Đảm bảo và kiểm định chất lượng chương trình đào tạo đại học từ xa ở Việt Nam: Cơ sở lý luận và hướng triển khai
VNU Journal of Science: Education Research, Vol. 35, No. 1 (2019) 1-10
Review Article
Quality Assurance and Accreditation of Distance Education
Programs in Vietnam: Rationale and Future Directions
Nguyen Huu Cuong*, Le My Phong
Vietnam Education Quality Management Agency, Ministry of Education and Training,
35 Dai Co Viet, Hai Ba Trung, Hanoi, Vietnam
Received 03 October 2018
Revised 15 October 2018; Accepted 19 November 2018
Abstract: Distance and online education are popular training modes in the era of the
Fourth Industrial Revolution and open education. Accreditation is one of the approaches
that many countries across the world have implemented to assure the quality of higher
education. This paper investigates the rationale and future directions for quality assurance
and accreditation of distance education programs in Vietnam. First, the paper presents
concepts of distance education, quality assurance and accreditation of distance education.
Next, the paper reviews experiences of implementing quality assurance and accreditation
of distance education from several countries in the world. Third, the paper analyses the
rationale for conducting accreditation of distance education programs in Vietnam. Finally,
the paper proposes three groups of recommendations for the national quality assurance
organizations, accreditation agencies and higher education institutions to successfully
implement the quality assurance and accreditation of distance education in Vietnam.
Keywords: Quality assurance, accreditation, distance education, online learning,
higher education.
*
_______
* Corresponding author.
E-mail address: nhcuong@moet.gov.vn
1
VNU Journal of Science: Education Research, Vol. 35, No. 1 (2019) 1-10
Đảm bảo và kiểm định chất lượng chương trình đào tạo
đại học từ xa ở Việt Nam: Cơ sở lý luận và hướng triển khai
Nguyễn Hữu Cương*, Lê Mỹ Phong
Cục Quản lý chất lượng, Bộ Giáo dục và Đào tạo,
35 Đại Cồ Việt, Hai Bà Trưng, Hà Nội, Việt Nam
Nhận ngày 03 tháng 10 năm 2018
Chỉnh sửa ngày 15 tháng 10 năm 2018; Chấp nhận đăng ngày 19 tháng 11 năm 2018
Tóm tắt: Thực hiện đào tạo đại học từ xa và trực tuyến là một hình thức giáo dục phổ
biến trong kỷ nguyên Cách mạng công nghiệp lần thứ tư và thời đại giáo dục mở. Kiểm
định chất lượng là một trong những cách tiếp cận mà nhiều quốc gia trên thế giới áp dụng
để đảm bảo chất lượng giáo dục đại học, trong đó có chương trình đào tạo từ xa. Bài viết
này nghiên cứu về cơ sở lý luận và hướng triển khai đối với đảm bảo và kiểm định chất
lượng chương trình đào tạo từ xa ở Việt Nam. Trước hết, nghiên cứu trình bày các khái
niệm về đào tạo từ xa, đảm bảo và kiểm định chất lượng đào tạo từ xa. Thứ hai, nghiên
cứu tổng hợp kinh nghiệm về đảm bảo và kiểm định chất lượng từ xa của một số quốc gia
trên thế giới. Tiếp theo, bài viết phân tích cơ sở pháp lý cho việc kiểm định chất lượng
chương trình đào tạo từ xa ở nước ra. Cuối cùng, bài viết đưa ra ba nhóm khuyến nghị đối
với cơ quan quản lý nhà nước về đảm bảo chất lượng giáo dục đại học, tổ chức kiểm định
chất lượng và cơ sở giáo dục để triển khai hiệu quả việc đảm bảo và kiểm định chất lượng
đào tạo từ xa ở Việt Nam.
Từ khóa: Đảm bảo chất lượng; Kiểm định chất lượng; Đào tạo từ xa; Đào tạo trực tuyến;
Giáo dục đại học.
1. Đặt vấn đề *
Trong một vài thập kỷ vừa qua, đào tạo từ
xa, hay giáo dục từ xa - distance education, là
một hình thức tiên phong của giáo dục mở, đã
bùng nổ ở nhiều quốc gia trên thế giới, đặc biệt
trong khu vực Châu Á - Thái Bình Dương.
Hình thức đào tạo từ xa đã thu hút sự quan tâm
của nhiều cơ sở giáo dục đại học, các chuyên
gia nghiên cứu và các nhà hoạch định chính
sách giáo dục. Ở nước ta, giáo dục từ xa đã phát
triển được trên 20 năm và có những đóng góp
đáng kể trong việc đào tạo nguồn nhân lực, đáp
ứng nhu cầu học tập cho mọi thành phần, khẳng
định các quan niệm về học tập suốt đời và giáo
dục cho mọi người [1].
Cũng như những chương trình đào tạo theo
hình thức truyền thống (đào tạo tập trung), vấn
đề quản lý chất lượng và đảm bảo chất lượng
các chương trình đào tạo từ xa cũng đặc biệt
_______
* Tác giả liên hệ.
2
N.H. Cuong, L.M. Phong / VNU Journal of Science: Education Research, Vol. 35, No. 1 (2019) 1-10
3
được quan tâm. Một trong những cách thức
được hầu hết các hệ thống giáo dục đại học trên
thế giới sử dụng là thực hiện kiểm định chất
lượng các chương trình đào tạo từ xa. Bài viết
này phân tích cơ sở khoa học đối với đảm bảo
và kiểm đinh chất lượng đào tạo từ xa qua thực
tiễn và kinh nghiệm của một số quốc gia trên
thế giới. Từ đó, bài viết thảo luận hướng triển
khai thực hiện đối với các chương trình đào tạo
từ xa ở nước ta.
gồm việc sử dụng tài liệu bằng văn bản, video,
băng tiếng và đĩa CD. Gần đây là việc sử dụng
thư điện tử và Internet, và bây giờ nhiều
chương trình từ xa được gọi là học trực
tuyến [4].
