Xác định mối quan hệ sinh thái loài của kiểu rừng khộp ở huyện Ea Súp, tỉnh Đắk Lắk

TIỂU BAN SINH THÁI HỌC VÀ MÔI TRƯỜNG

XÁC ĐỊNH MỐI QUAN HỆ SINH THÁI LOÀI CỦA KIỂU RỪNG KHỘP Ở

HUYỆN EA SÚP, TỈNH ĐẮK LẮK

Phạm Đoàn Phú Quốc, Nguyễn Phƣơng Đại Nguyên

Đại học Tây Nguyên

Từ những năm 30 của thế kỉ XVIII các nhà nghiên cứu đã điều tra theo dõi, tìm hiểu quy

luật của cây rừng và cũng có nhiều nhà khoa học đã nghiên cứu và đưa ra các quy luật sinh

trưởng và phát triển của cây rừng. Những công trình đó hiện nay đã và đang không ngừng được

áp dụng rộng rãi mà giá trị của chúng không hề thay đổi. Việc áp dụng toán học thống kê trong

điều tra theo dõi quy luật sinh trưởng của cây rừng đã giúp cho các nhà lâm nghiệp nâng cao

được hiệu quả quản lí rừng, điều chế rừng, trong đó những quyển sách của Pard (1961), Beert-

Ram (1972), Rollet (1979), Pu.Richards, Okawa.

Cũng như các kiểu rừng khác thì gần đây rừng Khộp cũng đang được nhiều nhà khoa học

quan tâm nghiên cứu và được nhiều sự tài trợ của các quốc gia và các tổ chức quốc tế trong

nghiên cứu và bảo vệ kiểu rừng này, tuy nhiên hiện nay các nghiên cứu cũng chỉ quan tâm nhiều

đến quy luật cấu trúc, sinh trưởng của thành phần cây gỗ trong rừng Khộp còn các yếu tố sinh

thái môi trường còn ít được nghiên cứu.

Andreas Schulte and D. Schone (1996): Đây là nghiên cứu thuộc cơ quan hợp tác kỹ thuật

Đức, Beclin, cuốn sách đưa ra các kết quả nghiên cứu về hệ sinh thái rừng Khộp nhằm hướng

tới việc quản lí bền vững tài nguyên rừng Khộp.

Fairuz Khalid (2013): Nghiên cứu về sự đa dạng của rừng Khộp vùng đất thấp và vùng đất

ven sông ở Taman Negara Pahang và cũng nêu ra những lợi ích mà rừng nhiệt đới nơi đây mang

lại đối với việc bảo vệ môi trường giảm phát thải nhà kính, cũng như vai trò cung cấp các sản

phẩm của rừng đối với con người.

Simmathiri và cộng sự (1998) đã có tổng hợp hầu hết các công trình nghiên cứu của nhiều

tác giả về rừng khộp trên thế giới, bao gồm các vấn đề về phân loại thực vật cây gỗ, sinh thái và

kỹ thuật lâm sinh. Trong đó kỹ thuật làm giàu rừng khộp cũng được đề cập và được xem như là

một giải pháp lâm sinh đối với kiểu rừng này; đặc biệt là đối với các lâm phần rừng khộp nghèo

kiệt, suy thoái. Tuy nhiên loài cây làm giàu đã áp dụng cũng chỉ dừng lại là các loài cây thuộc

họ dầu (Barnard, 1954, Tang and Wadley, 1976, 1993, 1996 dẫn theo Simmathiri và cộng sự,.

1998). Đặc biệt các tác giả này cho thấy có lỗ hổng trong nghiên cứu hiện nay về lựa chọn loại

cây làm giàu rừng khộp, chủ yếu hiện nay là dựa vào các loài cây có sẵn của rừng khộp. Vì vậy

các tác giả đã khuyến cáo cần có nghiên cứu lựa chọn thêm loài cây làm giàu rừng khộp, trong

đó cần tập trung là loài cây mọc nhanh, phù hợp sinh thái như yêu cầu ánh sáng, nước.

Ngoài ra còn rất nhiều nhà khoa học khác đã và đang nghiên cứu về hệ sinh thái rừng Khộp,

những nghiên cứu này đã góp phần rất lớn trong việc khám phá thiên nhiên và tìm ra được một

số quy luật của tự nhiên góp phân cho việc quản lý bền vững tài nguyên rừng.

