Quy trình sử dụng bài tập giáo dục học trong giờ học thảo luận ở trường đại học
TẠP CHÍ KHOA HỌC, TRƢỜNG ĐẠI HỌC HỒNG ĐỨC - SỐ 17. 2014
QUI TRÌNH SỬ DỤNG BÀI TẬP GIÁO DỤC HỌC
TRONG GIỜ HỌC THẢO LUẬN Ở TRƢỜNG ĐẠI HỌC
TS. Hồ Thị Dung1
TÓM TẮT
Giáo dục học (GDH) là bộ môn khoa học cơ bản thuộc lĩnh vực khoa học xã hội,
việc sử dụng bài tập trong dạy học môn Giáo dục học nhằm tổ chức cho sinh viên nắm
vững các vấn đề lý luận về dạy học và giáo dục ở trường phổ thông, rèn luyện các kỹ
năng nghề, góp phần vào việc hình thành phát triển nhân cách của người giáo viên tương
lai. Tuy nhiên, để sử dụng bài tập Giáo dục học có hiệu quả, giáo viên cần nắm vững qui
trình thực hiện. Bài viết này chúng tôi đi sâu nghiên cứu và đưa ra qui trình sử dụng bài
tập Giáo dục học trong các giờ thảo luận, giúp giảng viên dạy ở các trường sư phạm có
thể tham khảo trong quá trình thực hiện, nhằm góp phần nâng cao chất lượng dạy học
môn học.
Từ khóa: Bài tập giáo dục học, thảo luận, đại học.
1. ĐẶT VẤN ĐỀ
Giáo dục học (GDH) là bộ môn khoa học cơ bản thuộc lĩnh vực khoa học xã hội, là
môn nghiệp vụ, có vai trò đặc biệt quan trọng trong chƣơng trình đào tạo tại các trƣờng sƣ
phạm hoặc tại các trƣờng đại học đa ngành có đào tạo giáo viên nhằm hình thành cho sinh
viên (SV) ý thức, đạo đức nghề nghiệp và những kỹ năng sƣ phạm cần thiết.
Để thực hiện mục tiêu giáo dục đại học, giảng viên (GV) cần tổ chức các hoạt
động sƣ phạm theo hƣớng phát huy hứng thú, tính tích cực của SV trong học tập. Một
trong những con đƣờng cơ bản là thông qua luyện tập các bài tập Giáo dục học (BT
GDH), đặc biệt là các bài tập trong giờ học thảo luận. Vấn đề đặt ra là sử dụng các bài
tập Giáo dục học trong giờ thảo luận theo qui trình nào sẽ đạt đƣợc kết quả tối ƣu?
2. ĐẶC ĐIỂM BÀI TẬP GIÁO DỤC HỌC
- BT GDH nhằm tổ chức cho SV nắm vững các vấn đề lý luận về dạy học và giáo
dục ở trƣờng phổ thông, rèn luyện các kỹ năng nghề nhƣ: kỹ năng định hƣớng vấn đề,
kỹ năng giải quyết vấn đề, kỹ năng ứng xử sƣ phạm...., kỹ năng lựa chọn, vận dụng và
phối hợp các phƣơng pháp dạy học và giáo dục hiệu quả.
- BT GDH mang tính chất nghiên cứu, hƣớng SV có ý thức quan sát, phân tích
những hiện tƣợng giáo dục trong cuộc sống hàng ngày, hình thành và phát triển năng
lực nghiên cứu khoa học cho SV.
1 TS. Khoa Tâm lý – Giáo dục, Trường Đại học Hồng Đức
5
TẠP CHÍ KHOA HỌC, TRƢỜNG ĐẠI HỌC HỒNG ĐỨC - SỐ 17. 2014
- BT GDH nhằm góp phần vào việc hình thành và phát triển nhân cách của ngƣời
giáo viên tƣơng lai thông qua việc rèn luyện nghiệp vụ sƣ phạm hoặc trong các hội thi
nghiệp vụ sƣ phạm.
