Khóa luận Đánh giá tác động của xuất khẩu lao động đến đời sống của người dân xã Nam Cát, huyện Nam Đàn, tỉnh Nghệ An

HỌC VIỆN NÔNG NGHIỆP VIỆT NAM

KHOA KINH TẾ VÀ PHÁT TRIỂN NÔNG THÔN

------------------

KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP

ĐỀ TÀI : “Đánh giá tác động của xuất khẩu lao động đến đời sống của

người dân xã Nam Cát, huyện Nam Đàn, tỉnh Nghệ An”

GVHD

: ĐOÀN BÍCH HẠNH

SV THỰC HIỆN : NGUYỄN VĂN QUYẾT

LỚP

: PTNTC – K56

: 564544

MSV

Hà Nội 2015

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan rằng, nội dung, số liệu và kết quả nghiên cứu trong

chuyên đề là trung thực và chưa được sử dụng để bảo vệ một học vị nào.

Tôi cũng xin cam kết chắc chắn rằng, mọi sự giúp đỡ cho việc thực

hiện chuyên đề đã được cảm ơn, các thông tin trích dẫn trong chuyên đề đều

được chỉ rõ nguồn gốc, bản chuyên đề này là nỗ lực, kết quả làm việc của cá

nhân tôi (ngoài phần đã trích dẫn).

Hà Nội, ngày

tháng

năm 2015

Sinh viên

Nguyễn Văn Quyết

i

LỜI CẢM ƠN

Để hoàn thành luận văn này, ngoài sự cố gắng nỗ lực của bản thân, tôi còn

nhận được sự giúp đỡ nhiệt tình của nhiều cá nhân, tập thể trong và ngoài trường.

Trước hết tôi xin chân thành cảm ơn các thầy cô giáo trong Khoa Kinh tế

& Phát triển nông thôn - Trường Học viện Nông Nghiệp Việt Nam đã hết lòng

giúp đỡ và truyền đạt cho tôi những kiến thức quý báu trong suốt quá trình học

tập tại trường.

Đặc biệt tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc nhất tới cô giáo Đoàn Bích

Hạnh thuộc bộ môn kinh tế môi trường, Khoa Kinh tế và Phát triển nông thôn,

Trường Học viện nông nghiệp Việt Nam đã tận tình hướng dẫn, giúp đỡ tôi trong

suốt quá trình thực tập và hoàn thiện đề tài.

Qua đây tôi xin gửi lời cảm ơn tới toàn thể các hộ gia đình tại các thôn thuộc

xã Đoàn Đào, cán bộ và toàn thể nhân dân xã Nam Cát, huyện Nam Đàn, tỉnh

Nghệ An đã tạo điều kiện giúp đỡ tôi trong suốt quá trình thực hiện đề tài.

Và tôi cũng không quên nói lời cảm ơn tới gia đình, bạn bè đã động viên

giúp đỡ tôi trong suốt quá trình học tập và nghiên cứu đề tài.

Xin chân thành cảm ơn!

Hà Nội, ngày

tháng

năm 2015

Sinh viên

Nguyễn Văn Quyết

ii

TÓM TẮT KHÓA LUẬN

Việt Nam là nước đang phát triển, có số dân số hơn 90,5 triệu người, đứng

thứ 13 trên thế giới, hằng năm với mức tăng trung bình khoảng 1 triệu người, là

nước có lợi thế về sức lao động. Trong quá trình hội nhập kinh tế quốc tế và xu

hướng toàn cầu hóa, Việt Nam đang có nhiều cơ hội phát huy lợi thế nguồn nhân

lực, trao đổi hàng hóa “ Sức lao động’’. Mặt khác, trong điều kiện đất nước ta

hiện nay, hơn 70% lao động sống ở nông thôn, trình độ chuyên môn tay nghề

thấp, tiền công sức lao động rẻ, sức ép việc làm lớn, mỗi năm cần có khoảng

2,45% người dân cần việc làm. Chính vì vậy, xuất khẩu lao động không những

là chủ trương lớn của đảng và nhà nước, mà còn là một chiến lược quan trọng

lâu dài góp phần giải quyết việc làm cho số người đến độ tuổi lao động giảm

thiểu gánh nặng của quốc gia. Do đó, xuất khẩu lao động trở thành vấn đề cấp

thiết có nội dung kinh tế - xã hội sâu sắc và liên quan chặt chẽ với các yếu tố

kinh tế khác trong định hướng phát triển kinh tế quốc gia.

