Mô hình tổ chức quản lý hoạt động dầu khí thượng nguồn của Petronas
PETROVIETNAM
TẠP CHÍ DẦU KHÍ
Số 2 - 2020, trang 53 - 61
ISSN-0866-854X
MÔ HÌNH TỔ CHỨC QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẦU KHÍ THƯỢNG NGUỒN
CỦA PETRONAS
Hoàng Thị Đào, Nguyễn Thu Hà
Viện Dầu khí Việt Nam
Email: daoht@vpi.pvn.vn
Tóm tắt
Bài viết giới thiệu mô hình quản lý dầu khí thượng nguồn của Petroliam Nasional Berhad (Petronas), kinh nghiệm quản lý nhà nước
về dầu khí và kinh nghiệm tổ chức quản lý hoạt động sản xuất kinh doanh; so sánh mô hình tổ chức quản lý của Petronas và Tập đoàn Dầu
khí Việt Nam (PVN), từ đó đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả tổ chức quản lý hoạt động thượng nguồn trong bối cảnh mới.
Từ khóa: Mô hình quản lý, quản lý nhà nước về dầu khí, thượng nguồn, công ty dầu khí quốc gia, Petronas.
1. Giới thiệu
Các quốc gia có tài nguyên dầu khí thường thành lập
kỷ phát triển, Petronas có đủ năng lực cạnh tranh như
doanh nghiệp dầu khí tư nhân quốc tế, là biểu tượng
thành công trong mô hình quản lý công ty nhà nước của
Malaysia.
doanh nghiệp thuộc sở hữu nhà nước để quản lý và khai
thác hiệu quả nguồn tài nguyên này và công ty nhà nước
trong lĩnh vực dầu khí được gọi chung là công ty dầu khí
quốc gia, có mối quan hệ chặt chẽ với nhà nước và có hình
thức quản lý phù hợp, PVN cũng thuộc nhóm công ty đó.
Khi các công ty dầu khí quốc gia được quyền tự chủ nhiều
hơn từ chính phủ, sẽ tìm cách phát triển ra nước ngoài
và trở thành các công ty dầu khí toàn cầu bằng cách tìm
kiếm cơ hội tăng trưởng đầu tư và phát triển các quan hệ
với các đối tác về chuyển giao công nghệ, nâng cao năng
lực chuyên môn kỹ thuật, kinh nghiệm tổ chức quản lý và
kiểm soát công ty năng động hơn. Trong số các công ty
dầu khí quốc gia thực hiện thành công có Petronas của
Malaysia. Petronas có cấu trúc ngành công nghiệp và hoạt
động quản lý tương đồng với Việt Nam.
2. Quản lý hoạt động dầu khí của Malaysia
2.1. Quản trị của nhà nước
Malaysia gồm 13 tiểu bang và 3 lãnh thổ liên bang,
người đứng đầu chính phủ liên bang là Thủ tướng. Chính
phủ liên bang có một quốc hội chuẩn, điều hành bởi Thủ
tướng và nội các, một cơ quan lập pháp lưỡng viện và một
Bộ Tư pháp độc lập. Mỗi tiểu bang có một hội đồng lập
pháp đơn nhất, người đứng đầu tiểu bang là Bộ trưởng.
Hệ thống chính trị của Malaysia cho phép chính phủ,
cụ thể là Thủ tướng và Văn phòng Thủ tướng, thiết lập và
thực hiện các chính sách một cách nhanh chóng, ít can
thiệp từ Quốc hội hoặc các bộ ngành, tổ chức khác.
Malaysia có trữ lượng dầu mỏ đứng thứ 4 trong
khu vực châu Á - Thái Bình Dương, năm 2018 trữ lượng
xác minh dầu là 3.600 triệu thùng và khí là 2.700 tỷ m3
[1] và chủ yếu ở khu vực ngoài khơi. Các mỏ dầu tập
trung ở bán đảo Malaysia (bể Malay, 42%), tiếp theo là
Sarawak với 32% và Sabah với khoảng 26%; các mỏ khí
tập trung nhiều ở khu vực Sarawak (49%), còn lại là bán
đảo Malaysia (35%) và Sabah (14%). Petronas là công ty
dầu khí quốc gia thuộc sở hữu nhà nước, trải qua 4 thập
2.2. Quản lý năng lượng quốc gia
Thủ tướng Chính phủ là cấp quản lý cao nhất, quyết
định các vấn đề về chính sách liên quan tới quản lý năng
lượng quốc gia trong đó gồm lĩnh vực dầu khí (Hình 1).
Cụ thể:
+ Chỉ đạo hoạch định chính sách lĩnh vực điện: Bộ
Năng lượng, Nước và Công nghệ xanh.
+ Chỉ đạo hoạch định chính sách năng lượng và báo
cáo trực tiếp Thủ tướng: Ban Kinh tế Kế hoạch, trực thuộc
Văn phòng Thủ tướng.
Ngày nhận bài: 15/11/2019. Ngày phản biện đánh giá và sửa chữa: 06/11/2019 - 07/01/2020.
Ngày bài báo được duyệt đăng: 15/1/2020.
