Nghiên cứu một số yếu tố ảnh hưởng đến quá trình thủy phân bột gạo lứt đỏ (Oryza punctate) bằng chế phẩm Spezyme alpha
Tạp chí Khoa học và Công nghệ 137 (2019) 106-110
Nghiên cứu một số yếu tố ảnh hưởng đến quá trình thủy phân bột gạo lứt
đỏ (Oryza punctate) bằng chế phẩm Spezyme alpha
Effect of Factors on the Hydrolysis of Red Rice (Oryza Punctate) by Spezyme Alpha
Đặng Tiến Thành, Dương Thị Dự, Chu Kỳ Sơn, Vũ Thu Trang*
Trường Đại học Bách khoa Hà Nội – Số 1, Đại Cồ Việt, Hai Bà Trưng, Hà Nội
Đến Tòa soạn: 21-7-2017; chấp nhận đăng: 27-9-2019
Tóm tắt
Nghiên cứu này khảo sát một số yếu tố ảnh hưởng đến quá trình thủy phân dịch gạo lứt bằng chế phẩm
enzyme Spezyme Alpha (-amylase) như nồng độ chất khô, nhiệt độ, nồng độ enzyme nhằm ứng dụng
trọng sản xuất và chế biến các sản phẩm đồ uống từ gạo lứt. Dưới sự thay đổi của các tác nhận công nghệ,
hàm lượng đường khử, hàm lượng tinh bột sót, chỉ số phân cắt tinh bột và hiệu suất dịch hóa đã được khảo
sát. Kết quả nghiên cứu cho thấy điều kiện dịch hóa tốt nhất với nồng độ chất khô 80g/l, nhiệt độ thủy phân
83oC trong 60 phút, nồng độ enzyme 0.048 w/w cho hiệu suất thủy phân 73.02%, chỉ số DE ( Dextrose
Equivalent ) đạt 7.28%.
Từ khóa: Gạo lứt đỏ, thủy phân, spezyme alpha, -amylase
Abstract
This study investigates several factors affecting the hydrolysis of red rice by Spezyme Alpha (-amylase) for
red rice - based drink. Effect of factors such as dry matter concentration, hydrolysis temperature, enzyme
concentration on the hydrolysis of red rice was investigated in this study with the aim of finding suitable
condition to producing red rice - based drink. The reducing sugar content, starch content, DE (Dextrose
Equivalent) index and hydrolysis yield were examined. The results indicated that the suitable hydrolyzing
conditions of rice were 80g/l in dry matter; Hydrolysis temperature: 83oC; 60 min; Enzyme concentrations:
0.048%w/w. The liquefied yield achieved 73.02%; DE index: 7.28%.
Keywords: Brown rice, hydrolysis, spezyme alpha, -amylase
1.Giới thiệu
Gạo* (Oryza sativa L) là lương thực chính của
mg/100 g bột gạo lứt nảy mầm [1]. Sản phẩm chế
biến từ nguyên liệu này có giá trị rất lớn trong việc
cải thiện các chức năng của cơ thể. Có rất nhiều
nghiên cứu trên thế giới đã được tiến hành để xác
định tác dụng của gạo lứt với sức khỏe con người và
đã khẳng định được công dụng của sản phẩm này với
các bệnh như bệnh tiểu đường [2] hay công dụng cải
thiện hệ thống tiêu hóa [3]. Vì vậy, sản phẩm gạo lứt
không chỉ là một sản phẩm giàu dinh dưỡng, mà còn
được coi là một thực phẩm chức năng cho con người.
hơn một nửa dân số thế giới như Ấn Độ, Pakistan,
Thái Lan, Việt Nam, Brazil, Philippin, Indonesia,
Trung Quốc. Đa số các nước sản xuất gạo trên thế
giới và người tiêu dùng tập trung nhiều ở Châu Á.