Ở Việt Nam, giáo dục từ xa đã được quy
định trong các văn bản quy phạm pháp luật.
Quy chế về tổ chức đào tạo, thi, kiểm tra, cấp
chứng chỉ, văn bằng tốt nghiệp theo hình thức
giáo dục từ xa được ban hành kèm theo Quyết
định số 40/2003/QĐ-BGDĐT ngày 08/8/2003
của Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo
định nghĩa “giáo dục từ xa là một quá trình giáo
dục, trong đó phần lớn có sự gián cách giữa
người dạy và người học về mặt thời gian và
không gian. Người học theo hình thức giáo dục
từ xa chủ yếu là tự học qua học liệu như giáo
trình, băng hình, băng tiếng, đĩa CD-ROM,
phần mềm vi tính, bằng việc sử dụng các
phương tiện nghe nhìn cá nhân, phát thanh,
truyền hình, các tổ hợp truyền thông đa phương
tiện, mạng Internet dưới sự tổ chức, trợ giúp
của nhà trường giáo dục từ xa lấy tự học là
chính, đòi hỏi người học phải tự giác, kiên trì
và quyết tâm cao để hoàn thành chương trình
học tập của mình” (Điều 1).
2. Khái niệm về đào tạo từ xa và kiểm định
chất lượng chương trình đào tạo từ xa
2.1. Các khái niệm về đào tạo từ xa
Có nhiều khái niệm và định nghĩa về đào
tạo từ xa hay giáo dục từ xa. Theo Tổ chức
Giáo dục, Khoa học và Văn hóa của Liên hiệp
quốc (UNESCO), thì “học tập mở (open
learning) hay giáo dục từ xa (distance
education) là hình thức đào tạo trọng tâm vào
cách tiếp cận mở đối với giáo dục và đào tạo,
giải phóng người học khỏi những hạn chế về
thời gian và địa điểm, và cung cấp cơ hội học
tập linh hoạt cho các cá nhân và nhóm người
học” [2].
Dự án Tác động của giáo dục từ xa đối với
học tập của người lớn do Chương trình học tập
suốt đời của Liên minh Châu Âu tài trợ định
nghĩa “giáo dục từ xa là một thuật ngữ chung
chỉ các hình thức tổ chức giáo dục khác nhau
trong đó giáo viên và học viên bị chia cắt bởi
thời gian và không gian. giáo dục từ xa bao
gồm giáo dục trực tuyến (≥ 80% nội dung
chương trình được thực hiện trực tuyến) và giáo
dục bán trực tuyến (30-79% nội dung chương
trình được thực hiện trực tuyến), cũng như là
các hình thức giáo dục khác được thực hiện với
các tài liệu in ấn được chuyển phát qua đường
bưu điện và/hoặc các công cụ khác để kết nối
khoảng cách” [3].
2.2. Đảm bảo và kiểm định chất lượng chương
trình đào tạo từ xa
Đảm bảo chất lượng đào tạo từ xa được
hiểu chung là một hệ thống các chính sách,
hành động, quy trình và tiêu chuẩn được xây
dựng để giám sát và/hoặc nâng cao chất lượng
các chương trình đào tạo từ xa. Tuy nhiên, các
nhà nghiên cứu chỉ ra rằng việc đảm bảo chất
lượng và kiểm đinh chất lượng chương trình
đào tạo từ xa khá phức tạp và thách thức. Lý do
chính là chất lượng của loại hình đào tạo này
khó định nghĩa và chuẩn hóa. giáo dục từ xa
liên quan đến nhiều đối tượng, bao gồm nhiều
mối quan hệ như giảng viên, người xây dựng
học liệu, người học, nhà quản lý, nhà cung cấp
phương tiện cho đào tạo từ xa, nhà tuyển dụng
lao động, chính phủ và các bên liên quan
khác [5].
Mạng lưới giáo dục Australia cho rằng đặc
điểm chính của đào tạo từ xa là không yêu cầu
người học phải có mặt tại lớp học và điều này
cho phép họ tự do học tập ở bất cứ đâu và bất
cứ khi nào họ muốn. Qua thời gian, đã có nhiều
cách thức thực hiện với đào tạo trực tuyến, bao
Nhiều nhà nghiên cứu cho rằng việc thực
hiện đảm bảo chất lượng và kiểm đinh chất
N.H. Cuong, L.M. Phong / VNU Journal of Science: Education Research, Vol. 35, No. 1 (2019) 1-10
4
lượng liên quan đến đào tạo từ xa là một hiện
3.1. Đảm bảo và kiểm định chất lượng đào tạo
tượng tương đối mới. Điều này xuất phát từ nhu
cầu cần được cung cấp thông tin minh bạch và
hiệu quả chi phí về loại hình đào tạo này của
các bên liên quan. Cụ thể là chất lượng của các
cơ sở đào tạo, chương trình đào tạo và chuẩn
đầu ra của đào tạo từ xa so với đào tạo truyền
thống [6].
từ xa ở Hoa Kỳ
Là quốc gia đầu tiên trên thế giới tiến hành
kiểm định chất lượng giáo dục nên Hoa Kỳ
cũng có bề dày lịch sử về kiểm định chất lượng
chương trình và cơ sở đào tạo từ xa. Hội đồng
kiểm định chất lượng giáo dục từ xa (DEAC),
thành lập năm 1926 và được Bộ Giáo dục Hoa
Kỳ và Hội đồng kiểm định đại học (CHEA)
công nhận hoạt động; DEAC kiểm định các cơ
sở giáo dục sau phổ thông ở Hoa Kỳ và trên
toàn thế giới thực hiện đào tạo từ 51% chương
trình từ xa trở lên. Ngoài DEAC, các tổ chức
kiểm định quốc gia và kiểm định vùng của Hoa
Kỳ cũng thực hiện kiểm định cơ sở đào tạo
từ xa1.