Ngày ngay do nhu cầu phát triển càng cao nhu cầu sử dụng tài nguyên rừng tăng lên, dân số

tăng làm tăng nhu cầu sử dụng đất đai, các công trình, chương trình phục vụ công nghiệp hóa

hiện đại hóa… dẫn đến suy giảm nhanh chóng tài nguyên rừng cả về số lượng lẫn chất lượng,

đứng trước nguy cơ mất rừng các nhà khoa học nhà quản lí đã tìm hiểu và đưa ra nhiều giải

pháp nhằm quản lí tài nguyên rừng. Những giải pháp được đưa ra xuất phát từ các nghiên cứu

về rừng các quy luật biến đổi của hệ sinh thái, đặc biệt là các hệ sinh thái đặc trưng dễ thay đổi

như rừng Khộp.

1880

HỘI NGHỊ KHOA HỌC TOÀN QUỐC VỀ SINH THÁI VÀ TÀI NGUYÊN SINH VẬT LẦN THỨ 7

Một số đề tài nghiên cứu sâu về hệ sinh thái rừng Khộp Tây Nguyên đã được thực hiện.

Trong đó đề tài ―Điều tra đánh giá hệ sinh thái rừng Khộp và rừng lá rộng thường xanh ở Tây

Nguyên và đề xuất giải pháp bảo tồn‖ (Lê Xuân Cảnh, 2016) góp phần cung cấp các kiến thức

về hệ sinh thái của rừng Khộp; đề tài ―Xác định lập địa, trạng thái thích hợp và kỹ thuật làm

giàu rừng khộp bằng cây Tếch‖ (Bảo Huy, 2012) xác định trạng thái và kỹ thuật làm giàu rừng

Khộp bằng loài cây Tếch; đề tài ―Nghiên cứu mối quan hệ sinh thái loài trong các ưu hợp rừng

Khộp tại huyện Ea Súp‖ (Lê Thành Công, 1999) tìm ra được các loài có quan hệ tương hỗ và

các loài cạnh tranh trong quá trình phát triển từ đó xác định được các loài thích hợp trong điều

chế rừng và quản lý rừng.

I. PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU

1. Phƣơng pháp thu thập số liệu

Dùng phương pháp lập ô tiêu chuẩn (ÔTC) hình vuông, mỗi ô có diện tích 1 ha, chia thành

100 ô thứ cấp có diện tích 100 m²(10x10m), đã điều tra được 3 ô 1 ha với tổng số ô thứ cấp là

300 ô.

Trong ÔTC thứ cấp ta tiến hành xác định tên loài, đo chiều cao H, đường kính ngang ngực

(D_1.3) của các cây gỗ lớn có D_1.3>= 8cm, xác định phẩm chất cây.

Đối với các loài chưa định danh được ta tiến hành lấy mẫu tươi về để định danh, chụp lại

hình ảnh và cắt một mẫu đánh dấu nhãn lên mẫu và mang về tra cứu để định danh.

2. Phƣơng pháp phân tích mối quan hệ sinh thái giữa các loài trong rừng Khộp

Nhập kết quả điều tra và tạo lập cơ sở dữ liệu cho phân tích thống kê bằng phần mềm Excel

để tính các đặc trưng của rừng Khộp.

2

Phân tích thống kê sử dụng tiêu chuẩn

và

để phân tích mối quan hệ sinh thái loài.

Phương pháp xử lý số liệu, phân tích mối quan hệ sinh thái loài:

Xác định chỉ số quan trọng IV% (Importance Value) của từng loài và chọn được số loài ưu

thế, thế vào mô hình xác định được diện tích biểu hiện cho loài ưu thế. Để nghiên cứu mối quan

hệ sinh thái loài ta dùng tiêu chuẩn

và ²để nghiên cứu mối quan hệ sinh thái cặp đôi giữa

các loài ưu thế và với các loài khác có IV% > 2%.

Các bước tiến hành:

Tính IV% của các loài cây gỗ điều tra ở tất cả các ô đơn vị 100m², trong ô tiêu chuẩn điển

hình 1 ha, theo công thức

N% G% F%

ni

N

gi

G

fi

IV%

100 G%

100 F%

100

(1); Với N%=

;

3

F

Trong đó:

ni: Là mật độ của loài trong tất cả các ô điều tra

N: Là mật độ của tất cả các loài trong tất cả các ô điều tra

gi: Tổng tiết diện ngang của loài trong các ô điều tra, được tính thông

qua số liệu điều tra về đường kính cây (D_1.3) bằng công thức:

(D₁₃)²

G: Tiết diện ngang của tất cả các loài trong tất cả các ô điều tra

gi

f: Tổng số ô xuất hiện của tất cả các loài

F: Tổng số ô xuất hiện của tất cả các loài

4

1881

TIỂU BAN SINH THÁI HỌC VÀ MÔI TRƯỜNG

Dựa vào kết quả tính IV% của các loài cây gỗ, tính tổng số loài có IV%>2%, là các loài

có ưu thế sinh thái trong khu vực rừng Khộp nghiên cứu.