- BT GDH vừa phản ánh những vấn đề giáo dục phổ thông, vừa mang bản chất
của giáo dục đại học, đó là quá trình nhận thức và thực hành độc đáo của SV do GV tổ
chức, điều khiển và hƣớng dẫn theo một chƣơng trình, mục tiêu xác định.
Hiện nay, tại các trƣờng đại học đang thực hiện việc đào tạo theo hệ thống tín chỉ.
Việc tổ chức dạy học đại học thƣờng có các loại giờ học: Giờ học lý thuyết, Giờ học
thảo luận/ xêmina, Giờ làm việc nhóm, Giờ tự học, tự nghiên cứu.
Với việc chuyển đổi phƣơng thức đào tạo từ niên chế sang hệ thống tín chỉ thì thời
gian tự học của SV đƣợc tăng hơn so với phƣơng thức đào tạo cũ và đƣợc tính theo
công thức qui đổi 1 giờ lý thuyết = 2 giờ thảo luận/xêmina = 3 giờ tự học.
Trong bài viết này, chúng tôi tập trung đi sâu nghiên cứu và đƣa ra qui trình sử
dụng bài tập môn Giáo dục học trong các giờ xêmina/thảo luận– Đây là giờ học đƣợc sử
dụng nhiều nhất khi lên lớp nhằm tích cực hoá hoạt động của SV trong học tập, tự học.
Tuy nhiên, trong các tài liệu Giáo dục học hiện nay, loại giờ học này chƣa đƣợc đề cập
nhiều, điều này làm cho các giáo viên trẻ gặp những khó khăn trong quá trình lên lớp.
Thảo luận, xêmina là một hình thức học tập cơ bản, đóng vai trò quan trọng trong quá
trình dạy học ở đại học. Đây là lúc ngƣời học tự suy ngẫm, tự tìm tòi, vận dụng tri thức và
tập dƣợt nghiên cứu khoa học. SV thực sự là chủ thể, là trung tâm của quá trình dạy học.
Mục đích của loại giờ học này nhằm giúp SV củng cố các tri thức lý thuyết, tăng
cơ hội vận dụng các kiến thức lí luận vào thực tế, rèn luyện kỹ năng lập luận, biện giải
và bảo vệ các quan điểm, ý kiến cá nhân, kỹ năng chia sẻ, hợp tác, tạo sức ép tích cực
cho ngƣời học....
Nội dung giờ học thảo luận thƣờng đƣợc GV giao trƣớc để SV tự nghiên cứu, tìm
tòi, tranh luận công khai trƣớc và trong các giờ xêmina. GV đóng vai trò là ngƣời
hƣớng dẫn, điều khiển (Hoặc cũng có thể giao cho một nhóm nào đó thực hiện vai trò
này), tổng kết (điều chỉnh, bổ sung), đánh giá kết quả thực hiện của mỗi nhóm.
Hiệu quả của giờ học thảo luận phụ thuộc vào các yếu tố: Nội dung của vấn đề
(tính thời sự, tính hấp dẫn, tính độc đáo, khả năng liên hệ thực tế....), cách thức điều
khiển của GV, mức độ chuẩn bị và tính tích cực của SV.
3. QUI TRÌNH SỬ DỤNG BT TRONG GIỜ HỌC THẢO LUẬN NHƢ SAU
Giai đoạn 1: Lựa chọn BT, chủ đề thảo luận (TL)
Để thực hiện giai đoạn 1, trƣớc hết ngƣời nghiên cứu cần:
6
TẠP CHÍ KHOA HỌC, TRƢỜNG ĐẠI HỌC HỒNG ĐỨC - SỐ 17. 2014
Bước 1: Nghiên cứu mục tiêu của giờ học thảo luận/xêmina
Mục tiêu của mỗi giờ thảo luận/xêmina đƣợc xác định trên cơ sở:
+ Mục tiêu của bài học/chƣơng học
+ Nội dung lý thuyết của các bài học trƣớc đó
Căn cứ vào chƣơng trình giảng dạy môn học, GV soạn giáo án và thiết kế các vấn
đề thảo luận thành những đơn vị kiến thức thông qua các tiểu module, giao nhiệm vụ cụ
thể cho mỗi nhóm, xác định mục tiêu nhóm SV đạt đƣợc trong mỗi tiểu module. Mức
độ hoàn thành nhiệm vụ của mỗi nhóm là cơ sở xác định mục tiêu của giờ thảo luận đã
đạt ở mức độ nào.