Hiện nay, Việt Nam là một trong nhưng quốc gia
hàng đầu trên thế giới về xuất khẩu gạo. Theo Bộ
Nông nghiệp và Phát triển nông thôn khối lượng gạo
xuất khẩu năm 2016 ước tính đạt 4.88 triệu tấn và 2,2
tỉ USD nhưng thu nhập của người nông dân không
cao, giá sản phẩm bán ra thấp hơn nhiều quốc gia
khác như Thái Lan, Ấn Độ, Mỹ. Yêu cầu đặt ra là
phải nâng cao giá trị gia tăng chất lượng sản phẩm
nông nghiệp nói chung và lúa gạo nói riêng.
Trong công nghệ sản xuất đồ uống từ thực vật
có thể gây hiện tượng kết lắng trong quá trình bảo
quản mặc dù đã sử dụng các yếu tố công nghệ như
đồng hóa, sử dụng phụ gia để giảm thiểu quá trình
này. Một số nghiên cứu tại Việt Nam đã đề suất sản
phẩm sữa thực vật sử dụng phương pháp thủy phân
bằng enzyme để tăng hiệu suất thu hồi dịch gạo lứt và
giảm hiện tượng kết lắng trong quá trình bảo quản
[4] . Tuy nhiên dịch thủy phân có hàm lượng đường
khử cao dẫn tới nguy cơ biến đổi về màu sắc và chất
lượng do phản ứng Mailard ở các quá trình chế biến
nhiệt sau này. Bên cạnh đó hàm lượng đường đơn cao
có thể ảnh hưởng tới những người mắc bệnh rối loạn
chuyển hóa glucid. Trong nghiên cứu thức uống từ
Gạo lứt là nguồn nguyên liệu tuyệt vời để sản
xuất thức uống bổ dưỡng không gluten, không lactose
và không gây dị ứng. Các nghiên cứu chỉ ra rằng
trong thành phần của gạo lứt và gạo lứt nảy mầm
chứa một thành phần đáng kể các hợp chất phenolic
không hòa tan (18.47 mg/100g bột gạo lứt, 24.78
* Địa chỉ liên hệ: Tel: (+84) 934668283
Email: trang.vuthu@hust.edu.vn
106
Tạp chí Khoa học và Công nghệ 137 (2019) 106-110
enzyme tới quá trình dịch hóa: khảo sát nồng độ
ngô ngọt [5] đã sử dụng chế phẩm Spezyme alpha
(bản chất là enzyme -amilase) để thu được dịch ngô
ít lắng căn [5]. Chế phẩm Spezyme alpha được lựa
chọn do chỉ thủy phân tinh bột tạo ra sản phẩm chủ
yếu là các dextrin phân tử lượng thấp mà không thủy
phân triệt để thành glucoza và fructoza. Định hướng
sản xuất dịch gạo thủy phân có hiệu suất dịch hóa cao
nhất và chỉ số DE (Dextrose Equivalent) thấp (DE <
20 phân cắt các liên kết trong phân tử tinh bột thành
maltodextrin [6] ) khả năng hấp thu của các loại
dextrin này trong cơ thể chậm vì vậy sản phẩm sẽ phù
hợp với cả nhưng người bị rối loạn chuyển hóa
glucid. Chính vì thế, nghiên cứu này sẽ nghiên cứu
một số yếu tố ảnh hưởng tới quá trình dịch hóa gạo
lứt đỏ bằng chế phẩm Spezyme alpha, nhằm tìm điều
kiện dịch hóa phù hợp để thu dịch gạo lứt ứng dụng
trong sản xuất các sản phẩm đồ uống từ gạo lứt đỏ.
enzyme từ 0.012 - 0.12%w/w, nhiệt độ 83oC, trong
thời gian từ 30-120 phút. Xác định lượng đường khử,
đường tổng, tinh bột và tinh bột sót trong nguyên liệu
và sản phẩm sau khi dịch hóa, tính hiệu suất dịch hóa.
