Giáo trình Nguyên lý kế toán (Phần 2) - Vũ Quang Kết
Chương V: Phương pháp tổng hợp cân đối
CHƯƠNG V
PHƯƠNG PHÁP TỔNG HỢP - CÂN ĐỐI
MỤC TIÊU
Sau khi học xong chương này, sinh viên cần nắm những vấn đề cơ bản sau:
1. Nội dung, ý nghĩa của phương pháp tổng hợp cân đối
2. Hệ thống bảng tổng hợp cân đối.
3. Hiểu được nội dung, kết cấu của bảng tổng hợp cân đối kế toán cơ bản: Bảng cân đối kế toán và
Báo các kết quả sản xuất kinh doanh, Báo cáp lưu chuyển tiền tệ.
5. Hiểu được mối quan hệ giữa phương pháp tổng hợp cân đối với các phương pháp khác trong hệ
thống kế toán.
NỘI DUNG
5.1. KHÁI QUÁT CHUNG VỀ PHƯƠNG PHÁP TỔNG HỢP- CÂN ĐỐI
KẾ TOÁN.
5.1.1. Khái niệm và cơ sở hình thành phương pháp.
Tổng hợp – cân đối kế toán là phương pháp phái quát tình hình tài sản, nguồn vốn, kết quả
kinh doanh và các mối quan hệ kinh tế khác thuộc đối tượng hạch toán trên những mặt bản chất và
trong các mối quan hệ cân đối vốn có của đối tượng hạch toán kế toán.
Những cân đối vốn có của đối tượng hạch toán kế toán với phương pháp luận biện chứng
là cơ sở cho việc hình thành phương pháp tổng hợp cân đối. Thật vậy sự thống nhất về lượng
thường xuyên được duy trì giữa hai mặt của vốn, sự cân bằng giữa giảm và tăng, giữa Nợ và
Có...và từ đó hình thành các quan hệ cân đối giữa 1 bên là số dư đầu kỳ số phát sinh tăng trong kỳ
với bên kia là số phát sinh giảm trng kỳ và số dư cuối kỳ.
Tính biện chứng của quá trình nhận thức từ trực quan sinh động đến tư duy trừu tượng, từ
hình thành khái niệm đến phán đoán, phân tích trong sử lý thông tin kế toán, vv…đã được hình
thành phương pháp tổng hợp cân đối kế toán một cách khoa học.
Tổng hợp cân đối kế toán được ứng dụng rộng rãi trong công tác kế toán: có thể ứng dụng
tổng hợp – cân đối trên từng bộ phận tài sản và nguồn vốn, từng quá trình kinh doanh hoặc cân
đối toàn bộ tài sản và nguồn vốn hoặc cân đối kết quả chung cho toàn bộ quá trình kinh doanh
của đơn vị hạch toán.
5.1.2. Ý nghĩa tác dụng của phương pháp.
Phương pháp tổng hợp cân đối cung cấp những thông tin khái quát, tổng hợp nhất về vốn,
về quá trình kinh doanh mà bằng các phương pháp như chứng từ, đối ứng tài khoản, tính giá hàng
hoá, thành phẩm vv.. không thể cung cấp được. Những thông tin được sử lý lựa chọn trên các báo
cáo kế toán do phương pháp tổng hợp cân đối kế toán tạo ra có ý nghĩa to lớn cho những quyết
định quản lý có tính chiến lược trong nhiều mối quan hệ qua lại các yếu tố, các quá trình, kiểm tra
tình hình chấp hành kế hoạch, phát hiện và ngăn ngừa tình trạng mất cân đối và dựa vào kết quả
103
Chương V: Phương pháp tổng hợp cân đối
đã thực hiện để điều chỉnh, cụ thể hoá các kế hoạch kinh tế, quản lý một cách tốt hơn việc thực
hiện kế hoạch của doanh nghiệp trong các lĩnh vực tài chính và quá trình kinh doanh.
5.2. HỆ THỐNG BẢNG TỔNG HỢP – CÂN ĐỐI KẾ TOÁN
Hình thức biểu hiện cụ thể của phương pháp tổng hợp cân đối kế toán là hệ thống bảng
tổng hợp cân đối thường gọi là báo biểu kế toán. Trong công tác thực tế, báo biểu là hệ thống biểu
mẫu báo cáo chủ yếu phục vụ cho các đối tượng bên ngoài doanh nghiệp (các chủ đầu tư, ngân
hàng, cơ quan quản lý cấp trên, cơ quan thuế...) và các nhà quản lý trong nội bộ doanh nghiệp. Hệ
thống bảng cân đối phải bao gồm 2 phân hệ. Một phân hệ tổng hợp cân đối tổng thể về đối tượng
hạch toán kế toán: cân đối giữa tài sản và nguồn vốn (bảng cân đối kế toán), cân đối giữa thu – chi
và kết quả lãi hoặc lỗ (báo cáo kết quả kinh doanh), cân đối giữa các luồng tiền vào ra của doanh
nghiệp. Phân hệ thứ hai là tổng hợp – cân đối bộ phận phù hợp với các đối tượng hạch toán cụ thể
của hạch toán kế toán như: tài sản cố định, tài sản lưu động, tình hình thanh toán, chi phí sản xuất,
xây dựng cơ bản, nguồn vốn chuyên dùng vv..
Tuỳ theo yêu cầu và khả năng quản lý trong từng ngành, từng đơn vị , từng thành phần
kinh tế vv... hệ thống bảng tổng hợp – cân đối kế toán có thể bao gồm số lượng bảng khác nhau
và kết cấu các bảng cũng có thể khác nhau nhưng đều cần có cả hai phân hệ nói trên, ở những góc
độ khác nhau hệ thống bảng tổng hợp – cân đối kế toán có thể phân loại theo các tiêu thức sau
đây:
- Theo nội dung kinh tế hay tính khái quát: hệ thống bảng tổng hợp cân đối được chia
thành:
+ Bảng tổng hợp cân đối (tổng thể)
+ Bảng tổng hợp bộ phận (từng phần).
- Theo phân cấp quản lý hay quy hoạch thông tin. Hệ thống bảng này có thể chia thành:
bảng (biểu) báo cáo cấp trên và bảng (biểu) nội bộ.
- Căn cứ theo trình độ tiêu chuẩn hoá hay tính chất nghiệp vụ, hệ thống bảng tổng hợp cân
đối kế toán có thể được chia thành 2 loại: bảng tiêu chuẩn và bảng chuyên dùng. Bảng tiêu chuẩn
được quy định thống nhất về nội dung, kết cấu, thời hạn lập và nộp v.v.. và dùng chung cho tất cả
tất cả các ngành, các thành phần kinh tế. Thông thường các bảng (biểu) báo cáo cấp trên hoặc
dùng cho bên ngoài phải được tiêu chuẩn hoá. Các bảng biểu chuyên dùng là những bảng tổng
hợp cân đối dùng riêng trong phạm vi từng ngành, từng thành phần kinh tế v.v... và thường thì
các bảng biểu thuộc loại này cũng là những bảng (biểu) nội bộ.
- Căn cứ theo kết cấu: Bảng tổng hợp cân đối có thể kết cấu theo kiểu hai bên hoặc một
bên.
Các bảng có hình thức kết cấu 2 bên thường là những bảng phản ánh cân đối tất yếu giữa
hai mặt tài sản với nguồn vốn; thu với chi và kết quả lãi lỗ; công nợ và khả năng thanh toán vv..
Thông thường ngoài các cân đối chung, các bảng này còn có cân đối (tương đối) từng bộ
phận (từng loại vốn với từng loại nguồn vốn tương ứng, thu với chi và thu nhập của từng hoạt
động tương ứng, nhu cầu với khả năng thanh toán ngay hoặc chưa thanh toán ngay v.v...) tuy
nhiên ngay các bảng này cũng có kết cấu theo kiểu một bên. Thông thường các bảng cân đối giữa
các xu hướng biến động có kết cấu một bên, trường hợp đặc biệt có thể có kết cấu hai bên.
