hoꢎt, cây sinh trưꢍng kém. Quá trình tꢞng hꢅp
protein bꢖ ꢙc chꢐ, cây có màu lꢊc nhꢎt giꢁng triꢓu chꢙng thiꢐu ñꢎm. ðôi khi trên lá xuꢂt
hiꢓn các ñꢁm óng ánh sau trꢍ nên vàng và các ñꢁm này rꢀi rꢎc không lꢌn dꢇn lên nꢏa.
Hàm lưꢅng Mo cao cũng gây ñꢋc ñꢁi vꢌi cây. Nꢐu trong nông phꢡm hàm lưꢅng Mo ñꢐn
>20mg/1kg chꢂt khô thì ñꢋng vꢒt ăn rau tươi sꢫ bꢖ ngꢋ ñꢋc Mo, còn ngưꢀi ăn thì sinh
bꢓnh gut (podagra) ñꢖa phương, hiꢓn tưꢅng ñó xꢈy ra ꢍ nơi có mꢨ Mo.
• ðꢑng (Cu)
-Triꢓu chꢕng thiꢐu Cu:
Biꢄu hiꢓn ñꢇu tiên là ꢍ chꢌp lá, chꢌp lá trꢍ nên trꢠng. Các lá non hꢪp, trꢍ nên xanh ñꢎm
vꢆ màu sꢠc và bꢖ vꢘn vꢪo hoꢘc nꢐu không thì bꢖ biꢐn dꢎng, thưꢀng biꢄu hiꢓn nhꢏng chꢂm
hoꢎi tꢉ; sꢝ sinh trưꢍng cꢑa lóng giꢈm kꢐt quꢈ là cây lùn dꢎng bꢊi. Các vưꢀn cam quýt
thꢦnh thoꢈng bꢖ thiꢐu, mà trong trưꢀng hꢅp ñó nhꢏng lá non chꢐt dꢗn ñꢐn tên gꢔi bꢓnh
chꢐt ngꢔn. Trên cây ăn trái thân ñôi khi bꢖ nꢙt và chꢈy nhꢝa.
gây ra sꢝ phát triꢄn chꢒm, xuꢂt hiꢋn sꢒ hoꢌi tꢓ, mꢂt nưꢌc cây héo. ðꢁi vꢌi hꢔ hoà thꢈo,
khi thiꢐu Cu nghiêm trꢔng, ñꢇu lá bꢖ trꢠng, bông không phát triꢄn ñưꢅc.
ðꢁi vꢌi cây ăn quꢈ thiꢐu Cu gây hiꢋn tưꢏng khô ñꢔnh.
Thiꢐu Cu cây dꢢ bꢖ nꢂm bꢓnh, nhꢂt là ñꢁi vꢌi khoai tây, cà chua.
• Kꢕm (Zn)
- Triꢓu chꢙng thiꢐu:
Bài giꢀng Bꢁnh hꢂi cây trꢃng ……………………………………...Võ Thanh Hùng - Nguyꢄn Văn Tuyꢅn
8
Thiꢐu Zn hꢇu như xꢈy ra trên lá, lá nhꢨ vàng dꢎng hoa hꢃng cꢑa táo, ñào và hꢃ ñào
pecan. Nguyên nhân tꢕ sꢝ giꢈm sinh trưꢍng cꢑa lá non và lóng thân. Mép lá thưꢀng bꢖ
vꢘn vꢪo và nhăn nheo vꢆ diꢓn mꢎo. Sꢝ vàng úa cꢑa gân thưꢀng ñưꢅc xuꢂt hiꢓn trong lá
bꢠp, ñꢒu, và cây ăn trái chꢙng tꢨ rꢛng Zn tham gia quá trình tꢎo diꢓp lꢊc tꢁ hay ngăn cꢈn
sꢝ phá huꢧ diꢓp lꢊc tꢁ. Các lá non có màu xanh nhꢎt, thiꢐu ít gân lá có màu xanh, thꢖt lá
có màu xanh nhꢎt. Trưꢀng hꢅp trꢇm trꢔng các lá non có thꢄ biꢐn ñꢞi thành màu trꢠng
nhꢎt, lá non nhꢨ, cây mꢔc thành bꢊi, lóng kém phát triꢄn, cây ra hoa tꢎo trái ít, năng suꢂt
không ñáng kꢄ (có thꢄ làm giꢈm 50% năng suꢂt cây trꢃng). Còn làm ñình trꢓ sꢝ sinh
trưꢍng cꢑa rꢢ. Trong các phương pháp xꢉ lý trên có ưu và nhưꢅc ñiꢄm khác nhau, tuỳ
thuꢋc vào tꢕng loꢎi cây trꢃng mà liꢆu lưꢅng và cách xꢉ lý cũng thay ñꢞi. Các loài cây
thân gꢜ nhꢂt là hꢔ chanh bưꢍi rꢂt nhꢎy cꢈm ñꢁi vꢌi kꢥm. Sꢝ thiꢐu hꢊt kꢥm trong cây làm
xuꢂt hiꢓn bꢓnh lý ñꢘc trưng các lóng ñꢁt và lá bꢖ kìm hãm sinh trưꢍng, xuꢂt hiꢓn sꢝ hoꢎi
tꢉ các tꢐ bào như mô lá, làm tăng tinh thꢄ oxalat canxi trong lá. Sꢝ thiꢐu kꢥm làm giꢈm
quá trình tꢞng hꢅp axit amin quan trꢔng là triptophan. Gây ra quá trình rꢁi loꢎn quá trình
trao ñꢞi photpho và nhiꢆu quá trình sinh lý như quang hꢅp, hô hꢂp…
Thiꢐu Zn xem như là ñình trꢓ tꢞng hꢅp ARN mà tiꢐp theo ñó là ngăn cꢈn tꢞng hꢅp
protein. Vì vꢒy, cây thiꢐu Zn thì ngheo protein. Sꢝ kiꢆm giꢏ thân trong ñiꢆu kiꢓn thiꢐu Zn
có thꢄ do nguyên nhân mꢋt phꢇn tꢉ yêu cꢇu biꢄu kiꢐn cꢑa nó ñꢄ sinh sꢈn mꢋt hormone
sinh trưꢍng thꢝc vꢒt, indoleacetic acid (IAA).
- Chuꢡn ñoán:
ðꢄ xác ñꢖnh tình trꢎng nghi ngꢀ thiꢐu Zn, các cây có thꢄ ñưꢅc phun vꢌi dung dꢖch
sulphate kꢥm (0.5% ZnSO4 và 0.25% vôi) và quan sát sꢝ phꢊc hꢃi cꢑa cây; nꢐu cây ñó
thꢒt sꢝ thiꢐu Zn thꢀi gian phꢊc hꢃi sinh trưꢍng tꢕ 10-14 ngày. Các lá mꢌi sꢥ xanh và
không có dꢂu hiꢓu thiꢐu kꢥm nào. Sꢝ thành công cꢑa thí nghiꢓm phun kꢥm gia tăng nꢐu
cây trꢃng ñưꢅc phun khi xuꢂt hiꢓn triꢓu chꢙng thiꢐu kꢥm sꢌm.
- Chꢏa trꢖ:
+ Bón phân xuꢁng ñꢂt bꢛng cách rꢈi hay bón theo hàng
+ Phun lên lá
+ Ngâm hꢎt giꢁng
+ Nhúng rꢢ
+ ðóng mꢋt miꢐng kèm vào thân cây.