DẦU KHÍ - SỐ 2/2020
53
KINH TẾ - QUẢN LÝ DẦU KHÍ
Thủ tướng Chính phủ
Petronas
Báo cáo trực
tiếp Thủ tướng
Quản lý Dầu khí Malaysia
(MPM)
Bộ Năng lượng, Nước
và Công nghệ xanh
Văn phòng Thủ tướng
Bộ Công nghiệp
và Thương mại quốc tế
Bộ tiêu dùng, Hợp tác
và Thương mại nội địa
Chính phủ
Ban Kinh tế
Kế hoạch (EPU)
Hình 1. Cơ cấu Quản lý nhà nước Malaysia trong lĩnh vực năng lượng [2]
Bảng 1. Các luật/quy định chính điều chỉnh hoạt động dầu khí của Malaysia
Luật/quy định
Đạo luật Phát triển Dầu khí
(Petroleum Development Act)
Quy định Dầu khí
Năm
Nội dung
Quản lý các hoạt động dầu khí trong nước. Thành lập công ty dầu khí
nhà nước Petronas và trao toàn bộ quyền sở hữu dầu khí cho Petronas
Quy định liên quan tới các vấn đề khác nhau của E&P (theo từng giai
đoạn phát triển)
1974
1974
1975
(Petroleum Regulation)
Chính sách dầu khí quốc gia
(National Petroleum Policy)
Chính sách cạn kiệt quốc gia
(National Depletion Policy)
Khuyến khích khai thác và tiêu thụ dầu khí hiệu quả
Nhằm làm chậm phát triển và khai thác dầu khí trong nước để tăng
thời gian dự trữ
1980
1966
Luật Khai thác Dầu khí
Áp dụng cho các nhà thầu nước ngoài
Đánh thuế thu nhập đối với cá nhân/tổ chức có hoạt động dầu khí theo
thỏa thuận với Petronas hoặc Cơ quan hợp tác Malaysia Thái Lan (Malaysia
Thailand Joint Authority - MTJA) (tính khác nhau cho mỗi thỏa thuận
dầu khí), hiện tại áp thuế thu nhập 38%; các mỏ cận biên 24,966%
Đạo luật thuế Thu nhập Dầu khí
(The Petroleum Income Tax Act
“PITA”)
1967
(sửa đổi 2013)
+ Kiểm soát và cấp giấy phép lĩnh vực chế biến dầu
khí: Bộ Công nghiệp và Thương mại Quốc tế.
Phát triển Dầu khí (PDA) ra đời, trao quyền sở hữu dầu khí
trên bờ và ngoài khơi Malaysia cho Petronas, bằng việc ủy
quyền được quy định trong PDA.
+ Điều chỉnh giá xăng dầu: Bộ Tiêu dùng, Hợp tác và
Thương mại nội địa.
Các luật/quy định chính điều chỉnh hoạt động dầu khí
trên bờ và ngoài khơi Malaysia:
+ Quản lý lĩnh vực thượng nguồn dầu khí tại Malaysia:
Petronas có trách nhiệm giám sát và quản lý nguồn tài
nguyên dầu mỏ quốc gia, báo cáo trực tiếp Thủ tướng để
đảm bảo chiến lược Petronas phù hợp với mục tiêu chính
sách năng lượng quốc gia. Dưới Petronas có đơn vị quản
lý dầu khí Malaysia (Malaysia Petroleum Management -
MPM) quản lý các hoạt động dầu khí trong nước, gồm việc
cấp phép cho hoạt động thượng nguồn.
Ngành dầu khí Malaysia được điều chỉnh bởi các luật/
quy định chính (Bảng 1), đối với Hợp đồng dầu khí mẫu
bị điều chỉnh bởi 4 luật/quy định (Đạo luật Phát triển Dầu
khí; Quy định Dầu khí 1974; Luật Khai thác Dầu khí; Đạo
luật Thuế thu nhập Dầu khí).
Theo Đạo luật Phát triển Dầu khí và Quy định Dầu
khí, quyền sở hữu toàn bộ, gồm cả quyền, quyền lực, tự
do và đặc quyền thăm dò, khai thác dầu khí trên bờ và
ngoài khơi của Malaysia được trao cho Petronas - quyền
này được trao vĩnh cửu và không hủy ngang. Trên góc độ
quốc gia, mục tiêu của Petronas là tối đa hóa giá trị tài
nguyên dầu mỏ quốc gia và thúc đẩy phát triển đất nước.
2.4. Khung pháp lý về quản lý dầu khí trong nước của
Malaysia [3]
Quyền sở hữu dầu khí: Trước năm 1974, dầu khí thuộc
quyền sở hữu của 13 tiểu bang, từ năm 1974, Đạo luật
DẦU KHÍ - SỐ 2/2020
54
PETROVIETNAM
Cũng theo PDA, Petronas thực hiện các quyền hạn
pháp lý đối với lĩnh vực thượng nguồn. Bất kỳ ai muốn
tham gia vào các hoạt động thăm dò phải được Petronas
cấp phép.
(RSC), đồng thời bảo vệ lợi ích quốc gia.
+ Đảm bảo tối ưu hóa tài sản E&P của Malaysia và tận
thu mỏ (avoiding wastage in field recovery).
+ Đảm bảo tuân thủ các yêu cầu của PSC, RSC, các
quy định của địa phương và các chính sách của nhà nước.
Các quy định về cấp giấy phép cho nhà đầu tư dầu
khí, gồm:
+ Đảm bảo áp dụng công nghệ phù hợp, có dữ liệu
chính xác để giảm rủi ro cho các công ty dầu khí trong giai
đoạn phát triển.