Tiếp theo tiến hành nghiên cứu mối quan hệ sinh thái cặp đôi giữa các loài ưu thế với

các loài khác có IV%>2% theo công thức:

P(A B) P(A)xP(B)

(2)

P(A)x(1 P(A))xP(B)

Trong đó:

nAB

P(A B)

: Xác suất xuất hiện đồng thời của 2 loài A và B

: Xác suất xuất hiện loài A

n

nAB nA

P(A)

n

nAB nB

P(B)

Với :

: Xác suất xuất hiện loài B

n

nA: Số ô tiêu chuẩn chỉ có loài cây A

nB: Số ÔTC chỉ có loài cây B

nAB: Số ÔTC vừa có loài cây A vừa có loài cây B

n: Tổng số ÔTC

: Gọi là hệ số tương quan giữa A và B

= 0: Khi 2 sự kiện A và B độc lập nhau

- Khi A và B đồng thời cùng tồn tại thì 0 <

1. Ta gọi A & B liên kết dương. Trái lại nếu

nằm giữa -1 và 0(-1 < 0). Khi đó A & B có sự bài xích nhau, ta nói chúng có phụ

thuộc âm.

- Để kiểm tra tính độc lập của những kết quả điều tra của 2 loài nào đó trên các ô đo đếm

sắp xếp theo mẫu ở bảng dưới đây:

Bảng 1

Mẫu biểu điều tra tính độc lập của 2 loài A & B

Loài A

Loài B

TỔNG

+ (có mặt)

n (AB)

-(vắng mặt)

n (B)

(b)

+(có mặt)

n (AB) + n(B)

(a + b)

(a)

=

-(vắng mặt)

Tổng

n (A)

(c) =

n (AB)

(d) =

n (A) + n(AB)

(c + d)

n (AB) + n (A)

(a + c)

n (B) + n(AB)

(d + b)

n

1882

HỘI NGHỊ KHOA HỌC TOÀN QUỐC VỀ SINH THÁI VÀ TÀI NGUYÊN SINH VẬT LẦN THỨ 7

Đây là phương pháp kiểm tra sai dị giữa 2 thành số mẫu việc kiểm tra mối quan hệ giữa 2

2

0.05

loài A & B được thực hiện bằng tiêu chuẩn

bảng bậc tự do k = 1

1

2

[ad bc

]

n

2

n

(a b) (c d) (a c) (b d)

Trong bảng n (AB) , (d) là số ô không chứa cả 2 loài A & B

2

n

Khi so sánh nếu

^(0.05,1)thì mối quan hệ giữa 2 loài A và B là quan hệ ngẫu nhiên.

Trong trường hợp ngược lại thì A và B có quan hệ.

2

Qua tiêu chuẩn

để đánh giá sự tồn tại của mối quan hệ và hệ số tương quan ρ để vừa

đánh giá mức độ quan hệ vừa đánh giá chiều hướng quan hệ qua dấu của ρ.

II. KẾT QUẢ

1. Mối quan hệ sinh thái loài của kiểu rừng Khộp

1.1. Xác định mức độ phong phú của các loài cây trong rừng Khộp

Qua số liệu điều tra của 3 ô tiêu chuẩn 1ha đã được lập trên thực địa và qua tính toán cho

thấy tổng số loài thực vật thân gỗ của rừng khộp điều tra được là 32 loài, khá phong phú.

Tuy nhiên sự phân bố của các loài không đồng đều và chủ yếu là các cây họ Dầu chiếm ưu

thế, các loài quý hiếm như Giáng hương, Căm xe, Cẩm lai, Gõ mật cũng có xuất hiện nhưng với

số lượng ít ỏi và chủ yếu là các cây tái sinh.

Quan sát thực địa cho thấy một số cây quý như Căm xe, Giáng hương thường bị khai thác

trước tuổi thuần thục tái sinh nên khả năng tái sinh tự nhiên của các loài này rất kém, do đó số

lượng cây tái sinh của các loài này rất hạn chế, chủ yếu cây tái sinh của họ Dầu, mặt khác các

cây tái sinh phải trải qua mùa khô khắc nghiệt và yếu tố lửa rừng thì mới có thể tồn tại ở nơi

đây.

1.2. Mối quan hệ sinh thái loài của kiểu rừng Khộp

Để nghiên cứu mối quan hệ sinh thái loài, trước hết cần xác định IV%, sau đó xét quan hệ

giữa các cặp loài có quan hệ IV% lớn.

