Việc thi hành án dân sự điển hình
NHÀ NƯỚC VÀ PHÁP LUẬT
VIỆC THI HÀNH ÁN DâN SỰ ĐIểN HìNH
Nguyễn Văn Nghĩa*
Hoàng Thị Thanh Hoa**
*TS.-Tổng-cục-THADS,-Bộ-Tư-pháp
**-ThS.-Chấp-hành-viên,-Cơ-quan-THADS-thành-phố-Hà-Nội
Thông tin bài viết:
Từ khóa: Việc thi hành án dân sự;
việc thi hành án dân sự điển hình.
Tóm tắt:
“Việc thi hành án dân sự điển hình” là thuật ngữ pháp lý mới được
sử dụng ở nước ta. Trong phạm vi bài viết này, các tác giả trình bày,
phân tích để làm rõ thuật ngữ “việc thi hành án dân sự điển hình”,
các tiêu chí để phân biệt với các loại việc thi hành án dân sự khác và
nêu ra ý nghĩa của việc xác định “việc thi hành án dân sự điển hình”
nhằm góp phần nâng cao hiệu quả của việc áp dụng và thực hiện pháp
luật về thi hành án dân sự trên thực tiễn.
Lịch sử bài viết:
Nhận bài
Biên tập
Duyệt bài
: 20/10/2020
: 06/11/2020
: 09/11/2020
Article Infomation:
Abstract:
Key words:
Civil judgment
The concept of “typical civil judgment enforcement case” is a new
legal term. Under the scope of this article, the authors provide
introductions, an analysis and clarifications of the term “typical civil
judgment enforcement case”, the characters to distinguish this type
from other types of civil judgment enforcement and point out the
meaning of defination of “typical civil judgment enforcement case”,
with an aim of improvement of the efficiency of the application and
enforcement of the law on civil judgment enforcement in practice.
enforcement, typical civil judgment
enforcement case.
Article History:
Received
Edited
Approved
: 20 Oct. 2020
: 06 Nov. 2020
: 09 Nov. 2020
hi hành án dân sự (THADS) là giai
đoạn thực thi các bản án, quyết định
phân loại thành việc THADS trọng điểm,
việc THADS tham nhũng, kinh tế. Thực tiễn
công tác THADS thời gian qua cho thấy,
trong số các loại việc THADS nêu trên nổi
bật lên nhiều việc THADS nhưng chưa được
tách lọc, thống kê, tổng hợp thành những
loại việc THADS điển hình để có dữ liệu
nghiên cứu, phân tích, đánh giá, cung cấp cơ
sở lý luận và bài học kinh nghiệm nhằm kiến
nghị hoàn thiện thể chế, nâng cao hiệu quả
thực hiện pháp luật THADS. Dưới góc độ
pháp lý, theo nghiên cứu của chúng tôi, cho
đến thời điểm hiện tại, trong hệ thống pháp
luật THADS Việt Nam cũng như trong các
công trình nghiên cứu chưa có tài liệu nào
Tcủa Tòa án, cơ quan tài phán nhằm
khôi phục lại các quyền và lợi ích hợp pháp
của các bên liên quan. Sau khi bản án, quyết
định được chuyển giao cho cơ quan
THADS, cơ quan này tiếp nhận, phân loại
và thống kê theo đơn vị “việc THADS” để
tổ chức thi hành. Việc THADS gồm việc
THADS chủ động và việc THADS theo yêu
cầu; tùy vào tính chất khó khăn, phức tạp,
giá trị phải thi hành hoặc nhằm mục đích chú
trọng nâng cao hiệu quả công tác thu hồi tài
sản cho Nhà nước trong các vụ án tham
nhũng, kinh tế mà việc THADS còn được
NLẬGHPIÊPNHCÁỨPU
19
Số 22 (422) - T11/2020
NHÀ NƯỚC VÀ PHÁP LUẬT
đề cập đến khái niệm “việc THADS điển
hình”, trừ một bài viết bàn về khái niệm và
phân tích các tiêu chí của BA điển hình đã
được công bố cách đây gần 20 năm, nhưng
bài viết lại chưa đề cập đến việc THADS
điển hình1. Do đó, việc nghiên cứu các khía
cạnh pháp lý về việc THADS điển hình dưới
đây sẽ có ý nghĩa sâu sắc cả về mặt lý luận
và thực tiễn.
