U tim thai và sơ sinh: Chẩn đoán trước sinh, theo dõi ba trường hợp và phẫu thuật thành công một trường hợp sau sinh tại Bệnh viện Trung ương Huế
Bệnh viện Trung ương Huế
Báo cáo trường hợp
U TIM THAI VÀ SƠ SINH: CHẨN ĐOÁN TRƯỚC SINH, THEO
DÕI BA TRƯỜNG HỢP VÀ PHẪU THUẬT THÀNH CÔNG MỘT
TRƯỜNG HỢP SAU SINH TẠI BỆNH VIỆN TRUNG ƯƠNG HUẾ
Lê Bá Minh Du1*, Trần Hoài Ân2, Tô Hồng Thịnh1,
Trương Quang Lộc1, Nguyễn Lê Thanh Uyên1
DOI: 10.38103/jcmhch.2020.65.5
TÓM TẮT
Mục tiêu: Chẩn đoán trước sinh, theo dõi sau sinh ba trường hợp U tim thai và phẫu thuật thành công
sau sinh một trường hợp.
Phương pháp: Điều trị và theo dõi sau sinh ba trường hợp U tim thai được chẩn đoán trước sinh bằng
siêu âm tim thai, trong đó có một trường hợp được phẫu thuật thành công sau sinh.
Kết quả: Ba bào thai được siêu âm tim thai chẩn đoán U tim thai, khả năng là U cơ vân (Rhabdomyoma)
với nhiều khối U trên thành tâm thất và trong một hay hai buồng tâm thất, có tuổi thai 28, 27, 38 tuần. Ba
trường hợp này được chuyển đến sinh tại Bệnh Viện Trung Ương Huế vào năm 2019, trong đó có 1 trường
hợp nghẽn đường ra thất trái được phẫu thuật thành công sau sinh 46 giờ. Một trường hợp có suy tim sau
sinh. Diễn tiến cả ba trường hợp thuận lợi, tình trạng suy tim giảm, các khối U tim giảm sau 7 tháng đến 9
tháng theo dõi.
Kết luận: Có khả năng chẩn đoán U tim thai trước sinh. Ba trường hợp này có khả năng là U cơ vân do
tính chất đa khối U và thoái triển dần sau sinh. Phẫu thuật trẻ sơ sinh được đặt ra khi có yếu tố nguy cơ U
tim gây tắc nghẽn.
Từ khóa: U tim thai. U tim sơ sinh. Siêu âm tim thai. Chẩn đoán trước sinh. Phẫu thuật sau sinh.
ABSTRACT
FETAL AND NEONATAL CARDIAC TUMOR: PRENATAL DIAGNOSIS,
FOLLOW UP OF THREE CASES AND SUCCESSFUL POSTNATAL SURGERY
OF A CASE AT HUE CENTRAL HOSPITAL
Le Ba Minh Du1*, Tran Hoai An2, To Hong Thinh1,
Truong Quang Loc1, Nguyen Le Thanh Uyen1
Objective: Prenatal diagnosis, postnatal followed up of three cases of cardiac tumor and successful
postnatal surgery of one case.
Methods: Treatment and postnatal followed up of three cases of cardiac tumor. Those cases were
1 Khoa Chẩn đoán hình ảnh và Thăm dò chức - Ngày nhận bài (Received): 30/9/2020; Ngày phản biện (Revised): 05/10/ 2020;
năng Tim mạch, Bệnh viện Trung ương Huế
2 Khoa Ngoại lồng ngực Tim mạch, Bệnh viện - Người phản hồi (Corresponding author): Lê Bá Minh Du
Trung ương Huế - Email: lebmdu@gmail.com; ĐT: 0914077740
- Ngày đăng bài (Accepted): 04 /12 /2020
Tạp Chí Y Học Lâm Sàng - Số 65/2020
31
U tim thai và sơ sinBhệ:nchhẩvniệđnoTárnuntrgưướơcnsginHh,u..ế.
diagnosed by fetal echocardiography. One of them underwent a successful postnatal surgery.