Xã Nam Cát, huyện Nam Đàn, tỉnh Nghệ An trong những năm qua, cấp

ủy Đảng chính quyền địa phương coi xuất khẩu lao động là môt trong những

nhiệm vụ quan trọng góp phần phát triển nhân lực, giải quyết việc làm, tạo thu

nhập cho người lao động, làm giàu chính đáng, tăng nguồn thu ngoại tệ và cũng

là một trong những biện pháp xóa đói giảm nghèo, góp phần không nhỏ thúc đẩy

sự phát triển kinh tế xã hội ở địa phương. Số lao động của xã Nam Cát đi xuất

khẩu lao động càng ngày càng tăng, nhiều hộ gia đình từng là hộ nghèo nhưng

từ khi có lao động đi xuất khẩu đã trở nên khá giả hơn, xây dựng nhà cửa khang

trang, mua sắm được các tiện nghi sinh hoạt đắt tiền và có vốn ổn định tăng gia

sản xuất, kinh doanh nâng cao thu nhập. Toàn xã hiện có 700 lao động đang làm

việc ở nước ngoài tập trung chủ yếu ở các thị trường như: Angola, Hàn Quốc,

Nhật Bản, Đài Loan, Malaisia… xuất khẩu lao động đem lại nguồn thu nhập cho

iii

xã Nam Cát mỗi năm hơn 100 tỷ đồng, đời sống người dân được cải thiện đáng

kể.

Nhìn chung, hoạt động xuất khẩu lao động trên địa bàn xã Nam Cát đã

mang lại nhiều lợi ích, đời sống của người dân được cải thiện một cách rõ rệt,

nhất là mặt kinh tế của hộ gia đình. Tuy nhiên bên cạnh những lợi ích của XKLĐ

mang lại, thì XKLĐ cũng gây ra một số hệ lụy đến đời sống của người dân. Để

đánh giá đúng và hiểu rõ hơn mức độ tác động của xuất khẩu lao động cụ thể

đến đời sống người dân trong xã nên tôi quyết định chọn đề tài: “Đánh giá tác

động của xuất khẩu lao động đến đời sống của người dân xã Nam Cát, huyện

Nam Đàn, tỉnh Nghệ An”.

Đề tài góp phần hệ thống hóa cơ sở lý luận về lao động, sức lao động, giá

cả lao động, xuất khẩu lao động, thị trường lao động, các lý luận về đánh giá,

tác động. Các khái niệm và đặc điểm được tìm hiểu qua nhiều góc độ và cách

nhìn nhận của nhiều nhà nghiên cứu trước đây. Từ các khái niệm về đánh giá tác

động của xuất khẩu lao động, đề tài đã bước đầu khái quát hóa khái niệm về

đánh giá tác động của xuất khẩu lao động đến đời sống của người dân.

Trong quá trình tiến hành nghiên cứu, đề tài sử dụng phương pháp chọn

mẫu điều tra nghiên cứu dùng để điều tra thực trạng tác động của xuất khẩu lao

động trên địa bàn xã, mức độ tác động của xuất khẩu lao động đến đời sống

người dân; phương pháp thu thập số liệu qua điều tra, tổng hợp (số liệu do

UBND xã Nam Cát cung cấp), phương pháp phân tích số liệu dùng trong nghiên

cứu nhằm đánh giá tác động của xuất khẩu lao động. Phương pháp so sánh dùng

để so sánh giữa các nhóm hộ với nhau, giữa trước và sau khi có xuất khẩu lao

động, từ đó đánh giá mức độ tác động giữa các nhóm.

Qua nghiên cứu thực tế tác động của xuất khẩu lao động đến đời sống của

người dân xã Nam Cát, nhìn chung xuất khẩu lao động đã có nhiều tác động tích

cực đến đời sống của người dân. Xuất khẩu lao động đã góp phần vào công cuộc

giải quyết việc làm, hạn chế tình trạng thất nghiệp ở một số bộ phận lao động

iv

thất nghiệp. Xuất khẩu lao động tác động tích cực đến kinh tế hộ gia đình nhờ

nguồn thu nhập từ lao động xuất khẩu từ đó làm thay đổi đời sống của hộ gia

đình theo hướng tích cực hơn. Xuất khẩu lao động được xác định là mục tiêu

hàng đầu nhằm phát triển kinh tế trước mắt của địa phương, xóa nhanh tình trạng

đói nghèo trong xã làm tiền đề cho sự phát triển kinh tế bền vững. Tuy nhiên từ

những tác động tích cực thì vẫn tồn tại những hạn chế từ xuất khẩu lao động

như: rủi ro trong xuất khẩu lao động, ảnh hưởng tới trật tự xã hội, mối quan hệ

gia đình…

Trước vấn đề đó, khi được điều tra, phỏng vấn thì đại đa số hộ điều tra

đều tham gia trả lời tích cực về thông tin hộ gia đình, người lao động và những

thay đổi kể từ khi có người xuất khẩu lao động. Tìm hiểu về tác động của xuất

khẩu lao động đến đời sống của người dân? Thì tất cả người được hỏi đều trả lời

xuất khẩu lao động có tác động nhất định đến sản xuất và cuộc sống gia đình của

họ. Chính người lao động cũng thừa nhận xuất khẩu lao động cũng tác động đến

mối quan hệ, trình độ tay nghề, ngoại ngữ của họ khi sang làm việc ở nước ngoài.