công sức bỏ ra; hoặc cái làm hàng ngày theo
nghề và được trả công; hoặc đây là một từ
có tác dụng danh hóa một hoạt động, một sự
việc xảy ra (cùng với từ, hoặc tổ hợp từ hay
cấu trúc chủ ngữ - vị ngữ đứng sau làm
thành một tổ hợp có chức năng)3. “Thi
hành” là làm cho thành có hiệu lực điều đã
được chính thức quyết định4, ở đây là làm
cho những nội dung đã được quyết định
trong bản án, quyết định được thực hiện trên
thực tế.“Thi hành án” được hiểu là hoạt
động của cơ quan nhà nước có thẩm quyền
hoặc tổ chức, cá nhân tư nhân được Nhà
nước trao quyền thực hiện các thủ tục, trình
tự được pháp luật quy định nhằm đảm bảo
đầy đủ, kịp thời quyền và các nghĩa vụ của
cá nhân, tổ chức theo bản án, quyết định có
hiệu lực thi hành. “THADS” là hoạt động
đảm bảo thực hiện đầy đủ, kịp thời bản án,
quyết định về dân sự có hiệu lực thi hành
theo trình tự, thủ tục pháp luật quy định5. Từ
đó, có thể hiểu, việc THADS là các loại việc
được nhà nước trao cho Chấp hành viên,
Thừa phát lại thực hiện nhằm đảm bảo thi
hành đầy đủ, kịp thời bản án, quyết định về
dân sự có hiệu lực thi hành theo trình tự, thủ
tục pháp luật quy định.
1. Khái niệm “Việc thi hành án dân sự
điển hình”
Khoản 9 Điều 3 Luật sửa đổi, bổ sung
Luật Thi hành án dân sự năm 2014 (Luật
THADS) gián tiếp đề cập khái niệm việc
THADS thông qua quyết định THADS.
Theo đó, cách xác định số lượng “việc thi
hành án” dựa trên số lượng “Quyết định thi
hành án”. Quyết định thi hành án (chủ động
hoặc theo yêu cầu) là một văn bản do Thủ
trưởng cơ quan THADS có thẩm quyền ký
ban hành để thi hành một hoặc nhiều khoản
trong các bản án, quyết định được thi hành
theo thủ tục THADS. Quyết định của Thủ
trưởng cơ quan THADS là căn cứ pháp lý
đầu tiên trong hồ sơ thi hành án chủ động
hoặc hồ sơ thi hành án theo yêu cầu2 (đều là
bút lục số 01) và là căn cứ để Chấp hành
viên lập hồ sơ, ban hành các quyết định về
THADS để tổ chức thi hành (Điều 36 Luật
THADS, Điều 6, 7, 8 Nghị định số
33/2020/NĐ-CP).
Theo Từ điển Tiếng Việt, khái niệm
“điển hình” là một tính từ, có nghĩa là có tính
tiêu biểu nhất, biểu hiện tập trung và rõ nhất
về bản chất của một nhóm hiện tượng, đối
tượng6. Theo nghĩa của từ “việc” nêu trên
khi kết hợp với từ “THADS” và từ “điển
hình” tạo thành một tổ hợp từ “việc THADS
điển hình”. Vì vậy, có thể định nghĩa như
Dưới góc độ ngữ pháp Tiếng Việt thì
“việc THADS” là một từ ghép của từ “việc”
và từ “THADS”. “Việc” theo từ điển Tiếng
Việt có nghĩa là cái phải làm, nói về mặt
1
2
ThS. Phan Trung Hoài, Bàn về khái niệm và tiêu chí của bản án điển hình, Tạp chí Khoa học Pháp lý, số
05/2002.
Điều 30 Thông tư số 01/2016/TT-BTP ngày 01/02/2016 hướng dẫn thực hiện một số thủ tục về quản lý
hành chính và biểu mẫu nghiệp vụ trong THADS.
Hoàng Phê, Từ điển Tiếng Việt, Nxb. Đà Nẵng, Năm 2003, tr. 1115.
Hoàng Phê, tlđd, tr. 936.
Bùi Đức Tiến, Luận án Tiến sỹ: Thực hiện pháp luật về cưỡng chế THADS ở Việt Nam, Học viện Chính
trị Quốc gia Hồ Chí Minh, Năm 2018, tr. 31-32.
3
4
5
6
Hoàng Phê, tlđd, tr. 318.
NLẬGHPIÊPNHCÁỨPU
20
Số 22 (422) - T11/2020
NHÀ NƯỚC VÀ PHÁP LUẬT
sau: “Việc THADS điển hình là loại việc
THADS có tính chất tiêu biểu, đặc trưng; có
ý nghĩa đặc biệt về mặt lý luận và có giá trị
tham khảo thực tiễn trong số các loại việc
THADS do Chấp hành viên, Thừa phát lại
thi hành nhằm đảm bảo thi hành đầy đủ, kịp
thời bản án, quyết định về dân sự có hiệu lực
thi hành theo trình tự, thủ tục luật định”.