• Boron (B)
Nó ñưꢅc chuyꢄn vꢒn chꢒm chꢎp ra khꢨi các bꢋ phꢒn cꢑa mô lipe mꢋt khi nó ñã ñưꢅc
vꢒn chuyꢄn tꢌi ñó tꢕ mô gꢜ. Do ñó thiꢐu B thưꢀng xuꢂt hiꢓn ꢍ phꢇn non.
Cây thiꢐu B cho thꢂy mꢋt biꢐn ñꢞi rꢋng vꢆ triꢓu chꢙng, tuỳ thuꢋc vào giai ñoꢎn và tuꢞi
cây, nhưng mꢋt trong nhꢏng triꢓu chꢙng sꢌm nhꢂt là chóp rꢢ không dãn dài ra mꢋt cách
bình thưꢀng, kèm theo bꢍi sꢝ tꢞng hꢅp ꢙc chꢐ cꢑa AND và ARN. Sꢝ phân bào trong ñꢦnh
chꢃi cũng bꢖ ꢙc chꢐ, cũng như trong nhꢏng lá non. B giꢏ mꢋt vai trò không xác ñꢖnh
nhưng thiꢐt yꢐu trong sꢝ giꢈn dài cꢑa ꢁng phꢂn. Thiꢐu B sꢥ ꢈnh hưꢍng xꢂu ñꢐn các cơ
quan sinh sꢈn. B làm cho carbohydrate dꢢ vꢒn chuyꢄn qua màng tꢐ bào. Sꢈn phꢡm ñꢃng
hoá tích luꢟ trong lá và các nơi sinh trưꢍng non sꢥ thiꢐu ñưꢀng.
Hàm lưꢅng B trung bình 15-100 ppm là ñꢑ, nꢐu trên 200 ppm thì có thꢄ gây ngꢋ ñꢋc.
- Triꢓu chꢙng thiꢐu B:
Các ñiꢄm sinh trưꢍng cꢑa thân rꢢ chꢐt dꢇn. Nguyên nhân có thꢄ do quá trình trao ñꢞi acid
nucleotic bꢖ ñꢈo lꢋn. Làm giꢈm sꢝ phân bào ꢍ cꢑa các mô phân sinh, sꢝ sꢠp xꢐp bình
thưꢀng cꢑa các hꢓ thꢁng mꢎch dꢗn bꢖ phá huꢧ làm cꢈn trꢍ sꢝ vꢒn chuyꢄn sꢈn phꢡm ñꢃng
Bài giꢀng Bꢁnh hꢂi cây trꢃng ……………………………………...Võ Thanh Hùng - Nguyꢄn Văn Tuyꢅn
9
hoá ñꢐn các cơ quan khác. Làm hàm lưꢅng ATP thꢂp trong các ñiꢄm sinh trưꢍng cꢑa thân
bꢖ giꢈm. Như thꢁi tim cꢑa cꢑ cꢈi, nꢙt thân cꢑa cꢇn tây, ruꢋt nưꢌc cꢑa cꢑ cꢈi tây (turnip)
và ñꢁm kiꢓt nưꢌc cꢑa táo;
Gây hiꢓn tưꢅng tích luꢟ các chꢂt phenon, chꢂt auxin và làm hư hꢎi các tꢐ bào ñꢦnh thân,
chóp rꢢ (chꢑ yꢐu ꢍ 2 lá mꢇm) gây hoꢎi tꢉ cho mô cây. Còn liên quan ñꢐn sꢝ tích luꢟ axit
cofeic và axit chlorogenic nhꢏng chꢂt ꢙc chꢐ sinh trưꢍng.
- Thꢕa B: gây ngꢋ ñꢋc B thưꢀng thꢄ hiꢓn triꢓu chꢙng vàng, nâu và chꢐt cây. Bꢠt ñꢇu tꢕ
mép lá rꢃi lan dꢇn vào trong.
• Clo (Cl)
Triꢓu chꢙng thiꢐu Clo:
ꢩ lá sꢝ sinh trưꢍng giꢈm, héo khô ñꢇu lá và sꢝ phát triꢄn cꢑa nhꢏng ñiꢄm vàng úa và hoꢎi
tꢉ, các lá thưꢀng ñꢎt ñꢐn màu vàng cháy, gây nên hiꢓn tưꢅng héo ñꢦnh lá sau khi trên lá
xuꢂt hiꢓn các ñꢁm cuꢁi cùng là có thꢄ có màu ñꢃng thau.Rꢢ trꢍ nên ngꢠn vꢆ chiꢆu dài
nhưng trꢍ nên to hay có dꢎng chuỳ gꢇn chóp rꢢ.
Clo thì hiꢐm thꢂy thiꢐu trong tꢝ nhiên, do tính hoà tan và ñꢋ hꢏu dꢊng cao cꢑa nó trong
ñꢂt và vì nó cũng ñưꢅc chuyꢄn vꢒn trong bꢊi hay trong nhꢏng giꢔt hơi nưꢌc tí hon bꢍi gió
và mưa ñꢐn lá, nơi mà sꢝ hꢂp thu xuꢂt hiꢓn.
• Niken (Ni)
Thꢝc vꢒt thiꢐu Ni tích luꢟ nhiꢆu Urê trong lá và do ñó xuꢂt hiꢓn bꢓnh hoꢎi tꢉ ñꢦnh lá
(Lincoln Taiz et al, 2006)
Ngoài ra Fe2+ và Al3+ nꢐu dư thꢕa cũng gây ngꢋ ñꢋc cho cây giꢈi quyꢐt cꢂp bách là bón
bꢛng bón phân sulphate mangan. Biꢓn pháp rꢏa chꢂt ñꢋc ñi vꢗn là biꢓn pháp cơ bꢈn và có
hiꢓu quꢈ lâu dài hơn.
3.2 ðꢖc chꢇt
Trꢈi qua mꢋt thꢀi gian dài dùng nhiꢆu phân bón hóa hꢔc, thuꢁc trꢕ sâu tuy ñã mang lꢎi
năng suꢂt cao cho lúa nhưng cũng ñꢄ lꢎi nhꢏng hꢒu quꢈ nꢘng nꢆ, ñꢂt trꢃng trꢔt bꢖ thoái
hoá, ñꢋ chua ngày càng tăng gꢔi là hiꢓn tưꢅng axit hoá ñꢂt trꢃng trꢔt hay gꢔi mꢋt cách
khác là ñꢂt bꢖ “phèn nhân tꢎo” khi ñꢋ ph < 5,5. Mꢋt nguyên nhân khác do thâm canh kém,
sꢉ dꢊng chꢂt hꢏu cơ tươi như viꢓc dùng rơm, rꢎ sau thu hoꢎch bón trꢝc tiꢐp cho lúa thꢀi
gian phân huꢧ ngꢠn không ñꢑ ñiꢆu kiꢓn khoáng hoá hꢏu cơ ñã tꢎo ra mꢋt sꢁ ñꢋc tꢁ như
Fe2+, Al3+, SO4 , H2S, CO2 và các axit hꢏu cơ,…
2-
2.2.1 Ngꢖ ñꢖc hꢗu cơ:
• Nguyên nhân:
Là do nông dân thưꢀng gieo sꢎ ngay sau khi thu hoꢎch vꢊ trưꢌc dꢗn ñꢐn ngꢋ ñꢋc chꢂt
hꢏu cơ do rơm, rꢎ, tàn dư thꢝc vꢒt cꢑa vꢊ trưꢌc không ñưꢅc xꢉ lý và chưa kꢖp phân huꢧ
do bꢖ vùi lꢂp trong ñiꢆu kiꢓn yꢐm khí (ngꢒp nưꢌc) tꢎo ra các chꢂt ñꢋc gꢁc hꢏu cơ như:
phenol, hydro sulphite (H2S), ethylen, axit hꢏu cơ rꢂt ñꢋc cho cây lúa.