Results: Three fetuses were diagnosed with fetal cardiac tumor (capable of Rhabdomyoma) at 28, 27,
38 gestational weeks. There were many tumors in one or two ventricles. These cases were referred to Hue
Central Hospital for timing and location of delivery in 2019. One of them had obstruction of left ventricular
outflow tract with successful surgical resection at 46 hours after birth. One of them had heart failure after
birth. Evolution of three cases was favorable, heart failure regressed, cardiac tumors regressed at 7 - 9
months follow up.
Conclusions: Fetal cardiac tumor can be diagnosed prenatally. Those three cases were capable of
rhabdomyoma due to the presence of muliple tumors and their regression after birth. Neonatal surgical
option should be reserved for the risk of cardiac flow obstruction.
Key Words: Fetal cardiac tumor. Neonatal cardiac tumor. Fetal echocardiography. Prenatal diagnosis.
Postnatal surgery.
Một số trường hợp U tim thai kèm theo đa ối,
tắc nghẽn đường ra / đường vào của tâm thất (4),
rối loạn huyết động, rối loạn chức năng tim, rối loạn
nhịp tim và có thể dẫn tới thai chết lưu, suy tim hay
đột tử (1, 3). U tim thai có thể làm nghẽn dòng qua
lỗ bầu dục dẫn đến hội chứng thiểu sản thất trái trên
bào thai (3).
I. ĐẶT VẤN ĐỀ
U tim ít gặp trên bào thai và trẻ sơ sinh. Trước
đây hầu hết U tim được chẩn đoán nhờ mổ tử thi.
Tuy nhiên với sự phát triển của các kỹ thuật chẩn
đoán hình ảnh như siêu âm tim, cộng hưởng từ
(MRI), U tim được phát hiện đã gia tăng một cách
đáng kể (1). Theo một nghiên cứu hồi cứu về siêu
âm thai đã công bố thì tần suất là 0.14% (2). Việc
ứng dụng phổ biến các kỹ thuật chẩn đoán hình ảnh
mới đã giúp chẩn đoán, điều trị sớm và cải thiện
được tỷ lệ sống còn (1).
Hầu hết U tim ở bào thai và sơ sinh là lành tính
(1). Một nghiên cứu của Chan và cộng sự trên 75 U
tim ở trẻ em đã không có trường hợp nào là trẻ sơ
sinh có di căn ác tính (5).
U tim thai và u tim trẻ em có tính chất mô học khác
với U tim người lớn. U cơ vân (Rhabdomyomas) hay
gặp ở trẻ em, trong khi U nhầy tim (Myxomas) hay
gặp ở người lớn (3). So sánh phân bố U tim thai của
bào thai / trẻ em và người lớn được trình bày ở bảng 1.
Bảng 1: Phân bố U tim trên bào thai và trẻ em (%).
II. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP
NGHIÊN CỨU
Chúng tôi chẩn đoán trước sinh và theo dõi sau
sinh đặc điểm lâm sàng, diễn tiến, điều trị, kết quả
của 3 trường hợp bào thai và trẻ sơ sinh bị U tim,
trong đó có một trường hợp được phẫu thuật thành
công sau sinh. Siêu âm tim thai và siêu âm tim
sau sinh được thực hiện trên máy siêu âm Philips
Affiniti 50. Đây là một nghiên cứu được thực hiện
tại Bệnh Viện Trung Ương Huế từ tháng 3 năm 2019
đến tháng 2 năm 2020.
Bào thai / Người
U tim
Trẻ em
lớn
U cơ vân (Rhabdomyoma) 40-89
1
U quái (Teratoma)
U xơ (Fibroma)
15-19
<1
3
12-16
U máu (Hemangioma)
U nhầy (Myxoma)
U mạch (Angioma)
U mỡ (Lipoma)
5
5
III. KẾT QUẢ
2-4
45
5
Trường hợp 1
5
Một bệnh nhân nữ giới, 32 tuổi, có thai lần đầu,
được chuyển đến khám tại Bệnh Viện Trung Ương
Huế vào tuần thứ 28 của thai kỳ. Siêu âm tim thai
tại Bệnh Viện Trung Ương Huế thấy các bất thường
tim, được mô tả như sau:
Rất hiếm
20
15
U nhú xơ chun (Papillary -
fibroelastoma)
Trích dẫn nguồn: Shi-Min Yuan (3).