2. Đặc điểm của “Việc thi hành án dân sự
điển hình”
thời có nhiều đặc điểm như: tiêu biểu về giá
trị phải thi hành (có giá trị đặc biệt lớn hoặc
giá trị nhỏ nhưng thủ tục thi hành phức tạp,
tốn kém); tiêu biểu về chủ thể (có số lượng
đương sự đông đảo, có thể lên đến hàng trăm
người hoặc đương sự là người nước ngoài
hoặc là những người có chức vụ, quyền hạn
cao trong bộ máy nhà nước hoặc là người
thuộc diện chính sách dân tộc, tôn giáo, đối
tượng được bảo vệ đặc biệt bởi pháp luật);
điển hình về thời gian thi hành (kéo dài trong
nhiều năm, thậm chí hàng chục năm); bản
án, quyết định đã được thi hành nhưng sau
đó lại bị xử lại nhiều lần theo thủ tục phúc
thẩm, giám đốc thẩm hoặc tái thẩm; việc thi
hành chưa từng có tiền lệ hoặc chưa có quy
định của pháp luật về trình tự, thủ tục thi
hành; việc còn có nhiều quan điểm trái chiều
của các cơ quan quản lý nhà nước ở Trung
ương về luật áp dụng hoặc biện pháp thi
hành; việc THADS bị khiếu nại, tố cáo gay
gắt, phức tạp, kéo dài, gây bức xúc trong dư
luận xã hội; việc đã thi hành để lại hậu quả
đặc biệt nghiêm trọng đối với đương sự hoặc
với cơ quan nhà nước; v.v.
Tính chất điển hình còn được thể hiện
thông qua mức độ phản ánh của dư luận xã
hội (được dư luận xã hội và các phương tiện
truyền thông đề cập nhiều lần trong một thời
gian dài và được đông đảo quần chúng nhân
dân quan tâm, biết đến từ giai đoạn điều tra,
truy tố, xét xử và thi hành án). Tính chất điển
hình còn được thể hiện ở số lượng việc ít
nhưng tiêu biểu, điển hình, ví dụ, trong hàng
trăm hoặc hàng nghìn việc THADS trọng
điểm và trong hàng trăm nghìn việc THADS
thông thường mới có thể lựa chọn được một
vài việc THADS điển hình; không phải tất
cả các tỉnh, thành phố đều có thể lựa chọn
được việc THADS điển hình; không phải
mỗi năm đều có việc THADS điển hình mà
Việc THADS điển hình có các đặc điểm
sau:
Một là, việc THADS điển hình trước
tiên phải có các đặc điểm chung của việc
THADS thông thường, như: Thứ nhất, mỗi
việc THADS đều được thống kê và bắt
nguồn từ mỗi quyết định thi hành án (dù là
việc THADS trọng điểm hay việc THADS
thông thường hay việc THADS được thống
kê theo tiêu chí khác thì theo quy định hiện
hành cũng thuộc một trong hai loại quyết
định, đó là quyết định thi hành án chủ động
và quyết định thi hành án theo yêu cầu)7; Thứ
hai, các việc THADS này cơ bản đều được
thi hành theo một trình tự, thủ tục thống nhất
theo quy định của pháp luật THADS, trừ một
số loại việc thi hành án ngoài việc tuân theo
những thủ tục chung còn phải tuân theo một
số quy định riêng, ví dụ: Thi hành quyết định
về phá sản8, thi hành phán quyết của Trọng
tài thương mại; Thứ ba, việc THADS đều do
Chấp hành viên hoặc Thừa phát lại tổ chức
thi hành; Thứ tư, việc THADS đều hướng tới
mục đích chung đó là nhằm bảo đảm khôi
phục lại quyền và lợi ích hợp pháp của các
bên theo đúng quyết định của Tòa án hoặc cơ
quan tài phán trong bản án, quyết định; v.v.
Hai là, việc THADS điển hình phải là
việc có tính chất tiêu biểu, khác biệt so với
các việc THADS thông thường, được thể
hiện bởi một đặc điểm riêng rẽ hoặc đồng
7
8
Ví dụ, Mẫu số B: 01-THADS hoặc Mẫu số B: 01a-THADS (Ban hành theo Thông tư số 01/2016/TT-BTP
ngày 01/02/2016 của Bộ Tư pháp).
Điều 137 Luật THADS.