• Hình thꢙc:
Các chꢂt ñꢋc này tích luꢟ ngày càng nhiꢆu sꢥ làm ꢈnh hưꢍng ñꢐn tiꢐn trình khoáng
hoá dưꢚng liꢓu tꢕ dꢎng hꢏu cơ sang dꢎng vô cơ ñꢄ cung cꢂp cho rꢢ cꢑa cây lúa. ðꢃng
thꢀi các axit hꢏu cơ và H2S sꢥ gây nên tình trꢎng cꢎnh tranh Oxy ꢍ vùng rꢢ, làm cꢈn trꢍ
quá trình hꢂp thꢊ dinh dưꢚng và gây hꢎi cho rꢢ cꢑa cây lúa.
• Triꢓu chꢙng:
Bài giꢀng Bꢁnh hꢂi cây trꢃng ……………………………………...Võ Thanh Hùng - Nguyꢄn Văn Tuyꢅn
10
Rõ nhꢂt là bꢋ rꢢ bꢖ thꢁi ñen và có mùi hôi ñꢘc trưng, trên lá có vꢐt bꢓnh ñꢁm nâu hoꢘc
các lá bꢖ vàng xꢦn màu, lá không có khuynh hưꢌng xoè ngang mà dꢝng ñꢙng lên, cây lúa
vàng và lùn, lúa phát triꢄn kém, ít ñꢫ nhánh, không bꢠt phân. Thưꢀng xuꢂt hiꢓn tꢕ 15-30
ngày sau khi sꢎ, có nơi bꢖ sꢌm hơn khi lúa mꢌi sꢎ vài ngày và gây thiꢓt hꢎi rꢂt nꢘng. Ngꢋ
ñꢋc hꢏu cơ có thꢄ xꢈy ra trong suꢁt quá trình sinh trưꢍng cꢑa cây lúa, ñꢘc biꢓt là giai
ñoꢎn ñꢇu nꢐu bꢖ nꢘng có thꢄ làm cho cây lúa bꢖ cꢛn cõi và có bón phân hoài thì cây lúa
cũng không phát triꢄn, ꢍ giai ñoꢎn trꢞ ñꢃng mà bꢖ ngꢋ ñꢋc hꢏu cơ kꢐt hꢅp vꢌi các bꢓnh
hꢎi khác như bꢓnh ñꢎo ôn, bꢓnh ñꢁm vꢛn thì càng làm cho cây lúa bꢖ bꢓnh nꢘng hơn, nꢐu
có trꢞ thì cũng bꢖ lem lép hꢎt.
• Biꢓn pháp ñꢆ phòng và cách khꢠc phꢊc:
- Nên giãn thꢀi vꢊ gieo cꢂy ñꢄ có ñꢑ thꢀi gian cho rơm, rꢎ kꢖp phân huꢧ thành chꢂt
hꢏu cơ dꢢ tiêu, tꢁt nhꢂt là sꢎ 2 vꢊ lúa xen canh vꢌi 1 vꢊ màu bꢛng ngô hoꢘc các cây hꢔ
ñꢒu (ñꢒu xanh, ñꢒu tương, lꢎc,…) mà vꢗn ñꢈm bꢈo mꢙc thu nhꢒp.
- Nên cꢠt gꢁc rꢎ, thu gom rơm tꢒp trung ñꢄ ñꢁt hoꢘc ꢑ phân, cũng có thꢄ xuꢁng
giꢁng ngay sau khi làm ñꢂt, nhưng ñꢄ ñꢈm bꢈo cho lúa không bꢖ ngꢋ ñꢋc chꢂt hꢏu cơ nên
ñꢄ ñꢂt trꢁng ít nhꢂt 2 tuꢇn trưꢌc khi xuꢁng giꢁng. Kinh nghiꢓm cꢑa bà con nông dân tꢦnh
Vĩnh Long là dùng thuꢁc trꢕ cꢨ (200 lít/ha, pha 100cc/bình 16 lít, 2 bình/công) phun lên
gꢁc rꢎ giúp cho gꢁc rꢎ mau phân huꢧ.
- Trong trưꢀng hꢅp cày, vùi gꢁc rꢎ trên mꢘt ruꢋng thì nên ñꢄ ñꢂt trꢁng 3 tuꢇn mꢌi
nên gieo sꢎ lꢎi. Cày, vùi rơm rꢎ xong tháo nưꢌc ngꢒp khoꢈng 2 tuꢇn sau ñó tháo hꢐt nưꢌc
và thay nưꢌc mꢌi vào ñꢄ làm ñꢂt gieo sꢎ.
- ðꢁi vꢌi các ruꢋng lúa ñang bꢖ ngꢋ ñꢋc chꢂt hꢏu cơ, trưꢌc tiên bà con cꢇn tháo hꢐt
nưꢌc ꢍ ruꢋng ñꢄ cho ruꢋng khô nꢙt chân chim, cho ñꢂt thông thoáng nhꢈ ñꢋc bꢌt khí
CO2, rꢈi phân Supe lân hoꢘc phun phân bón qua lá kahumat, hydrophos,…có hàm lưꢅng
lân cao, tháo nưꢌc mꢌi vào và làm cꢨ sꢎch bùn. Trong ñiꢆu kiꢓn lúa không bꢖ rꢇy nâu tꢂn
công thì nên tháo nưꢌc cho mꢘt ruꢋng khô nꢙt chân chim, ít bꢏa rꢃi lꢎi ñưa nưꢌc mꢌi vào
theo chu kì 3-4 lꢇn/vꢊ sꢥ hꢎn chꢐ ñưꢅc hiꢓn tưꢅng ngꢋ ñꢋc chꢂt hꢏu cơ rꢂt cao. Tuy
nhiên, trong trưꢀng hꢅp ruꢋng ñang bꢖ rꢇy nâu tꢂn công vꢌi mꢒt sꢁ lꢌn thì nên ưu tiên giꢏ
ñꢑ mꢙc nưꢌc ñꢄ phòng chꢁng rꢇy nâu tꢁt hơn trong thꢀi gian phun thuꢁc dꢒp dꢖch sau ñó
mꢌi tháo nưꢌc như hưꢌng dꢗn trên ñây. Trong thꢀi gian này cꢇn phꢈi ngꢕng bón phân
ñꢎm. Chꢀ 6-7 ngày sau, nhꢞ cây lúa lên thꢂy ra rꢢ mꢌi có màu trꢠng là ñã cꢙu lúa thành
công. Tiꢐp tꢊc bón phân DAP (1-1,5 bao/ha) + phân Urê (1 bao/ha).
- Có thꢄ chꢑ ñꢋng giꢈi quyꢐt ngꢋ ñꢋc chꢂt hꢏu cơ ngay tꢕ ñꢇu vꢊ bꢛng cách phun
thuꢁc Gramoxone ñꢄ tiêu diꢓt hꢐt tꢂt cꢈ các loꢎi cꢨ dꢎi hoꢘc lúa rài, lúa chét hay gꢁc rꢎ
ñꢄ khi cày, vùi chúng bꢖ phân huꢧ nhanh hơn.