Nhận thức được vấn đề này chính quyền xã và người dân xã Nam Cát đã

và đnag cố gắng tích cực thực hiện các giải pháp nhằm phát triển xuất khẩu lao

động và giảm thiểu, ngăn chặn những hạn chế mà xuất khẩu lao động mang lại.

Đề tài nêu những định hướng, giải pháp đối với cơ quan nhà nước, đối với chính

quyền địa phương nhằm phát triển xuất khẩu lao động ổn đinh, bền vững hơn.

Khuyến khích hộ gia đình và người lao động nâng cao trình độ, học vấn, tay

nghề, nhận thức đúng đắn về xuất khẩu lao động… Thực hiện tốt các giải pháp

này sẽ góp phần ngăn ngừa và giảm thiểu được những hạn chế, tiêu cực mà xuất

khẩu lao động mang lại.

v

MỤC LỤC

vi

DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TĂT

Từ viết tắt

Ý nghĩa từ viết tắt

: xuất khẩu lao động

XKLĐ

LĐ – TB và XH

: Lao động – Thương binh và Xã

HĐH

hội

CNH

: Hiện đại hóa

ILO(International Labour

: Công nghiệp hóa

: Tổ chức Lao động Quốc tế

Organization)

IOM(International Organization for

Migration)

WB (World Bank)

ĐH – CĐ

CN – TTCC

UBND

TH

: Tổ chức di dân quốc tế

: Ngân hàng thế giới

: Đại học – Cao đẳng

: Công nghiệp – Tiểu thủ công

nghiệp

THCS

: Ủy ban nhân dân

: Tiểu học

THPT

SL

: Trung học cơ sở

: Trung học phổ thông

: Số lượng

CC

Trđ

CN - XD

TNBQ

: Cơ cấu

: Triệu đồng

: Công nghiệp - xây dựng

: Thu nhập bình quân

vii

DANH MỤC BẢNG

viii

PHẦN I

PHẦN MỞ ĐẦU

1.1 Tính cấp thiết

Việt Nam là nước đang phát triển, có số dân số hơn 90,5 triệu người, đứng

thứ 13 trên thế giới, hằng năm với mức tăng trung bình khoảng 1 triệu ngýời, là

nước có lợi thế về sức lao động. Trong quá trình hội nhập kinh tế quốc tế và xu

hướng toàn cầu hóa, Việt Nam đang có nhiều cơ hội phát huy lợi thế nguồn nhân

lực, trao đổi hàng hóa “ Sức lao động’’. Mặt khác, trong điều kiện đất nước ta

hiện nay, hơn 70% lao động sống ở nông thôn, trình độ chuyên môn tay nghề

thấp, tiền công sức lao động rẻ, sức ép việc làm lớn, mỗi năm có khoảng 2,45%

người dân cần việc làm. Chính vì vậy, xuất khẩu lao động không những là chủ

trương lớn của đảng và nhà nước, mà còn là một chiến lược quan trọng lâu dài

góp phần giải quyết việc làm cho số người đến độ tuổi lao động giảm thiểu gánh

nặng của quốc gia. Do đó, xuất khẩu lao động trở thành vấn đề cấp thiết có nội

dung kinh tế - xã hội sâu sắc và liên quan chặt chẽ với các yếu tố kinh tế khác

trong định hướng phát triển kinh tế quốc gia.

Xuất khẩu lao động của nước ta bắt đầu từ những năm 1980 thông qua hình

thức đưa lao động sang các nước xã hội chủ nghĩa là việc theo Hiệp định hợp tác

quốc tế về lao động. Từ năm 1991 đến nay, xuất khẩu lao động đã được chuyển

dần theo cơ chế thị trường có sự quản lý của nhà nhà nước theo định hướng xã hội

chủ nghĩa. Hằng năm số lượng lao động được đưa đi đều tăng lên và hiệu quả năm

sau đều đạt cao hơn năm trước, hiện nay có khoảng hơn 500 ngàn lao động làm

việc ở 41 nước và vùng lãnh thổ. Xuất khẩu lao động đối với nước ta đã thực sự trở

thành một giải pháp hữu hiệu đối với công cuộc xóa đói giảm nghèo và cải thiện

đời sống cho một số bộ phận người lao động, đặc biệt ở khu vực nông thôn. Nguồn

lợi kinh tế của công tác xuất khẩu lao động là rất lớn đã tạo ra những chuyển biến

làm thay đổi bộ mặt nông thôn, nâng cao mức sống của nhiều hộ gia đình nông dân.

1