Từ đó xác định điều kiện dịch hóa phù hợp với quá
trình sản xuất và nhằm thu hiệu suất dịch hóa cao chỉ
số DE thấp (DE < 20: phân cắt các liên kết trong phân
tử tinh bột thành maltodextrin [6])
2.3 Phương pháp nghiên cứu
Xác định hàm lượng đường khử bằng phương pháp
Graxinop [8]; xác định hàm lượng đường tổng bằng
phương pháp thủy phân bằng axit [8], xác định hàm
lượng tinh bột theo phương pháp thuỷ phân bằng axit
[8], xác định chỉ số DE: là chỉ số đánh giá mức độ
phân cắt các liên kết trong phân tử tinh bột, chỉ số DE
càng cao mức độ phân cắt càng lớn, phân tử tinh bột
được chia thành các chuỗi dextrin càng nhỏ [6]. Chỉ
số DE = (∑ Đường khử / ∑ Đường tổng) x 100%.
Xác định hàm lượng tinh bột sót: quá trình thủy phân
chuyển tinh bột thành đường. Xác định hàm lượng
tinh bột sót còn lại sau quá trình thủy phân thông qua
hàm lượng đường tổng và hàm lượng đường khử sau
quá trình thủy phân [8].Đường tổng = đường khử +
tinh bột sót Tinh bột sót = Đường tổng – đường
khử. Hiệu suất dịch hóa = (Tinh bột sót / Tinh bột
tổng số) x 100
2. Vật liệu và phương pháp
2.1 Nguyên liệu
Gạo lứt đỏ Sóc Trăng ( Oryza punctate ).Gạo lứt
đỏ nguyên liệu có thành phần: màu đỏ hoặc đỏ nhạt;
chiều dài: 3.07 - 4.01 mm; chiều rộng: 1.05 - 2.01
mm. Gạo lứt đỏ có giá trị dinh dưỡng với 69.7 ± 1.0
Cacbonhydrat; 6.9 ± 0.2 Protein; 3.2 ± 0.2 chất béo;
độ ẩm 10 ± 1 theo phần trăm khối lượng.
Spezym Alpha được sản xuất tại Dupont - USA.
Spezym Alpha có bản chất là α- amilase được sản
xuất từ một chủng vi khuẩn biến đổi gen Bacillus
licheniformis xúc tác thủy phân liên kết α – 1,4
glucozid bên trong chuỗi polysaccharide, chuyển hóa
tinh bột thành các dextrin hòa tan làm giảm độ nhớt
của dịch hồ tinh bột. Enzyme Spezyme alpha được
khuyến cáo là sử dụng ở nhiệt độ 83-85°C, nồng độ
enzyme 0,02-0,025%(w/w), pH 5.7 – 5.8 [7].
3. Kết quả và thảo luận
3.1 Ảnh hưởng của nồng độ chất khô tới quá trình
dịch hóa bột gạo lứt đỏ bằng chế phẩm Spezyme
Alpha
Biến thiên của hàm lượng đường khử, tinh bột
sót, chỉ số DE và hiệu suất quá trình dịch hóa khi thay
đổi nồng độ chất khô ban đầu (50-150 g/l) tại nhiệt độ
thủy phân 83oC và nồng độ enzyme 0.024%w/w được
thể hiện trên Hình 1. Hiệu suất thủy phân tăng theo
thời gian dịch hóa và đạt 82% sau 120 phút. Ở các
mẫu nồng độ chất khô 50 g/l và 80g/l từ 60-120 phút
dịch hóa hiệu suất dịch hóa tăng không đáng kể khi
kéo dài thời gian dịch hóa. Với nồng độ dịch gạo lứt
đỏ lớn hơn 100g/l độ nhớt dịch cao, khó khăn trong
khuấy dịch, giảm khả năng tiếp xúc của enzyme với
các phân tử tinh bột dẫn tới hiệu suất dịch hóa giảm.
Ở thời điểm 60 phút thủy phân hiệu suất thủy phân ở
nồng độ chất khô 50 g/l, 80g/l, 100g/l và 150g/l lần
lượt là 74.9%, 70.7%, 68.31% và 60.26%. Nhằm
giảm chi phí cho quá trình dịch hóa ta chọn nồng độ
chất khô 80g/l và thời gian dịch hóa là 60 phút cho
hiệu suất dịch hóa đạt 70.7% chỉ số DE 4.65%. Một
số nghiên cứu tại Viêt Nam cũng sử dụng phương
pháp thủy phân bằng enzyme để dịch hóa gạo, tuy
nhiên, khi sử dụng kết hợp enzyme amylase và
glucoamylase [4] sản phẩm tạo ra có chỉ số DE cao
39.48% và hàm lượng đường khử lớn dễ bị biến đổi
2.2 Bố trí thí nghiệm
Trong nghiên cứu này tiến hành khảo sát các
yếu tố ảnh hưởng tới quá trình dịch hóa dịch gạo lứt
đỏ như: nồng độ cơ chất, nhiệt độ và nồng độ enzyme
để tìm điều kiện dịch hóa phù hợp trong điều kiện
không không điều chỉnh pH.