32
Tạp Chí Y Học Lâm Sàng - Số 65/2020
Bệnh viện Trung ương Huế
- Vị trí tâm nhĩ nội tạng bình thường, hình ảnh
bốn buồng tim bình thường.
- Nhiều khối U nằm ở vách liên thất, thành thất
trái và thất phải
- Kích thước và xuất phát của hai đại động mạch
bình thường.
- Các khối U này không di động, không chèn vào
vòng van hai lá và ba lá, không gây hẹp đường ra
- Một khối U ở đường ra thất trái, sát van động thất phải và thất trái.
mạch chủ, khá di động.
- Không thấy các dị tật bẩm sinh tim khác.
- Một khối U ở vách liên thất, không di động.
- Không thấy các dị tật bẩm sinh tim khác.
Kết luận: Nhiều khối U thất trái (khả năng là U
cơ vân) trên tim thai 28 tuần tuổi.
Kết luận: Nhiều khối U thất trái và thất phải (khả
năng là U cơ vân) trên tim thai 27 tuần tuổi.
Bệnh nhân được chuyển đến sinh Bệnh Viện
Trung Ương Huế vào tuần 35 của thai kỳ. Trẻ được
Bệnh nhân được chuyển đến sinh Bệnh Viện sinh mổ bằng phẫu thuật Ceasarean vào tuần 37 của
Trung Ương Huế vào tuần 37 của thai kỳ. Trẻ được thai kỳ.
sinh mổ bằng phẫu thuật Ceasarean vào tuần 39 của
thai kỳ.
Siêu âm tim sau sinh thấy nhiều khối U khá lớn
ở thành cả hai thất, không di động, không gây hẹp
Siêu âm tim sau sinh thấy được 3 khối U ở buồng đường ra và đường vào hai thất. Hai thất giãn và co
thất trái, khẳng định hai khối U đã được phát hiện bóp kém, phân suất tống máu =22% (EF=22%).
trên siêu âm tim trước sinh và phát hiện thêm một
Trẻ sơ sinh có suy tim sau sinh, được điều trị nội
khối U ở thành bên thất trái, không di động. Co bóp khoa tích cực, co bóp thất cải thiện dần. Sau 21 ngày
thất tốt, phân suất tống máu =65% (EF=65%). Đáng điều trị, co bóp thất cải thiện, EF=48%. Siêu âm tim
chú ý, có một khối U khá di động, sát van chủ gây vẫn cho thấy nhiều khối U khá lớn ở thành cả hai
hẹp đường ra thất trái, chênh áp tối đa = 42mmHg buồng thất. Trẻ được cho xuất viện điều trị ngoại
(gradient max=42mmHg).
trú. Phát hiện ở cha đứa bé các nốt U nhỏ ở vùng má
Do nguy cơ gây nghẽn đường ra thất trái của (facial angiofibromas), một biểu hiện của xơ cứng
khối U ở đường ra thất trái nên trẻ được chỉ định dạng U (Tuberous sclerosis).
phẫu thuật lấy khối U này. Trẻ sơ sinh được phẫu
Tái khám ngoại trú sau 1 tháng, chức năng tim
thuật sớm, 46 giờ sau khi sinh. Kết quả xét nghiệm trở về bình thường, EF=55%. Siêu âm tim thấy các
mô học khối U tim sau phẫu thuật là U cơ vân. Hậu khối U có thoái triển, tuy nhiên vẫn còn nhiều khối
phẫu thuận lợi, sau phẫu thuật 19 ngày trẻ xuất viện. U khá lớn ở cả hai buồng thất.
Không phát hiện được dấu hiệu của xơ cứng
Sau 6 tháng, các khối U đã thoái triển nhiều, còn
dạng U (Tuberous sclerosis) ở cha mẹ của trẻ. Trẻ vài khối U khá lớn ở cả hai buồng thất. Chức năng
được tiếp tục theo dõi định kỳ hàng tháng, bằng siêu thất tốt, EF=63%.