2.2.2 Ngꢖ ñꢖc phèn:
• Nguyên nhân: do vùng có tꢇng phèn gꢇn mꢘt ñꢂt, xa kênh gꢎch hoꢘc nꢛm trong
khu ñê bao khép kín bꢖ thiꢐu nưꢌc, có váng vàng trên mꢘt ñꢂt hoꢘc trên mꢘt nưꢌc bám
vào gꢁc lúa.
• Triꢓu chꢙng:
Cây lúa bꢖ lꢊn dꢇn, bꢋ rꢢ có màu vàng nâu, quăn queo, không có rꢢ mꢌi và vuꢁt trên
ngón tay cꢈm thꢂy nhám, lá bꢖ vàng và cháy khô ꢍ chóp lá, trên lá có nhꢏng chꢂm nâu sét
nhꢨ. Lúa chꢒm bén rꢢ hꢃi xanh, lúa cꢂy xuꢁng bꢖ chuyꢄn sang màu nâu tía, không ñꢫ
nhánh hoꢘc bꢖ kéo dài thꢀi gian sinh trưꢍng, khó trꢞ, nꢐu ngꢋ ñꢋc nꢘng có thꢄ bꢖ thꢂt thu
vì bꢖ “trꢫ mãi không già”.
Bài giꢀng Bꢁnh hꢂi cây trꢃng ……………………………………...Võ Thanh Hùng - Nguyꢄn Văn Tuyꢅn
11
• Cách phòng chꢁng:
- Lúc làm ñꢂt trưꢌc khi sꢎ cꢇn phꢈi ñánh rãnh phèn ñꢄ tháo xꢈ phèn trưꢌc khi cꢇn thiꢐt.
- Nꢐu nꢛm trong vùng ñꢂt phèn nhiꢆu, phꢈi ñào mương phèn chung quanh ruꢋng ñꢄ ém
phèn lúc tháo nưꢌc cho khô ñꢂt giꢏa vꢊ.
- Sau khi tháo nưꢌc khô giꢏa vꢊ và cho nưꢌc vào xong, cꢇn phꢈi theo dõi rꢢ lúa xem có
bꢖ phèn hay không. Nꢐu có, thì rꢈi 100-200kg vôi bꢋt/ ha.
Ngoài ra còn có thꢄ dùng thân cây chuꢁi tiêu băm thành mꢈnh rꢠc ra ruꢋng, rꢠc tꢒp
trung ꢍ nơi lúa bꢖ vàng và có biꢄu hiꢓn ngꢋ ñꢋc (theo kinh nghiꢓm lâu năm cꢑa các bà
con nông dân).
• Cách ñiꢆu trꢖ:
- Ngưng bón phân ñꢎm (NPK,DAP, Urê).
- Tháo nưꢌc phèn ra khꢨi ruꢋng (xꢈ phèn).
- Rꢈi vôi bꢋt cho ruꢋng (200 kg/ha).
- Cho nưꢌc ngoài kinh rꢎch vào (thay nưꢌc).
- Phun phân bón lá Hydrophos (giàu P).
3 ngày sau quan sát rꢢ lúa. Nꢐu có ñâm rꢢ trꢠng ra là lúa ñã phꢊc hꢃi. Có thꢄ bón phân
bình thưꢀng.
2.2.3 Ngꢖ ñꢖc phân bón:
• Nguyên nhân: mꢋt sꢁ trưꢀng hꢅp do ñiꢆu kiꢓn khách quan hay do thói quen tăng
liꢆu sꢉ dꢊng cꢑa nông dân khi bón phân qua gꢁc hay phun phân qua lá ñã làm cho cây
trꢃng hꢂp thu mꢋt lưꢅng dinh dưꢚng lꢌn trong mꢋt khoꢈng thꢀi gian ngꢠn ñã làm cho cây
bꢖ ngꢋ ñꢋc.
• Triꢓu chꢙng: lá thưꢀng bꢖ héo, vàng, trưꢀng hꢅp cây ñang mang quꢈ thì quꢈ bꢖ
vàng và rꢊng,…hiꢓn tưꢅng này có thꢄ xꢈy ra mꢋt sꢁ khu vꢝc hoꢘc bꢖ nꢘng có thꢄ bꢖ cꢈ
diꢓn tích. ðꢘc biꢓt là hiꢓn tưꢅng ngꢋ ñꢋc hay xꢈy ra khi phun phân bón qua lá quá liꢆu.
Trong nhꢏng trưꢀng hꢅp ñó nꢐu không giꢈi ñꢋc ngay sꢥ làm mꢂt mùa và trưꢀng hꢅp nꢘng
cây sꢥ bꢖ chꢐt. Bón phân dư thꢕa có thꢄ làm giꢈm năng suꢂt và làm hꢎi ñꢐn chꢂt lưꢅng
quꢈ. Ví dꢊ, các quꢈ tꢕ cây ñưꢅc bón quá nhiꢆu phân có thꢄ nhꢨ hơn bình thưꢀng. Chúng
có thꢄ có vꢨ dày hơn, hàm lưꢅng ñưꢀng thꢂp hơn và phát triꢄn chꢒm hơn. Lꢎm dꢊng phân
bón còn làm ô nhiꢢm ñꢂt và nưꢌc tưꢌi.
• Biꢓn pháp làm hꢎn chꢐ và cách khꢠc phꢊc:
- ðꢄ làm hꢎn chꢐ nhꢏng trưꢀng hꢅp rꢑi ro ñó xꢈy ra, trưꢌc hꢐt nông dân cꢇn tìm hiꢄu kĩ
sꢈn phꢡm, nhꢏng sꢈn phꢡm có chꢂt lưꢅng cao và có ñꢋ ꢞn ñꢖnh cao vꢆ chꢂt lưꢅng mꢌi
nên dùng. Nꢐu có thꢄ cꢇn phân tích ñꢂt và lá cây ñꢄ theo dõi chính xác tình trꢎng dinh
dưꢚng cꢑa cây và ñiꢆu chꢦnh chương trình phân bón. Khi nꢠm ñưꢅc các thông tin ñó
ngưꢀi ta sꢥ có khꢈ năng tꢁi ưu hoá các phân bón và qua ñó làm tăng năng suꢂt và làm
giꢈm giá chi phí.
2.4. Mꢖt sꢎ trưꢘng hꢏp ngꢖ ñꢖc khác:
• Ngꢋ ñꢋc do thuꢁc cꢨ:
- Các ñꢔt non cꢑa lá lúa có màu xanh ñꢒm, lá lúa bꢖ úa tròn se lꢎi giꢁng như là lá hành.
- Mꢋt bꢊi lúa có thꢄ bꢖ ngꢋ ñꢋc bình quân tꢕ 1-3 ñꢔt non.
• Ngꢋ ñꢋc do Toxicity:
- Nguyên nhân: do bà con nông thưꢀng sꢉ dꢊng quá dư thꢕa các nguyên tꢁ vi lưꢅng
như: Cu, Xn, B, Mn,…Hiꢓn tưꢅng này thưꢀng xꢈy ra trên ñꢂt có hàm lưꢅng axit cao.
- Triꢓu chꢙng: thưꢀng xuꢂt hiꢓn nhꢏng ñꢁm chꢂm nhꢨ vꢆ phía cꢑa rìa lá, nghiêm trꢔng
hơn là toàn bꢋ rìa lá héo quăn lꢎi như triꢓu chꢙng thiꢐu kali.