NLẬGHPIÊPNHCÁỨPU
21
Số 22 (422) - T11/2020
NHÀ NƯỚC VÀ PHÁP LUẬT
3. Phân biệt “Việc thi hành án dân sự điển
hình” với các loại việc thi hành án dân sự
khác
có thể qua nhiều năm mới có thể lựa chọn
được một vài việc THADS điển hình;…
Ba là, việc THADS điển hình phải là
những việc có ý nghĩa cả về mặt lý luận và
thực tiễn. Về lý luận, kết quả thi hành việc
THADS điển hình sẽ là cơ sở thực tiễn đánh
giá tính đúng đắn của khái niệm việc
THADS điển hình, hoàn thiện, bổ sung các
tiêu chí về việc THADS điển hình và kiến
nghị hoàn thiện cơ cấu tổ chức, chức năng,
nhiệm vụ, quyền hạn của Hội đồng Chấp
hành viên, Ban Chỉ đạo THADS Trung
ương; là cơ sở để kiến nghị hoàn thiện thể
chế về chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn của
các cơ quan tố tụng và các cơ quan có liên
quan như ngân hàng, tổ chức tín dụng, cơ
quan đăng ký đất đai, cơ quan đăng ký kinh
doanh, v.v.. Về mặt thực tiễn, nguyên nhân
của những khó khăn, hạn chế, vướng mắc
trong quá trình tổ chức thi hành các việc
THADS điển hình sẽ là cơ sở để đưa ra các
khuyến nghị, các bài học kinh nghiệm có giá
trị đối với các cơ quan quản lý nhà nước, các
doanh nghiệp, tổ chức kinh tế, xã hội... đồng
thời cũng đề xuất các giải pháp, bài học về
áp dụng pháp luật và vận dụng sáng tạo, linh
hoạt kinh nghiệm tổ chức thi hành án để tham
khảo thi hành những việc tương tự về sau;
làm rõ nhu cầu thực tiễn (số lượng, năng lực
trình độ chuyên môn và kinh nghiệm của đội
ngũ Chấp hành viên, đặc biệt là những Chấp
hành viên giỏi được đào tạo bài bản, có kinh
nghiệm thực tiễn và có bản lĩnh) để đáp ứng
yêu cầu thi hành những việc THADS điển
hình; hồ sơ việc THADS điển hình còn là
nguồn tư liệu phục vụ công tác đào tạo, bồi
dưỡng các chức danh THADS; v.v..
Hiện nay, thống kê phân loại việc
THADS được thực hiện theo Thông tư số
06/2019/TT-BTP ngày 21/11/2019 quy định
Chế độ báo cáo thống kê THADS, theo dõi
thi hành án hành chính. Ngoài ra, còn có các
tiêu chí để phân theo việc THADS trọng
điểm trên cơ sở Quyết định số 907/QĐ-
TCTHADS ngày 29/8/2016 của Tổng cục
THADS được thực hiện từ ngày ban hành
Quyết định. Hoặc trước việc gia tăng về số
lượng và mức độ nghiêm trọng của tội phạm
tham nhũng, kinh tế và hiệu quả thi hành
thấp đối với các loại việc này, cơ quan quản
lý nhà nước về THADS và cơ quan THADS
địa phương còn thống kê theo loại việc tham
nhũng, kinh tế. Ví dụ, năm 2019, tổng số
việc THADS phải thi hành liên quan đến các
vụ án tham nhũng, kinh tế là 3.295/959.508
tổng số việc phải thi hành của các cơ quan
THADS trên toàn quốc (chiếm tỷ lệ rất nhỏ
0,34%)9, trong khi đó tổng số tiền phải thi
hành là 87.393 tỷ VNĐ/251.171 tỷ VNĐ
(chiếm tỷ lệ rất cao 34,8%) trên tổng số tiền
phải thi hành10. Tương tự như vậy, năm
2020, tổng số việc THADS phải thi hành liên
quan đến các vụ án tham nhũng, kinh tế là
5.796/885.833 tổng số việc phải thi hành của
các cơ quan THADS trên toàn quốc (chiếm
tỷ lệ rất nhỏ 0,65%)11, trong khi đó tổng số
tiền phải thi hành là trên 79.086 tỷ
VNĐ/264.707 tỷ VNĐ (chiếm tỷ lệ rất cao,
gần 30%)12. Đáng chú ý, riêng trong năm
2020, chỉ tính riêng đối với án tham nhũng,
kinh tế thì số tiền thi hành xong là 15.417 tỷ
9
Trung tâm Thống kê, Quản lý dữ liệu và Ứng dụng công nghệ thông tin, Tổng cục THADS (2020), Báo cáo
số 234/BC-TKDLCN ngày 12/10/2020 về kết quả THADS 12 tháng năm 2020, tr. 3 và tr. 2 (chú thích số 4).
10 Trung tâm Thống kê, Quản lý dữ liệu và Ứng dụng công nghệ thông tin, Tổng cục THADS (2020), tlđd,
tr. 2 (chú thích số 7) và tr. 3 (chú thích số 5).
11 Trung tâm Thống kê, Quản lý dữ liệu và Ứng dụng công nghệ thông tin, Tổng cục THADS (2020), tlđd,
tr. 2-3.
12 Trung tâm Thống kê, Quản lý dữ liệu và Ứng dụng công nghệ thông tin, Tổng cục THADS (2020), tlđd,
tr. 3-4.
NLẬGHPIÊPNHCÁỨPU
22
Số 22 (422) - T11/2020
NHÀ NƯỚC VÀ PHÁP LUẬT
VNĐ/40.119 tỷ VNĐ (đạt tỷ lệ 38,43% trên
tổng số có điều kiện thi hành); số tiền
chuyển kỳ sau là 63.669 tỷ VNĐ/210.956 tỷ
VNĐ tổng số tiền chuyển kỳ sau (chiếm tỷ
lệ 30%)13.