Kết quả chọn lọc các loài có giá trị IV% >2% để xác định mối quan hệ sinh thái được trình

bày ở bảng 2 dưới đây:

Bảng 2

Mức độ phong phú của các loài ƣu thế của rừng Khộp

Số ô xuất hiện

Stt

Loài

Cà chít

Số cây

274

G

N%

F%

G% IV%

loài

1

2

3

4

5

117

78

8.28 27.21 21.27 25.66 24.71

7.75 19.07 14.18 24.01 19.09

5.38 18.37 15.09 16.67 16.71

Dầu lông

Dầu đồng

Trâm

192

185

49

83

37

2.65

1.20

4.87

5.26

6.73

8.21

3.72

6.60

5.24

Thầu tấu

53

37

1883

TIỂU BAN SINH THÁI HỌC VÀ MÔI TRƯỜNG

Số ô xuất hiện

Stt

Loài

Số cây

31

G

N%

F%

G% IV%

loài

Chiêu liêu đen

Chây xiêm

Căm xe

6

7

22

1.15

0.90

0.57

0.60

0.75

0.48

0.36

3.08

2.58

2.88

2.68

1.99

2.68

1.99

4.00

3.64

4.00

3.82

3.27

3.09

3.58

2.80

1.76

1.86

2.31

1.49

1.12

3.55

3.00

2.88

2.79

2.52

2.48

2.06

26

29

27

20

27

20

22

21

18

17

8

Cẩm liên

9

Chiêu liêu ổi

Thị mâm

10

11

12

Dành dành

Bảng 2 cho thấy, với 32 loài thực vật thân gỗ có trong rừng khộp của khu vực nghiên cứu

chỉ có 12 loài có chỉ số IV% lớn hơn 2% bao gồm: Cà chít, Cẩm liên, Căm xe, Chiêu liêu đen,

Chiêu liêu ổi, Dầu đồng, Dầu lông, Dành dành, Chây xiêm, Thầu tấu, Thị mâm, Trâm. Đối với

2

12 loài này ta tiến hành xét mối quan hệ sinh thái theo từng cặp loài bằng tiêu chuẩn ρ và

.

2

Kết quả xét quan hệ sinh thái của từng cặp loài được so sánh thông qua giá trị giữa ²và

lý

thuyết với mức độ chính xác là 95%. Kết quả được thể hiện ở bảng 3 dưới đây:

Bảng 3

Kiểm tra quan hệ theo từng cặp loài của kiểu rừng Khộp với mức độ chính xác 95%

nAB-

(d)

Stt

Loài A

Cà chít

Loài B

nA(c) nB(b) nAB(a)

P(A) P(B)

P(AB)