Các bảng cân đối tỏng thể được qui định cụ thể là các báo cáo tài chính. Theo Quyết định
Số15/2006/QĐ-BTC ngày 20 tháng 3 năm 2006 của Bộ trưởng Bộ Tài Chính về việc ban hành
chế độ kế toán doanh nghiệp, hệ thống báo cáo tài chính bao gồm:
104
Chương V: Phương pháp tổng hợp cân đối
- Bảng cân đối kế toán
Mẫu số B 01 - DN
Mẫu số B 02 - DN
Mẫu số B 03 - DN
Mẫu số B 09 - DN
- Báo cáo kết quả hoạt động kinh doanh
- Báo cáo lưu chuyển tiền tệ
- Bản thuyết minh báo cáo tài chính
5.2.1. Bảng cân đối kế toán.
Sự sắp xếp tài sản và nguồn vốn theo một trật tự nhất định có căn cứ khoa học bảo đảm
phản ánh toàn bộ vốn của đơn vị hạch toán tại một thời điểm cụ thể trong mối quan hệ với nguồn
huy động vốn được thực hiện qua bảng cân đối kế toán.
Bảng cân đối kế toán là bảng tổng hợp cân đối tổng thể phản ánh tổng hợp tình hình vốn
kinh doanh của đơn vị cả về tài sản của nguồn vốn ở một thời điểm nhất định. Thời điểm quy định
là ngày cuối cùng của kỳ báo cáo.
Bảng cân đối kế toán là tài liệu quan trọng để nghiên cứu đánh giá tổng quát hình hình và
kết quả hoạt động sản xuất kinh doanh, trình độ sử dụng vốn và triển vọng kinh tế, tài chính của
đơn vị.
Thực chất bảng cân đối kế toán là bảng cân đối giữa tài sản và nguồn hình thành tài sản
của doanh nghiệp cuối kỳ hạch toán.
Kết cấu của bảng cân đối kế toán rất đa dạng về hình thức. Bảng có thể được kết cấu theo
kiểu một bên (bảng số 5.1) hoặc hai bên (bảng 5.2).
SỐ TIỀN
T T
CHỈ TIÊU
Đầu kỳ
Cuối kỳ
A. TÀI SẢN
(Tài sản phân theo kết cấu)
………………….
TỔNG CỘNG TÀI SẢN
B. NGUỒN VỐN
(Nguồn hình thành tài sản phân theo kết
cấu)
………………….
TỔNG CỘNG NGUỒN VỐN
Bảng 5.1: Bảng Cân đối kế toán (kiểu dọc)
TÀI SẢN
SỐ TIỀN
NGUỒN VỐN
SỐ TIỀN
I. Tài sản lưu động
II. Tài sản cố định
I. Nợ phải trả
II. Nguồn vốn chủ sở
hữu
CỘNG TÀI SẢN
CỘNG NGUỒN VỐN
Bảng 5.2: Bảng Cân đối kế toán (kiểu ngang)
Dù kết cấu theo cách nào, nội dung của bảng cân đối kế toán cũng bao gồm hai phần:
- Tài sản: Phản ánh vốn theo hình thái tài sản
105
Chương V: Phương pháp tổng hợp cân đối
- Nguồn vốn: Phản ánh nguồn hình thành các loại vốn- nguồn của tài sản.
Phần “Tài sản” phản ánh toàn bộ tài sản hiện có ở đơn vị đến cuối kỳ hạch toán. Các tài
sản này được phân theo những tiêu thức nhất định để phản ánh được kết cấu của vốn kinh doanh.
Các loại tài sản thường sắp xếp theo tính luân chuyển của tài sản cụ thể.
- Tài sản cố định (đã và đang hình thành) và các khoản đầu tư dài hạn.
- Tài sản lưu động thường được sắp xếp theo tuần tự, (nguyên vật liệu; dụng cụ; chi phí
sản xuất dở dang; thành phẩm; các khoản phải thu; vốn bằng tiền).
Hoặc bên tài sản, có thể sắp xếp các bộ phận trên theo tuần tự ngược lại. Trước hết là
thanh toán lưu động gồm: vốn bằng tiền; đầu tư ngắn hạn; các khoản phải thu hàng hoá phải thu;
hàng hoá tồn kho sau đó mới đến tài sản cố định.
Xét về mặt kinh tế, số liệu bên “tài sản” thể hiện tài sản và kết cấu các loại tài sản của
doanh nghiệp hiện có ở thời kỳ lập báo cáo, tại các khâu của quá trình kinh doanh. Do đó có thể
đánh giá tổng quát năng lực sản xuất kinh doanh và trình độ sử dụng vốn của đơn vị.
Phần “Nguồn vốn” phản ánh nguồn vốn hình thành tài sản của doanh nghiệp đến cuối kỳ
hạch toán việc sắp xếp các nguồn vốn có thể có hai cách.
Một là, nguồn vốn chủ sở hữu và nguồn vốn vay nợ được phân theo phạm vi sử dụng cụ
thể.
Hai là, nguồn vốn vay nợ sau đó mới đến nguồn vốn chủ sở hữu (nguồn vốn tự có).
Về mặt kinh tế: số liệu bên “ Nguồn vốn” thể hiện các nguồn vốn mà đơn vị đang sử dụng
trong thời kỳ kinh doanh. Tỷ lệ và kết cấu của từng nguồn vốn phản ánh tình hình tài chính của
doanh nghiệp.
Về mặt pháp lý: số liệu bên “nguồn vốn” thể hiện trách nhiệm về mặt pháp lý của doanh
nghiệp đối với nhà nước, đối với ngân hàng, với cấp trên, với khách hàng và cán bộ công nhân
viên của đơn vị về tài sản đang sử dụng.
Từ bảng cân đối kế toán có thể xem xét quan hệ cân đối từng bộ phận vốn và nguồn vốn
cũng như các mối quan hệ khác và thông qua nghiên cứu các mối quan hệ đó giúp cho người quản
lý thấy rõ tình hình huy động nguồn vốn chủ sở hữu và nguồn vay nợ để mua sắm từng loại tài sản
hoặc quan hệ giữa công nợ và khả năng thanh toán vv... Từ đó có phương hướng và biện pháp kịp
thời bảo đảm các mối quan hệ cân đối vốn cho hoạt động tài chính thực sự trở lên có hiệu quả, tiết
kiệm và có lợi.
Để lập được bảng cân đối bộ phận, ngoài tài khoản tổng hợp còn căn cứ vào số liệu của tài
khoản phân tích. Cách lập bảng này như sau:
- Đầu kỳ, căn cứ vào số liệu của bảng cân đối kế toán để ghi số dư đầu kỳ vào tài khoản.
- Trong kỳ, các nghiệp vụ kinh tế phát sinh được ghi trực tiếp vào tài khoản trên cơ sở các
bản chứng từ. Các nghiệp vụ kinh tế phát sinh ảnh hưởng tới các bên của bảng cân đối kế toán
song phải luôn luôn bảo đảm nguyên tắc cân bằng giữa tài sản và nguồn vốn.
- Cuối kỳ, số dư của các tài khoản là căn cứ để lập bảng cân đối kế toán mới.
Theo chế độ hiện hành, các tài khoản loại một “tài khoản lưu động” và tài khoản loại hai
“tài sản cố định” là cơ sở để ghi vào bên tài sản của bảng cân đối kế toán, còn các tài khoản loại
3 và tài khoản loại 4 “nguồn vốn chủ sở hữu” là cơ sở để ghi vào bên “nguồn vốn” của bảng cân
đối kế toán. Mẫu bảng cân đối kế toán theo qui định của Bộ Tài chính như sau:
106
Chương V: Phương pháp tổng hợp cân đối
Đơn vị báo cáo: .................
Địa chỉ:…………...............
Mẫu số B 01 – DN
(Ban hành theo QĐ số 15/2006/QĐ-BTC
Ngày 20/03/2006 của Bộ trưởng BTC)
BẢNG CÂN ĐỐI KẾ TOÁN
Tại ngày ... tháng ... năm ....
Đơn vị tính:.............