Giữa việc THADS điển hình với việc
THADS thông thường có những điểm khác
biệt cơ bản sau đây:
Một là, căn cứ phân loại việc THADS:
Việc THADS chủ động và việc THADS theo
yêu cầu được phân loại dựa vào mục đích
của việc thi hành án, chủ thể yêu cầu thi
hành án và tính chủ động hoặc phụ thuộc khi
ra quyết định thi hành án của Thủ trưởng cơ
quan THADS (Điều 36 Luật THADS và
Thông tư số 06/2019/TT-BTP). Đối với việc
THADS trọng điểm thì căn cứ để thống kê
việc THADS là dựa vào 01 trong 09 nhóm
tiêu chí quy định tại Điều 3 Quyết định số
907/QĐ-THADS ngày 29/8/2016 của Tổng
cục THADS quy định về tiêu chí xác định
việc THADS trọng điểm, đó là:
Tiêu chí 1: Khi tổ chức thi hành án phát
sinh vấn đề phức tạp liên quan đến chính
sách dân tộc, tôn giáo của Đảng và Nhà
nước;
Tiêu chí 2: Các vụ việc THADS mà
Lãnh đạo Đảng, Nhà nước, Lãnh đạo Bộ Tư
pháp, Lãnh đạo địa phương đã có văn bản
chỉ đạo giải quyết;
Tiêu chí 3: Việc THADS có quan điểm
khác nhau giữa các cơ quan nhà nước có
thẩm quyền, có tình huống pháp lý mà pháp
luật chưa quy định, quy định chưa cụ thể
hoặc pháp luật có mâu thuẫn, xung đột, đã
tổ chức họp liên ngành nhưng chưa thống
nhất được quan điểm giải quyết; việc
THADS chưa nhận được sự đồng thuận của
cấp ủy, chính quyền địa phương về việc xét
xử, thi hành án;
Tiêu chí 4: Khi tổ chức cưỡng chế có sự
chống đối quyết liệt của đương sự, người có
quyền lợi, nghĩa vụ liên quan, ảnh hưởng
đến tình hình an ninh chính trị, trật tự an toàn
xã hội tại địa phương và việc cưỡng chế đã
được tạm dừng;
Tiêu chí 5: Có vi phạm các quy định của
pháp luật trong quá trình tổ chức thi hành án,
đã phát sinh hoặc có thể phát sinh hậu quả
phức tạp, khó khắc phục;
Tiêu chí 6: Cần giải quyết các quyền lợi
của tập thể người lao động trong trường hợp
tổ chức cưỡng chế đối với người phải thi
hành án là các doanh nghiệp, có ảnh hưởng
đến quyền và lợi ích hợp pháp của người lao
động;
Tiêu chí 7: Bản án, quyết định của TA
hoặc Trọng tài thương mại, Hội đồng xử lý
vụ việc cạnh tranh tuyên không rõ, khó thi
hành, cơ quan THADS hoặc đương sự đã có
yêu cầu giải thích nhưng cơ quan có thẩm
quyền chậm trả lời theo quy định tại khoản
2 Điều 179 Luật THADS hoặc đã có văn bản
trả lời nhưng chưa rõ;
Tiêu chí 8: Việc thi hành các bản án liên
quan đến tội phạm về tham nhũng thuộc diện
án trọng điểm mà Ban Chỉ đạo Trung ương
về phòng, chống tham nhũng hoặc Thành ủy,
Tỉnh ủy theo dõi, chỉ đạo;
Tiêu chí 9: Các việc THADS khác mà
Thủ trưởng cơ quan THADS xét thấy cần
đưa vào danh sách việc THADS trọng điểm.
Hiện nay, pháp luật chưa quy định cụ
thể về tiêu chí xếp loại việc THADS tham
nhũng, kinh tế, nhưng có thể hiểu, đó là việc
THADS tổ chức thi hành các bản án về tham
nhũng, kinh tế. Thông thường, đây là những
vụ việc có giá trị lớn, tính chất phức tạp, kéo
dài, khó thi hành, người phải thi hành án
thường là những chủ thể đặc biệt. Khác với
13 Trung tâm Thống kê, Quản lý dữ liệu và Ứng dụng công nghệ thông tin, Tổng cục THADS (2020), tlđd,
tr. 4.