0.14 -0.08

0.05 0.07

ρ

χ2

Quan hệ 95%

1

2

3

4

5

6

7

8

9

Dầu đồng

Căm xe

85

104

129

51

9

36

12

5

86

133

109

126

130

132

127

90

0.47

0.45

0.52

0.46

0.45

0.46

0.42

0.45

0.49

0.34

0.32

0.33

0.32

0.33

0.32

0.33

0.32

0.33

0.34

0.08

0.09

0.07

0.06

0.08

0.31

0.14

0.06

0.14

0.10

0.08

0.09

0.06

0.07

0.09

0.29

0.14

0.07

0.14

1.61 Ngẫu nhiên

1.37 Ngẫu nhiên

6.30 Quan hệ âm

0.85 Ngẫu nhiên

0.01 Ngẫu nhiên

0.38 Ngẫu nhiên

2.06 Ngẫu nhiên

3.17 Ngẫu nhiên

0.01 Ngẫu nhiên

1.19 Ngẫu nhiên

0.08 Ngẫu nhiên

7.17 Quan hệ âm

4.06 Quan hệ âm

0.26 Ngẫu nhiên

3.44 Ngẫu nhiên

0.35 Ngẫu nhiên

Cà chít

Chây xiêm

15

14

10

14

50

21

9

0.02 -0.16

0.03 -0.06

0.03 -0.01

0.02 -0.04

0.02 -0.09

0.12 -0.11

Chiêu liêu đen 110

8

Chiêu liêu ổi

Dành dành

Cẩm liên

Dầu lông

Thầu tấu

Thị mâm

Trâm

110

111

88

8

6

30

15

7

0.06

94

128

133

110

152

157

154

166

157

109

147

161

146

0.00

10 Cà chít

109

111

81

0.03 -0.01

0.06 -0.07

0.03 -0.02

0.00 -0.17

0.01 -0.13

11 Cà chít

22

17

19

10

8

15

8

12 Dầu đồng

13 Dầu đồng

14 Dầu đồng

15 Dầu đồng

16 Dầu đồng

17 Dầu đồng

18 Dầu đồng

19 Dầu đồng

20 Dầu đồng

21 Dầu đồng

Căm xe

Chây xiêm

Chiêu liêu đen

Chiêu liêu ổi

Dành dành

Cẩm liên

Dầu lông

Thầu tấu

Thị mâm

Trâm

81

1

82

3

76

6

0.02

0.03

0.12

75

9

79

16

66

26

15

28

6

0.02 -0.04

0.03 -0.29 21.69 Quan hệ âm

75

8

75

10

3

0.04 -0.04

0.01 -0.09

0.03 -0.07

0.51 Ngẫu nhiên

2.04 Ngẫu nhiên

1.33 Ngẫu nhiên

79

75

9

22 Dầu lông

23 Dầu lông

Cẩm liên

69

75

14

20

7

2

168

161

0.29

0.30

0.08

0.09

0.03

0.01 -0.14

0.02 0.18

0.03

0.17 Ngẫu nhiên

4.95 Quan hệ âm

Căm xe

Quan hệ

24 Dầu lông

Chây xiêm

70

2

6

180

0.29

0.03

8.24

dƣơng

25 Dầu lông

26 Dầu lông

Chiêu liêu đen

73

69

28

12

3

7

154

170

0.29

0.12

0.07

0.01 -0.16

0.03 0.05

6.63 Quan hệ âm

0.54 Ngẫu nhiên

Chiêu liêu ổi

1884

HỘI NGHỊ KHOA HỌC TOÀN QUỐC VỀ SINH THÁI VÀ TÀI NGUYÊN SINH VẬT LẦN THỨ 7

nAB-

(d)

Stt

Loài A

Loài B

nA(c) nB(b) nAB(a)

P(A) P(B)

P(AB)