+ Tư nhân được tham gia vào thượng nguồn và đều
thông qua hợp đồng chia sản phẩm (PSC) và hợp đồng
dịch vụ rủi ro (RSC) với Petronas và thỏa thuận liên minh
và hợp đồng dịch vụ với PCSB (công ty thượng nguồn của
Petronas) - thường áp dụng cho các lô mà PCSB là nhà
thầu PSC.
+ Áp dụng các thông lệ mỏ tốt (Adopt good field
practices).
- Vai trò là nhà điều hành:
+ Tham gia của nhà nước vào khai thác dầu khí: Như
là một chính sách, Petronas Carigali Sdn Bhd (PCSB) phải
là một bên trong tất cả các PSC do Petronas ký để nhà
nước tham gia trực tiếp vào PSC cũng như thu nhận kiến
thức của các nhà thầu PSC.
+ Ngoài các quyền được quy định trong Biên bản ghi
nhớ và Điều lệ, Petronas có quyền tiếp quản hoặc mua lại
tất cả hoặc một phần cam kết thương mại, kinh doanh
hoặc doanh nghiệp để thực hiện hoặc tham gia vào bất
kỳ hoạt động dầu khí nào (trong bất kỳ khu vực thăm dò),
cho dù được đề cập hay không trong Đạo luật Phát triển
Dầu khí, tỷ lệ tham gia đàm phán trong khoảng 15 - 25%.
PCSB là công ty thượng nguồn của Petronas có quyền
thực hiện quyền lợi này;
+ Các hạn chế/giới hạn về khai thác: Petronas có
quyền hạn chế nhà thầu PSC giữ dầu thô của Malaysia
dưới bất kỳ hình thức nào mà trái ngược với hoạt động
bình thường của thị trường; nhà thầu PSC được tự do xuất
khẩu phần dầu của mình; về bán khí, các nhà thầu được
yêu cầu bán quyền lợi khí cùng với sử dụng cơ sở hạ tầng
hiện có của Petronas.
+ Là chủ sở hữu hợp đồng dịch vụ rủi ro (RSC) đối với
các mỏ cận biên.
2.6. Trách nhiệm của Petronas đối với Chính phủ
2.5. Vai trò của Petronas trong quản lý dầu khí
Petronas được hưởng lợi từ các chính sách của nhà
nước thông qua việc ưu tiên trong lĩnh vực thượng nguồn
và hạ nguồn. Đổi lại, Petronas phải thực hiện nghĩa vụ
đóng góp vào ngân sách và hỗ trợ trực tiếp cho các dự
án phát triển của Chính phủ. Ngoài ra, Petronas cũng chịu
trách nhiệm hỗ trợ giá khí để phát triển kinh tế và việc làm
cho người địa phương; sử dụng các công ty dịch vụ địa
phương để thúc đẩy các ngành công nghiệp trong nước.
Petronas giữ vai trò chính đối với hoạt động dầu khí
trong nước, không chỉ là nhà điều hành (operator), mà
còn là nhà quản lý (regulator) và hoạch định chính sách
(policymaker) trong lĩnh vực thượng nguồn dầu khí của
Malaysia.
- Vai trò hoạch định chính sách do Ban Kinh tế Kế
hoạch trực thuộc Văn phòng Thủ tướng Chính phủ thực
hiện, báo cáo trực tiếp Thủ tướng Chính phủ, xây dựng tất
cả các chính sách về năng lượng gồm cả dầu khí, có tham
gia của Petronas liên quan tới hoạt động thượng nguồn.
Các khoản Petronas phải đóng cho Chính phủ, gồm:
- Thuế thu nhập: Theo Đạo luật thuế Thu nhập Dầu
khí (PITA), Petronas đóng thuế thu nhập 38%, nhiều gấp
đôi so với các doanh nghiệp thông thường (nếu doanh
thu dưới 500 nghìn RM thì đóng 19% và nếu nhiều hơn
đóng 24%).
- Vai trò quản lý nhà nước về dầu khí: Petronas
giao trách nhiệm quản lý và điều tiết hoạt động dầu khí
thượng nguồn ở Malaysia cho Đơn vị Quản lý Dầu khí
Malaysia (MPM) thuộc lĩnh vực kinh doanh thượng nguồn
của Petronas. MPM có 6 phòng chức năng với khoảng 400
người (số liệu năm 2018) [4], thực hiện nhiệm vụ:
- Thuế tài nguyên (royalty): Theo thỏa thuận của các
bên liên quan, thanh toán bằng tiền mặt cho Chính phủ.
- Cổ tức: từ năm 2008 đến 2011, Petronas phải nộp
cổ tức cố định là 30 tỷ RM/năm (tương đương 10 tỷ USD),
ngay cả khi lợi nhuận giảm mạnh vào năm 2010. Sau đó,
quy định là 30% trên thu thuần (net income), thay đổi phù
+ Quản lý tất cả các công ty thăm dò và khai thác
trong nước, bao gồm xúc tiến đầu tư thăm dò và thúc đẩy
hoạt động phát triển và khai thác thông qua Hợp đồng
phân chia sản phẩm (PSC) và Hợp đồng chia sẻ rủi ro
DẦU KHÍ - SỐ 2/2020
55
KINH TẾ - QUẢN LÝ DẦU KHÍ
Giai đoạn 2010 - 2014, Petronas đóng
góp đáng kể cho nguồn thu của Chính phủ
từ 34 - 38%, tỷ lệ này giảm xuống còn 17%
năm 2016 do ảnh hưởng của giá dầu thấp,
từ năm 2017 tỷ lệ này đã tăng lên đáng kể,
tương ứng 19% và 24% năm 2017 và năm
2018 (Hình 3).