âm tim. Hai khối U còn lại trong buồng thất trái
Sau 8 tháng, các khối U tiếp tục thoái triển, chỉ
thoái triển dần. Sau 7 tháng không còn thấy hai khối còn vài khối U kích thước vừa phải ở hai buồng thất.
U này.
Trường hợp 2
Một bệnh nhân nữ giới, 25 tuổi, có thai lần đầu,
Chức năng thất tốt, EF=66%, trẻ phát triển tốt.
Trường hợp 3
Một bệnh nhân nữ giới, 34 tuổi, có thai lần thứ
được chuyển đến khám tại Bệnh Viện Trung Ương 3, được chuyển đến Bệnh Viện Trung Ương Huế
Huế vào tuần thứ 27 của thai kỳ. Siêu âm tim thai vào tuần thứ 38 của thai kỳ. Siêu âm tim thai tại
tại Bệnh Viện Trung Ương Huế thấy các bất thường Bệnh Viện Trung Ương Huế thấy các bất thường
tim, được mô tả như sau:
tim, được mô tả như sau:
- Vị trí tâm nhĩ nội tạng bình thường, hình ảnh
bốn buồng tim bình thường.
- Vị trí tâm nhĩ nội tạng bình thường, hình ảnh
bốn buồng tim bình thường.
- Kích thước và xuất phát của hai đại động mạch
bình thường.
- Kích thước và xuất phát của hai đại động mạch
bình thường.
Tạp Chí Y Học Lâm Sàng - Số 65/2020
33
U tim thai và sơ sinBhệ:nchhẩvniệđnoTárnuntrgưướơcnsginHh,u..ế.
- Nhiều khối U nằm ở vách liên thất, thành thất =60% (EF=60%). Sau sinh 5 ngày trẻ được xuất
trái và thất phải
viện theo dõi ngoại trú. Không phát hiện được dấu
- Các khối U này không di động, không gây hẹp hiệu của xơ cứng dạng U (Tuberous sclerosis) ở cha
đường vào, đường ra thất phải và thất trái.
- Không thấy các dị tật bẩm sinh tim khác.
mẹ của trẻ.
Sau 1 tháng, các khối U có thoái triển, vẫn còn
Kết luận: Nhiều khối U thất trái và thất phải (khả khá nhiều khối U kích thước vừa phải ở hai buồng
năng là U cơ vân) trên tim thai 38 tuần tuổi.
Trẻ được sinh qua đường âm đạo tại Bệnh Viện
Trung Ương Huế vào tuần 39 của thai kỳ.
thất. Chức năng thất tốt, EF=66%, trẻ phát triển tốt.
Sau 6 tháng, các khối U đã thoái triển nhiều, còn
vài khối U kích thước vừa phải ở cả hai buồng thất.
Siêu âm tim sau thấy nhiều khối U kích thước Chức năng thất tốt, EF=65%.
vừa phải ở thành cả hai thất, không di động, không
Sau 9 tháng, các khối U đã thoái triển nhiều, còn
gây hẹp đường ra và đường vào hai thất. Các buồng vài khối U kích thước nhỏ ở cả hai buồng thất. Chức
tim không giãn và co bóp tốt, phân suất tống máu năng thất tốt, EF=62%.
Bảng 2: Tóm tắt ba trường hợp U tim thai.
Trường hợp 1
Thai 28 tuần
Nhiều khối U
Tâm thất trái
Có
Trường hợp 2
Thai 27 tuần
Nhiều khối U
Hai tâm thất
Không
Trường hợp 3
Thai 38 tuần
Nhiều khối U
Hai tâm thất
Không
Phát hiện trước sinh
Số lượng khối U tim
Vị trí khối U tim
Dấu nghẽn thất
Phẫu thuật
Có (46 giờ sau sinh)
Không
Không
Không
Suy tim
Có
Không
Xét nghiệm mô học
Xơ cứng dạng U (gia đình)
Diễn tiến sau sinh
Theo dõi sau sinh
U cơ vân
Không
Không
Không
Có
Không
U thoái triển
7 tháng
U thoái triển
8 tháng
U thoái triển
9 tháng
IV. BÀN LUẬN
năm đầu sau khi sinh trên hầu hết trẻ sơ sinh (1, 3, 7).