Bước 2: Lựa chọn BT, các chủ đề thảo luận
GV nên lựa chọn các vấn đề thảo luận phản ánh những nội dung trọng tâm trong
chƣơng trình môn học nhƣng có sự mở rộng, gắn với thực tiễn. Việc lựa chọn vấn đề thảo
luận căn cứ vào: Mục tiêu và nội dung bài học/chƣơng học; mối quan hệ giữa các BT/ chủ
đề thảo luận; quỹ thời gian cho phép; trình độ nhận thức của SV và khả năng của GV; các
điều kiện cơ sở vật chất để tổ chức thảo luận nhƣ: Không gian lớp học, số lƣợng SV tham
gia thảo luận, nguồn tài liệu, các phƣơng tiện dạy học khác….
Bước 3: GV giao nhiệm vụ thảo luận cho tập thể, nhóm, hướng dẫn các nhóm SV
thực hiện các nhiệm vụ thảo luận, tra cứu các nguồn tài liệu tham khảo
- Số lƣợng SV trong mỗi nhóm là cơ sở để GV giao nhiệm vụ, thông thƣờng ngƣời
ta chia từ 7 – 10 SV/nhóm.
- GV giới thiệu các nguồn tài liệu để SV có thể tra cứu, thực hiện nhiệm vụ.
- Để thực hiện các BT, chủ đề thảo luận có kết quả, GV cần hƣớng dẫn SV
phƣơng hƣớng thực hiện các BT nhƣ sau:
+ Đọc kỹ BT, chủ đề thảo luận, phân loại dạng BT, phân tích xác định các dữ kiện
đã cho và yêu cầu thực hiện, tìm mối liên hệ giữa yêu cầu của BT và các dữ kiện.
+ SV định hƣớng phƣơng hƣớng thực hiện các BT, chủ đề thảo luận, dự kiến cần
vận dụng kiến thức, kỹ năng, kinh nghiệm nào, các nguồn tài liệu cần tham khảo.
+ Nhóm trƣởng tiến hành phân công nhiệm vụ cho từng thành viên, thống nhất
giữa các thành viên thời gian hoàn thành nhiệm vụ.
+ Mỗi SV tiếp nhận nhiệm vụ, chủ động nghiên cứu, đọc và thu thập các thông tin
có liên quan đến BT, chủ đề thảo luận, viết báo cáo tóm tắt kết quả thực hiện.
+ Nhóm trƣởng tập hợp nhóm, tổ chức thảo luận, thống nhất kết quả thực hiện các
nhiệm vụ, làm biên bản báo cáo kết quả bài thảo luận trƣớc khi lên lớp.
7
TẠP CHÍ KHOA HỌC, TRƢỜNG ĐẠI HỌC HỒNG ĐỨC - SỐ 17. 2014
Bước 4: Lập kế hoạch thảo luận
Hiệu quả của giờ thảo luận đạt ở mức nào phụ thuộc vào nhiều yếu tố: Dự kiến
tiến trình thảo luận, sự chuẩn bị của ngƣời điều khiển thảo luận, thời gian và không gian
thảo luận, ý thức, thái độ của ngƣời học trong giải quyết các BT, chủ đề thảo luận; các
điều kiện tổ chức thảo luận, xây dựng các tiêu chí đánh giá bài thảo luận (biên bản thảo
luận, kết quả thực hiện, điểm thƣởng với những nhóm SV trình bày xuất sắc, khuyến
khích SV sử dụng công nghệ thông tin trong báo cáo).
Giai đoạn 2: Tiến hành thảo luận
Bước 5: GV nhắc lại mục tiêu, yêu cầu của giờ học thảo luận, các BT, chủ đề thảo
luận của mỗi nhóm SV.