80
70
60
50
40
30
20
10
0
75
58
53
43
37
29
26
26
16
16
Petronas đóng góp và tài trợ các sáng
kiến của Chính phủ, nhưng cũng gây áp
lực nhằm theo đuổi các cải cách theo định
hướng thị trường để có thể thực hiện các
mục tiêu riêng của mình. Chính phủ Malay-
sia đang từng bước xây dựng chính sách
năng lượng mới, giảm trợ cấp, củng cố tài
chính, để giảm sự phụ thuộc vào nguồn thu
từ Petronas.
2014
2015
2016
2017
2018
Cổ tức từ Petronas Thuế (thu nhập) Phần thu từ dầu khí (Royalty) Thuế xuất khẩu
Hình 2. Các khoản thu từ dầu khí của Chính phủ Malaysia [5]
100%
80%
60%
40%
20%
0%
66%
76%
76%
81%
19%
83%
3. Mô hình tổ chức quản lý hoạt động dầu
khí của Petronas
3.1. Cơ cấu tổ chức quản lý
34%
24%
24%
17%
Petronas hoạt động dưới hình thức một
công ty trách nhiệm hữu hạn đại chúng
thuộc sở hữu của Chính phủ Malaysia.
Petronas được Chính phủ trao quyền tự chủ
cao để đầu tư ra nước ngoài và được xem
như một doanh nghiệp thương mại. Tuy
nhiên, là doanh nghiệp thuộc sở hữu nhà
nước nên Chính phủ vẫn định hướng chiến
lược của Petronas nhưng cho phép công ty
có nhiều nguồn lực và không gian để phát
triển. Tại thời điểm năm 2018, Petronas có
71 công ty con thuộc sở hữu 100%, 45 công
ty con thuộc sở hữu từ 50% và 22 công ty
dưới 50%, Petronas nắm giữ cổ phần trong
tất cả các PSC (tại tháng 12/2018, có 98 PSC
và 3 RSC ở Malaysia) [4]. Cơ cấu tổ chức của
Petronas như Hình 4.
2014
2015
2016
2017
2018
Các nguồn khác
Thu từ dầu khí (Petronas)
Hình 3. Đóng góp của Petronas trong tổng nguồn thu của Chính phủ Malysia [5, 6]
Hội đồng tư vấn
quốc gia về dầu
khí
Thủ tướng chính phủ
Hội đồng Quản trị
Chủ tịch và
Giám đốc điều
hành
Ban điều hành
Ban quản lý
Thủ tướng được chỉ định là quản lý cấp
cao của Petronas, có trách nhiệm duy trì
giám sát chặt chẽ các hoạt động liên quan
đến quyền lợi quốc gia, chỉ đạo Petronas
và bổ nhiệm thành viên Hội đồng Quản trị
(HĐQT) của Petronas.
Hình 4. Cơ cấu tổ chức quản lý của Petronas [2, 5]
hợp với kết quả kinh doanh của Petronas (thực tế giảm xuống). Phần lợi
nhuận còn lại, Petronas tăng đầu tư trong nước để tăng lợi ích cho toàn
nền kinh tế Malaysia. Cổ tức chiếm tỷ lệ lớn trong tổng nộp cho Chính
phủ (từ 40 - 50%).
HĐQT có vai trò kép như một cơ quan
giám sát của Chính phủ và quản trị doanh
nghiệp. Trở thành sự pha trộn đa dạng giữa
nhà kỹ trị (technocrats) và quan chức chính
Thực tế phần đóng của Petronas cho Chính phủ giai đoạn 2010 -
2018 thể hiện trong Hình 2.
DẦU KHÍ - SỐ 2/2020
56
PETROVIETNAM
Ban quản lý: Quản lý các hoạt động
kinh doanh cụ thể của Petronas.
Thành viên điều
hành
02
05
Hội đồng tư vấn dầu khí quốc gia
được thành lập gồm thành viên từ các
tiểu bang liên quan được Thủ tướng chỉ
định; có nhiệm vụ tư vấn cho Thủ tướng
về chính sách, lợi ích và các vấn đề về
dầu mỏ, ngành công nghiệp dầu khí,
nguồn tài nguyên năng lượng và việc sử
dụng chúng.
04
Thành viên
không điều hành
độc lập
Thành viên
không điều hành
không độc lập
Hình 5. Cơ cấu HĐQT của Petronas [5)
Ngoài ra, có 3 Ủy ban thuộc HĐQT,
thành viên là các giám đốc không điều
hành, nhằm hỗ trợ HĐQT hoàn thành
các chức năng giám sát nội bộ (Ủy ban
Kiểm toán); đánh giá hiệu quả hoạt
động HĐQT cũng như hệ thống quản trị
rủi ro trong toàn Tập đoàn (Ủy ban Quản
trị rủi ro); hỗ trợ ra quyết định về thù
lao, đánh giá, giám sát bổ nhiệm đối với
quản lý cấp cao trong công ty (Ủy ban
Lương thưởng).
54
53
52
51
50
49
48
47
46
45
Nghìn người
Trong thời kỳ toàn ngành dầu khí
gặp khó khăn, Petronas đã cơ cấu lại và
tinh giản lực lượng lao động, số lượng
lao động giảm từ trên 53 nghìn người
năm 2015 còn 48 nghìn người năm 2018
[5].