NLẬGHPIÊPNHCÁỨPU
23
Số 22 (422) - T11/2020
NHÀ NƯỚC VÀ PHÁP LUẬT
căn cứ phân loại của việc THADS chủ động,
việc THADS theo yêu cầu, việc THADS
trọng điểm, việc THADS tham nhũng, kinh
tế, việc THADS điển hình dựa vào tính chất
tiêu biểu, đặc điểm đặc trưng của việc
THADS. Việc THADS điển hình có thể dựa
vào 03 nhóm tiêu chí: Thứ nhất, căn cứ vào
thực trạng quy định của pháp luật (những
việc thuộc tiêu chí thứ 3 và tiêu chí thứ 7
việc THADS trọng điểm); Thứ hai, căn cứ
vào thực trạng tổ chức thi hành án (những
việc thuộc tiêu chí thứ 4, tiêu chí thứ 5, tiêu
chí thứ 6 việc THADS trọng điểm); Thứ ba,
căn cứ vào đặc điểm, tính chất của đương sự,
bản án, quyết định (những việc thuộc các
tiêu chí 1, 2, 8 và tiêu chí thứ 9 của việc
THADS trọng điểm); Thứ tư, đặc điểm, tính
chất tiêu biểu của việc THADS tham nhũng,
kinh tế.
Hai là, loại việc THADS theo mỗi cách
phân loại: Việc thi hành án chủ động và việc
thi hành án theo yêu cầu được thống kê theo
13 nhóm việc THADS, đó là: dân sự; kinh
doanh, thương mại; tín dụng; dân sự trong
hình sự (tội phạm chức vụ, các tội xâm phạm
trật tự quản lý kinh tế và các loại tội phạm
khác); dân sự trong hành chính; hôn nhân và
gia đình; lao động; phá sản; trọng tài thương
mại; vụ việc cạnh tranh và loại khác14.
rà soát, cập nhật và báo cáo Tổng Cục trưởng
Tổng cục THADS kết quả giải quyết các
việc THADS trọng điểm đã được phê duyệt;
đề xuất đưa ra khỏi danh sách các việc đã
được giải quyết xong hoặc không còn phù
hợp với tiêu chí đã được xác định; để xuất
bổ sung vào danh sách những việc mới phát
sinh. Thời hạn thực hiện việc báo cáo, thống
kê việc THADS trọng điểm thực hiện theo
quy định tại Thông tư số 08/2015/TT-BTP
ngày 26/6/2015 (được sửa đổi, bổ sung bởi
Thông tư số 06/2019/TT-BTP).
Xét về số lượng, số việc THADS thông
thường được thụ lý hàng năm được thống kê
theo Thông tư số 06/2019/TT-BTP đang tiến
tới con số gần 1.000.000 việc; việc THADS
trọng điểm, trong những năm gần đây, dao
động khoản từ 1.000 đến 3.000 việc; tỷ lệ
giữa tổng số việc THADS trọng điểm/tổng
số việc THADS của cả nước trong năm 2018
là khoảng 0,1% (1.300/927.000); năm 2017
là khoảng 0,2% (2.000/882.000); năm 2016
là khoảng 0,3% (2.600/836.000)15. Do đó,
hàng năm, số lượng việc THADS điển hình
có thể chỉ dừng lại con số 1% trên tổng số
việc THADS trọng điểm (tức là khoảng từ
10 đến 30 việc), tương đương với 0,1%-
0,3% tổng số việc THADS thông thường.
Như vậy, số lượng việc THADS điển hình
chỉ chiếm tỷ lệ rất nhỏ, rất ít so với số việc
THADS thông thường cũng như so với số
việc THADS trọng điểm nhưng có giá trị đặc
biệt lớn về kinh tế, có giá trị phổ biến và tính
kế thừa, giáo dục cao.
Đối với việc THADS trọng điểm, hiện
có 09 loại nhóm việc THADS trọng điểm
tương ứng với 09 tiêu chí được nêu ở trên.
Hàng năm, Cục trưởng các cơ quan THADS
chỉ đạo rà soát, lập danh sách việc THADS
trọng điểm trên địa bàn trình Tổng Cục
trưởng Tổng cục THADS để xem xét, ra
quyết định phê duyệt. Đồng thời, Cục trưởng
Ba là, mục đích của từng cách phân loại
việc THADS: Phân loại việc THADS chủ
động và việc THADS theo yêu cầu là cách
14 Biểu số 01/KT-THA ban hành kèm theo Thông tư số 06/2019/TT-BTP ngày 21/11/2019.
15 Thanh Hà, Phê duyệt danh sách việc thi hành án dân sự trọng điểm năm 201,
18, truy cập ngày 03/11/2020 và các Báo cáo của Chính phủ về công tác thi hành án các năm 2016, 2017,
2018, 2019, 2020 và Báo cáo số 234/BC-TKDLCN ngày 12/10/2020 của Trung tâm Thống kê, Quản lý
dữ liệu và Ứng dụng công nghệ thông tin, Tổng cục THADS (kết quả sử dụng trong bài viết được lấy với
số gần đúng).