Việc kiểm định các chương trình đào tạo từ
xa do các tổ chức kiểm định chương trình được
Bộ Giáo dục Hoa Kỳ và CHEA công nhận hoạt
động (trong năm 2017 có 47 tổ chức kiểm định
chương trình được công nhận). Ngoài việc kiểm
định các chương trình đào tạo tập trung, để có
thể thực hiện kiểm định các chương trình đào
tạo từ xa, các tổ chức này phải đăng ký với Bộ
Giáo dục Hoa Kỳ và CHEA. Mỗi tổ chức có
một cách thức riêng đối với kiểm định chương
trình từ xa. Một số tổ chức xây dựng bộ tiêu
chuẩn kiểm định từ xa riêng như Hội đồng kiểm
định giáo dục điều dưỡng (ACEN), một số tổ
chức bổ sung tiêu chí vào bộ tiêu chuẩn kiểm
định chương trình đào tạo tập trung để kiểm
định chương trình đào tạo từ xa như Hiệp hội
Phát triển giảng dạy doanh thương bậc đại học
(AACSB); một số tổ chức sử dụng nguyên quy
trình và bộ tiêu chuẩn kiểm định chương trình
đào tạo tập trung để kiểm định chương trình đào
tạo từ xa như Hội đồng Kiểm định Kỹ thuật và
Công nghệ (ABET) [9].
Đã có nhiều cơ quan quản lý, tổ chức kiểm
đinh chất lượng và các học giả đưa ra các bộ
tiêu chuẩn đánh giá, bộ quy tắc, hướng dẫn, đối
sánh để thực hiện đảm bảo và kiểm đinh chất
lượng chương trình đào tạo từ xa. Mặc dù có
nhiều quy định khác nhau, nhưng các bộ tiêu
chuẩn đều trọng tâm vào năm nhóm vấn đề sau:
(1) cam kết mạnh mẽ của cơ sở giáo dục về chất
lượng của các chương trình đào tạo từ xa; (2)
chương trình đào tạo và phương pháp giảng dạy
phù hợp với đào tạo từ xa; (3) sự hỗ trợ đầy đủ
của đội ngũ giảng viên và cố vấn học tập; (4)
hình thức hỗ trợ sinh viên phong phú; và (5)
phương pháp đánh giá kết quả học tập phù hợp
[7]. Ngoài ra, khi triển khai đánh giá các
chương trình đào tạo từ xa cần đặc biệt chú ý
đến cơ sở hạ tầng kỹ thuật và công nghệ phục
vụ cho chương trình đào tạo. Các đánh giá viên
hoặc kiểm định viên (KĐV) có thể cần thêm
nhiều bước để đảm bảo chương trình đáp ứng
được các nhu cầu cụ thể của người học từ xa.
Ví dụ, họ cần xem xét xem người học và giảng
viên tương tác thế nào trong các lớp học trực
tuyến, hoặc dịch vụ hỗ trợ sinh viên thực hiện
chức năng như thế nào đối với người học từ xa
[8]. Phần tiếp theo chúng tôi sẽ trình bày cụ thể
kinh nghiệm và cách triển khai của một số nước
trên thế giới.
3. Kinh nghiệm thế giới về đảm bảo chất
lượng và kiểm định chất lượng chương trình
và cơ sở đào tạo từ xa
3.2. Đảm bảo và kiểm định chất lượng đào tạo
từ xa ở Australia
Trong phần này chúng tôi tổng hợp kinh
nghiệm triển khai đảm bảo và kiểm định chất
lượng chương trình và cơ sở đào tạo từ xa của
Hoa Kỳ, Australia, một số quốc gia ở Châu Âu
và Châu Á.
_______
1
Trong năm 2017, Hoa Kỳ có 6 tổ chức kiểm định vùng
và 6 tổ chức kiểm định quốc gia, 47 tổ chức kiểm đinh
chương trình được CHEA công nhận.
N.H. Cuong, L.M. Phong / VNU Journal of Science: Education Research, Vol. 35, No. 1 (2019) 1-10
5
Hầu hết các trường đại học của Australia
đều có các chương trình đào tạo từ xa, trong đó
có trường có tới 85% chương trình từ xa thu hút
hơn 23.000 sinh viên. Do đó, vấn đề đảm bảo
chất lượng và kiểm định chất lượng đào tạo từ
xa cũng được Australia đặc biệt quan tâm.
Trước năm 2012, việc đảm bảo chất lượng cho
hệ thống giáo dục đại học Australia bao gồm cả
đào tạo từ xa do Tổ chức chất lượng các trường
đại học Australia (AUQA) thực hiện. Từ năm
2012 trở đi, Tổ chức tiêu chuẩn và chất lượng
giáo dục đại học (TEQSA) được thành lập trên
cơ sở của AUQA, đảm nhận nhiệm vụ này.
Theo quy định của Australia thì các trường đại
học được trao quyền tự kiểm định các chương
trình đào tạo của mình. Tuy nhiên, tất cả các
chương trình và cơ sở giáo dục đại học phải
thực hiện việc đăng ký quốc gia và cập nhật
trên website của TEQSA. Tùy theo chất lượng
và trình độ chương trình đào tạo mà các chương
trình đó phải thực hiện đăng ký lại theo một
khoảng thời gian nhất định (ví dụ 5 năm) [6].