U tim cơ vân là loại U tim chiếm đa số trong các Không có mối liên quan giữa sự thoái triển này với
loại U tim ở bào thai và trẻ sơ sinh (1). Nghiên cứu kích thước, số lượng và vị trí các khối U tim (1, 8).
40 U tim thai của Yinon và cộng sự có 33 trường Siêu âm tim đóng vai trò chủ yếu trong việc phát hiện
hợp là U cơ vân (82,5%) chiếm đa số, 3 trường hợp U tim trước sinh cũng như theo dõi sau sinh (3, 6).
là U xơ (7,5%), 3 trường hợp là U quái (7,5%), 1 Trong ba trường hợp được nghiên cứu, có 1 trường
trường hợp là U máu (2,5 %) (4).
Ba trường hợp trong nghiên cứu của chúng học cho kết quả là U tim cơ vân (bảng 2).
tôi được chẩn đoán là U tim cơ vân (Cardiac U tim cơ vân có thể xuất hiện độc lập, tuy nhiên
hợp được phẫu thuật, lấy được mẫu xét nghiệm mô
rhabdomyomas) trong thời kỳ bào thai do tính chất U tim cơ vân có thể là một trong các biểu hiện xơ
đa khối U (multiple tumors), nằm ở thành thất và tính cứng dạng U (Tuberous sclerosis) (1, 3). Hơn một
chất thoái triển sau khi sinh. Theo Shi Min Yuan 90% phân nữa các trường hợp U tim cơ vân có xơ cứng
các trường hợp U tim cơ vân là đa khối U và nằm ở dạng U kèm theo (1). Tuy nhiên xơ cứng dạng U
hai tâm thất, trong khi các loại U tim khác thường là khó chẩn đoán trên lâm sàng vào giai đoạn chu sinh
U đơn (3). Trong cả ba trường hợp được nghiên cứu, (perinatal period) (1, 8). Ba trường hợp trẻ sơ sinh
các khối U tim đều thoái triển dần sau sinh. Theo Y trong nghiên cứu của chúng tôi chưa tìm thấy chứng
văn, U tim cơ vân có xu hướng thoái triển dần trong cứ trên lâm sàng của xơ cứng dạng U. Khai thác về
34
Tạp Chí Y Học Lâm Sàng - Số 65/2020
Bệnh viện Trung ương Huế
mặt gia đình chúng tôi phát hiện được 1 trường hợp rối loạn chức năng thất trái dẫn tới cung lượng tim
(bảng 2) có cha đứa bé có biểu hiện các U nhỏ ở giảm và suy tim (1). Nghiên cứu của Newiadomska
vùng má (facial angiofibromas), một biểu hiện của và cộng sự gồm 23 trường hợp U tim thai, ghi nhận
xơ cứng dạng U (Tuberous sclerosis). Theo y văn xơ có 5 trường hợp có suy tim và 18 trường hợp không
cứng dạng U do đột biến gien TSC1 nằm trên nhiễm có suy tim (6). Theo dõi sau sinh trường hợp này,
sắc thể số 9 hay gien TSC2 nằm trên nhiễm sắc thể chức năng tim cải thiện dần cùng với sự thoái triển
số 16 và có tính di truyền trội (1, 8).
dần dần các khối U cơ vân, sau 8 tháng theo dõi,
U tim cơ vân có khả năng gây nghẽn dòng máu ở chức năng tim trở về bình thường ( EF=66%), dù
thất phải hay thất trái (1). Trường hợp 1 trong nghiên các khối U tim chưa thoái triển hết.
cứu của chúng tôi, khối U tim gây nghẽn đường ra
Trường hợp 3 trong nghiên cứu của chúng tôi
thất trái và đã được phẫu thuật thành công lấy khối tuy có nhiều khối U tim cơ vân ở hai thành tâm thất,
U tim gây nghẽn 46 giờ sau khi sinh (bảng 2). Can nhưng sau sinh vẫn có huyết động ổn định và không
thiệp phẫu thuật sau sinh trong trường hợp U tim cơ có triệu chứng. Theo y văn khoảng 50% các trường
vân được đặt ra khi có ảnh hưởng huyết động hay có hợp U tim cơ vân là không có triệu chứng (2, 8).