ρ

χ2

Quan hệ 95%

27 Dầu lông

28 Dầu lông

Dành dành

75

60

17

1

165

0.29

0.24

0.07

0.00 -0.14

0.00 -0.12

5.32 Quan hệ âm

3.51 Ngẫu nhiên

Thầu tấu

180

176

Quan hệ

dƣơng

29 Dầu lông

Thị mâm

64

6

12

0.29

0.07

0.05

0.06

0.22 12.89

0.10

30 Dầu lông

31 Căm xe

32 Căm xe

33 Căm xe

34 Căm xe

35 Căm xe

36 Căm xe

37 Căm xe

38 Căm xe

39 Cẩm liên

40 Cẩm liên

41 Cẩm liên

42 Cẩm liên

43 Cẩm liên

44 Cẩm liên

45 Cẩm liên

46 Chây xiêm

47 Chây xiêm

48 Chây xiêm

49 Chây xiêm

50 Chây xiêm

51 Chây xiêm

Trâm

60

21

22

18

22

19

18

22

18

21

20

21

18

19

21

20

18

20

18

16

24

20

18

15

31

19

33

20

18

13

39

19

37

21

16

15

38

16

34

16

1

0

4

0

3

4

0

4

0

1

0

3

2

0

1

2

0

2

4

158

216

218

221

205

217

203

217

219

224

198

218

200

217

222

223

200

222

204

0.29

0.09

0.08

0.16

0.08

0.09

0.07

0.14

0.07

0.14

0.08

0.07

0.06

0.16

0.07

0.15

0.09

0.06

0.15

0.07

0.15

2.53 Ngẫu nhiên

0.42 Ngẫu nhiên

2.02 Ngẫu nhiên

2.87 Ngẫu nhiên

1.80 Ngẫu nhiên

1.64 Ngẫu nhiên

0.44 Ngẫu nhiên

1.91 Ngẫu nhiên

0.29 Ngẫu nhiên

1.92 Ngẫu nhiên

0.35 Ngẫu nhiên

1.71 Ngẫu nhiên

2.57 Ngẫu nhiên

0.69 Ngẫu nhiên

1.82 Ngẫu nhiên

1.81 Ngẫu nhiên

0.03 Ngẫu nhiên

1.43 Ngẫu nhiên

1.34 Ngẫu nhiên

3.74 Ngẫu nhiên

0.31 Ngẫu nhiên

0.48 Ngẫu nhiên

Cẩm liên

0.00 -0.04

0.00 -0.09

Chây xiêm

Chiêu liêu đen

Chiêu liêu ổi

Dành dành

Thầu tấu

0.02

0.11

0.00 -0.08

0.01

0.02

0.08

0.04

Thị mâm

0.00 -0.09

0.02 0.03

Trâm

Chây xiêm

Chiêu liêu đen

Chiêu liêu ổi

Dành dành

Thầu tấu

0.00 -0.09

0.00 -0.04

0.00 -0.08

0.01

0.10

0.01 -0.05

0.00 -0.08

Thị mâm

Trâm

Chiêu liêu đen

Chiêu liêu ổi

Dành dành

Thầu tấu

0.01

0.00 -0.07

0.00 -0.12

Thị mâm

0.01

0.02

0.03

0.04

Trâm

Chiêu liêu

đen

Chiêu liêu

đen

Chiêu liêu

đen

Chiêu liêu

đen

52

Chiêu liêu ổi

Dành dành

Thầu tấu

22

19

21

18

13

35

17

0

3

1

218

223

201

219

0.09

0.07

0.06

0.15

0.07

0.00 -0.08

0.01 0.09

1.80 Ngẫu nhiên

2.29 Ngẫu nhiên

0.02 Ngẫu nhiên

0.22 Ngẫu nhiên

53

54

0.01 -0.01

0.00 -0.03

0.00 -0.09

55

Thị mâm

Chiêu liêu

đen

56

Trâm

21

15

9

36

14

31

1

3

6

200

226

212

0.09

0.07

0.06

0.14

0.07

0.14

1.88 Ngẫu nhiên

3.19 Ngẫu nhiên

57 Chiêu liêu ổi

Dành dành

Thầu tấu

0.01

0.02

0.11

0.18

Quan hệ

8.54

58 Chiêu liêu ổi

dƣơng

59 Chiêu liêu ổi

60 Chiêu liêu ổi

61 Dành dành

62 Dành dành

63 Dành dành

64 Thầu tấu

65 Thầu tấu

66 Trâm

Thị mâm

Trâm

15

13

14

17

16

33

26

38

17

33

34

19

36

13

30

16

0

2

3

0

1

4

7

1

226

210

207

222

205

208

195

203

0.06

0.07

0.14

0.13

0.15

0.07

0.14

0.07

0.14

0.07

0.14

0.07

0.00 -0.07

1.12 Ngẫu nhiên

0.00 Ngẫu nhiên

0.16 Ngẫu nhiên

1.45 Ngẫu nhiên

1.06 Ngẫu nhiên

1.25 Ngẫu nhiên

1.45 Ngẫu nhiên

1.21 Ngẫu nhiên

0.01

0.00

0.03

Thầu tấu

Thị mâm

Trâm

0.00 -0.07

0.00 -0.06

Thị mâm

Trâm

0.02

0.03

0.07

0.08

Thị mâm

0.00 -0.07

Bảng 3 cho thấy ở mức độ quan hệ là 95% thì với 66 cặp loài kiểm tra thì có 56 cặp loài

trong rừng Khộp có quan hệ ngẫu nhiên với nhau, tức là các loài này có thể tồn tại khá độc lập,

do vậy lựa chọn chúng để trồng rừng hỗn giao với nhau hay không lựa chọn cũng không ảnh

hưởng đến quan hệ sinh thái loài.

1885

TIỂU BAN SINH THÁI HỌC VÀ MÔI TRƯỜNG

Trong 66 cặp loài trên thì có 7 cặp loài có quan hệ âm hay quan hệ bài xích với nhau bao

gồm: Cà chít – Chây xiêm; Dầu đồng – Chây xiêm; Dầu đồng – chiêu liêu đen; Dầu đồng – Dầu

lông; Dầu lông – Căm xe; Dầu lông – chiêu liêu đen và Dầu lông – Dành dành. Điều đó có

nghĩa là các loài này bài xích lẫn nhau, hay nói cách khác là chúng bài trừ nhau trong quá trình

sinh trưởng và phát triển. Vì vậy, nếu chọn lựa các loài cây để trồng rừng hỗn giao hoặc làm

giàu rừng Khộp thì không nên lựa chọn những cặp loài này.

Đồng thời qua bảng 3 cũng cho thấy có 3 cặp loài có quan hệ dương với nhau là: Dầu lông –

Chây xiêm; Dầu lông – Thị mâm và Chiêu liêu ổi với Thầu tấu. Đây là các loài có quan hệ hỗ

trợ nhau trong quá trình sinh trưởng và phát triển, đây là cơ sở để lựa chọn các loài để trồng

rừng hỗn giao, hoặc làm giàu rừng.

1.3. Đề xuất phƣơng hƣớng phục hồi và làm giàu rừng Khộp tại khu vực nghiên cứu.