Để hỗ trợ việc đảm bảo và nâng cao chất
lượng đào tạo từ xa, Hội đồng giáo dục mở, từ
xa và trực tuyến Australia (ACODE) đã ban
hành Bộ công cụ đối sánh sử dụng công nghệ
nâng cao chất lượng học tập. Bộ công cụ đối
sánh này có 8 tiêu chuẩn, bao gồm: Tiêu chuẩn
1. Chính sách và quản trị của toàn bộ cơ sở giáo
dục đối với công nghệ nâng cao chất lượng học
tập; Tiêu chuẩn 2. Kế hoạch của toàn bộ cơ sở
giáo dục để nâng cao chất lượng công nghệ
phục vụ học tập; Tiêu chuẩn 3. Hệ thống công
nghệ thông tin, dịch vụ và hỗ trợ việc sử dụng
công nghệ nâng cao chất lượng học tập; Tiêu
chuẩn 4. Áp dụng các dịch vụ công nghệ nâng
cao chất lượng học tập; Tiêu chuẩn 5. Bồi
dưỡng nâng cao trình độ cho đội ngũ cán bộ,
nhân viên để sử dụng hiệu quả công nghệ nâng
cao chất lượng học tập; Tiêu chuẩn 6. Hỗ trợ
đội ngũ cán bộ, nhân viên để sử dụng công
nghệ nâng cao chất lượng học tập; Tiêu chuẩn
7. Đào tạo sinh viên để sử dụng hiệu quả công
nghệ nâng cao chất lượng học tập; Tiêu chuẩn
8. Hỗ trợ sinh viên để sử dụng hiệu quả công
nghệ nâng cao chất lượng học tập [10].
3.3. Đảm bảo và kiểm định chất lượng đào tạo
từ xa ở Châu Âu
Đào tạo từ xa và trực tuyến khá phổ biến ở
Châu Âu. Theo thống kê trong năm 2015 có
1759 chương trình đào tạo trực tuyến được triển
khai ở châu lục này. Một số quốc gia có số
lượng chương trình trực tuyến lớn như Tây Ban
Nha (474 chương trình), Vương quốc Anh
(425 chương trình), và Pháp (267 chương trình)
[11]. Tuy nhiên, theo một kết quả khảo sát về
vấn đề đảm bảo và kiểm định chất lượng đào
tạo từ xa được Hiệp hội các trường đại học
Châu Âu giảng dạy chương trình từ xa
(EADTU) công bố vào tháng 5/2017 thì hơn
một nửa trong số 15 quốc gia được khảo sát
không có quy định cụ thể về đào tạo từ xa và
trực tuyến. Rất ít quốc gia thực hiện điều chỉnh
quy trình và bộ tiêu tiêu chuẩn để đánh giá hoặc
kiểm định chất lượng các chương trình đào tạo
từ xa; 72% số nước không có các tiêu chuẩn và
tiêu chí riêng biệt để kiểm định chất lượng các
chương trình đào tạo từ xa và trực tuyến.
Vương quốc Anh là một trong số ít nước đã
thực hiện tốt việc đảm bảo chất lượng và kiểm
định chất lượng đào tạo từ xa [12].
Ở Vương quốc Anh, Tổ chức đảm bảo chất
lượng (QAA) là tổ chức độc lập, phi lợi nhuận
có chức năng đảm bảo các chuẩn mực và nâng
cao chất lượng các cơ sở giáo dục và chương
trình đào tạo đại học nhận tài trợ từ Chính phủ
Anh. Năm 2002, QAA đã ban hành Hướng dẫn
học tập từ xa trong giáo dục đại học. Hướng
dẫn này tập trung vào 6 nhóm vấn đề: (1) Xây
dựng hệ thống; (2) Xây dựng, thông qua và rà
soát chương trình; (3) Quản lý thực hiện
chương trình; (4) Hỗ trợ và phát triển sinh viên;
(5) Đại diện và truyền thông sinh viên; và (6)
Đánh giá sinh viên [13]. Ngoài QAA, ở Vương
quốc Anh còn có Hội đồng chất lượng học tập
mở và từ xa (ODL QC), được Chính phủ Anh
thành lập năm 1969, để hỗ trợ nâng cao chất
lượng đào tạo từ xa của các cơ sở giáo dục đại
học tư thục. Bộ tiêu chuẩn của ODL QC được
chia làm 6 nhóm, bao gồm: kết quả, nguồn lực,
N.H. Cuong, L.M. Phong / VNU Journal of Science: Education Research, Vol. 35, No. 1 (2019) 1-10
6
hỗ trợ, bán sản phẩm, nhà cung cấp, và hợp
tác [6].
Tầm nhìn, sứ mạng và kế hoạch; (2) Quản lý,
lãnh đạo và văn hóa tổ chức; (3) Người học; (4)
Nguồn nhân lực và phát triển; (5) Thiết kế và
thực hiện chương trình đào tạo; (6) Thiết kế và
thực hiện chương trình dạy học; (7) Hỗ trợ
người học; (8) Đánh giá người học; (9) Cơ sở
vật chất và nguồn học liệu; và (10) Các dịch vụ
tư vấn nghiên cứu và mở rộng. Có 6 tiêu chí và
276 chỉ số thực hiện đối với chương trình đào
tạo từ xa. Các tiêu chí bao gồm: (1) Kế hoạch
và quản lý của cơ sở giáo dục; (2) Thiết kế và
thực hiện chương trình đào tạo; (3) Thiết kế và
thực hiện chương trình dạy học; (4) Cơ sở vật
chất và nguồn học liệu; (5) Hỗ trợ người học và
sự tiến bộ; và (6) Đánh giá người học [15].