triệu chứng, phẫu thuật là không cần thiết trong các Trường hợp này chúng tôi tiếp tục theo dõi các khối
trường hợp còn lại và chỉ nên theo dõi sau sinh bằng U tim cơ vân bằng siêu âm trong thời kỳ sơ sinh và
siêu âm tim do tính chất thoái triển của U tim cơ nhận thấy sau 9 tháng các khối U tim cơ vân thoái
vân (1, 3). Nghiên cứu của Newiadomska và cộng triển khá nhiều.
sự gồm 23 trường hợp U tim, trong đó có 12 trường
hợp đa khối U tim được chẩn đoán U tim cơ vân (6).
Trong 12 trường hợp này chỉ có hai trường hợp phải
can thiệp phẫu thuật (6).
V. KẾT LUẬN
- Có khả năng chẩn đoán U tim thai trước sinh.
- Siêu âm tim là công cụ hữu ích để chẩn đoán U
Trường hợp 2 trong nghiên cứu của chúng tôi tim trước sinh và theo dõi U tim sau sinh.
có nhiều khối U cơ vân ở thành cả hai tâm thất, sau - Ba trường hợp được nghiên cứu có khả năng
sinh trẻ sơ sinh có tình trạng suy tim khá nặng, thất là U tim cơ vân do tính chất đa khối U và thoái triển
giãn co bóp kém, phân suất tống máu sau sinh là sau khi sinh.
22% (EF=22%). Sự phát triển quá nhiều các khối U
- Can thiệp phẫu thuật trẻ sơ sinh chỉ được đặt ra
cơ vân trên thành thất trái, vách liên thất, trụ cơ làm khi có yếu tố nguy cơ U tim gây tắc nghẽn.
TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Isaaccs H Jr. Fetal and neonatal cardiac tumors.
Pediatr Cardiol. 2004; 25: 252-273.
CR, Martin DJ. Primary and secondary tumors of
childhoold involving the heart, pericardium and
great vessels. A report of 75 cases and review of the
literature. Cancer. 1985; 56: 625-836.
2. Holley DJ, Martin GR, Brenner JL, Fyfe DA,
Huhta JC, Kleinman CS, et al. Diagnosis and
management of fetal cardiac tumors: a multi- 6. Niewiadomska-jarosik K, Stanczyk J, Janiak K,
center experience and review of published re-
ports. J Am Coll Cardiol. 1995; 26: 516-520.
Jarosik P,Moll JJ, Zamojska J, et al. Prenatal diag-
nosis and follow-up of 23 cases of cardiac tumors.
Prenat Diagn. 2010; 30: 882-887.
3. Shi-Min Yuan. Fetal cardiac tumors: clinical fea-
ture, management and prognosis. J Perinat Med. 7. Krapp M, Baschat AA, Gembruch U, et al. Tu-
2017; aop.
berousosis with intracardiac rhabdomyoma in a
fetus with trisomy 21: case report and review of
literature. Prenat Diagn. 1999; 19: 610-613.
4. Yinon Y, Chitayat D, Blaser S, Seed M, Amsalem
H, Yoo SJ, et al. Fetal cardiac tumors: a single-
center experience of 40 cases. Prenat Diagn. 8 D’Addario V, Pinto V, Di Naro E, et al. Prenatal
2010; 30: 941-949.
diagnosis and postnatal outcome of cardiac rhab-
5. Chan HS, Sonley MJ, Moës CA, Daneman A, Smith
domyomas. J Perinat Med. 2002; 30: 170-175.
Tạp Chí Y Học Lâm Sàng - Số 65/2020
35
5 trang
14/04/2022
2500
Bạn đang xem tài liệu "U tim thai và sơ sinh: Chẩn đoán trước sinh, theo dõi ba trường hợp và phẫu thuật thành công một trường hợp sau sinh tại Bệnh viện Trung ương Huế", để tải tài liệu gốc về máy hãy click vào nút Download ở trên
File đính kèm:
- u_tim_thai_va_so_sinh_chan_doan_truoc_sinh_theo_doi_ba_truon.pdf