2014
2015
2016
2017
2018
Hình 6. Số lượng lao động hàng năm của Petronas[5]
3.2. Phân bổ vốn đầu tư và lợi nhuận
sau thuế
Phân bổ vốn đầu tư: Đầu tư cho hoạt
động thượng nguồn của Petronas giảm
từ sau năm 2015 do ảnh hưởng của giá
dầu giảm, vốn đầu tư năm 2017 chỉ bằng
31% và năm 2018 bằng 52% so với năm
2014 (Hình 7). Petronas cắt giảm đầu tư
thượng nguồn, chỉ duy trì đầu tư cho
các dự án trọng điểm (dự án thăm dò và
khai thác để duy trì tăng trưởng) và đầu
tư cho dự án LNG.
Hình 7. Phân bổ vốn đầu tư hàng năm của Petronas [5]
phủ (government officials). Cơ cấu HĐQT gồm 2 thành viên điều hành (CEO,
CFO), 5 thành viên không điều hành độc lập và 4 thành viên không điều
hành không độc lập (so với năm 2017, cắt giảm 2 thành viên không điều
hành độc lập).
Lợi nhuận sau thuế: Lợi nhuận sau
thuế lĩnh vực thượng nguồn (Hình 8) đã
tăng đáng kể ở năm 2017 và 2018 chiếm
tỷ trọng tương ứng 67% và 74% trong
tổng lợi nhuận sau thuế của Petronas,
sự gia tăng này chủ yếu do giá dầu tăng,
vận hành thượng nguồn xuất sắc (năm
Ban điều hành được trao quyền để đưa ra các quyết định kinh doanh,
giảm tối thiểu hình thức quyết định từ trên xuống. Có 4 thành viên phụ trách
lĩnh vực thượng nguồn, hạ nguồn, tài chính và luật pháp.
DẦU KHÍ - SỐ 2/2020
57
KINH TẾ - QUẢN LÝ DẦU KHÍ
2017 có 13 dự án thượng nguồn cho dòng sản
phẩm đầu tiên) và nỗ lực quản lý chi phí tối
ưu, các sáng kiến quản lý tiền mặt và quản lý
danh mục tài sản).
2018
2017
2016
2015
2014
42
9
6
29
7
11
2
4
8
3.3. Mô hình tổ chức hoạt động sản xuất
kinh doanh
2
9
7
Trước năm 2014, Petronas có mô hình
quản lý đầu tư hoạt động thăm dò khai thác
chung cho cả đầu tư trong nước và nước
ngoài. Từ năm 2014, Petronas tách hoạt động
thăm dò khai thác trong nước và nước ngoài
để tập trung quản lý và chịu trách nhiệm hơn.
Việc chia tách này được đánh giá giống như
bước đi của các công ty dầu khí lớn như Shell,
ExxonMobile và Total.
32
Thượng nguồn
6
6
Tỷ RM
Khác
Trung nguồn
Hình 8. Lợi nhuận sau thuế của Petronas theo lĩnh vực hoạt động [5]
Hội đồng Quản trị
Chủ tịch & CEO
Năm 2014, Petronas cũng cơ cấu lại các
lĩnh vực kinh doanh, hợp nhất lĩnh vực thăm
dò và khai thác (Exploration & Production
Business) với lĩnh vực kinh doanh khí và lấy
tên là kinh doanh thượng nguồn (Upstream
Business) (Hình 9). Bên cạnh đó, Petronas đã
cơ cấu lại đội ngũ lãnh đạo, ủy nhiệm nhiều
hơn, trao quyền ra quyết định và chịu trách
nhiệm nhiều hơn.
Kinh doanh
Thượng nguồn
Kinh doanh
Hạ nguồn
Khác
Thượng nguồn Malaysia
Thượng nguồn quốc tế
Sau khi cơ cấu lại, lĩnh vực kinh doanh
thượng nguồn được tự chủ hoàn toàn để
mang lại giá trị và tăng trưởng cho chính lĩnh
vực này, quyền quyết định và trách nhiệm
không chỉ thăm dò, phát triển và khai thác tài
nguyên dầu khí mà còn tạo cơ hội sinh lời từ
hoạt động kinh doanh khí.
Quản lý Dầu khí Malaysia (MPM)
Thị trường và Thương mại LNG
Các dự án LNG toàn cầu
Hình 9. Mô hình tổ chức các lĩnh vực sản xuất kinh doanh của Petronas [5]
+ Hoạt động khác: Hậu cần và hàng hải, bất động sản, tài chính
tập trung (central treasury), chuyển giao dự án và công nghệ (project
delivery and technology).