3.4. Đảm bảo và kiểm định chất lượng đào tạo
từ xa ở Châu Á
Mặc dù đào tạo mở và từ xa đã được thực
hiện ở Châu Á được vài thập kỷ, nhưng chỉ đến
những năm 90 của thế kỷ trước một số quốc gia
ở châu lục này mới chú ý đến xây dựng các
chính sách về đảm bảo chất lượng đào tạo từ xa.
Vấn đề đảm bảo và đảm bảo chất lượng đào tạo
từ xa ở các quốc gia Châu Á rất đa dạng. Một
số nước sử dụng quy trình và tiêu chuẩn đánh
giá chất lượng cơ sở giáo dục và chương trình
đào tạo truyền thống để đánh giá các cơ sở và
chương trình đào tạo từ xa (như Hồng Kông và
Singapore). Một số quốc gia khác đã xây dựng
những tiêu chí riêng biệt để đánh giá chất lượng
đào tạo từ xa, ví dụ như Malaysia và
Sri Lanka [6].
4. Cơ sở cho việc thực hiện kiểm định chất
lượng chương trình đào tạo từ xa ở Việt Nam
4.1. Thực trạng đào tạo từ xa ở Việt Nam
Cơ quan Văn bằng Malaysia (MQA), tổ
chức đảm bảo chất lượng quốc gia của
Malaysia đã xây dựng và ban hành Bộ quy tắc
thực hành dành cho đào tạo mở và từ xa năm
2013 (dựa trên Hướng dẫn thực hiện tốt đào tạo
mở và từ xa ban hành năm 2011). Bộ quy tắc
này được xây dựng với mục đích hướng dẫn
thực hiện kiểm định và kiểm toán các chương
trình đào tạo mở và từ xa. Bộ quy tắc gồm 9
lĩnh vực và 30 tiêu chuẩn, trong mỗi tiêu chuẩn
có các tiêu chí đối sánh và tiêu chí nâng cao
chất lượng. Các lĩnh vực bao gồm: (1) Tầm
nhìn, sứ mạng, mục tiêu giáo dục và chuẩn đầu
ra; (2) Thiết kế và thực hiện chương trình giảng
dạy; (3) Đánh giá sinh viên; (4) Tuyển chọn
sinh viên và các dịch vụ hỗ trợ; (5) Đội ngũ cán
bộ giảng dạy; (6) Nguồn lực giáo dục; (7) Giám
sát và rà soát chương trình đào tạo; (8) Lãnh
đạo, quản trị và quản lý; và (9) Cải tiến chất
lượng liên tục [14].
Như đã trình bày ở các phần trước, hình
thức đào tạo đại học, cao đẳng từ xa đã được
triển khai ở nước ta từ đầu những năm 1990 với
việc Viện Đại học Mở Hà Nội và Trường Đại
học Mở Thành phố Hồ Chí Minh được Chính
phủ giao nhiệm vụ đào tạo cử nhân hệ giáo dục
từ xa. Cho đến nay cả nước đã có 144 chương
trình đào tạo từ xa do 21 trường đại học tiến
hành đào tạo. Tuy nhiên, quy mô đào tạo từ xa
ở nước ta đã giảm sút trong vòng ba năm gần
đây. Theo thống kê tại thời điểm tháng 10/2012,
cả nước có 161.047 sinh viên theo học các
chương trình đào tạo từ xa (chiếm 6% so với
tổng số sinh viên cả nước) thì đến tháng
10/2016 chỉ có 70.425 sinh viên (chiếm dưới
5% so với tổng số sinh viên cả nước) và chỉ có
17 trong số 21 trường đại học được phép tiến
hành đào tạo từ xa tuyển sinh được. Tỉ lệ sinh
viên theo học các nhóm ngành cụ như kinh
doanh - quản lý: 36%, khoa học xã hội: 41%,
giáo dục: 15%, kỹ thuật - công nghệ: 9%
[16, 17].
Sri Lanka sử dụng Bộ công cụ đảm bảo chất
lượng cho cơ sở giáo dục đại học và chương
trình đào tạo từ xa từ năm 2009. Bộ công cụ
này do Tổ chức học tập cộng đồng (COL), Dự
án hiện đại hóa giáo dục từ xa (DEMP) và
UNESCO xây dựng. Có 10 tiêu chí và 386 chỉ
số thực hiện áp dụng cho các cơ sở giáo dục đại
học đào tạo từ xa. Các tiêu chí bao gồm: (1)
Các chuyên gia về giáo dục cho rằng một
trong những nguyên nhân chính dẫn đến sự
giảm sút quy mô tuyển sinh đào tạo từ xa là do
chất lượng của loại hình đào tạo này chưa được
N.H. Cuong, L.M. Phong / VNU Journal of Science: Education Research, Vol. 35, No. 1 (2019) 1-10
7
xã hội thừa nhận. Mà lý do căn bản là từ phía
các trường đại học. Nhiều trường chưa thực sự
đầu tư nhân lực, công sức, tài chính để xây
dựng học liệu, phát triển công nghệ đào tạo từ
xa. Do đó, không ít trường đã dùng nguyên tài
liệu, giáo trình đào tạo chính quy tập trung để
giảng dạy từ xa. Ngoài ra, phần lớn đội ngũ
giảng viên cơ hữu tham gia đào tạo từ xa chưa
được đào tạo bài bản, chưa có nghiệp vụ và
phương pháp giảng dạy phù hợp với loại hình
này. Phương pháp kiểm tra đánh giá không phù
hợp với loại hình đào tạo từ xa, việc tổ chức thi
còn chưa nghiêm túc, khách quan cũng là các
nguyên nhân khiến nhiều nhà tuyển dụng lao
động không tuyển dụng những người tốt nghiệp
các chương trình đào tạo từ xa [18].