Thuyết Số cuối Số đầu
Mã
minh
năm
năm
TÀI SẢN
số
2
(3)
4
(3)
5
1
3
A. TÀI SẢN NGẮN HẠN (100=110+120+130+140+150)
100
I. Tiền và các khoản tương đương tiền
II. Các khoản đầu tư tài chính ngắn hạn
III. Các khoản phải thu ngắn hạn
IV. Hàng tồn kho
110
120
130
140
150
V.02
V. Tài sản ngắn hạn khác
B - TÀI SẢN DÀI HẠN (200 = 210 + 220 + 240 + 250 + 260)
200
I- Các khoản phải thu dài hạn
II. Tài sản cố định
210
220
240
250
260
270
III. Bất động sản đầu tư
V.12
IV. Các khoản đầu tư tài chính dài hạn
V. Tài sản dài hạn khác
TỔNG CỘNG TÀI SẢN (270 = 100 + 200)
NGUỒN VỐN
A. NỢ PHẢI TRẢ (300 = 310 + 330)
300
310
330
I. Nợ ngắn hạn
II. Nợ dài hạn
B - VỐN CHỦ SỞ HỮU (400 = 410 + 430)
400
I. Vốn chủ sở hữu
410
430
440
V.22
II. Nguồn kinh phí và quỹ khác
TỔNG CỘNG NGUỒN VỐN (440 = 300 + 400)
CÁC CHỈ TIÊU NGOÀI BẢNG CÂN ĐỐI KẾ TOÁN
CHỈ TIÊU
Thuyết
minh
Số cuối
năm (3)
Số đầu năm
(3)
1. Tài sản thuê ngoài
2. Vật tư, hàng hóa nhận giữ hộ, nhận gia công
107
Chương V: Phương pháp tổng hợp cân đối
3. Hàng hóa nhận bán hộ, nhận ký gửi, ký cược
4. Nợ khó đòi đã xử lý
5. Ngoại tệ các loại
6. Dự toán chi sự nghiệp, dự án
Lập, ngày ... tháng ... năm ...
Người lập biểu
(Ký, họ tên)
Kế toán trưởng
(Ký, họ tên)
Giám đốc
(Ký, họ tên, đóng dấu)
5.2.2. Bảng cân đối thu, chi và kết quả. (Báo cáo kết quả kinh doanh)
Sau vốn và nguồn vốn, quá trình kinh doanh là loại đối tượng quan trọng khác của hạch
toán kế toán. Vì vậy, kết quả của quá trình kinh doanh là đối tượng của tổng hợp cân đối kế toán.
Do tính độc lập tương đối của từng giai đoạn trong quá trình kinh doanh, đối tượng của tổng hợp
cân đối cũng có thể là từng giai đoạn trong quá trình kinh doanh, kết quả của giai đoạn trước sẽ
được kết chuyển vào giai đoạn sau tạo thành một hệ thống chỉ tiêu có quan hệ chặt chẽ với nhau.
Chẳng hạn:
Doanh thu thuần = Doanh thu tiêu thụ - Các khoản giảm trừ
Các
khoản
giảm trừ
Chiết khấu
= thương
mại
Giảm
+ giá đặc + bán bị + đặc biệt, thuế
biệt trả lại xuất khẩu
Hàng
Thuế tiêu thụ
Lãi gộp( Lợi nhuận gộp)
= Doanh thu thuần – Giá vốn hàng bán.
Trong đó giá vốn hàng bán của doanh nghiệp sản xuất chính là giá thành sản xuất sản
phẩm gồm các khoản chi phí như: chi phí nguyên vật liệu trực tiếp; chi phí nhân công trực tiếp và
chi phí sản xuất chung.
Còn giá vốn hàng bán của các đơn vị kinh doanh thương mại gồm giá mua hàng hoá và
chi phí mua hàng.
Kết quả chung của tất cả các giai đoạn thường được tính bằng kết quả cuối cùng biểu hiện
thành quả tài chính của doanh nghiệp thông qua chỉ tiêu thu nhập thuần tuý (lợi nhuận thuần).
Lợi nhuận thuần
từ hoạt động kinh = nhuận - hoạt động - hoạt động - bán
doanh gộp tài chính tài chính hàng
Lợi
Doanh thu
Chi phí
Chi phí
Chi phí quản
- lý doanh
nghiệp
Lợi nhuận hoạt động khác - Thu nhập khác – Chi phí khác
Tổng lợi nhuận = Lợi nhuận hoạt động sản xuất kinh doanh + Lợi nhuận khác
Kết quả này được phân phối cụ thể khác nhau nhưng chung quy lại đều chia thành các
phần cơ bản sau: nộp thuế; phân chia cho người lao động và các thành viên tham gia đầu tư vồn
vào doanh nghiệp; trích lập quỹ doanh nghiệp.
Mẫu báo cáo kết quả hoạt động kinh doanh theo qui định hiện hành như sau:
108
Chương V: Phương pháp tổng hợp cân đối
Đơn vị báo cáo: .................
Địa chỉ:…………...............
Mẫu số B 02 – DN
(Ban hành theo QĐ số 15/2006/QĐ-BTC
Ngày 20/03/2006 của Bộ trưởng BTC)
BÁO CÁO KẾT QUẢ HOẠT ĐỘNG KINH DOANH
Năm………
Đơn vị tính:............
Mã Thuyết
Năm
nay
4
Năm
trước
5
CHỈ TIÊU
số
minh
1
2
3
1. Doanh thu bán hàng và cung cấp dịch vụ
01
VI.25
2. Các khoản giảm trừ doanh thu
3. Doanh thu thuần về bán hàng và cung cấp dịch vụ
(10 = 01 - 02)
02
10
4. Giá vốn hàng bán
11
VI.27
5. Lợi nhuận gộp về bán hàng và cung cấp dịch vụ 20
(20 = 10 - 11)
6. Doanh thu hoạt động tài chính
7. Chi phí tài chính
21
22
23
24
25
30
VI.26
VI.28
- Trong đó: Chi phí lãi vay
8. Chi phí bán hàng
9. Chi phí quản lý doanh nghiệp
10 Lợi nhuận thuần từ hoạt động kinh doanh
{30 = 20 + (21 - 22) - (24 + 25)}
11. Thu nhập khác
31
32
40
50
12. Chi phí khác
13. Lợi nhuận khác (40 = 31 - 32)
14. Tổng lợi nhuận kế toán trước thuế
(50 = 30 + 40)
15. Chi phí thuế TNDN hiện hành
16. Chi phí thuế TNDN hoãn lại
17. Lợi nhuận sau thuế thu nhập doanh nghiệp
(60 = 50 – 51 - 52)
51
52
60
VI.30
VI.30
18. Lãi cơ bản trên cổ phiếu (*)
70
Lập, ngày ... tháng ... năm ...
Giám đốc
Người lập biểu
(Ký, họ tên)
Kế toán trưởng
(Ký, họ tên)
(Ký, họ tên, đóng dấu)
Ghi chú: (*) Chỉ tiêu này chỉ áp dụng đối với công ty cổ phần.
109
Chương V: Phương pháp tổng hợp cân đối
Qua bảng này, quan hệ cân đối giữa thu – chi và kết quả tài chính đã nêu vừa được thực
hiện trên tổng số; vừa thể hiện trên từng hoạt động cụ thể như hoạt động theo chức năng. Với nội
dung như trên, báo cáo kết quả kinh doanh còn cho phép các nhà quản lý thấy được cơ cấu thu
nhập của doanh nghiệp. Xem xét khả năng tạo lãi của từng hoạt động để từ đó đánh giá hiệu quả
của từng hoạt động.