Trƣớc khi tiến hành thảo luận, GV nhắc lại chủ đề thảo luận, yêu cầu thảo luận,
thời gian báo cáo của mỗi nhóm nhằm định hƣớng sự tập trung chú ý của SV vào giờ
học, hình thành tâm thế của SV sẵn sàng cho giờ thảo luận.
Bước 6: GV cử nhóm báo cáo kết quả bài thảo luận
Sự thành công của một giờ thảo luận phụ thuộc nhiều vào năng lực của ngƣời tổ
chức. Do vậy, căn cứ vào các BT, chủ đề đã giao trƣớc đó (Ít nhất 1 tuần), nhiệm vụ
thực hiện của mỗi nhóm, quỹ thời gian cho phép, GV thông báo trình tự nội dung thảo
luận, lựa chọn nhóm báo cáo cho từng module. GV cần lƣu ý, các vấn đề thảo luận cần
đƣợc sắp xếp theo một trật tự logic chặt chẽ. Hình thức lựa chọn nhóm báo cáo nhƣ sau:
- GV khuyến khích các nhóm đăng ký báo cáo. Nếu trong cùng một module, nhiều
nhóm đăng ký, GV có thể lựa chọn theo hình thức bốc thăm. Sau kết quả bốc thăm, một
nhóm báo cáo, các nhóm còn lại tham gia đóng góp ý kiến.
- Nếu SV không mạnh dạn đăng ký báo cáo kết quả bài thảo luận, GV có thể chỉ
định bất kỳ một nhóm báo cáo, các nhóm khác tập trung lắng nghe, góp ý kiến.
- GV và các nhóm SV lắng nghe kết quả thực hiện của nhóm báo cáo.
- Sau buổi thảo luận, tất cả các nhóm đều phải nộp lại biên bản thảo luận cho GV
Bước 7: Trao đổi giữa các nhóm về vấn đề thảo luận.
Để giờ thảo luận có chất lƣợng, ngoài việc mỗi nhóm SV cần chuẩn bị bài thảo
luận của nhóm mình trƣớc khi lên lớp, SV cần nghiên cứu và chuẩn bị nội dung thảo
luận của các nhóm khác. Dựa trên kết quả trình bày của nhóm báo cáo, các nhóm thảo
luận còn lại đƣa ra những nhận xét, bổ sung, đánh giá. Ở bƣớc này nhóm báo cáo cần
tập trung, lắng nghe góp ý của các nhóm, tiếp thu những ý kiến góp ý hợp lý. Nếu giữa
các nhóm không cùng quan điểm thì mỗi nhóm cần có những biện giải để bảo vệ quan
điểm lập luận của nhóm. Qua thảo luận, mỗi SV sẽ bộc lộ khả năng hiểu biết, tính sáng
tạo của bản thân trong những hoạt động chung.
8
TẠP CHÍ KHOA HỌC, TRƢỜNG ĐẠI HỌC HỒNG ĐỨC - SỐ 17. 2014
Trong trƣờng hợp thảo luận chƣa có sự thống nhất giữa các nhóm thì GV cần điều
chỉnh kịp thời để buổi thảo luận không rơi vào tình trạng lan man, không có hồi kết.
Giai đoạn 3: Đánh giá kết quả thực hiện BT/ chủ đề thảo luận của mỗi nhóm
GV nhận xét kết quả bài thảo luận của nhóm báo cáo (Chuẩn bị, kết quả bài thảo
luận so với yêu cầu, thái độ hợp tác giữa các thành viên trong nhóm), thái độ làm việc
của các nhóm khác. Trên cơ sở đó, GV cho điểm nhóm báo cáo và nhận xét tinh thần
làm việc của các nhóm khác. Nếu nhóm nào có cùng chủ đề thảo luận mà kết quả bài
thảo luận tốt hơn nhóm báo cáo cần đánh giá, cho điểm để khuyến khích SV thực hiện
trong các hoạt động chung.
- GV chuyển sang BT/ chủ đề thảo luận tiếp theo.