NLẬGHPIÊPNHCÁỨPU
24
Số 22 (422) - T11/2020
NHÀ NƯỚC VÀ PHÁP LUẬT
thống kê việc THADS truyền thống, đã được
áp dụng từ khá lâu trong công tác quản lý
nhà nước về THADS. Đây là cách thống kê
số liệu đặc trưng, toàn diện, đầy đủ và quan
trọng nhất về tất cả các loại việc phát sinh
trong hoạt động THADS, nó chứa đựng đầy
đủ mục đích, ý nghĩa của toàn bộ hoạt động
THADS. Đây là cơ sở để đánh giá kết quả
thi hành án, tình hình tổ chức, hoạt động của
các cơ quan THADS, Chấp hành viên và các
công chức khác trong các kỳ báo cáo, năm
báo cáo; là căn cứ để lập kế hoạch thi hành
án và giao chỉ tiêu, nhiệm vụ thi hành án
hàng năm cho các cơ quan THADS và Chấp
hành viên; là cơ sở để phân bổ biên chế;
đánh giá, quy hoạch, bổ nhiệm, bổ nhiệm lại
đối với công chức lãnh đạo, quản lý; đào tạo,
bồi dưỡng, luân chuyển, điều động, miễn
nhiệm Chấp hành viên và công chức của cơ
quan THADS; là căn cứ tính chỉ tiêu hoàn
thành nhiệm vụ và tổng hợp, bình xét thi
đua, khen thưởng đối với cơ quan THADS
và Chấp hành viên; v.v..
Mục đích của phân loại việc THADS
trọng điểm là nhằm giải quyết dứt điểm các
loại việc THADS này và đưa ra khỏi danh
sách các việc THADS trọng điểm đã được
giải quyết xong hoặc không còn phù hợp với
tiêu chí được xác định; đề xuất bổ sung vào
danh sách những việc THADS trọng điểm
mới phát sinh.
Lựa chọn việc THADS điển hình nhằm
mục đích xây dựng một số hồ sơ mẫu về các
việc THADS điển hình; đề xuất hệ các giải
pháp và các bài học kinh nghiệm từ thực tiễn
thi hành việc THADS điển hình; đề xuất ban
hành quyết định của Tổng Cục trưởng Tổng
cục THADS về tiêu chí việc THADS điển
hình để có biện pháp tập trung giải quyết và
nâng cao hiệu quả thi hành những loại việc
này trong tương lai. Về lâu dài, sẽ xây dựng
quy trình lựa chọn, công bố và áp dụng hồ
sơ việc THADS điển hình trong toàn bộ
ngành THADS trên phạm vi cả nước.
4. Ý nghĩa của việc xác định “Việc thi
hành án dân sự điển hình”
Một là, thực tế đã có nhiều việc THADS
được xem là điển hình đã được thi hành
thành công16 nhưng cho đến nay chưa có tài
liệu nào tổng kết, đúc rút kinh nghiệm cho
việc thi hành các việc THADS điển hình về
sau. Việc tập hợp, nghiên cứu các việc
THADS điển hình sẽ giúp phát hiện ra
những sai sót, những “khoảng trống pháp lý”
cần phải bổ sung, hoàn thiện trong quy trình
thi hành án, tìm ra những “điểm nghẽn” dẫn
đến quy trình thi hành án bị kéo dài, ảnh
hưởng đến quyền cơ bản của con người và
chính sách thu hút đầu tư nước ngoài vào
Việt Nam.
Hai là, từ yêu cầu thực tiễn, để nâng cao
hiệu quả thi hành các việc THADS điển hình
nói riêng cũng như nâng cao hiệu quả thi
hành án nói chung cần có sự đánh giá toàn
diện, xuyên suốt toàn bộ các việc THADS
còn vướng mắc, tồn đọng, kéo dài, để cùng
tư duy, nhận định những vấn đề còn tồn tại,
hạn chế trong hệ thống, từ tất cả các “mắt
xích” trong hoạt động thi hành án, làm cơ sở
cho việc xây dựng Luật THADS toàn diện,
hiệu quả hơn nữa. Do đó, việc nghiên cứu đề
xuất tiêu chí việc THADS điển hình, đồng
thời xây dựng hồ sơ việc THADS điển hình
sẽ mang lại ý nghĩa mang tính thực tiễn-lý
luận cao; đề xuất rút ngắn thời gian, đơn giản
hóa trình tự, thủ tục thi hành án, đặc biệt là
việc THADS điển hình.
Ba là, trong THADS có những vụ việc
trọng điểm, phức tạp, kéo dài, có giá trị phải
thi hành lớn, đặc biệt lớn hoặc mặc dù giá trị
16 Ví dụ, vụ Epco - Minh Phụng phải thi hành trên 4000 tỷ đồng, vụ Tân Trường Sanh phải thi hành trên
1000 tỷ đồng.