5.2.3. Bảng cân đối thu – chi tiền tệ (Báo cáo lưu chuyển tiền tệ)
Ngoài các bảng cân đối chủ yếu trên, còn một bảng cân đối nữa rất cần thiết cho các nhà
quản lý đó là bảng cân đối thu chi tiền tệ (hay còn gọi là báo cáo lưu chuyển tiền tệ). Cân đối này
mới được đưa vào chế độ báo cáo định kỳ. Báo cáo lưu chuyển tiền tệ có vai trò quan trọng trong
việc cung cấp những số liệu liên quan đến sự vận động của tiền tệ và tình hình tiền tệ trong kỳ của
doanh nghiệp. Thông tin từ bảng cân đối thu chi tiền tệ cho phép các chủ đầu tư, và người quản lý
doanh nghiệp biết được tình hình tiền tệ của doanh nghiệp, những sự kiện, những nghiệp vụ kinh
tế có gây ảnh hưởng đến tình hình đó để từ đó xem xét khả năng đáp ứng bằng tiền mặt cho các cơ
hội kinh doanh mới phát sinh, ngoài dự kiến.
Như vậy, cân đối lưu chuyển tiền tệ trên thực chất là một báo cáo cung cấp thông tin về
những sự kiện và nghiệp vụ kinh tế có ảnh hưởng đến tình hình tiền tệ của một doanh nghiệp.
Quá trình lưu chuyển tiền tệ của một doanh nghiệp có thể tóm tắt trên sơ đồ sau xuất phát
từ một phương trình cân đối:
Tiền có
đầu kỳ
Tiền thu
trong kỳ
Tiền chi
trong kỳ
Tiền tồn
cuối kỳ
=
+
+
Báo cáo lưu chuyển tiền tệ được tổng hợp từ 3 hoạt động của doanh nghiệp:
- Hoạt động kinh doanh: Hoạt động chính của doanh nghiệp: sản xuất, thương mại, dịch
vụ….
- Hoạt động đầu tư: Trang bị, thay đổi tài sản cố định, đầu tư chứng khoán, liên doanh,
góp vốn liên doanh, đầu tư kinh doanh bất động sản…
- Hoạt động tài chính: vay, phát hành cổ phiếu, trái phiếu, trả cổ tức, trả nợ vay, lãi vay.
Như vậy, quá báo cáo lưu chuyển tiền tệ, những người quan tâm đến doanh nghiệp sẽ biết
được những hoạt động nào là hoạt động chủ yếu tạo ra tiền, và tiền đã sử dụng vào mục đích gì và
việc sử dụng như vậy có hợp lý không?
Tóm tại với phương pháp tổng hợp cân đối, kế toán đã cung cấp cho các nhà quản lý một
hệ thống thông tin đa dạng được trình bày trên hai hệ thống bảng biểu chủ yếu:
- Loại thứ nhất thường bao gồm các bảng cân đối vốn, nguồn vốn, cân đối thu chi lãi (lỗ),
cân đối thu – chi tiền tệ của doanh nghiệp.
- Loại thứ hai, tuỳ đặc điểm từng doanh nghiệp, yêu cầu quản lý nội bộ doanh nghiệp, khả
năng tính toán, sử dụng thông tin để xây dựng hệ thống các bảng cân đối chi tiết cần thiết cho
quản lý trong nội bộ doanh nghiệp, báo cáo chi tiết giá thành sản phẩm dịch vụ.
Theo qui định hiện hành, báo cáo lưu chuyển tiền tệ được lập theo phương pháp trực tiếp
và phương pháp gián tiếp theo mẫu B03 –DN (trang sau)
110
Chương V: Phương pháp tổng hợp cân đối
Đơn vị báo cáo:...................................
Địa chỉ:…………..................................
MẪU SỐ B 03 – DN
(Ban hành theo QĐ số 15/2006/QĐ-BTC
Ngày 20/03/2006 của Bộ trưởng BTC)
BÁO CÁO LƯU CHUYỂN TIỀN TỆ
(Theo phương pháp trực tiếp)
Năm….
Đơn vị tính: ...........
Chỉ tiêu
Mã số Thuyết
Năm
nay
4
Năm
trước
5
minh
1
2
3
I. Lưu chuyển tiền từ hoạt động kinh doanh
1. Tiền thu từ bán hàng, cung cấp dịch vụ và doanh thu khác
2. Tiền chi trả cho người cung cấp hàng hóa và dịch vụ
3. Tiền chi trả cho người lao động
01
02
03
04
05
06
07
4. Tiền chi trả lãi vay
5. Tiền chi nộp thuế thu nhập doanh nghiệp
6. Tiền thu khác từ hoạt động kinh doanh
7. Tiền chi khác cho hoạt động kinh doanh
Lưu chuyển tiền thuần từ hoạt động kinh doanh
II. Lưu chuyển tiền từ hoạt động đầu tư
1.Tiền chi để mua sắm, xây dựng TSCĐ và các tài sản dài hạn
khác
20
21
22
2.Tiền thu từ thanh lý, nhượng bán TSCĐ và các tài sản dài hạn
khác
3.Tiền chi cho vay, mua các công cụ nợ của đơn vị khác
4.Tiền thu hồi cho vay, bán lại các công cụ nợ của đơn vị khác
5.Tiền chi đầu tư góp vốn vào đơn vị khác
6.Tiền thu hồi đầu tư góp vốn vào đơn vị khác
7.Tiền thu lãi cho vay, cổ tức và lợi nhuận được chia
23
24
25
26
27
Lưu chuyển tiền thuần từ hoạt động đầu tư
30
III. Lưu chuyển tiền từ hoạt động tài chính
1.Tiền thu từ phát hành cổ phiếu, nhận vốn góp của chủ sở hữu
2.Tiền chi trả vốn góp cho các chủ sở hữu, mua lại cổ phiếu của
doanh nghiệp đã phát hành
31
32
3.Tiền vay ngắn hạn, dài hạn nhận được
4.Tiền chi trả nợ gốc vay
33
34
35
36
5.Tiền chi trả nợ thuê tài chính
6. Cổ tức, lợi nhuận đã trả cho chủ sở hữu
Lưu chuyển tiền thuần từ hoạt động tài chính
Lưu chuyển tiền thuần trong kỳ (50 = 20+30+40)
Tiền và tương đương tiền đầu kỳ
40
50
60
61
70
Ảnh hưởng của thay đổi tỷ giá hối đoái quy đổi ngoại tệ
Tiền và tương đương tiền cuối kỳ (70 = 50+60+61)
VII.34
Lập, ngày ... tháng ... năm ...
Người lập biểu
Kế toán trưởng
Giám đốc
(Ký, họ tên)
(Ký, họ tên)
(Ký, họ tên, đóng dấu)
111
Chương V: Phương pháp tổng hợp cân đối
Đơn vị báo cáo:...........................................
Địa chỉ:…………..........................................
MẪU SỐ B 03 – DN
(Ban hành theo QĐ số 15/2006/QĐ-BTC
Ngày 20/03/2006 của Bộ trưởng BTC)
BÁO CÁO LƯU CHUYỂN TIỀN TỆ
(Theo phương pháp gián tiếp)
Năm…..
Đơn vị tính: ...........