Gạo lứt được nghiền mịn bằng máy nghiền lọt
rây kích thước 0,25mm sau đó được phối trộn với
nước đến nồng độ chất khô yêu cầu. Nghiên cứu ảnh
hưởng của nồng độ tới quá trình dịch hóa bằng
enzyme: hàm lượng chất khô trong dịch từ 50 g/l -
150g/l, cố định nhiệt độ là 83oC, nồng độ enzyme là
0,025%w/w, thời gian dịch hóa là 30 phút, 60 phút,
90 phút và 120 phút. Nghiên cứu ảnh hưởng của nhiệt
độ tới quá trình dịch hóa bằng enzyme: nhiệt độ 70 -
90oC (70oC nhiệt độ dưới nhiệt độ hồ hóa tinh bột
gạo, 83oC nhiệt độ hồ hóa và 90oC nhiệt độ hồ hóa
hoàn toàn), nồng độ chế phẩm Spezyme Alpha
0.024% w/w. Nghiên cứu ảnh hưởng của nồng độ
107
Tạp chí Khoa học và Công nghệ 137 (2019) 106-110
trong quá trình chế biến nhiệt sau này. Bên cạnh đó,
trong chế phẩn Spezyme alpha có chứa 1 lượng nhỏ
enzyme γ-amylase hoạt động ở vùng nhiệt độ này.
Khi khảo sát nhiệt độ hiệu quả của quá trình dịch hóa
đạt cực đại ở 83°C đây là nhiệt độ thuộc vùng
enzyme hoạt động tối thích enzyme phân cắt thủy
phân tinh bột mạnh mẽ hàm lượng tinh bột sót ít hiệu
suất thủy phân đạt cao. Nâng nhiệt độ lên 90°C
enzyme ức chế, hoạt lực enzyme giảm nên lượng
đường khử tạo ra rất ít, lượng tinh bột sót trong dịch
thủy phân rất nhiều hiệu suất rất thấp. Đối với tinh
bột gạo, nhiệt độ tối ưu của quá trình dịch hóa tương
đồng với khuyến cáo của nhà sản xuất (83 – 85oC).
Nhiệt độ tối ưu cho quá trình sản xuất sữa gạo là
83°C. Enzyme alpha amylase ở chế phẩm enzyme
Spezyme alpha (có nhiệt độ thủy phân phân là 83oC)
nhiệt độ thủy phân này thấp hơn so với việc sử dụng
chế phẩm Termamyl 120L (có nhiệt độ thủy phân là
90oC) trong nghiên cứu sử dụng enzyme alpha
amylase trong thủy phân gạo huyết rồng [10] nhưng
lại cho hiệu quả thủy phân tương đương. Điều này
giúp giảm chi phí gia nhiệt cho sản phẩm.
sản phẩm tạo ra sẽ không phù hợp với người mắc
bệnh rối loạn chuyển hóa.