Để xã hội, người tuyển dụng lao động tin
tưởng vào chất lượng của loại hình đào tạo từ
xa thì cơ quan quản lý nhà nước cần triển khai
các biện pháp nhằm khắc phục những hạn chế,
bất cập và chấn chỉnh, xử lý những hiện tượng
tiêu cực. Một trong những giải pháp mà nhiều
chuyên gia đề xuất là Bộ Giáo dục và Đào tạo
cần ban hành văn bản cụ thể về đảm bảo chất
lượng đào tạo từ xa, đồng thời tiến hành kiểm
định chất lượng tất cả các chương trình đào tạo
từ xa trên cả nước.
trường đại học và chương trình đào tạo các
trình độ của giáo dục đại học, quy định về tổ
chức kiểm định chất lượng giáo dục và kiểm
định viên kiểm định chất lượng giáo dục [19].
Cho đến hết tháng 8/2016, kết quả triển
khai kiểm định chất lượng giáo dục đại học theo
tiêu chuẩn của Bộ Giáo dục và Đào tạo đạt
được cụ thể là: có 218 trường đại học, học viện
hoàn thành báo cáo tự đánh giá; 124 trường
được các tổ chức kiểm định chất lượng đánh giá
ngoài, trong đó 117 trường được công nhận đạt
tiêu chuẩn chất lượng. Về kiểm định chất lượng
chương trình đào tạo, đã có 12 chương trình
được đánh giá ngoài (trong đó 10 chương trình
đã được công nhận đạt tiêu chuẩn chất lượng).
Ngoài ra còn có 06 trường đại học và 107
chương trình đào tạo được đánh giá hoặc kiểm
định theo tiêu chuẩn của khu vực, quốc tế
[20, 21].
Về đảm bảo và kiểm định chất lượng đào
tạo từ xa, Đề án “Phát triển đào tạo từ xa giai
đoạn 2015-2020” được Thủ tướng Chính phủ
phê duyệt theo Quyết định số 1559/QĐ-TTg
ngày 10/9/2015 đã đặt ra mục tiêu cụ thể đến
năm 2020 phải tiến hành kiểm định tất cả các
chương trình đào tạo từ xa cấp văn bằng đã
được cấp phép. Các trường thực hiện đào tạo từ
xa cũng được khuyến khích tham gia kiểm định
bởi các tổ chức quốc tế có uy tín. Để triển khai
Đề án này, ngày 22/6/2016, Bộ Giáo dục và
Đào tạo đã ban hành Kế hoạch số 431/KH-
BGDĐT thực hiện Đề án “Phát triển đào tạo từ
xa giai đoạn 2015-2020”, trong đó giao Cục
Khảo thí và kiểm định chất lượng giáo dục (nay
là Cục Quản lý Chất lượng) chủ trì, phối hợp
với các đơn vị liên quan xây dựng Thông tư ban
hành bộ tiêu chuẩn đánh giá chất lượng chương
trình đào tạo từ xa và các văn bản hướng dẫn
triển khai. Ngoài ra, Quy chế đào tạo từ xa trình
độ đại học được ban hành kèm theo Thông tư
số 10/2017/TT-BGDĐT ngày 28/4/2017 của Bộ
trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo cũng nêu rõ
phải triển khai tự đánh giá chương tình đào tạo
từ xa, đăng ký tham gia kiểm định chất lượng
chương trình đào tạo từ xa theo quy định hiện
4.2. Quy định và triển khai kiểm định chất
lượng giáo dục đại học ở Việt Nam
Đảm bảo và kiểm định chất lượng giáo dục
đại học đã chính thức được triển khai ở nước ta
từ năm 2004 với việc Bộ trưởng Bộ Giáo dục
và Đào tạo ban hành Quy định tạm thời về kiểm
định chất lượng trường đại học (Quyết định số
38/QĐ-BGDĐT ngày 02/12/2014). kiểm định
chất lượng ở Việt Nam là bắt buộc đối với tất cả
các cơ sở giáo dục và chương trình đào tạo đại
học (Luật Giáo dục đại học, Điều 49 khoản 2).
Để triển khai các quy định của Quốc hội và
Chính phủ về kiểm định chất lượng giáo dục,
Bộ Giáo dục và Đào tạo đã ban hành các văn
bản về quy trình và chu kỳ kiểm định chất
lượng cơ sở giáo dục đại học và chương trình
đào tạo, các bộ tiêu chuẩn đánh giá chất lượng
N.H. Cuong, L.M. Phong / VNU Journal of Science: Education Research, Vol. 35, No. 1 (2019) 1-10
8
đào tạo từ xa như hạ tầng công nghệ thông tin,
nguồn học liệu phục vụ đào tạo từ xa, năng lực
của giảng viên và cán bộ hỗ trợ đào tạo từ xa,
tương tác giữa giảng viên và học viên, hỗ trợ
sinh viên, và phương pháp đánh giá phù hợp.
Ngoài việc ban hành bộ tiêu chuẩn đánh giá
chất lượng chương trình đào tạo từ xa, Bộ Giáo
dục và Đào tạo cũng cần xây dựng tài liệu
hướng dẫn sử dụng bộ tiêu chuẩn này, chi tiết
tới từng chỉ báo và minh chứng để các cơ sở
giáo dục có chương trình đào tạo từ xa, các tổ
chức kiểm định chất lượng giáo dục và các
kiểm định viên kiểm định chất lượng thống nhất
thực hiện. Bên cạnh đó, cần ban hành văn bản
chỉ đạo việc tổ chức và giám sát các hoạt động
đảm bảo chất lượng bên trong của các cơ sở
giáo dục về đào tạo từ xa để đảm bảo rằng hoạt
động kiểm định chất lượng mang tính quá trình,
chứ không phải hoạt động kiểm định chất lượng
mang tính tổng kết như hiện nay.
hành với tổ chức kiểm định chất lượng (Điều
11, khoản 7).