Chỉ tiêu
Mã
Thuyết
Năm
Năm
minh
nay
trước
số
1
2
3
4
5
I. Lưu chuyển tiền từ hoạt động kinh doanh
1. Lợi nhuận trước thuế
01
2. Điều chỉnh cho các khoản
- Khấu hao TSCĐ
02
03
04
05
06
08
- Các khoản dự phòng
- Lãi, lỗ chênh lệch tỷ giá hối đoái chưa thực hiện
- Lãi, lỗ từ hoạt động đầu tư
- Chi phí lãi vay
3. Lợi nhuận từ hoạt động kinh doanh trước thay đổi vốn
lưu động
- Tăng, giảm các khoản phải thu
- Tăng, giảm hàng tồn kho
09
10
11
- Tăng, giảm các khoản phải trả (Không kể lãi vay phải trả,
thuế thu nhập doanh nghiệp phải nộp)
- Tăng, giảm chi phí trả trước
12
13
14
15
16
20
- Tiền lãi vay đã trả
- Thuế thu nhập doanh nghiệp đã nộp
- Tiền thu khác từ hoạt động kinh doanh
- Tiền chi khác cho hoạt động kinh doanh
Lưu chuyển tiền thuần từ hoạt động kinh doanh
II. Lưu chuyển tiền từ hoạt động đầu tư
1.Tiền chi để mua sắm, xây dựng TSCĐ và các tài sản dài hạn
khác
21
22
23
2.Tiền thu từ thanh lý, nhượng bán TSCĐ và các tài sản dài
hạn khác
3.Tiền chi cho vay, mua các công cụ nợ của đơn vị khác
4.Tiền thu hồi cho vay, bán lại các công cụ nợ của đơn vị khác
5.Tiền chi đầu tư góp vốn vào đơn vị khác
24
25
26
27
30
6.Tiền thu hồi đầu tư góp vốn vào đơn vị khác
7.Tiền thu lãi cho vay, cổ tức và lợi nhuận được chia
Lưu chuyển tiền thuần từ hoạt động đầu tư
III. Lưu chuyển tiền từ hoạt động tài chính
1.Tiền thu từ phát hành cổ phiếu, nhận vốn góp của chủ sở
hữu
31
32
2.Tiền chi trả vốn góp cho các chủ sở hữu, mua lại cổ phiếu
của doanh nghiệp đã phát hành
3.Tiền vay ngắn hạn, dài hạn nhận được
4.Tiền chi trả nợ gốc vay
33
34
112
Chương V: Phương pháp tổng hợp cân đối
1
2
3
4
4
5.Tiền chi trả nợ thuê tài chính
35
36
40
50
60
61
70
6. Cổ tức, lợi nhuận đã trả cho chủ sở hữu
Lưu chuyển tiền thuần từ hoạt động tài chính
Lưu chuyển tiền thuần trong kỳ (50 = 20+30+40)
Tiền và tương đương tiền đầu kỳ
Ảnh hưởng của thay đổi tỷ giá hối đoái quy đổi ngoại tệ
Tiền và tương đương tiền cuối kỳ (70 = 50+60+61)
31
Lập, ngày ... tháng ... năm ...
Người lập biểu
(Ký, họ tên)
Kế toán trưởng
(Ký, họ tên)
Giám đốc
(Ký, họ tên, đóng dấu)
5.2.4. Thuyết minh báo cáo tài chính
Thuyết minh báo cáo tài chính là là bản báo cáo được lập nhằm thuyết minh các chỉ tiêu
được trình bày trong Bảng cân đối kế toán, Báo cáo kết quả hoạt động kinh doanh, Báo cáo lưu
chuyển tiền tệ.
Việc lựa chọn số liệu và thông tin cần phải trình bày trong Bản thuyết minh báo cáo tài
chính được thực hiện theo nguyên tắc trọng yếu qui định tại chuẩn mực số 21- Trình bày báo cáo
tài chính (Chuẩn kế toán Việt nam do Bộ tài chính ban hành).
Căn cứ vào qui định của các chuẩn mực kế toán cụ thể, doanh nghiệp căn cứ vào số liệu
kế toán tổng hợp và chi tiết để lấy số liệu và thông tin ghi vào các phần phù hợp của Bản thuyết
minh báo cáo tài chính.
Ví dụ tổng hợp về lập hệ thống bảng tổng hợp cân đối
Cho biết tình hình tài sản, nguồn vốn của doanh nghiệp B đầu quí 3/N như sau:
đơn vị: 1.000đ
TÀI SẢN
SỐ TIỀN
50.000
Tiền mặt
Tiền gửi ngân hàng
Hàng hoá tồ kho
50.000
100.000
Phải thu của khách hàng
Tài sản cố định (ròng)
- Nguyên giá
120.000
1.000.000
1.200.000
(200.000)
- Hao mòn luỹ kế
TỔNG TÀI SẢN
NGUỒN VỐN
1.320.000
Vay ngắn hạn
120.000
100.000
Phải trả người bán
Nguồn vốn kinh doanh
TỔNG NGUỒN VỐN
1.100.000
1.320.000
113
Chương V: Phương pháp tổng hợp cân đối
Trong tháng có các nghiệp vụ kinh tế phát sinh (đơn vị: 1.000đ):
1. Nộp tiền mặt vào tài khoản tiền gửi ngân hàng: 30.000
2. Mua hàng nhập kho trị giá 150.000, trả bằn chuyển khoản 150.000 trả bằng chuyển
khoản 50%, còn lại nợ người bán.
2. Tính tiền lương phải trả ở bộ phận bán hàng: 10.000; ở bộ phận quản lý doanh nghiệp:
7.000.
4. Xuất hàng bán tại kho, trị giá: 180.000, giá bán 240.000, thu bằng tiền mặt
5. Trích khấu hao tài sản cố định sử dụng ở bộ phận bán hàng 6.000, ở bộ phận quản lý
doanh nghiệp: 10.000.
6. Dùng tiền mặt trả nợ vay ngắn hạn ngân hàng: 100.000.
7. Nhận được giấy báo có của ngân hàng với số tiền 80.000, về khoản tiền khách hàng trả
nợ cho doanh nghiệp.
8. Chi tiền mặt thanh toán lương cho CB- CNV trong doanh nghiệp.
1. Định khoản và phản ánh vào sơ đồ tài khoản (đơn vị: ngàn đồng)
1. Nộp tiền mặt vào tài khoản tiền gửi ngân hàng: 30.000
Nợ TK 111:“ Tiền mặt”:
30.000
Có TK112: “Tiền gửi Ngân hàng”
30.000
2. Mua hàng nhập kho trị giá 150.000, đã trả 50% bằng tiền gửi ngân hàng.
Nợ TK 156 “ Hàng hoá”:
150.000
Có TK 112: “Tiền gửi Ngân hàng”
Có TK 331: “Phải trả người bán”
75.000
75.000
3. Tính tiền lương phải trả ở bộ phận bán hàng: 10.000; ở bộ phận quản lý doanh nghiệp:
7.000.
Nợ TK 641: “ Chi phí bán hàng”:
10.000
Nợ TK 642: “ Chi phí Quản lý doanh nghiệp ”:
Có TK 334: “Phải trả công nhân viên”
7.000
17.000
4. Xuất hàng bán tại kho, trị giá: 180.000, giá bán 240.000, thu bằng tiền mặt
4a. Nợ TK 111: “Tiền mặt”
Có TK 511: “ Doanh thu bán hàng”
240.000
240.000
4b. Nợ TK 632: “ Giá vốn hàng bán”:
180.000
Có TK 156: “Hàng hoá”
180.000
5. Trích khấu hao tài sản cố định sử dụng ở bộ phận bán hàng: 6000, bộ phận quản lý
doanh nghiệp: 10.000.
Nợ TK 641: “ Chi phí bán hàng”:
6.000
Nợ TK642: “ Chi phí quản lý doanh nghiệp”:
Có TK 214: “Khấu hao TSCĐ”
10.000
16.000
6. Dùng tiền mặt trả nợ vay ngắn hạn ngân hàng: 100.000.
Nợ TK 311: “ Vay ngắn hạn”:
100.000
Có TK 111: “Tiền mặt”
100.000
114
Chương V: Phương pháp tổng hợp cân đối
7. Nhận được giấy báo có của ngân hàng với số tiền 80.000, về khoản tiền khách hàng trả
nợ cho doanh nghiệp.