NLẬGHPIÊPNHCÁỨPU
25
Số 22 (422) - T11/2020
NHÀ NƯỚC VÀ PHÁP LUẬT
không lớn nhưng quá trình tổ chức thi hành
rất khó khăn, phức tạp, tốn kém; việc thi
hành những việc như vậy là chưa từng có
tiền lệ; chưa có văn bản pháp luật quy định
về trình tự, thủ tục thi hành bản án, quyết
định, trong khi về mặt nguyên tắc thì mọi
bản án, quyết định đã có hiệu lực đều phải
được thi hành. Đứng trước thực tế khó khăn
này đòi hỏi Chấp hành viên phải có những
kỹ năng, biện pháp nghiệp vụ và áp dụng
sáng tạo pháp luật để tổ chức thi hành bản
án, quyết định, bảo vệ quyền và lợi ích hợp
pháp cho các bên đương sự. Vậy, trong
những trường hợp này với những việc như
vậy được tổ chức thi hành có hiệu quả có thể
trở thành những việc “thi hành án lệ“ không?
Việc Chấp hành viên áp dụng sáng tạo, linh
hoạt các biện pháp kỹ năng, nghiệp vụ mà
chưa được pháp luật quy định nhằm thi hành
bản án, quyết định, bảo vệ hài hòa lợi ích của
các bên có được xem là đã áp dụng lẽ công
bằng không? Hay nói cách khác, Chấp hành
viên có được áp dụng lẽ công bằng trong tổ
chức thi hành bản án, quyết định khi pháp
luật chưa quy định hoặc quy định còn mâu
thuẫn, chưa rõ ràng hay không? Chấp hành
viên có được áp dụng các nguyên tắc cơ bản
trong tổ chức thi hành bản án, quyết định khi
việc áp dụng các nguyên tắc THADS không
có kết quả? Đây là những vấn đề lớn, mới và
có tính học thuật cao, cần phải tiếp tục
nghiên cứu, áp dụng trong lĩnh vực THADS,
đặc biệt trình tự, thủ tục thi hành việc
THADS điển hình.
ngành TA là “Bản án, Quyết định” với đơn
vị thống kê của ngành THADS là “việc
THADS”. Sau một thời gian thực hiện Luật
THADS đã phát sinh một số bất cập như Tòa
án không nắm được các bản án, quyết định
mà Tòa án đã tuyên có được chấp hành đầy
đủ hay không. Pháp luật hiện hành quy định
cơ quan THADS khi ra quyết định về thi
hành án phải “gửi cho Viện kiểm sát cùng
cấp” chứ không gửi cho Tòa án nhân dân.
Một số bản án, quyết định của Tòa án tuyên
không rõ ràng, không khả thi nên khó thi
hành; một số Tòa án vì một lý do nào đó nên
chậm trả lời hoặc không trả lời yêu cầu cơ
quan THADS về giải thích bản án đã làm
cho việc thi hành án gặp không ít khó khăn.
Ngược lại, cũng có quan điểm cho rằng, cần
phải xác định cụ thể trách nhiệm của cơ quan
THADS trong những trường hợp bản án,
quyết định tuyên đã rõ ràng nhưng có yêu
cầu Tòa án giải thích, sửa chữa, bổ sung.
Điều này cho thấy sự cần thiết phải làm rõ
tính hiệu quả trong công tác phối hợp liên
ngành giữa cơ quan Tòa án và cơ quan
THADS. Thực tế có thể sẽ có việc THADS
điển hình liên quan đến các khái niệm như
“bản án tuyên không rõ, án khó thi hành”.
Vậy, lý do và giải pháp là gì, liệu có mối liên
hệ nào giữa tính chất điển hình trong việc
THADS với tính chất điển hình trong cùng
bản án, quyết định đã được tuyên trước đó?
Quy định của pháp luật về vấn đề này như
thế nào, trách nhiệm của mỗi cơ quan cũng
như cơ chế phối hợp giữa ngành Tòa án và
ngành THADS cũng cần phải tiếp tục nghiên
Bốn là, làm rõ mối liên hệ giữa số lượng
và tính chất của đơn vị được thống kê của
cứu để tìm ra giải pháp cho vấn đề này
n
17 Điều 45, Bộ luật Tố tụng dân sự 2015: “Lẽ công bằng được xác định trên cơ sở lẽ phải được mọi người
trong xã hội thừa nhận, phù hợp với nguyên tắc nhân đạo, không thiên vị và sự bình đẳng về quyền và
nghĩa vụ của các đương sự trong vụ việc dân sự đó”.
18 Điều 38 Luật THADS.
19 Hương Bằng, “Chật vật“ với các bản án tuyên không rõ”; https://baophapluat.vn/tu-phap/chat-vat-voi-cac-
ban-an-tuyen-khong-ro-353683.html; ngày đăng 19/11/2017, truy cập ngày 01/11/2020.
20 ThS. Chu Thành Quang & Phùng Thị Hoàn, tlđd, tr. 134.
NLẬGHPIÊPNHCÁỨPU
26
Số 22 (422) - T11/2020
8 trang
20/04/2022
2360
Bạn đang xem tài liệu "Việc thi hành án dân sự điển hình", để tải tài liệu gốc về máy hãy click vào nút Download ở trên
File đính kèm:
- viec_thi_hanh_an_dan_su_dien_hinh.pdf