Bài giꢀng Bꢁnh hꢂi cây trꢃng ……………………………………...Võ Thanh Hùng - Nguyꢄn Văn Tuyꢅn
12
• Ngꢋ ñꢋc do sꢠt (ion Fe2+):
ðây là mꢋt phꢈn ꢙng tꢝ nhiên cꢑa cây lúa, do bꢋ rꢢ lúa tꢎo ra mꢋt lꢌp màng ngăn
cꢈn trꢍ sꢝ xâm nhꢒp cꢑa Fe ꢍ bên ngoài màng rꢢ hoꢘc có khi chúng còn làm ngăn chꢘn
các chꢂt dinh dưꢚng khác nhꢂt là ñꢁi vꢌi Phꢁt pho và Kali.
• Ngꢋ ñꢋc do Bore T (B):
- Nguyên nhân: do nông dân bón quá dư thꢕa hàm lưꢅng phân B.
- Triꢓu chꢙng: biꢄu hiꢓn cꢑa ngꢋ ñꢋc thưꢀng xuꢂt hiꢓn trên các lá già, các rìa lá và
ngꢔn lá bꢖ cháy xém hoꢘc bꢖ biꢐn thành màu vàng, ñôi khi phiꢐn lá có thꢄ xuꢂt hiꢓn các
ñꢁm màu nâu nhꢨ. Ngꢋ ñꢋc nghiêm trꢔng thì các lá có thꢄ bꢖ rꢊng hoꢘc bꢖ héo cho tꢌi khi
chꢐt.
4. Các bꢋnh do thiꢙu thꢚa dinh dưꢍng gây ra
4.1 Bꢋnh ngꢛt rꢜ (lúa)
• Nguyên nhân
Nguyên nhân chính là do ñꢂt thiꢐu oxi, gây tình trꢎng yꢐm khí. Hiꢓn tưꢅng này thưꢀng
xꢈy ra khi bón nhiꢆu phân hꢏu cơ chưa hoai mꢊc, ñꢂt ruꢋng có thành phꢇn cơ giꢌi nꢘng,
ñꢂt không ñưꢅc phơi ꢈi, ñꢂt ngꢒp nưꢌc thưꢀng xuyên, … Khi ñó trong ñꢂt tích tꢊ nhiꢆu
khí ñꢋc như CH4; H2S; các ion Fe2+, Ngoài ra, khi không ñꢑ oxi, các chꢂt hꢏu cơ phân
giꢈi không hoàn toàn, tꢎo ra các axít hꢏu cơ làm tăng ñꢋ chua cꢑa ñꢂt, tác ñꢋng xꢂu ñꢐn
sꢝ hô hꢂp cꢑa rꢢ.
• Triꢓu chꢙng:
Khi bꢓnh mꢌi phát sinh thì ngꢔn lá lúa biꢐn vàng, ngꢔn lá ñꢨ khô. Bꢓnh nꢘng thì nhiꢆu lá
phía trên bꢖ vàng ñꢨ ñꢐn 1/3 lá, cây lúa ngꢕng sinh trưꢍng, ñꢫ nhánh ít, bꢋ rꢢ thꢁi ñen có
mùi tanh hôi, rꢢ mꢌi không phát sinh.
• Chꢏa trꢖ:
Nhꢏng chân ruꢋng như trên, thì cꢇn bón lót vôi bꢋt 20-25kg/sào (360m2) trưꢌc khi làm
ñꢂt +2-3 gói PenacR P (gói màu vàng, có tác dꢊng kích hoꢎt vi sinh vꢒt có ích sinh
trưꢍng mꢎnh và ꢙc chꢐ vi sinh vꢒt có hꢎi). Không bón phân hꢏu cơ chưa hoai mꢊc cho
các chân ruꢋng này. Bón lót nhiꢆu lân, nhiꢆu kali, giꢈm ñꢎm. Cꢂy xúc hoꢘc cꢂy nông tay.
Khi lúa chꢌm bꢖ bꢓnh, cꢇn tháo cꢎn nưꢌc trong 5-7 ngày cho khô nꢙt chân chim (ñꢋ ꢡm
khoꢈng 60%). Bón vôi bꢋt (25-30kg/sào) hoꢘc lân supe (15-20kg) làm cꢨ sꢊc bùn, phun
phân bón qua lá: A-H 503; K-H; Atonic; YogenR; ñꢎm Thiên nông, … 2-3 lꢇn, mꢜi lꢇn
cách nhau 3-5ngày. Làm ñꢂt và vꢓ sinh ñꢃng ruꢋng.
Chú ý: tuyꢓt ñꢁi không ñưꢅc bón ñꢎm. Khi nào lá lúa xanh trꢍ lꢎi, ra thêm lá, rꢢ trꢠng
mꢌi thì mꢌi ñưꢅc bón ñꢎm. Cꢇn phân biꢓt vꢌi vàng lá do bꢓnh ñꢎo ôn lá, bꢓnh khô vꢛn
gây ra.
4.2 Bꢋnh thꢎi ñꢔnh quꢝ cà chua
• Nguyên nhân:
Do thiꢐu calci khi quꢈ ñang ñưꢅc hình thành và do bón nhiꢆu ñꢎm, cây sinh trưꢍng
nhanh, rꢁi loꢎn ñꢋ ꢡm do mưa to, hꢎn hán và ít tꢦa lá khi trꢃng trꢔt.
Áp lꢝc nưꢌc là nhân tꢁ gây bꢓnh quan trꢔng. Do Nꢂm Geotricum candidum xâm nhꢒp
gây hꢎi.
• Triꢓu chꢙng
Bài giꢀng Bꢁnh hꢂi cây trꢃng ……………………………………...Võ Thanh Hùng - Nguyꢄn Văn Tuyꢅn
13
Bꢓnh thưꢀng xuꢂt hiꢓn trên các quꢈ xanh ñang phát triꢄn. Trên ñꢦnh quꢈ xuꢂt hiꢓn
ñꢁm màu nâu, ñꢁm lan rꢋng dꢇn trꢍ thành nhꢏng vùng thô, lõm và chuyꢄn thành màu
ñen. Các vùng bꢖ hꢎi co lꢎi gây biꢐn dꢎng quꢈ, quꢈ xanh, quꢈ chín ñꢆu có thꢄ bꢖ hꢎi.
• Biꢓn pháp phòng trꢕ
- Chꢔn ñꢂt trꢃng phꢈi ñꢈm bꢈo nưꢌc tưꢌi và thoát nưꢌc tꢁt.
- ꢬn ñꢖnh ñꢋ ꢡm ñꢂt.
- Bón vôi cho ñꢂt trưꢌc khi trꢃng ít nhꢂt mꢋt tháng.
- Bón ñꢇy ñꢑ phân hꢏu cơ, tránh bón thꢕa ñꢎm.
- Khi thꢂy có triꢓu chꢙng thꢁi ñꢦnh quꢈ cà chua có thꢄ sꢉ dꢊng Clorua calci,
Nitrat calci.
4.3 Bꢋnh cháy lá lúa
• Nguyên nhân
Bꢓnh cháy lá lúa do nꢂm Pyricularia oryzae gây ra.
• Triꢓu chꢙng
ðꢇu tiên lá lúa xuꢂt hiꢓn nhꢏng vꢐt màu nâu nhꢨ như ñꢇu mũi kim, sau lan dꢇn tꢎo thành
nhꢏng vꢐt bꢓnh có hình con mꢠt, phꢇn giꢏa vꢐt bꢓnh có màu xám trꢠng, rìa có màu nâu.
Nhiꢆu vꢐt bꢓnh tꢎo thành làm cho lá lúa bꢖ cháy khô. Bꢓnh nꢘng có thꢄ làm chꢐt cꢈ bꢊi
lúa.