5. Một số khuyến nghị
Theo như phân tích ở trên thì việc kiểm
định chất lượng đào tạo từ xa là bắt buộc ở
nước ta và đến hết năm 2020 tất cả các chương
trình đào tạo từ xa phải được kiểm định chất
lượng. Trong ba cách thức kiểm định chương
trình đào tạo từ xa mà thế giới đang thực hiện
là: (1) sử dụng nguyên bộ tiêu chuẩn đánh giá
chất lượng chương trình đào tạo tập trung, (2)
thêm một số tiêu chí vào bộ tiêu chuẩn đánh giá
chất lượng chương trình đào tạo tập trung, và
(3) xây dựng một bộ tiêu chuẩn riêng biệt, thì
Việt Nam chọn cách thức thứ 3 - xây dựng một
bộ tiêu chuẩn mới để kiểm định chất lượng các
chương trình đào tạo từ xa. Trong phần này,
chúng tôi sẽ trình bày một số khuyến nghị đối
với việc xây dựng bộ tiêu chuẩn đánh giá chất
lượng và triển khai kiểm định chất lượng
chương trình đào tạo từ xa trong thời gian tới.
Ba nhóm khuyến nghị được đưa ra đối với cấp
quản lý nhà nước về đảm bảo và kiểm định chất
lượng, tổ chức kiểm định chất lượng và cơ sở
giáo dục có đào tạo từ xa.
5.2. Đối với các tổ chức kiểm định chất lượng
giáo dục
Để thực hiện tốt việc đánh giá các chương
trình đào tạo từ xa, các tổ chức kiểm định chất
lượng giáo dục cần chú ý đến năng lực chuyên
môn của đội ngũ kiểm định viên. Cần tổ chức
các khóa tập huấn để trang bị kiến thức, kỹ
năng cho các kiểm định viên sẽ tham gia đánh
giá ngoài các chương trình đào tạo từ xa. Để
tham gia đánh giá chương trình đào tạo từ xa,
các kiểm định viên ngoài kinh nghiệm đánh giá
chương trình đào tạo truyền thống, cần thực sự
am hiểu về đào tạo từ xa. Vì kiểm định đào tạo
từ xa hoàn toàn mới mẻ ở nước ta, nên các kiểm
định viên cần phải được trang bị những kỹ thuật
và phương pháp để đánh giá chuẩn xác chất
lượng các chương trình đào tạo từ xa.
5.1. Đối với cơ quan quản lý nhà nước
Đối với cơ quản quản lý nhà nước về đảm
bảo và kiểm định chất lượng giáo dục, mà cụ
thể là Bộ Giáo dục và Đào tạo thì điều quan
trọng nhất là phải tiến hành xây dựng và ban
hành bộ tiêu chuẩn đánh giá chất lượng chương
trình đào tạo từ xa. Bộ tiêu chuẩn này cần đảm
bảo những tiêu chí thể hiện sự quản lý nhà nước
về giáo dục từ xa, đồng thời phải có những tiêu
chí tiếp cận với xu thế khu vực và quốc tế. Ban
soạn thảo có thể tham khảo các bộ tiêu chuẩn
kiểm định từ xa của các nước phát triển trên thế
giới như Hoa Kỳ, Vương quốc Anh và
Australia. Trong đó, bộ công cụ đảm bảo chất
lượng đào tạo trực tuyến do TEQSA, Australia
biên soạn để áp dụng cho các nền kinh tế APEC
là nguồn tham khảo có giá trị. Bộ tiêu chuẩn
đánh giá chất lượng chương trình đào tạo từ xa
của Việt Nam cần có những tiêu chí đặc thù của
5.3. Đối với các cơ sở giáo dục có thực hiện
chương trình đào tạo từ xa
Cơ sở giáo dục có thực hiện chương trình
đào tạo từ xa cần chuẩn bị nhân lực và vật lực
để thực hiện tốt các bước trong quy trình kiểm
định chất lượng chương trình đào tạo. Trước hết
cần tổ chức tập huấn cho toàn bộ cán bộ quản
lý, giảng viên, cán bộ hỗ trợ, nhân viên, và sinh
viên cốt cán về tầm quan trọng và quy trình
kiểm định chất lượng. Ngay khi bộ tiêu chuẩn
N.H. Cuong, L.M. Phong / VNU Journal of Science: Education Research, Vol. 35, No. 1 (2019) 1-10
9
đánh giá chất lượng chương trình đào tạo từ xa
được ban hành, cần thành lập Hội đồng tự đánh
giá và tiến hành tự đánh giá, viết báo cáo tự
đánh giá các chương trình từ xa mà trường tổ
chức đào tạo. Tiếp đó, tổ chức rà soát, bổ sung
và hoàn thiện các chỉ báo còn chưa hoàn thiện
thông qua các hoạt động đảm bảo chất lượng
bên trong, sau đó mớithực hiện đăng ký đánh
giá ngoài với một tổ chức kiểm định chất lượng
chuẩn đánh giá chất lượng chương trình đào tạo
từ xa và hướng dẫn phù hợp, các tổ chức kiểm
định chất lượng cần trang bị kiến thức và kỹ
năng chuyên biệt về kiểm định từ xa cho đội
ngũ kiểm định viên, và các cơ sở giáo dục cần
chuẩn bị các nguồn lực cần thiết để tiến hành
kiểm định chất lượng các chương trình đào tạo
từ xa đang thực hiện đào tạo.
2
Tài liệu tham khảo
được Bộ Giáo dục và Đào tạo cấp phép . Các
trường cũng được khuyến khích thực hiện đánh
giá hoặc kiểm định với một tổ chức nước ngoài
có uy tín được Bộ Giáo dục và Đào tạo
công nhận.