3.2 Ảnh hưởng của nhiệt độ tới quá trình dịch hóa
bằng chế phẩm enzyme Spezyme Alpha
Kết quả nghiên cứu ảnh hưởng của nhiệt độ
dịch hóa tới quá trình dịch hóa bột gạo lứt được tiền
hành ở 3 chế độ gia nhiệt khác nhau (70oC nhiệt độ
dưới nhiệt độ hồ hóa tinh bột gạo, 83oC nhiệt độ hồ
hóa và 90oC nhiệt độ hồ hóa hoàn toàn) (Hình 2). Kết
quả nghiên cứu trên Hình 2 cho thấy nhiệt độ ảnh
hưởng rất lớn tới hiệu quả dịch hóa thể hiện qua sự
tạo thành đường khử, hàm lượng tinh bột sót, chỉ số
DE và hiệu suất dịch hóa. Tốc độ phản ứng enzyme
chỉ tăng đến một giới hạn nhiệt độ nhất định, vượt
quá giới hạn đó tốc độ enzyme sẽ giảm và dẫn đến
triệt tiêu [9]. Tại 70°C nhiệt độ thấp hơn nhiều so với
nhiệt độ tối ưu của enzyme, chế phẩm Spezyme alpha
hoạt động kém thể hiện ở hàm lượng tinh bột sót
nhiều, hiệu suất dich hóa tinh bột kém, tuy nhiên hàm
lượng đường khử và chỉ số DE cao nhất có thể là do
Hình 1. Ảnh hưởng của nồng độ chất khô tới quá trình dịch hóa dịch gạo lứt đỏ (1a) Ảnh hưởng của nồng độ
chất khô tới hàm lượng đường khử, (1b) hàm lượng tinh bột sót ở các nồng độ chất khô khác nhau ,(1c) ảnh
hưởng của nồng độ chất khô đến chỉ số DE,(1d) ảnh hưởng của nồng độ chất khô đến hiệu suất dịch hóa ở nhiệt
độ 83oC và nồng độ enzyme 0.024%w/w.
108
Tạp chí Khoa học và Công nghệ 137 (2019) 106-110
Hình 2. Ảnh hưởng của nhiệt độ dịch hóa tới quá trình dịch hóa dịch gạo lứt đỏ, (2a) ảnh hưởng của nhiệt độ dịch hóa đến
hàm lượng đường khử, (2b) ảnh hưởng của nhiệt độ dịch hóa đến hàm lượng tinh bột sót, (2c) ảnh hưởng của nhiệt độ dịch
hóa đến chỉ số DE, (2d) ảnh hưởng của nhiệt độ dịch hóa đến hiệu suất dịch hóa bột gạo lứt đỏ bằng chế phẩm Spezyme
alpha ở nồng độ chất khô 80g/l và nồng độ enzyme 0.024% w/w
Hình 3. Ảnh hưởng của nồng độ enzyme tới quá trình dịch hóa dịch gạo lứt (3a) Ảnh hưởng của nồng độ enzyme tới hàm
lượng đường khử, (3b) ảnh hưởng của nồng độ enzyme đến hàm lượng tinh bột sót, (3c) ảnh hưởng của nồng độ enzyme đến
chỉ số DE,(3d) ảnh hưởng của nồng độ enzyme đến hiệu suất quá trình dịch hóa ở nồng độ chất khô 80g/l và nhiệt độ thủy
phân 83oC
109
Tạp chí Khoa học và Công nghệ 137 (2019) 106-110
3.3 Ảnh hưởng của nồng độ enzyme tới quá trình Tài liệu tham khảo
dịch hóa bằng chế phẩm Spezyme alpha
[1].
Tian. S, K. Nakamura, and H. Kayahara, Analysis
of phenolic compounds in white rice, brown rice,
and germinated brown rice. Journal of Agricultural
and Food Chemistry, (2004). 52(15): p. 4808-4813.
Nồng độ enzyme đóng vai trò quan trọng ảnh
hưởng tới hiệu suất quá trình dịch hóa. Kết quả
nghiên cứu trên Hình 4 cho thấy. Trong điều kiện
thừa cơ chất, vận tốc phản ứng phụ thuộc tuyến tính
vào nồng độ enzyme. Nồng độ enzyme càng lớn thì
lượng cơ chất biến đổi càng nhiều [9]. Ở nồng độ
enzyme thấp hơn 0.024% w/w hiệu suất dịch hóa thấp
do trong điều kiện thừa cơ chất khả năng tiếp xúc
giữa cơ chất và enzyme giảm nên lượng tinh bột bị
thủy phân ít. Khi tăng nồng độ enzyme tới nồng đô
0.024 %w/w hàm lượng tinh bột sót giảm mạnh và
hiểu suất dịch hóa tặng mạnh. Càng tăng nồng độ
enzyme hiệu suất thủy phân càng tăng, tuy nhiên khi
nâng nồng độ enzyme lên cao hơn 0,024% w/w hiệu
suất dịch hóa tăng chênh lệch nhau không đáng kế.