4. MINH HỌA VIỆC VẬN DỤNG QUI TRÌNH SỬ DỤNG BÀI TẬP GIÁO
DỤC HỌC TRONG GIỜ HỌC THẢO LUẬN
Dựa trên qui trình về sử dụng BT trong giờ thảo luận, chúng tôi cụ thể hoá việc sử
dụng BT Giáo dục học trong giờ thảo luận nhƣ sau:
Chủ đề thảo luận: Sƣu tầm các câu ca dao, tục ngữ về vai trò của yếu tố di truyền,
môi trƣờng, giáo dục trong sự hình thành và phát triển nhân cách. Dựa vào cơ sở lí luận
Giáo dục học, hãy nhận xét, đánh giá những câu đã lựa chọn.
4.1. Mục tiêu SV cần đạt
4.1.1. Mục tiêu kiến thức: Sau khi thảo luận xong module này, SV sẽ:
Khẳng định đƣợc vai trò của các yếu tố: Di truyền, môi trƣờng, giáo dục trong sự
hình thành và phát triển nhân cách.
4.1.2. Mục tiêu kĩ năng: Vận dụng lí luận để giải quyết các BT thực hành, qua đó
làm sáng tỏ vai trò của các yếu tố: di truyền, môi trƣờng, giáo dục.
4.1.3. Mục tiêu thái độ: Có ý thức chú trọng đến vai trò của yếu tố di truyền, môi
trƣờng, GD trong công tác dạy học, giáo dục đạo đức cho HS.
- Xây dựng kế hoạch rèn luyện nhân cách bản thân.
4.2. Thời gian thực hiện: 1 tiết.
4.3. Phƣơng pháp dạy học:
Thảo luận nhóm, vấn đáp, kiểm tra, đánh giá kết quả thực hiện các BT/ chủ đề
thảo luận của mỗi nhóm.
4.4. Các tiểu module
- Module 1: Sƣu tầm các câu ca dao, tục ngữ phản ánh vai trò của yếu tố di
9
TẠP CHÍ KHOA HỌC, TRƢỜNG ĐẠI HỌC HỒNG ĐỨC - SỐ 17. 2014
truyền trong sự hình thành và phát triển nhân cách (NC). Nhận xét, đánh giá những
câu ca dao, tục ngữ này.
- Module 2: Sƣu tầm các câu ca dao, tục ngữ phản ánh vai trò của yếu tố môi
trƣờng trong sự hình thành và phát triển NC. Nhận xét, đánh giá những câu ca dao,
tục ngữ này.
- Module 3: Sƣu tầm các câu ca dao, tục ngữ phản ánh vai trò của yếu tố giáo dục
trong sự hình thành và phát triển NC. Nhận xét, đánh giá những câu ca dao, tục ngữ này.
4. 5. Thực hiện bài dạy:
Hoạt động của GV
Hoạt động của SV
Giai đoạn 1: Lựa chọn BT, chủ đề TL để Giai đoạn 1: SV chuẩn bị
tạo thành một hệ thống BT.(Giai đoạn này
được thực hiện trước khi GV lên lớp).
- Xác định mục tiêu bản thân cần đạt,
nghiên cứu nội dung thảo luận theo yêu
cầu của GV.
- Xác định mục tiêu SV cần đạt
- Lựa chọn BT, chủ đề thảo luận phù hợp - Nhóm SV tiếp nhận các chủ đề thảo
với MT của bài học, chƣơng học.
luận theo yêu cầu của GV.
- Dự kiến thời gian: 1 tiết, ĐK để tổ chức.
- Định hƣớng nội dung thảo luận cho
nhóm
(Tuỳ thuộc vào số lƣợng lớp đông hay ít
để phân công nhiệm vụ cho mỗi nhóm).
Nhóm 1: Thực hiện tiểu module 1.
Nhóm 1: Thực hiện tiểu module 2
Nhóm 1: Thực hiện tiểu module 3.
- Phân công nhiệm vụ cho từng thành
viên trong nhóm, xác định thời gian hoàn
thành
Nếu số nhóm thảo luận nhiều hơn có thể 1 - Nghiên cứu các nguồn tài liệu có liên
số nhóm cùng thực hiện một module. quan đến chủ đề thảo luận.