Nợ TK 112: “ Tiền gửi ngân hàng”:
Có TK 131: “Phải thu của khách hàng”
80.000
80.000
17.000
8. Chi tiền mặt thanh toán lương cho CB- CNV trong doanh nghiệp.
Nợ TK 334: “ Phải trả công nhân viên”:
Có TK 111 “Tiền mặt”
17.000
9. Kết chuyển chi phí sản xuất kinh doanh
Nợ TK 911: “ Xác định kết quả kinh doanh ”:
Có TK 632: “Giá vốn hàng bán”
Có TK 641: “Chi phí bán hàng”
Có TK 642: “Chi phí quản lý doanh nghiệp ”
8. Kết chuyển doanh thu.
213.000
180.000
16.000
17.000
Nợ TK 511: “ Doanh thu”:
240.000
27.000
Có TK 911: “Xác định kết quả KD”
9. Kết chuyển lợi nhuận.
240.000
27.000
Nợ TK 911: “Xác định kết quả KD”
Có TK 421: “Lãi chưa phân phối”
2. Phản ánh vào tài khoản (đơn vị :ngàn đồng)
TK 111: Tiền mặt
50.000
240.000
TK 112 Tiền gửi Ngân hàng
Dđk
(4a)
Dđk
(1)
(7)
50.000
30.000 (1)
30.000
80.000
75.000
75.000
(2)
100.000 (6)
17.000 (8)
147.000
PS
240.000
PS
110.000
DCk
143.000
DCk
85.000
TK 156: Hàng hoá
TK 131: Phải thu của khách hàng
Dđk
100.000
Dđk
120.000
(2)
150.000
180.000 (4a)
180.000
80.000 (7)
80.000
PS
150.000
PS
0
DCk
70.000
DCk
40.000
TK 211: Tài sản cố định hữu hình
TK 214:Hao mòn TSCĐ
Dđk 200.000
16.000 (5)
Dđk
1.200.000
PS
DCk
0
0
PS
PS
0
10.000
DCk 216.000
1.200.000
TK 311: Vay ngắn hạn
Dđk 120.000
100.000
TK 331: Phải trả người bán
Dđk 100.000
(6)
75.000 (2)
PS
100.000
0
0
75.000
DCk 175.000
DCk 20.000
115
Chương V: Phương pháp tổng hợp cân đối
TK Phải trả CNV
TK Chi phí bán hàng
Dđk
0
Dđk
(3)
(5)
0
(8)
PS
17.000
17.000
17.000 (3)
10.000
6.000
16.000 (9)
16.000
17.000
PS
16.000
DCk
0
TK Chi phí QLDN
TK Giá vốn hàng
Dđk
(3)
(5)
0
Dđk
(4b)
0
7.000
10.000
17.000
17.000 (9)
17.000
180.000
180.000
180.000 (9)
180.000
PS
PS
TK Doanh thu bán hàng
TK “Xác định kết quả KD”
Dđk
0
Dđk
(9)
(11)
0
(10)
240.000
240.000
240.000 (4a)
240.000
213.000
27.000
240.000
240.000 (3b)
240.000
PS
PS
TK 411: Nguồn vốn kinh doanh
Dđk 1.100.000
TK 421: “Lãi chưa phân phối”
Dđk
0
27.000 (11)
PS
0
0
PS
0
27.000
DCk 1.100.000
DCk 27.000
3. Lập Bảng cân đối kế toán cuối kỳ
BẢNG CÂN ĐỐI KẾ TOÁN
Lập ngày 30/9 năm 200N
Đơn vị : Ngàn đồng
SỐ TIỀN
TÀI SẢN
Đầu kỳ
Cuối kỳ
143.000
Tiền mặt
50.000
50.000
Tiền gửi ngân hàng
85.000
40.000
Phải thu của khách hàng
120.000
100.000
Hàng hoá tồn kho
Tài sản cố định (ròng)
- Nguyên giá
70.000
984.000
1.000.000
1.200.000
(200.000)
1.200.000
(216.000)
- Hao mòn luỹ kế
TỔNG TÀI SẢN
NGUỒN VỐN
1.320.000
1.322.000
Vay ngắn hạn
120.000
100.000
20.000
175.000
Phải trả người bán
Nguồn vốn kinh doanh
Lãi chưa phân phối
TỔNG NGUỒN VỐN
1.100.000
1.100.000
27.000
1.320.000
1.322.000
116
Chương V: Phương pháp tổng hợp cân đối
4. Lập Báo cáo kết quả sản xuất kinh doanh trong kỳ.
BÁO CÁO KẾT QUẢ KINH DOANH
Quí 3 Năm 200N
Đơn vị: Ngàn đồng
SỐ TIỀN
TT KHOẢN MỤC
1
2
3
4
5
6
Doanh thu
240.000
Giá vốn hàng bán
180.000
60.000
16.000
17.000
27.000
Lãi gộp (3)= (1) –(2)
Chi phí bán hàng
Chi phí Quản lý doanh nghiệp
Lợi nhuận (6)=(3)- (4)-(5)
5. Lập báo cáo lưu chuyển tiền tệ theo phương pháp trực tiếp.
BÁO CÁ LƯU CHUYỂN TIỀN TỆ
(Theo phương pháp trực tiếp)
KHOẢN MỤC
(Đơn vị : Ngàn đồng)
SỐ TIỀN
I. Lưu chuyển tiền từ hoạt động kinh doanh
1. Tiền thu từ bán hàng hoá trong kỳ
240.000
80.000
2. Tiền thu từ khách hàng trả nợ tiền mua hàng từ kỳ trước
3. Tiền chi trả cho nhà cung cấp hàng hoá
4. Tiền chi trả lương cho cán bộ CNV
(75.000)
(17.000)
228.000
Lưu chuyển tiền thuần từ hoạt động kinh doanh
II. Lưu chuyển tiền từ hoạt động đầu tư (không phát sinh)
Lưu chuyển tiền thuần từ hoạt động đầu tư
III. Lưu chuyển tiền từ hoạt động tài chính
3. Tiền chi trả nợ vay ngân hàng
0
(100.000)
(100.000)
128.000
Lưu chuyển tiền thuần từ hoạt động tài chính
LƯU CHUYỂN TIỀN THUẦN CUỐI KỲ
Lưu ý:
1. Số tiền trong ngoặc ở bảng trên chỉ số tiền chi ra
2. Lưu chuyển tiền thuần = chênh lệch giữa tiền cuối kỳ và tiền đầu kỳ trên các tài khoản
128.000 = (143.000 + 85.000)-(50.000 + 50.000)
Hay: Tồn quỹ đầu kỳ + Lưu chuyển tiền thuần = Tồn quỹ cuối kỳ
(50.000 + 50.000) + 128.000 = (143.000 + 85.000)
5.3. QUAN HỆ GIỮA PHƯƠNG PHÁP TỔNG HỢP CÂN ĐỐI - VỚI CÁC
PHƯƠNG PHÁP KẾ TOÁN KHÁC
Để thấy được mối quan hệ chặt chẽ giữa phương pháp tổng hợp cân đối với các phương
pháp khác của kế toán, trước tiên phải hiểu được sự thống nhất biện chứng của các phương pháp
kế toán. Do kế toán là phương tiện thu nhập thông tin cho việc quản lý một cách thường xuyên,
117
Chương V: Phương pháp tổng hợp cân đối
liên tục và có hệ thống, bởi vậy nó cần có nhiều phương pháp; các phương pháp đó liên kết chặt
chẽ với nhau và tạo nên một hệ thống hoàn chỉnh các phương pháp. Các phương pháp của hạch
toán kế toán không thể tiến hành một cách riêng biệt. Tính hệ thống của phương pháp kế toán
được biểu diễn trên hai phương diện của hai chức năng phản ánh và giám đốc.
Về phương diện phản ánh, mỗi phương pháp có vị trí khác nhau trong quá trình ghi nhận
các nghiệp vụ kinh tế, và tạo tiền đề cần thiết để tiếp tục thực hiện các phương pháp sau: quá trình
phản ánh của kế toán được bắt đầu bởi việc lập chứng từ, các thông tin từ chứng từ được định
hình trên các tài khoản và kết thúc bằng việc tổng hợp trên hệ thống báo biểu kế toán. Tài khoản
được xem như yếu tố trung tâm, từng tài khoản là từng thông tin, các thông tin ban đầu được định
hình trên tài khoản bởi phương pháp ghi sổ kép. Ghi số kép là phương thức biểu diễn mối liên hệ
giữa các thông tin phù hợp với nhiệm vụ đặt ra cho kế toán. Nó là cầu nối trên các tài khoản thành
một hệ thống kín, đảm bảo tính chính xác và chặt chẽ của số liệu kế toán. Mặt khác tính giá là một
phương pháp nhằm đo lường thống nhất các đối tượng vốn có cho phép hệ thống hoá những thông
tin cần thiết. Tính giá được thực hiện trên cơ sở của phương pháp tài khoản, với đặc trưng tính tập
hợp những yếu tố chi phí có liên quan đến một đối tượng nhất định. Số liệu hệ thống hoá trên tài
khoản được tổng hợp sắp xếp trên bảng cân đổi kế toán và các báo biểu kế toán nhằm tổng hợp
toàn bộ tài sản, nguồn vốn của doanh nghiệp cũng như hoạt động kinh doanh của hoạt động kinh
doanh của doanh nghiệp trên các phương tiện khác nhau.