Petronas quản lý tách bạch 2 lĩnh vực
chính là thượng nguồn và hạ nguồn do đặc
thù hoạt động của từng lĩnh vực, yêu cầu
về công nghệ và chiến lược thị trường khác
nhau. Phân khúc hoạt động của từng lĩnh vực:
3.3.1. Tổ chức hoạt động thăm dò và khai thác dầu khí của Petronas
Petronas đang có 3 đơn vị trực thuộc hoạt động thăm dò khai
thác (Hình 10). Trong đó, Petronas Carigali Sdn. Bhd (PCSB) là cánh
tay phải hoạt động thượng nguồn của Petronas, thực hiện đầu tư ở
cả trong nước và nước ngoài. Thành công của Petronas trong lĩnh vực
thượng nguồn được thực hiện thông qua quan hệ đối tác hiệu quả, có
lợi nhuận và tối đa giá trị với các công ty dầu khí lớn (Shell, ExxonMo-
bil) và các nhà cung cấp dịch vụ trong nước và quốc tế. Đơn vị Quản
lý Dầu khí Malaysia (MPM) có vai trò và trách nhiệm lớn trong việc
phát triển môi trường đầu tư cạnh tranh và thuận lợi cho các nhà điều
hành thông qua điều khoản tài chính mạnh mẽ (robust fiscal terms),
+ Thượng nguồn gồm: thăm dò, phát
triển và khai thác dầu thô và khí tự nhiên,
cùng với hoạt động vận chuyển và đường
ống liên quan; hoạt động mua, hóa lỏng khí,
thị trường và kinh doanh LNG.
+ Hạ nguồn gồm các hoạt động cung
cấp và kinh doanh, lọc dầu, sản xuất, thị
trường và vận chuyển dầu thô, sản phẩm dầu
khí và hóa dầu; hoạt động chế biến khí và
kinh doanh điện.
DẦU KHÍ - SỐ 2/2020
58
PETROVIETNAM
Thăm dò và khai thác
dầu khí
Petronas
International
Corporation Ltd.
(100%)
Petronas Carigali
Sdn. Bhd.
PC Muriah Ltd.
(100%)
(100%)
Điều hành hoạt động dầu
khí ở nước ngoài
Đầu tư tài chính
Tìm kiếm, thăm dò, khai thác
dầu khí
Petronas Carigali Overseas Sdn. Bhd. (100%)
PC JDA Limited (100%)
E&P Malaysia Venture Sdn. Bhd. (100%)
Hình 10. Mô hình tổ chức hoạt động thăm dò khai thác dầu khí của Petronas [5]
đồng thời tạo môi trường, làm việc với các nhà điều hành
hoạt động dầu khí trong chuỗi giá trị và toàn bộ vòng đời
tài sản.
Reduction Alliance (CORAL 2.0), năm 2017 tiết kiệm được
6,5 tỷ RM và năm 2018 tiết kiệm được 3,6 tỷ RM [5].
- Bên cạnh đó, để quản lý và hỗ trợ hoạt động
thượng nguồn Petronas có:
3.3.2. Quản lý hoạt động thượng nguồn của Petronas
+ Trung tâm Thăm dò xuất sắc (Exploration Centre of
Excellence - Exploration CoE): Hỗ trợ và cung cấp các giải
pháp và kinh nghiệm về thăm dò.
Petronas không can thiệp vào hoạt động đầu tư và
điều hành các công ty con, không thực hiện giám sát về
chuyên môn mà giao quyền cho các công ty con thực
hiện, cụ thể:
+ Trung tâm Phát triển và Khai thác xuất sắc
(Development & Production CoE, gồm Petroleum
- Quản lý của công ty mẹ Petronas với các công ty
con: Kiểm soát chiến lược và các mục tiêu dài hạn; đưa
ra các chỉ tiêu và phân bổ chỉ tiêu cho các công ty con;
phê duyệt ngân sách hàng năm. Đồng thời, thực hiện tốt
việc giám sát hoạt động các công ty con thông qua các
cuộc họp định kỳ (hàng tháng) để rà soát, xem xét tổng
thể mọi hoạt động sản xuất kinh doanh. Đặc biệt đối với
PCSB, Chủ tịch Hội đồng Quản trị của PCSB là thành viên
trong Ban Giám đốc của Petronas, điều này tạo thuận lợi
cho việc chỉ đạo và ra quyết định kịp thời.
Engineering,
Wells,
Operational
Excellence,
Unconventional, Petroleum Economics and Global
Planning and Capability): Hỗ trợ và cung cấp các giải pháp
kỹ thuật và thương mại theo định hướng giá trị, phối hợp
với Exploration CoE và Project Delivery and Technology
(PD&T) để hỗ trợ cho phát triển kinh doanh.
4. Những điểm khác cơ bản về tổ chức quản lý hoạt
động dầu khí của PVN so với Petronas
Petronas được trao quyền tự chủ cao trong điều hành
hoạt động sản xuất kinh doanh và quyền tự chủ trong
thực hiện chiến lược (chủ động quyết định đầu tư/kinh
doanh và quyền sở hữu/sử dụng tài nguyên dầu khí). PVN
được trao quyền tự chủ thấp cả trong điều hành hoạt
động và thực hiện chiến lược [2] và hoạt động chưa thực
sự là doanh nghiệp, còn thực hiện nhiệm vụ chính trị - xã
hội như bảo vệ chủ quyền và biên giới quốc gia trên biển.
Các điểm giống và khác nhau cơ bản:
- Quy trình thực hiện được quy định đầy đủ, rõ ràng
đến từng vị trí công việc, nhà thầu và quy định đầu mối
chịu trách nhiệm.
- Quản lý tài sản thượng nguồn: Xây dựng danh mục
tài sản mạnh mẽ, tối đa hóa giá trị tài sản hiện có và tìm
kiếm đầu tư vào các danh mục LNG. Tăng cường nỗ lực cho
vận hành xuất sắc, tính toàn vẹn tài sản (asset integrity) và
an toàn. Sáng kiến giải pháp cắt giảm chi phí đơn vị khai
thác (UPC). UPC năm 2018, thấp hơn 32% so với năm 2014.