- Giới thiệu các nguồn học liệu tham khảo - Dự kiến hình thức báo cáo, có thể sử
(ca dao, tục ngữ Việt Nam)
dụng CNTT trong báo cáo kết quả thực
hiện.
- Chuẩn bị các phƣơng tiện DH phục vụ
cho bài dạy (nếu có).
- SV chuẩn bị các vấn đề thắc mắc
Giai đoạn 2: Tổ chức thảo luận
Giai đoạn 2: Tổ chức thực hiện
- Trước hết, GV nhắc lại vấn đề thảo luận, - SV tiếp thu mục đích, yêu cầu của buổi
mục đích, yêu cầu SV cần đạt
- Tiến hành thảo luận:
Module 1:
thảo luận.
- Tiến hành thảo luận:
Module 1:
10
TẠP CHÍ KHOA HỌC, TRƢỜNG ĐẠI HỌC HỒNG ĐỨC - SỐ 17. 2014
+ GV thông báo nhóm báo cáo, thời gian + Đại diện SV/nhóm trình bày cụ thể
báo cáo (5 – 10 phút)/nhóm.
những câu ca dao, tục ngữ phản ánh vai
trò của yếu tố di truyền trong sự hình
thành và phát triển nhân cách. Vận dụng
lí luận GDH, đánh giá các câu ca dao
trên đúng hay sai, giải thích?
+ Kết quả thảo luận của mỗi nhóm có
minh chứng kèm theo (biên bản thảo luận,
phân công nhiệm vụ thảo luận cho từng
nhóm).
+ Lắng nghe nhận xét, góp ý kết quả bài
thảo luận của cá nhân hoặc nhóm thảo
luận khác đƣa ra.
+ Trao đổi, nhận xét, đánh giá của cá
nhân, nhóm thảo luận còn lại. Các nhóm
TL khác có thể nêu lên những thắc mắc,
câu hỏi để nhóm báo cáo trả lời.
+ Trả lời, giải thích những thắc mắc mà
nhóm thảo luận khác nêu lên. Nhóm báo
cáo có thể biện giải để bảo vệ quan điểm
lập luận của nhóm.
- SV tự nhận xét kết quả bài thảo luận:
- GV nhận xét kết quả thực hiện bài thảo
luận của nhóm báo cáo:
+ GV tổng kết lại vai trò của yếu tố di
truyền trong sự hình thành và phát triển
nhân cách: Di truyền tạo ra sức sống trong
trong bản chất tự nhiên của con ngƣời, tạo
khả năng cho ngƣời đó hoạt động có kết
quả trong một số lĩnh vực nhất định, tuy
nhiên di truyền không quyết định giới hạn
tiến bộ của con ngƣời. Những điều kiện tự
nhiên ban đầu đóng vai trò là tiền đề vật
chất của sự phát triển tâm lí, nhân cách.
+ Tự nhận xét, đánh giá kết quả bài thảo
luận của nhóm.
+ Tiếp thu góp ý của GV và hoàn thiện
BT thảo luận
+ GV nhận xét, đánh giá, cho điểm kết
quả bài thảo luận của nhóm báo cáo.
+ GV triển khai thảo luận module 2, 3
Hình thức thực hiện: Tƣơng tự nhƣ
module 1
Giai đoạn 3: Tự đánh giá kết quả học
tập.
Giai đoạn 3: GV đánh giá kết quả bài
thảo luận, chuyển sang BT/ chủ đề thảo
luận tiếp theo.
- SV tự đánh giá kết quả bài thảo
- GV đánh giá về ý thức, thái độ, kết quả
luận/nhóm
thực hiện bài thảo luận của các nhóm.
11
7 trang
16/04/2022
1900
Bạn đang xem tài liệu "Quy trình sử dụng bài tập giáo dục học trong giờ học thảo luận ở trường đại học", để tải tài liệu gốc về máy hãy click vào nút Download ở trên
File đính kèm:
- quy_trinh_su_dung_bai_tap_giao_duc_hoc_trong_gio_hoc_thao_lu.pdf