Về phương diện giám đốc, mỗi phương pháp đáp ứng một yêu cầu khác nhau trong quản
lý các đối tượng kế toán và đồng thời chúng tạo thành một tổng thể hoàn chỉnh các phương tiện
để kế toán giảm đốc. Cụ thể là với đặc trưng đăng ký từng nghiệp vụ kinh tế diễn ra trong doanh
nghiệp, phương pháp chứng từ cho phép kế toán giám đốc một cách tỉ mỉ từng hành vi kinh tế
diễn ra . Bằng thủ tục lập chứng từ ( chứng từ mệnh lệnh và chứng từ chấp hành), hương pháp
chứng từ cho phép ngăn chặn kịp thời những hành vi kinh tế không lành mạnh trong doanh nghiệp
như: nghiệp vụ chi tiêu tiền mặt không phù hợp đối với chế độ chi tiền mặt, xuất nhập vật tư sai
nguyên tắc.. sẽ không diễn ra được bởi sự kiểm tra các thủ tục lập chứng từ.
Tài khoản là một phương pháp hệ thống hoá thông tin theo những mục tiêu đã định trước,
quy nạp những hiện tượng kinh tế cùng loại cho phép kiểm tra, giám đốc mức độ thực hiện của
từng đối tượng, từng hoạt động kinh tế như: tình hình thu chi tiền mặt trong ngày, nhập, xuất vật
tư trong kỳ, tình hình chi phí sản xuất trong tháng, vv.. và do đó phương pháp tài khoản giúp cho
nhà quản lý chỉ đạo kịp thời các hoạt động kinh tế trong doanh nghiệp phù hợp với dự toán, kế
hoạch.
Các hoạt động kinh tế có mối liên hệ mật thiết với nhau, bởi vậy việc sắp sếp và trình bày
các mối liên hệ này trên các bảng biểu kế toán theo phương pháp tổng hợp cân đối khi kết thúc
một niên độ kế toán là cần thiết và không thể thiếu để cung cấp những thông tin tổng quát giúp
cho việc phân tích, đánh giá đầy đủ thành quả của quá trình sản xuất kinh doanh.
Tóm lại: Các phương pháp kế toán có vị trí riêng biệt đồng thời quan hệ mật thiết với nhau
tạo nên tính hệ thống của nó. Việc nhận thức mối quan hệ này có ý nghĩa thực tiễn quan trọng khi
vận dụng các phương pháp kế toán. Trong mối quan hệ về phương diện phản ánh của các phương
pháp mặc dù phương pháp tổng hợp - cân đối ở vị trí cuối cùng, nhưng những thông tin tổng hợp
được trình bày trong hệ thống báo cáo tại quy định một mô hình thông tin phải được hoạch định
trước trên hệ thống tài khoản. Bởi vậy các tài khoản được mở ra, nội dung và phương pháp quy
nạp chúng phải phù hợp với chỉ tiêu quy định trên báo biểu. Mặt khác điều đó lại chi phối việc
đánh giá các đối tượng kế toán và những thông tin ban đầu cần thiết cho việc định hình, hệ thống
118
Chương V: Phương pháp tổng hợp cân đối
hoá trên tài khoản. Bởi vậy, tổ chức công tác kế toán ở các doanh nghiệp phải được bắt đầu bằng
từ khâu cuối cùng của quy trình kinh tế.
TÓM TẮT NỘI DUNG CHƯƠNG V
1. Tổng hợp – cân đối kế toán là phương pháp phái quát tình hình tài sản, nguồn vốn, kết quả
kinh doanh và các mối quan hệ kinh tế khác thuộc đối tượng hạch toán trên những mặt
bản chất và trong các mối quan hệ cân đối vốn có của đối tượng hạch toán kế toán.
2. Hệ thống báo cáo tài chính bao gồm: Bảng cân đối kế toán, báo cáo kết quả kinh doanh,
Báo cáo lưu chuyển tiền tệ, Thuyết minh báo cáo tài chính.
3. Bảng cân đối kế toán là bảng tổng hợp cân đối tổng thể phản ánh tổng hợp tình hình vốn
kinh doanh của đơn vị cả về tài sản của nguồn vốn ở một thời điểm nhất định. Thời điểm
quy định là ngày cuối cùng của kỳ báo cáo.
4. Báo cáo kết quả kinh doanh (hay còn gọi là báo cáo thu nhập) là báo cáo tài chính tổng
hợp về tình hình và kết quả kinh doanh của doanh nghiệp trong một thời kỳ nhất định.
5. Báo cáo lưu chuyển tiền tệ (hay còn được gọi là báo các ngân lưu) là báo cáo kế toán tổng
hợp thể hiện dòng tiền vào, dòng tiền ra từ ba hoạt động chính của doanh nghiệp: hoạt
động sản xuất kinh doanh, hoạt động đầu tư và hoạt động tài chính.
6. Nguyên tắc lập và trình bày các báo cáo tài chính phải theo chuẩn mực trình bày báo cáo
tài chính.
7. Các phương pháp kế toán có vị trí riêng biệt đồng thời quan hệ mật thiết với nhau tạo nên
tính hệ thống của nó.
CÂU HỎI VÀ BÀI TẬP ÔN TẬP
Lý thuyết
1. Khái niệm, ý nghĩa của phương pháp tổng hợp cân đối kế toán?
2. Các mối quan hệ cân đối thể hiện trong Bảng cân đối kế toán, báo cáo kết quả kinh doanh
và báo cáo lưu chuyển tiền tệ.
3. Nội dung của bảng cân đối kế toán? Mối quan hệ giữa bảng cân đối kế toán và tài khoản
kế toán?
4. Nội dung của báo cáo kết quả kinh doanh?
5. Nội dung của báo cáo lưu chuyển tiền tệ?
6. Quan hệ giữa phương pháp tổng hợp cân đối và các phương pháp kế toán khác.
7. Bảng cân đối kế toán được lập dựa trên cân đối:
a. Tài sản = Nợ phải trả + vốn chủ sở hữu
b. Kết quả = Doanh thu – chi phí
c. Tiền hiện có của doanh nghiệp = Luồng tiền vào - luồng tiền ra
d. Không câu nào đúng
8. Báo cáo kết quả kinh doanh dựa trên cân đối:
a. Tài sản = Nợ phải trả + vốn chủ sở hữu
b. Kết quả = Doanh thu – chi phí
c. Tiền hiện có của doanh nghiệp = Luồng tiền vào - luồng tiền ra
119
Chương V: Phương pháp tổng hợp cân đối
d. Không câu nào đúng
9. Bảng cân đối kế toán được lập sau khi:
a. lập báo các kết quả kinh doanh
b. sau khi lập bảng cân đối tài khoản (bảng cân đối số phát sinh)
c. sau khi khoá sổ kế toán
d. tất cả các câu trên đều đúng
10. Nghiệp vụ “xuất kho thành phẩm gửi bán” làm ảnh hưởng đến:
a.Bảng cân đối kế toán
b.Báo cáo kết quả kinh doanh
c.Báo cáo lưu chuyển tiền tệ
d.Các câu trên đều đúng
11. Chỉ tiêu lợi nhuận trên bảng cấn đối kế toán và báo cáo kết quả kinh doanh
a.Không liên quan với nhau
b.Luôn bằng nhau
c.Không bao giờ bằng nhau
d.Các câu trên đều sai
12. Số liệu trên Báo cáo kết quả kinh doanh mang tính:
a. Thời điểm
b. Thời kỳ
c. Cả thời kỳ và thời điểm
d. Không có trường hợp nào
Bài tập
Bài 1
Cho biết tình hình tài sản của doanh nghiệp B đầu tháng 3/N (đơn vị: 1.000đ):
Tiền mặt
100.000
125.000
150.000
120.000
150.000
20.000
Tiền gửi ngân hàng
Nguồn vốn kinh doanh
Thành phẩm
150.000
1.505.000
250.000
1.150.000
115.000
45.000
Phải trả người bán
Phải thu người mua
Nguyên vật liệu
Hao mòn TSCĐ
Hàng mua đi đường
Tài sản cố định hữu hình
Vay ngắn hạn
Lợi nhuận chưa phân phối
Trong tháng có các nghiệp vụ kinh tế phát sinh (đơn vị: 1.000đ):
1. Mua công cụ, dụng cụ, giá mua theo hoá đơn chưa có thuế là 45.000, thuế suất thuế GTGT
10%; đã thanh toán toàn bộ bằng tiền mặt, cuối tháng hàng chưa về nhập kho.