• Khꢠc phꢊc
- Sꢉ dꢊng giꢁng kháng bꢓnh: nên tham khꢈo các giꢁng lúa nào ít nhiꢢm bꢓnh ñꢄ trꢃng.
Nꢐu vꢌi giꢁng lúa ñã trꢃng dꢢ nhiꢢm bꢓnh nên chuꢡn bꢖ phun thuꢁc phòng trꢕ sꢌm.
-Sꢎ thưa, sꢎ theo hàng.
- Giꢈm bꢌt lưꢅng phân ñꢎm, chꢦ bón theo nhu cꢇu cꢑa cây lúa.
- Không ñꢄ ruꢋng khô, thiꢐu nưꢌc.
- Thưꢀng xuyên theo dõi ruꢋng lúa ñꢄ phát hiꢓn bꢓnh sꢌm, kꢖp thꢀi phun thuꢁc diꢓt trꢕ.
• Biꢓn pháp phòng trꢕ
Áp dꢊng biꢓn pháp 4 ñúng: dùng ñúng thuꢁc, pha ñúng liꢆu lưꢅng chꢦ dꢗn, phun thuꢁc
ñúng lúc, và phun ñúng chꢜ (ñúng cách).
Phát hiꢓn bꢓnh và phun trꢕ thuꢁc sꢌm mꢌi ñꢎt hiꢓu quꢈ.
Sꢉ dꢊng các loꢎi thuꢁc như: Beam, Kasai, Fuji- one, Rabcide... Liꢆu lưꢅng phun tꢕ 600-
800 lít (thuꢁc ñã pha) cho 1ha canh tác (75-100 bình/ha).
Khi phun phꢈi hꢎ thꢂp vòi phun xuꢁng phía dưꢌi phꢇn giꢏa và dưꢌi cꢑa lá lúa, ñꢄ thuꢁc
bám vào thꢂm dꢇn và trꢕ bꢓnh hiꢓu quꢈ hơn.
4.4 Hiꢋn tưꢏng lꢎp, ñꢞ ꢟ lúa
• Nguyên nhân
Lúa lꢁp ñꢞ là do bón nhiꢆu ñꢎm; bón không cân ñꢁi ñꢎm, lân và kali
Có 3 nguyên nhân gây nên hiꢓn tưꢅng lꢁp, ñꢞ non:
- Do ñꢘc tính cꢑa giꢁng
- Do ñiꢆu kiꢓn ngoꢎi cꢈnh ( thiꢐu ánh sáng, mưa nhiꢆu, gió bão và ñꢂt quá tꢁt)
- Do kꢟ thuꢒt canh tác( mꢒt ñꢋ, bón phân và tưꢌi tiêu không hꢅp lý).
+ Hiꢓn tưꢅng ruꢋng lúa lꢁp: Diꢓn tích lá quá cao, quá trình quang hꢅp và tích luꢟ chꢂt
khô tiꢐn hành không ñưꢅc bình thưꢀng, lưꢅng gluxít ꢍ lá bꢖ giꢈm sút, tꢕ ñó giꢈm khꢈ
năng tꢞng hꢅp protit cꢑa cây.
Bài giꢀng Bꢁnh hꢂi cây trꢃng ……………………………………...Võ Thanh Hùng - Nguyꢄn Văn Tuyꢅn
14
+ Hiꢓn tưꢅng lúa ñꢞ: lúa sinh trưꢍng quá mꢎnh, lá nhiꢆu, thân cao và yꢐu. Do ñó, sꢙc
chꢁng ñꢚ cꢑa các ñꢁt bên dưꢌi không chꢖu nꢞi sꢙc nꢘng cꢑa các bꢋ phꢒn trên, dꢗn ñꢐn
hiꢓn tưꢅng lúa ñꢞ non vào trưꢌc hoꢘc sau lúc trꢜ.
• Biꢓn pháp phòng chꢁng lꢁp, ñꢞ:
- Chꢔn giꢁng chꢖu phân và chꢁng ñꢞ ( thꢂp cây, chꢖu phân, lá ngꢠn hꢪp và ñꢙng)
-
Bón phân ñꢎm hꢅp lý và cân ñꢁi vꢌi lân và ka li.
5. Quꢝn lý
Nguyên tꢐc sꢓ dꢠng 4 ñúng:
• Nguyên tꢠc thꢙ nhꢂt ðúng lꢔai.
Thꢐ nào mꢌi gꢔi là ñúng lꢔai phân hay ñúng lꢔai thuꢁc? ðꢄ sꢉ dꢊng ñúng phân bón
cho cây trꢃng, ñiꢆu ñꢇu tiên cꢇn quan tâm là trong thꢀi ñiꢄm sꢉ dꢊng, mꢊc ñích bón ñꢄ
làm gì? Tꢎo và nuôi cꢑ, thúc ñꢔt và nuôi lá, xꢉ lý ra hoa hay nuôi trái…chính mꢜi giai
ñꢔan có mꢋt lꢔai phân thích ꢙng, còn chi tiꢐt hơn trong tꢕng giai ñꢔan lꢎi có nhꢏng thꢀi
kỳ khác nhau, như thꢀi kỳ hình thành, lꢌn lên và ꢞn ñꢖnh (già, chín) thì cũng có tꢕng lꢔai
phân tương ꢙng, ví như phân ñꢎm có tác dꢊng thúc ñꢡy tăng trưꢍng, phân lân kích thích
rꢢ, thúc ñꢡy hình thành mꢇm hoa; phân kali có vai trò ꢞn ñꢖnh, cꢈi thiꢓn chꢂt lưꢅng…còn
ñꢁi vꢌi thuꢁc BVTV, ñꢄ sꢉ dꢊng ñúng thuꢁc cꢇn phꢈi biꢐt ñꢁi tưꢅng gây hꢎi cây trꢃng là
gì ? sâu gì ?, bꢓnh gì ? thuꢋc nhóm nào bꢋ cánh cꢙng, cánh mꢆm, bào tꢉ hay tơ
nꢂm…cách gây hꢎi cꢑa chúng ra sao? ñꢊt cành, cꢠn lá, chích hút, cháy lá, thúi trái, xì
mꢑ…tꢕ ñó mꢌi chꢔn cho ñúng thuꢁc ñꢄ phòng hay trꢖ. Có làm ñưꢅc như vꢒy mꢌi mang
lꢎi hiꢓu quꢈ sꢉ dꢊng và cũng cꢇn lưu ý chꢔn phân thuꢁc ít có ꢈnh hưꢍng ñꢐn môi trưꢀng
và thiên ñꢖch.
• Nguyên tꢠc thꢙ hai ðúng liꢆu.
Liꢆu dùng là bao nhiêu? Hꢇu hꢐt trên nhãn bao bì ñꢆu có hưꢌng dꢗn, nhưng biên ñꢋ
quá lꢌn, như sꢉ dꢊng tꢕ 10-20 ml cho bình 8 lít. Khi nào thì dùng 10ml và khi nào thì
dùng 20ml?. Xét vꢆ giá trꢖ kinh tꢐ nꢐu dùng 10ml thì giá chꢕng ꢂy, còn dùng 20ml thì giá
lꢎi tăng gꢂp ñôi, nói vꢆ kꢐt quꢈ sꢉ dꢊng, nꢐu dùng 10ml thì có diꢓt ñưꢅc ñꢁi tưꢅng gây
hꢎi không? Quꢈ thꢒt là bài toán khó cho nông dân hiꢓn nay. Tuy nhiên ñꢄ dùng 10ml hay
20ml, trưꢌc hꢐt cꢇn xác ñꢖnh là ngꢕa hay trꢖ? Nꢐu ngꢕa nên dùng ꢍ liꢆu thꢂp, bên cꢎnh ñó
cũng cꢇn lưu ý thiꢐt bꢖ phun, phun bꢛng máy thì nên dùng liꢆu thꢂp…Riêng ñꢁi vꢌi phân
bón thì rꢂt khó xác ñꢖnh ñưꢅc liꢆu dùng nào mꢌi ñꢑ. Muꢁn làm ñưꢅc ñiꢆu ñó phꢈi phân
tích nhu cꢇu cây trꢃng cꢇn ñꢄ sꢈn xuꢂt ra 1 tꢂn lá làm rau, hoa hay quꢈ…chúng lꢂy ñi
trong ñꢂt bao nhiêu dinh dưꢚng, có ñưꢅc như vꢒy mꢌi sꢉ dꢊng ñúng liꢆu lưꢅng phân bón.