Từ kết quả nghiên cứu quan hệ sinh thái loài và đánh giá khả năng sinh trưởng và phát triển

của các loài nghiên cứu cũng đã phân tích và đề xuất thành phần loài cây phục vụ cho làm giàu

rừng. Kết quả được thể hiện ở bảng 4 dưới đây:

Bảng 4

Các loài cây đề xuất để làm giàu rừng tại khu vực nghiên cứu

Stt

Loài tổ thành

Cà chít

Loài đề xuất

Dầu đồng

Kiểu quan hệ

Ngẫu nhiên

Cà chít

Căm xe

Ngẫu nhiên

Quan hệ dƣơng

Ngẫu nhiên

Quan hệ dƣơng

Ngẫu nhiên

Chiêu liêu đen

Chiêu liêu ổi

Dành dành

Cẩm liên

Dầu lông

Thầu tấu

Thị mâm

Trâm

Căm xe

Chiêu liêu ổi

Dành dành

Cẩm liên

Thầu tấu

Thị mâm

Trâm

Cẩm liên

Chây xiêm

Chiêu liêu ổi

Thầu tấu

Thị mâm

Trâm

Cà chít

Dầu đồng

Dầu lông

Căm xe

Cẩm liên

Chây xiêm

Chiêu liêu đen

Chiêu liêu ổi

1886

HỘI NGHỊ KHOA HỌC TOÀN QUỐC VỀ SINH THÁI VÀ TÀI NGUYÊN SINH VẬT LẦN THỨ 7

Stt

Loài tổ thành

Căm xe

Loài đề xuất

Dành dành

Kiểu quan hệ

Ngẫu nhiên

Căm xe

Cẩm liên

Thầu tấu

Thị mâm

Trâm

Chây xiêm

Chiêu liêu đen

Chiêu liêu ổi

Dành dành

Thầu tấu

Thị mâm

Trâm

Chiêu liêu đen

Chiêu liêu ổi

Dành dành

Thầu tấu

Thị mâm

Trâm

Chiêu liêu ổi

Dành dành

Thầu tấu

Thị mâm

Trâm

Dành dành

Thầu tấu

Thị mâm

Trâm

Thầu tấu

Thị mâm

Trâm

Thị mâm

Trâm

Thị mâm

Ngẫu nhiên

Quan hệ dƣơng

Ngẫu nhiên

Cẩm liên

Chây xiêm

Chiêu liêu đen

Chiêu liêu ổi

Dành dành

Thầu tấu

Trâm

Qua bảng 4 cho thấy các loài cây có khả năng làm giàu rừng. Vì vậy, đối với các trạng thái

rừng Khộp ở khu vực nghiên cứu đã bị tác động mạnh, tán rừng bị phá vỡ, có nhiều khoảng

trống trong rừng, tác giả đề xuất làm giàu rừng theo đám thông qua việc trồng rừng hỗn giao

theo những mô hình sau đây:

- Đối với những nơi rừng khộp có ưu hợp là Cà chít thì có thể trồng hỗn giao với các loài

như: Dầu đồng, Căm xe, Chiêu liêu đen, Chiêu liêu ổi, Dành dành, Cẩm liên, Dầu lông, Thầu

tấu, Thị mâm và Trâm.

- Đối với những nơi rừng khộp có ưu hợp là Dầu đồng thì có thể trồng hỗn giao với các loài

như: Căm xe, Chiêu liêu ổi, Dành dành, Cẩm liên, Thầu tấu, Thị mâm và Trâm.

- Đối với những nơi rừng khộp có ưu hợp là Dầu lông thì có thể trồng hỗn giao với các loài

như: Cẩm liên, Chây xiêm, Chiêu liêu ổi, Thầu tấu, Thị mâm và Trâm.

1887

TIỂU BAN SINH THÁI HỌC VÀ MÔI TRƯỜNG

- Đối với những nơi rừng khộp có ưu hợp là Căm xe thì có thể trồng hỗn giao với các loài

như: Cẩm liên, Chây xiêm, Chiêu liêu đen, Chiêu liêu ổi, Dành dành, Thầu tấu, Thị mâm và

Trâm.

- Đối với những nơi rừng khộp có ưu hợp là Cẩm liên thì có thể trồng hỗn giao với các loài

như: Chây xiêm, Chiêu liêu đen, Chiêu liêu ổi, Dành dành, Thầu tấu, Thị mâm và Trâm.

- Đối với những nơi rừng khộp có ưu hợp là Chây xiêm thì có thể trồng hỗn giao với các

loài như: Chiêu liêu đen, Chiêu liêu ổi, Dành dành, Thầu tấu, Thị mâm và Trâm.

- Đối với những nơi rừng khộp có ưu hợp là Chiêu liêu đen thì có thể trồng hỗn giao với

các loài như: Chiêu liêu ổi, Dành dành, Thầu tấu, Thị mâm và Trâm.