Phối hợp cùng với nhà thầu và nhà cung cấp dịch vụ dầu
khí trong nước tối ưu chi phí thông qua sáng kiến Cost
- Quản lý nhà nước về dầu khí: Petronas và PVN đều
được giao chức năng quản lý nhà nước về dầu khí (thay
DẦU KHÍ - SỐ 2/2020
59
KINH TẾ - QUẢN LÝ DẦU KHÍ
mặt nước chủ nhà/Chính phủ). Tuy nhiên, tại Petronas
nhiệm vụ quản lý nhà nước được quy định rõ ràng và tách
bạch với nhiệm vụ sản xuất kinh doanh và có bộ máy, nhân
sự chuyên trách đủ mạnh để quản lý và hỗ trợ hoạt động
dầu khí trong nước (đơn vị Quản lý Dầu khí Malaysia).
định trước khi trình Thủ tướng Chính phủ phê duyệt [8].
Ngoài ra, PVN đồng thời vẫn phải thực hiện báo cáo Ủy
ban Quản lý vốn nhà nước tại doanh nghiệp, cơ quan đại
diện cho chủ sở hữu nhà nước, để xem xét thông qua đối
với báo cáo đầu tư/hồ sơ dự án mà PVN phải xây dựng
trình cấp có thẩm quyền [9]. Như vậy, thủ tục và quy
trình ra quyết định dự án dầu khí rất phức tạp và mất
nhiều thời gian.
PVN được giao chức năng tham gia quản lý của nhà
nước về dầu khí từ điều tra cơ bản đến tìm kiếm và thăm dò
khai thác dầu khí, ký kết và quản lý thực hiện các hợp đồng
dầu khí trong nước [7] (gồm cả mục tiêu chính trị) và chức
năng tham gia đầu tư vào hoạt động dầu khí (mục tiêu lợi
nhuận). Chức năng quản lý nhà nước về dầu khí đang đặt
trong Công ty mẹ PVN và được thực hiện bởi Ban quản lý
Hợp đồng Dầu khí với nhân sự khoảng 40 người. Do các
quy định liên quan về vai trò quản lý nhà nước về dầu khí
chưa tách bạch với nhiệm vụ sản xuất kinh doanh của PVN,
đặc biệt liên quan đến hạch toán chi phí và lợi nhuận kinh
doanh, dẫn đến bất cập trong quá trình điều hành do mâu
thuẫn về mục tiêu.
5. Kết luận và kiến nghị
Mô hình tổ chức quản lý đúng và có hiệu quả ở từng
thời kỳ nhất định, mô hình tổ chức quản lý hoạt động dầu
khí cần phải thay đổi để phù hợp với môi trường mới, giá
dầu thấp và dự báo tiếp tục kéo dài. Trên cơ sở tham khảo
kinh nghiệm tổ chức quản lý và cơ cấu lại lĩnh vực dầu
khí thượng nguồn của Petronas và phân tích ở trên, nhóm
tác giả đề xuất cho công tác cơ cấu lại hoạt động thượng
nguồn của PVN như sau:
- Chính phủ cần xem xét quản lý Nhà nước đối với
ngành Dầu khí theo hướng giảm các cấp quản lý trung
gian giữa Chính phủ và PVN/các công ty con, xây dựng
hành lang pháp luật phù hợp nhằm tạo không gian cho
PVN phát triển, tăng cường mức độ nhanh nhạy cho
công tác tổ chức chỉ đạo từ các cấp quản lý Nhà nước tới
PVN/công ty con nhằm giải quyết kịp thời những vướng
mắc và rào cản về chính sách/luật pháp. Trao quyền tự
chủ cho PVN và tự chịu trách nhiệm hơn đối với hoạt
động sản xuất kinh doanh, hướng tới hoạt động như
một doanh nghiệp thương mại thực thụ. Thực tế, theo
quy định hiện hành, các dự án thăm dò, khai thác dầu
khí đều phải xin Thủ tướng chấp thuận chủ trương đầu
tư [8], yêu cầu nhiều thủ tục và trình tự phê duyệt dự án
phức tạp, qua nhiều cấp có thẩm quyền và mất nhiều
thời gian do dự án dầu khí đồng thời tuân thủ nhiều quy
định pháp luật như Luật Dầu khí, Luật Đầu tư, Luật Quản
lý và sử dụng vốn nhà nước và các nghị định hướng dẫn
thi hành luật…
- Về tổ chức điều hành hoạt động sản xuất kinh
doanh dầu khí:
+ Petronas: Thủ tướng Chính phủ là cấp quản lý cao
nhất của Petronas trong hoạt động dầu khí và Petronas
báo cáo trực tiếp cho Thủ tướng Chính phủ. HĐQT của
Petronas có 2 thành viên là Phó Tổng thư ký (chính sách)
của Bộ Tài chính Malaysia và Phó Tổng thư ký (vĩ mô) của
Bộ Kinh tế. Bên cạnh đó, quản lý cấp cao của Petronas
cũng là thành viên của HĐQT công ty con thăm dò khai
thác dầu khí, có ảnh hưởng trong việc chỉ đạo các công
ty con (ví dụ: ông Dato’ Mohamad Idris Manso là thành
viên HĐQT Petronas cũng là thành viên Hội đồng Quản trị
của PCSB và Petronas International Corporation Limited).