2. Mua vật liệu của công ty Y, tổng giá thanh toán (bao gồm cả thuế GTGT 10%) là 71.500. DN B
đã thanh toán ½ tiền hàng bằng chuyển khoản, phần còn lại sẽ trả hết vào tháng sau, vật liệu đã
kiểm nhận, nhập kho đủ.
3. Vật liệu đi đường tháng trước về nhập kho, chi phí vận chuyển, bốc dỡ là 2.500 (giá chưa có
thuế GTGT, thuế suất thuế GTGT 10%), đã thanh toán bằng tiền mặt.
4. Nhận được hoá đơn của số vật liệu mua nhập kho tháng trước, giá chưa có thuế là 31.000 (thuế
suất thuế GTGT 10%). Được biết tháng trước, kế toán đã ghi sổ theo giá tạm tính là 30.000.
5. Dùng TGNH trả bớt nợ cho người bán 52.000.
Yêu cầu
120
Chương V: Phương pháp tổng hợp cân đối
1. Định khoản và phản ánh vào tài khoản kế toán các nghiệp vụ trên.
2. Lập bảng cân đối kế toán tháng 3/N của Doanh nghiệp
Bài 2
Có tình hình hoạt động kinh doanh tại một doanh nghiệp như sau:
I. Bảng cân đối kế toán đầu kỳ ngày 01/01 năm200N. (đơn vị tính: ngàn đồng)
TÀI SẢN
SỐ TIỀN
NGUỒN VỐN
Tiền mặt
100.000 Vay ngắn hạn
120.000
150.000
Tiền gửi ngân hàng
Hàng hoá tồn kho
300.000 Phải trả người bán
50.000 Vốn chủ sở hữu
1.300.000
Phải thu của khách hàng
Tài sản cố định (ròng)
- Nguyên giá
120.000
1.000.000
1.200.000
(200.000)
- Hao mòn luỹ kế
TỔNG TÀI SẢN
1.570.000
TỔNG NGUỒN VỐN
1.570.000
II. Trong quí 1 có các nghiệp vụ kinh tế phát sinh như sau: (đơn vị tính: ngàn đồng)
1. Mua hàng nhập kho trị giá 150.000, đã trả 50% bằng tiền gửi ngân hàng.
2. Tính tiền lương phải trả ở bộ phận bán hàng: 10.000; ở bộ phận quản lý doanh nghiệp:
7.000.
3. Xuất hàng bán tại kho, trị giá: 180.000, giá bán 240.000, thu bằng tiền mặt
4. Trích khấu hao tài sản cố định sử dụng ở bộ phận quản lý doanh nghiệp: 10.000.
5. Dùng tiền mặt trả nợ vay ngắn hạn ngân hàng: 100.000.
6. Nhận được giấy báo có của ngân hàng với số tiền 80.000, về khoản tiền khách hàng trả
nợ cho doanh nghiệp.
Yêu cầu
1. Định khoản và phản ánh vào tài khoản kế toán các nghiệp vụ trên.
2. Lập báo cáo kết quả kinh doanh quí 1 của doanh nghiệp
3. Lập bảng cân đối kế toán tháng cuối kỳ của Doanh nghiệp
4. Lập báo cáo lưu chuyển tiền tệ.
121
Chương VI: Sổ kế toán và hình thức sổ kế toán
CHƯƠNG VI
SỔ KẾ TOÁN VÀ HÌNH THỨC SỔ KẾ TOÁN
MỤC TIÊU
Sau khi học xong chương này, sinh viên cần nắm được các vấn đề sau:
1. Hiểu được khái niệm và tác dụng của sổ kế toán.
2. Các cách phân loại sổ kế toán, các tiêu thức phân loại sổ kế toán.
3. Các qui định về mở sổ, ghi sổ và chữa sổ kế toán
4. Các hình thức sổ kế toán và điều kiện vận dụng các hình thức này trong các doanh nghiệp.
NỘI DUNG
6.1. SỔ KẾ TOÁN
6.1.1. Khái nhiệm và tác dụng của sổ kế toán
Về lý thuyết cũng như trong thực tế ứng dụng đều khái niệm rằng: sổ kế toán là sự biểu hiện
vật chất cụ thể của phương pháp tài khoản và ghi chép trên sổ kế toán; sổ kế toán là sự cụ thể hoá
nguyên lý của phương pháp ghi sổ kép. Như vậy, khái niệm này cho người ta hiểu: cơ sở để xây
dựng sổ kế toán và kỹ thuật ghi sổ kế toán là phương pháp đối ứng tài khoản; tài khoản là cốt lõi
để tạo thành sổ kế toán về kết cấu, nội dung cũng như phương pháp ghi chép.
Trên góc độ ứng dụng sổ trong công tác kế toán có thể định nghĩa: Sổ kế toán là một
phương tiện vật chất cơ bản, cần thiết để người làm kế toán ghi chép, phản ánh một cách có hệ
thống các thông tin kế toán theo thời gian cũng như theo đối tượng. Ghi sổ kế toán được thừa
nhận là một giai đoạn phản ánh của kế toán trong quá trình thu thập, xử lý và cung cấp thông tin
kế toán. Sổ kế toán có thể là một tờ rời có chức năng ghi chép độc lập hoặc có thể là quyển sổ bao
gồm nhiều tờ rời tạo thành để thực hiện một chức năng phản ánh quy định của hệ thống hạch toán.
Như vậy sổ tờ rời hay sổ quyển đều phải tuân thủ nguyên lý kết cấu nhất định có nội dung ghi
chép theo thời gian hoặc theo đối tượng nhất định hoặc chi tiết, hoặc tổng hợp để phản ánh và hệ
thống hoá các thông tin đã được chứng từ hoá một cách hợp pháp và hợp lý theo tiến trình ghi
chép của kế toán.
Sổ kế toán có nhiều tác dụng đối với công tác kế toán trên thực tiễn. Nghiệp vụ kinh tế sau
khi đã được lập chứng từ theo quy chế của hạch toán ban đầu, cần phải được sắp xếp lại theo yêu
cầu sử dụng thông tin của người quản lý hoặc theo thời gian, hoặc theo đối tượng, hoặc theo tổng
hợp hoặc chi tiết. Mặc dù thông tin ghi chép bằng sổ sách kế toán chưa được xử lý tinh lọc theo
chỉ tiêu cung cấp, nhưng bằng việc phân loại số liệu kế toán từ chứng từ vào hệ thống các loại sổ
kế toán theo mục đích ghi chép của mỗi loại sổ sẽ cung cấp thông tin cho việc chỉ đạo hoạt động
kinh doanh hàng ngày. Công đoạn ghi sổ kế toán sẽ cho biết thông tin cần quản lý về một đối
tượng (thu chi tiền mặt; nhập xuất vật tư, hàng hoá; tăng giảm tài sản cố định; doanh thu bán
hàng, chi phí cho hoạt động sản xuất, bán hàng, mua hàng…), mà bản thân chứng từ kế toán
không thể cung cấp được.
122
Tải về để xem bản đầy đủ
79 trang
18/04/2022
2580
Bạn đang xem 20 trang mẫu của tài liệu "Giáo trình Nguyên lý kế toán (Phần 2) - Vũ Quang Kết", để tải tài liệu gốc về máy hãy click vào nút Download ở trên
File đính kèm:
- giao_trinh_nguyen_ly_ke_toan_phan_2_vu_quang_ket.pdf