[1] UNESCO, Distance education in Asia and the
Pacific: country papers, Volume III (Singapore -
23c.pdf.
[2] UNESCO, Open and distance learning: trends,
policy and strategy considerations, 2002.
6. Kết luận
Đào tạo từ xa, đào tạo trực tuyến ngày càng
trở nên phổ biến trong các hệ thống giáo đại
học trên thế giới. Hình thức đào tạo này được
coi là một công cụ hữu hiệu phục vụ việc học
tập suốt đời. Đào tạo từ xa với việc áp dụng
công nghệ thông tin là phương thức giáo dục
hiện đại, phổ biến đến mức độ chủ đạo trong kỷ
nguyên giáo dục mở và cách mạng công nghiệp
4.0. Để giáo dục từ xa phát huy được những thế
mạnh, nhằm đào tạo ra đội ngũ lao động vừa
làm vừa học có tri thức, kỹ năng thì cần có các
biện pháp để đảm bảo và nâng cao chất lượng
hình thức đào tạo này.
Được sử dụng bởi nhiều quốc gia trên thế
giới qua nhiều thập kỷ, kiểm định chất lượng đã
chứng tỏ là một cách tiếp cận đảm bảo chất
lượng có hiệu quả đối với giáo dục đại học nói
chung và giáo dục từ xa nói riêng. Với quy định
kiểm định chất lượng bắt buộc các cơ sở giáo
dục và chương trình đào tạo đại học, đặc biệt là
kiểm định xong tất cả các chương trình đào tạo
từ xa đến năm 2020, cho thấy Việt Nam đang
thể hiện quyết tâm để đảm bảo chất lượng
phương thức đào tạo này. Với một hệ thống
kiểm định chất lượng còn khá non trẻ, chúng ta
cần nỗ lực và cố gắng nhiều hơn nữa để có thể
thực hiện được mục tiêu này. Cụ thể là cấp
quản lý nhà nước cần sớm ban hành bộ tiêu
[3] Owusu-Boampong, A. & Holmberg, C., Distance
education in European higher education – the
potential, UNESCO Institute for Lifelong
Learning, International Council for Open and
Distance Education and Study Portals B.V, 2015.
[4] Australian University, Distance learning Australia,
e-learning/.
[5] O. Darojat, M. Nilson, D. Kaufman, Quality
assurance in Asian open and distance learning:
policies and implementation, Journal of Learning
for Development. Vol. 2, No. 2 (2015) 1.
[6] I. Jung, C. Latchem, Quality assurance and
accreditation in distance education and e-learning:
models, policies and research, Routledge,
London, 2012.
[7] Wang, Qi., Quality assurance - best practices for
assessing online programs, International Journal
on Elearning. Vol. 5, No. 2 (2006) 265.
[8] J. Friedman, 10 facts about accreditation in online
degree programs, U.S.News & World Report,
[9] U.S. Department of Education., Accrediting
agencies recognized for distance education and
correspondence
education,
2018.
[10] The Australasian Council on Open, Distance and
e-learning (ACODE), Benchmarks for technology
enhanced learning, ACODE, Canberra, 2014.
[11] L. Bollaert, NVAO’s accreditation of online
_______
[12] P. Henderikx, G. Ubachs, Quality assurance and
accreditation of online and distance higher
2
Đến 9/2018 Việt Nam đã có 05 tổ chức kiểm định chất
lượng giáo dục được thành lập, trong đó có 04 tổ chức
được cấp phép hoạt động.
N.H. Cuong, L.M. Phong / VNU Journal of Science: Education Research, Vol. 35, No. 1 (2019) 1-10
10
[13] A. Stella, A. Gnanam, Quality assurance in
[18] Nhân dân Điện tử, Phát triển đào tạo từ xa đúng
[19] Nguyễn Hữu Cương, Một số kết quả đạt được của
kiểm định chất lượng giáo dục đại học Việt Nam
và hướng triển khai trong tương lai, Tạp chí Quản
lý Giáo dục. Tập 9 Số 8 (2017) 7.
[20] Cục Quản lý Chất lượng - Bộ Giáo dục và Đào
tạo, Danh sách các cơ sở giáo dục đại học; các
trường cao đẳng, trung cấp sư phạm, đã hoàn
thành báo cáo tự đánh giá, được kiểm định, 2018
(dữ liệu cập nhật đến ngày 31/8/2018).
[21] Cục Quản lý Chất lượng - Bộ Giáo dục và Đào
tạo, Danh sách các chương trình đào tạo được
đánh giá/công nhận, 2018 (dữ liệu cập nhật đến
ngày 31/8/2018).
distance education: The challenges to be
addressed, Higher Education. Vol. 47, No. 2
(2004) 143.
[14] Malaysian Qualification Agency (MQA), Code of
practices for open and distance learning, MQA,
Kuala Lumpur, 2013.
[15] COL, DEMP & UNESCO, Quality assurance
toolkit for distance higher education institutions
and programmes, COL, Vancouver, 2009.
[16] Vietnamnet, Mở đào tạo từ xa sẽ không cần cấp
[17] Tertiary Education Quality and Standards Agency
(TEQSA), Quality assurance of online learning:
discussion paper, TEQSA, Melbourne, 2017.
10 trang
16/04/2022
4600
Bạn đang xem tài liệu "Đảm bảo và kiểm định chất lượng chương trình đào tạo đại học từ xa ở Việt Nam: Cơ sở lý luận và hướng triển khai", để tải tài liệu gốc về máy hãy click vào nút Download ở trên
File đính kèm:
- dam_bao_va_kiem_dinh_chat_luong_chuong_trinh_dao_tao_dai_hoc.pdf