Petronas trao quyền mạnh xuống dưới nâng cao tính
chủ động và chịu trách nhiệm. Với mô hình quản lý này
sẽ giảm thiểu được thời gian cho các thủ tục hành chính
và các quyết định đưa ra nhanh chóng. Thực tế cho thấy
hoạt động dầu khí của Petronas rất phát triển, được xem
là công ty dầu khí quốc gia điển hình trong khu vực.
- Cần tách bạch nhiệm vụ quản lý nhà nước và
nhiệm vụ sản xuất kinh doanh trong PVN để có cơ chế
chính sách phù hợp nhằm nâng cao năng lực và hiệu quả
quản lý hoạt động thượng nguồn dầu khí, đồng thời giúp
cho việc đánh giá hiệu quả hoạt động khách quan hơn
đối với PVN.
+ PVN đang quản lý hoạt động dầu khí theo ngành
dọc gồm các cấp (không kể Quốc hội): Thủ tướng Chính
phủ, Ủy ban Quản lý vốn Nhà nước tại doanh nghiệp
(được chuyển giao từ Bộ Công thương), các Bộ ngành
liên quan, Công ty mẹ PVN/các đơn vị thành viên/công
ty con. Theo quy định hiện hành, Thủ tướng Chính phủ
quyết định chủ trương đầu tư đối với các dự án thăm dò,
khai thác dầu khí. PVN/công ty con sẽ phải trình hồ sơ dự
án đến Sở Kế hoạch Đầu tư, Bộ Kế hoạch Đầu tư và các
cơ quan quản lý nhà nước có liên quan để tổ chức thẩm
- Đối với quản lý công ty con, PVN xem xét phân cấp/
ủy quyền tối đa cho công ty con chủ động, linh hoạt và tự
chịu trách nhiệm đối với hoạt động sản xuất kinh doanh.
Khi đó, Công ty mẹ PVN thực hiện quản lý và giám sát
DẦU KHÍ - SỐ 2/2020
60
PETROVIETNAM
công ty con thông qua hệ thống các quy trình, báo cáo và
các chỉ số đánh giá kết quả (KPIs).
2. IHS Energy. Petronas: Government drivers. 2015.
3. Christopher B Strong. The oil and gas law review (4th
edition). Law Business Research.
- Xem xét quản lý hợp nhất chuỗi giá trị thượng
nguồn (thăm dò khai thác và khí) để có đủ nguồn lực tái
đầu tư và phát triển cả chuỗi. Điều này là cần thiết khi dự
báo trong giai đoạn tới PVN thiếu nguồn vốn đầu tư cho
tìm kiếm thăm dò để đạt được mục tiêu chiến lược và trữ
lượng dầu khí còn lại có tới gần 70% là khí [10].
5. Petronas. Annual report 2018, 2017, 2016, 2015,
2014, 2013, 2012, 2011, 2010.
- Hợp tác chiến lược với các công ty dầu khí quốc tế
nhằm tiếp thu kiến thức, công nghệ, kỹ thuật mới…, đồng
thời nâng cao năng lực quản trị doanh nghiệp.
7. Chính phủ. Ban hành Điều lệ tổ chức và hoạt động
của Tập đoàn Dầu khí Việt Nam. Nghị định 07/2018/NĐ-CP.
10/1/2018.
Ngoài ra, PVN cần thay đổi cách thức quản trị theo
thông lệ tốt để bắt kịp với xu hướng phát triển thế giới,
gồm: Quản lý rủi ro, quản lý nhân sự, quản lý danh mục
đầu tư, xây dựng trung tâm cơ sở dữ liệu kỹ thuật dầu
khí, áp dụng công nghệ thông tin trong hoạt động kinh
doanh hàng ngày, xây dựng các quy trình/hướng dẫn chi
tiết, rõ ràng cho từng công việc.
8. Quốc hội. Luật Đầu tư. Luật số 67/2014/QH13.
26/11/2014.
9. Quốc hội. Luật Quản lý, sử dụng vốn nhà nước
đầu tư vào sản xuất, kinh doanh tại doanh nghiệp. Luật số
69/2014/QH13. 26/11/2014.
10. Tập đoàn Dầu khí Việt Nam. Hội thảo “Rà soát,
định hướng điều chỉnh chiến lược thăm dò khai thác dầu khí.
27/9/2019.
Tài liệu tham khảo
1. BP. Statistical review of world energy. 2018.
PETRONAS’ UPSTREAM MANAGEMENT MODEL
Hoang Thi Dao, Nguyen Thu Ha
Vietnam Petroleum Institute
Email: daoht@vpi.pvn.vn
Summary
The article introduces the upstream management model of Petroliam Nasional Berhad (Petronas), experience in state management
of oil and gas activities and experience in organisation and management of production and business activities, and compare the
organization and management models of Petronas and the Vietnam Oil and Gas Group (Petrovietnam). Recommendations are then made
on measures to improve the efficiency of the organisation and management of upstream activities in the new context.
Key words: Management model, state management of oil and gas activities, upstream, Petronas.
DẦU KHÍ - SỐ 2/2020
61
9 trang
16/04/2022
3120
Bạn đang xem tài liệu "Mô hình tổ chức quản lý hoạt động dầu khí thượng nguồn của Petronas", để tải tài liệu gốc về máy hãy click vào nút Download ở trên
File đính kèm:
- mo_hinh_to_chuc_quan_ly_hoat_dong_dau_khi_thuong_nguon_cua_p.pdf