Tuy nhiên trong canh tác, nông dân cũng có thꢄ tùy theo sꢙc sinh trưꢍng, sꢙc ñꢒu và nuôi
trái cꢑa cây trꢃng mà gia giꢈm lưꢅng phân cho tương ñꢁi, bên cꢎnh ñó cũng cꢇn lưu ý
ñiꢆu kiꢓn thꢞ nhưꢚng và pH cꢑa môi trưꢀng ñꢂt.
• Nguyên tꢠc thꢙ ba ðúng lúc.
Lúc nào thì bón phân hay phun thuꢁc ñꢄ mang lꢎi hiꢓu quꢈ cao nhꢂt? ðꢁi vꢌi viꢓc
bón phân, nên bón vào ñꢇu giai ñoꢎn hay ñꢇu mꢜi thꢀi kỳ. Bên cꢎnh ñó cũng cꢇn quan
tâm ñꢐn ñiꢆu kiꢓn thꢀi tiꢐt, khí hꢒu lúc ñó ra sao? Bꢍi chính nhꢏng yꢐu tꢁ này có tác
ñꢋng rꢂt lꢌn ñꢐn quá trình hoꢎt ñꢋng cꢑa lá, rꢢ. Nꢐu lá, rꢢ hꢔat ñꢋng kém thì khꢈ năng sꢉ
dꢊng phân bón cũng kém. Do ñó, bón phân trong ñiꢆu kiꢓn này cũng không phꢈi là ñúng
lúc…Còn viꢓc phun thuꢁc lúc nào ñꢄ phòng ngꢕa trꢖ ñưꢅc sâu bꢓnh tꢁt hơn? ðiꢆu này ñòi
Bài giꢀng Bꢁnh hꢂi cây trꢃng ……………………………………...Võ Thanh Hùng - Nguyꢄn Văn Tuyꢅn
15
hꢨi nông dân phꢈi làm tꢁt công tác dꢝ báo, phꢈi biꢐt khi nào ñꢁi tưꢅng gây hꢎi sꢥ ñꢐn,
chúng ñꢐn bꢛng cách nào? nhꢀ gió, mưa, sương mù, nguꢃn nưꢌc sông hay do con
ngưꢀi…nꢐu ñꢐn rꢃi thì phꢈi biꢐt chúng hoꢎt ñꢋng ra sao? ban ngày hay ban ñêm? gây hꢎi
ꢍ giai ñꢔan nào cꢑa cây?...có ñưꢅc như vꢒy mꢌi chꢔn ñúng thꢀi ñiꢄm thích hꢅp ñꢄ xꢉ lý.
• Nguyên tꢠc thꢙ tư ðúng cách.
Mꢋt khi ñã xác ñꢖnh ñưꢅc ñúng phân, thuꢁc, pha ñúng liꢆu lưꢅng và chꢔn ñúng thꢀi
ñiꢄm ñꢄ xꢉ lý mà cách dùng lꢎi không ñúng thì làm giꢈm tꢁi ña hiꢓu quꢈ sꢉ dꢊng. Trong
sꢉ dꢊng phân bón các nhà khoa hꢔc luôn luôn khuyꢐn cáo khi bón phân hãy ñào rãnh và
bón vòng theo hình chiꢐu cꢑa tán cây, bꢚi cây nhꢒn ñưꢅc phân qua hꢓ thꢁng lông hút cꢑa
rꢢ, mà hꢓ thꢁng lông hút lꢎi tꢒp trung ꢍ gꢇn ñꢇu chóp rꢢ và tꢃn tꢎi không quá 24 tiꢐng do
quy luꢒt phát triꢄn cꢑa cꢈ hꢓ thꢁng rꢢ, bên cꢎnh ñó phân khi bón vào ñꢂt phꢈi có quá trình
hòa tan, phân ly tꢎo các ion và bám vào keo ñꢂt. Do ñó bón phân theo hình chiꢐu tán, ñꢄ
phân có thꢀi gian hòa tan, rꢢ có thꢀi gian tìm ñꢐn ñꢄ hꢂp thu phân.
ðꢁi vꢌi viꢓc sꢉ dꢊng phân phun qua lá sꢥ không mang lꢎi hiꢓu quꢈ mà ngưꢅc lꢎi sꢥ
làm tꢞn thương cây (cháy lá) nꢐu sꢉ dꢊng không ñúng cách. Lá cây trꢃng, ngoài chꢙc
năng quang hꢅp còn có vai trò thoát hơi nưꢌc qua hꢓ thꢁng khí khꢞng, ñó là nhꢏng lꢜ nhꢨ
li ti nꢛm phꢇn lꢌn ꢍ mꢘt dưꢌi lá và cũng chính nơi ñây mꢌi có ñiꢆu kiꢓn hꢂp thu phân qua
lá. Do ñó khi sꢉ dꢊng phân phun qua lá cꢇn phꢈi phun tꢒp trung ꢍ mꢘt dưꢌi lá. Riêng viꢓc
sꢉ dꢊng thuꢁc BVTV cꢇn chú ý ñꢐn tꢕng ñꢁi tưꢅng gây hꢎi trên tꢕng bꢋ phꢒn cây trꢃng
mà có nhꢏng cách sꢉ dꢊng khác nhau, như rãi hay tưꢌi thuꢁc quanh gꢁc, bôi (quét) thuꢁc
nơi vꢐt bꢓnh, phun…
Vꢌi viꢓc sꢉ dꢊng ñúng 04 nguyên tꢠc trên, ngoài viꢓc giꢈm tꢁi ña chi phí ñꢇu vào cho
viꢓc sꢈn xuꢂt hàng nông sꢈn, còn tꢎo ñưꢅc mꢋt sꢈn phꢡm an toàn, sꢎch bꢓnh và không
gây ꢈnh hưꢍng ñꢐn môi trưꢀng. Tuy nhiên, ñꢄ làm ñưꢅc ñiꢆu này cꢇn tăng cưꢀng tꢁt công
tác khuyꢐn nông ñꢄ giúp nông dân có ñꢑ kiꢐn thꢙc vꢆ quy luꢒt phát sinh, phát triꢄn cꢑa
ñꢁi tưꢅng gây hꢎi; quá trình sinh trưꢍng và phát triꢄn cꢑa cây trꢃng, cũng như tác dꢊng
cꢑa tꢕng lꢔai thuꢁc BVTV, phân bón …ðꢘc biꢓt là công tác dꢝ báo cꢑa ngành là hꢐt sꢙc
cꢇn thiꢐt ñꢄ nông dân biꢐt mà chꢑ ñꢋng phòng ngꢕa.