- Đối với những nơi rừng khộp có ưu hợp là Chiêu liêu ổi thì có thể trồng hỗn giao với các

loài như: Dành dành, Thầu tấu, Thị mâm và Trâm.

- Đối với những nơi rừng khộp có ưu hợp là Dành dành thì có thể trồng hỗn giao với các

loài như: Thầu tấu, Thị mâm và Trâm.

- Đối với những nơi rừng khộp có ưu hợp là Thầu tấu thì có thể trồng hỗn giao với các loài

như: Thị mâm và Trâm.

- Đối với những nơi rừng khộp có ưu hợp là Thị mâm trồng hỗn giao với Trâm.

III. KẾT LUẬN

Qua nghiên cứu của đề tài cho thấy hiện tại khu vực rừng nghiên cứu có 32 loài cây gỗ lớn,

trong đó có 5 loài chiếm ưu thế lớn chiếm hơn 50% trong tổ thành loài, và 7 loài ưu thế trung

bình góp phần lớn trong tổ chức rừng Khộp. Những loài còn lại chỉ chiếm phần nhỏ trong rừng

Khộp.

Trong cảnh quan rừng Khộp tại địa điểm nghiên cứu giữa các loài ưu thế sinh thái (IV%>

2%) có 56 cặp loài có quan hệ ngẫu nhiên, 03 cặp loài có quan hệ hỗ trợ (quan hệ dương), 07

cặp loài có quan hệ cạnh tranh (quan hệ âm), (kết quả xét quan hệ 95%).

Từ kết quả phân tích quan hệ sinh thái của các loài thân gỗ, nghiên cứu đã đề xuất các loài

cây có thể phối hợp với nhau làm giàu rừng Khộp.

TÀI LIỆU THAM KHẢO

1. Lê Xuân Cảnh, 2016. Điều tra đánh giá hệ sinh thái rừng Khộp và rừng lá rộng thường

xanh ở Tây Nguyên và đề xuất giải pháp bảo tồn, Viện Sinh thái và Tài nguyên Sinh vật,

Viện Hàn lâm Khoa học Công nghệ Việt Nam.

2. Trần Văn Con, 2001. Nghiên cứu cấu trúc rừng tự nhiên ở Tây Nguyên và khả năng ứng

dụng trong kinh doanh rừng tự nhiên. Nxb. Thống kê, Hà Nội.

3. Lê Thành Công, 1999. Nghiên cứu mối quan hệ sinh thái loài trong các ưu hợp rừng Khộp

tại huyện Ea Súp, trường Đại học Tây Nguyên.

4. Bảo Huy, 2012. Xác định lập địa, trạng thái thích hợp và kỹ thuật làm giàu rừng bằng cây

tếch tại một số vùng thuộc huyện Ea Súp, Đại học Tây Nguyên.

5. Nguyễn Văn Trƣơng, 1983. Quy luật cấu trúc gỗ hỗn loài, Nxb. Khoa học và Kỹ thuật, Hà

Nội.

6. Fairuz Khalid, 2013. Floristic Composition And Diversity In Lowland Dipterocard And

Riporian Forests Of Taman Negara Pahang. Teknologi MARA(UITM) , Malaysia.

1888

HỘI NGHỊ KHOA HỌC TOÀN QUỐC VỀ SINH THÁI VÀ TÀI NGUYÊN SINH VẬT LẦN THỨ 7

7. Schulte and D. Schone, 1996. Dipterocard forest ecosystems: Toward suistanable

management. Cơ quan hợp tác kỹ thuật Đức, Berlin.

8. Simmathiri A. and Jennifer M., T., 1998. Dipterocarps: Taxonomy, ecology ans

silviculture. Center for International Forestry Research 0 CIFOR. ISBN 979-8764-20-X.

DETERMINE THE ECOLOGICAL RELATIONSHIP OF TREE SPECIES IN

DIPTEROCARP FOREST IN EASUP DISTRICT, DAK LAK PROVICE

Pham Doan Phu Quoc, Nguyen Phuong Dai Nguyen

SUMMARY

The Dipterocarp forest like other forest ecosystems play important role for human life, this

is a special ecosystem type that exists only in South East Asia. In Viet Nam, the largest area of

Dipterocarp forest is located on the Central Highlands and it is also the largest of the South East

Asia, accounting for one third of the area of Dipterocarp forest. This research aims to determine

the ecological relationship between the woody plant species in the Dipterocarp forest. The

results showed the ecological relationship of 66 species of woody plant species with IV% >=

2% at confidence level of 95%. The results offer solution for choosing species combination for

forest enrichment.

1889