Từ kết quả nghiên cứu trên hình 4 cho thấy, nồng độ
enzyme 0.048%w/w là phù hợp cho quá trình thủy
phân dịch gạo lứt đỏ. Các sản phẩm của dịch sau
chuyển hóa là các dextrin mạch ngắn hòa tan có thể
được sử dụng cho nhiều đối tượng kể cả những người
rối loạn chuyển hóa đường huyết.
[2].
Sun. Q, Spiegelman, D. van Dam, R. M. Holmes,
M. D. Malik, V. S. Willett, W. C. Hu, F. B, White
rice, brown rice, and risk of type 2 diabetes in US
men and women. Archives of internal medicine,
(2010). 170(11): p. 961-969.
[3].
Frei, M., P. Siddhuraju, and K. Becker, Studies on
the in vitro starch digestibility and the glycemic
index of six different indigenous rice cultivars from
the Philippines. Food Chemistry, 2003. 83(3): p.
395-402.
[4].
[5].
Trang, V.T, C.K. Sơn, and H.T. Khang, Nghiên cứu
một số yếu tố ảnh hưởng tới quá trình thủy phân
ngô ngọt bằng chế phẩm Spezyme alpha. Tạp chí
Khoa học và Công nghệ, (2014).
Storz, E.and K. J. S, Feasibility Study for
Determination of the Dextrose Equivalent (DE) of
Starch Hydrolysis Products with Near‐Infrared
Spectroscopy (NIRS). Starch‐Stärke 56(2): 58-62.
(2004).
4. Kết Luận
[6].
[7].
[8].
Genenor, Spezym Alpha- Alpha-Amylase for Dry
Grind Ethanol Production. 2007.
Sau khi tiến hành khảo sát các yếu tố ảnh hưởng
tới quá trình dịch hóa dịch gạo lứt cho thấy điều kiện
thích hợp cho quá trình dịch hóa là: Nồng độ chất
khô: 80 g/L,thời gian: 60 phút, nhiệt độ dịch hóa:
83°C, nồng độ enzyme: 0.048 %w/w, chỉ số DE: 7.28
và hiệu suất thủy phân đạt 73.02%. Kết quả nghiên
cứu sẽ đóng vai trò trọng trong nâng cao hiệu suất thu
hồi dịch gạo lứt đỏ, giảm thiểu lắng cặn tinh bột ứng
dụng cho hoàn thiện quy trình sản xuất các sản phẩm
thức uống từ gạo lứt đỏ.
Mai, L.T, Các phương pháp phân tích ngành công
nghệ lên men,. NXB Khoa học và Kỹ thuật. (2009).
Bùi Cẩm Tú, T.T.T.N, Lê Nguyễn Đoan Duy và
Nguyễn Công Hà, Nghiên cứu chế biến sản phẩm
sữa gạo mầm đóng chai. Can Tho University
Journal of Science, 2016. Nông nghiệp (2016): p. 1.
[9].
Lượng, N.Đ, Cường. C, Tuyết. N. A, Tiên. L. T. T,
Hằng. T. T, Oanh. H. N, Tuyền. P. T, Công nghệ
enzyme. 2004.
[10]. Hanh, D.T.N. and N.M. Thủy, Sử dụng enzyme
alpha amylase trong thủy phân tinh bột từ gạo huyết
rồng. Tạp chí Khoa học Trường Đại Học Cần Thơ,
(2014).
110
5 trang
16/04/2022
5060
Bạn đang xem tài liệu "Nghiên cứu một số yếu tố ảnh hưởng đến quá trình thủy phân bột gạo lứt đỏ (Oryza punctate) bằng chế phẩm Spezyme alpha", để tải tài liệu gốc về máy hãy click vào nút Download ở trên
File đính kèm:
- nghien_cuu_mot_so_yeu_to_anh_huong_den_qua_trinh_thuy_phan_b.pdf