Vꢋ sinh ñꢑng ruꢖng
Nhꢏng biꢓn pháp kĩ thuꢒt nhꢛm tꢎo sꢝ thuꢒn lꢅi cho cây trꢃng sinh trưꢍng và phát triꢄn
trong môi trưꢀng không hoꢘc ít có nguꢃn sâu bꢓnh hꢎi. Vꢓ sinh ñꢃng ruꢋng gꢃm các biꢓn
pháp sau:
- Kĩ thuꢒt làm ñꢂt thích hꢅp như cày, phơi ꢈi, xꢌi, bꢕa trꢊc…, cꢈi tꢎo tính chꢂt lí hoá
cꢑa ñꢂt, ñꢃng thꢀi hꢎn chꢐ sꢝ tꢃn tꢎi và lan truyꢆn cꢑa sâu bꢓnh.
- Trꢕ diꢓt cꢨ dꢎi xung quanh ruꢋng và trong ruꢋng: cꢠt cꢨ, phát bꢀ, ñꢠp bùn lên bꢀ và
các giꢈi pháp khác nhꢛm hꢎn chꢐ nguꢃn thꢙc ăn và nơi cư trú cꢑa các loài sâu bꢓnh.
- Thu gom và xꢉ lí ñúng lúc các tàn dư cꢑa cây trꢃng sau khi thu hoꢎch.
Ý kiꢙn cá nhân
- Ngoài ra chúng ta cꢇn phꢈi có thꢀi gian cho ñꢂt nghꢦ ngơi giꢏa các mùa vꢊ. ðꢁi vꢌi
lúa thì thꢀi gian này tꢕ 15-30 ngày. Nhꢛm tꢎo ñiꢆu kiꢓn cho các vi sinh vꢒt sꢥ phân huꢧ
các hꢅp chꢂt hꢏu cơ….
Bài giꢀng Bꢁnh hꢂi cây trꢃng ……………………………………...Võ Thanh Hùng - Nguyꢄn Văn Tuyꢅn
16
- Mô hình canh tác cũng là mꢋt khâu rꢂt quan trꢔng trong viꢓc làm giꢈm hay ngăn chꢘn
các mꢇm bꢓnh. Chúng ta phꢈi hꢎn chꢐ nhꢏng hình thꢙc canh tác ñꢋc canh, thâm canh
tăng vꢊ như trꢃng lúa vꢊ 3; vì thꢝc tꢐ các mô hình canh tác này hiꢓu quꢈ không cao, mà
còn gꢁp phꢇn vào viꢓc làm tăng dꢖch bꢓnh trên cây trꢃng.
- Kꢟ thuꢒt canh tác: Mꢒt ñꢋ gieo trꢃng là yꢐu tꢁ rꢂt quan trꢔng, nꢐu gieo trꢃng vꢌi mꢒt
ñꢋ thưa thì lãn phí ñꢂt và không gian nơi trꢃng, không tꢒn dꢊng ñưꢅc tꢁi ña nhꢏng yꢐu tꢁ
tꢝ nhiên ñꢄ canh tác. Nꢐu mà gieo trꢃng vꢌi mꢒt ñꢋ quá dꢇy thì dꢗn ñꢐn cây trꢃng phꢈi
cꢎnh tranh dinh dưꢚng, ánh sáng nưꢌc …bênh cꢎnh ñó các loꢎi sâu bꢓnh cũng sꢥ dꢢ tꢂn
công hơn ꢈnh hưꢚng ñꢐn năng suꢂt cây trꢃng nhiꢆu hơn. Ví dꢊ ꢍ lúa, các nhà khoa hꢔc
khuyꢐn cáo nên sꢎ hàng vꢌi lưꢅng giꢁng 8-12 kg/hecta. Nhưng ña sꢁ bà con nông dân lꢎi
gieo trꢃng vꢌi lưꢅng trung bình 15-20 kg/hecta. Cá biꢓt ꢍ Tꢖnh Biên vùng ñꢃng bào dân
tꢋc Kherme lưꢅng giꢁng lúa ñem ra gieo trꢃng lên ñꢐn 25-30 kg/hecta.
6. Kꢙt luꢡn
Bꢓnh do dinh dưꢚng và các ñꢋc chꢂt gây ra chúng cũng có tác hꢎi vô cùng lꢌn. Năng
suꢂt cây trꢃng giꢈm, cây trꢃng thì sinh trưꢍng và phát triꢄn kém, thꢒm chí có thꢄ chꢐt,
cũng là tác nhân gꢁp phꢇn cho nhꢏng vi sinh vꢒt khác tꢂn công cây trꢃng (như bꢓnh cháy
lá lúa do nꢂm tꢂn công,…)
Biꢐt ñưꢅc nhꢏng tác hꢎi cꢑa tꢕng loꢎi nguyên tꢁ khoáng khi mà sꢉ dꢊng không hꢅp lý.
Vꢌi nhꢏng ñꢘt ñiꢄm sinh lý thꢄ hiꢓn rõ nét trên cây trꢃng. Nhꢏng ꢈnh hưꢍng cꢑa các ñꢋc
chꢂt ñꢋc chꢂt ñꢁi vꢌi cây trꢃng.
ðꢘt ra cꢂp bách tuyên truyꢆn chuyꢄn giao kꢟ thuꢒt canh tác, sꢉ dꢊng nông dưꢅc và
phân bón ñꢐn nông dân. Ngưꢀi nông dân thì không hiꢄu rõ hoꢘc nꢠm bꢠt ñưꢅc tꢂt cꢈ
nhꢏng kꢟ thuꢒt nên viꢓc sꢉ dꢊng không mang lꢎi hiꢓu quꢈ cao.
Xác ñꢖnh ñưꢅc nhꢏng nguyên nhân, triꢓu chꢙng cꢑa tꢕng loꢎi yꢐu tꢁ dinh dưꢚng và ñꢋc
chꢂt tꢕ ñó ñưa ra biꢓn pháp quꢈn lý, phòng trꢖ…như là bón phân cân ñꢁi, hꢅp lý; sꢉ dꢊng
phân bón và thuꢁc bꢈo vꢓ thꢝc vꢒt theo nguyên tꢠc 4 ñúng, cꢈi thiꢓn lꢎi biꢓn pháp canh
tác… nhꢛm tꢎo ra mꢋt nꢆn nông nghiꢓp bꢆn vꢏng.
Tài liꢋu tham khꢝo
• Phꢎm Văn Kim, Các nguyên lý vꢆ bꢓnh hꢎi cây trꢃng, ðHCT, 2000, trang 8-14
• Nguyꢢn Như Khanh- Nguyꢢn Lương Hùng, 2007, Giáo trình sinh lý hꢔc thꢝc vꢒt,
ðHSP.
• Ngô Thꢖ ðào- Vũ Hꢏu Yêm, 2005, ðꢂt và phân bón, ðHSP
• Lê Văn Hoà và Nguyꢢn Bꢈo Toàn, 2005, Giáo trình sinh lý thꢝc vꢒt, ðHCT, trang
80-96.
•
Bài giꢀng Bꢁnh hꢂi cây trꢃng ……………………………………...Võ Thanh Hùng - Nguyꢄn Văn Tuyꢅn
17
17 trang
04/04/2022
9040
Bạn đang xem tài liệu "Đề tài Bệnh hại cây trồng do dinh dưỡng và các độc chất", để tải tài liệu gốc về máy hãy click vào nút Download ở trên
File đính kèm:
- de_tai_benh_hai_cay_trong_do_dinh_duong_va_cac_doc_chat.pdf
