Tiểu luận Quan hệ sản xuất nông nghiệp trong nền kinh tế chuyển đổi. Ý nghĩa và định hướng vân dụng cho Việt Nam

MỤC LỤC

MỞ ĐẦ U ....................................................................................................................2

Chương I. Quan hệ sản xuất nông nghiệp trong nền kinh tế chuyển đổi ............3

1.1. Quan niệm về nền kinh tế chuyển đổ i ..............................................................3

1.2. Đặc thù quan hệ sản xuất nông nghiệp trước chuyển đổ i ..............................4

1.3. Quan hệ sản xuất nông nghiệp trong nền kinh tế chuyển đổi........................8

1.3.1 Cải cách quan hệ sở hữu đất đai ở Liên bang Ng a .......................................9

1.3.2. Sự biến đổi của QHSH đất đai và hình thức kinh doanh nông nghiệp ở một

số nước Đông Âu.......................................................................................................13

1.3.3. Các hình thức kinh doanh nông nghiệp trong nền kinh tế chuyển đổi .......14

Chương II. Ý nghĩa và định hướng vận dụng cho Việt Nam

2.1. Ý nghĩa ..............................................................................................................17

2.1.1. Về xác định mục tiêu của cải cách ruộng đất .............................................17

2.1.2. Về xây dựng thể chế của cải cách ruộng đấ t ..............................................17

2.1.3. Chú trọng phát triển khoa học&công nghệ, chuyển dịch cơ cấu sản xuất

nông nghiệp ..............................................................................................................18

2.1.4. Về hình thành và phát triển những chủ thể và hình thức kinh doanh mới

trong nông nghiệ p .....................................................................................................18

2.1.5. Về chính sách hỗ trợ sản xuất nông nghiệp của nhà nước trong quá trình

chuyển đổi .................................................................................................................19

2.2. Định hướng vận dụng cho Việt Nam khi nghiên cứu quan hệ sản xuất nông

nghiệp trong các nền kinh tế chuyển đổi. .............................................................21

TÀI LIỆU THAM KHẢ O ......................................................................................30

1

MỞ ĐẦU

Những thập niên cuối cùng của TK XX các nước khu vực Trung- Đông

Âu và Châu Á đã diễn ra quá trình chuyển đổi từ nền kinh tế kế hoạch hóa tập

trung sang nền kinh tế thị trường của hơn 30 nước trên thế giới. Quá trình

chuyển đổi ấy với nhiều nội dung khác nhau trong đó một trong những nội

dung quan trọng là chuyển đổi kinh tế nông nghiệp trong nền kinh tế chuyển

đổi.

Việt Nam bước vào thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội xuất phát điểm

từ một nước nông nghiệp nghèo nàn lạc hậu. Đại bộ phận dân số sống ở nông

thôn và làm nông nghiệp, số hộ nghèo ở nông thôn còn nhiều, chênh lệch về

thu nhập và mức sống giữa nông thôn và thành thị ngày càng lớn cản trở sự

phát triển kinh tế xã hội, làm phát sinh nhiều tiêu cực, tệ nạn trong xã hội... Vì

vậy, có thể nói chuyển đổi kinh tế nông nghiệp là vô cùng cần thiết. Đó cũng

là lý do tại sao tác giả lại chọn đề tài: “Quan hệ sản xuất nông nghiệp trong

nền kinh tế chuyển đổi. Ý nghĩa và định hướng vân dụng cho Việt Nam”

làm tiểu luận.

Trên cơ sở lý luận về kinh tế chuyển đổi, đặc thù của quan hệ sản xuất

nông nghiệp học viên rút ra ý nghĩa và định hướng vận dụng của Việt Nam.

Phương pháp nghiên cứu được sử dụng chủ yếu của đề tài là các phương pháp

nghiên cứu của khoa học chuyên ngành kinh tế chính trị như trừu tượng hóa

khoa học, logic kết hợp lịch sử, phân tích, thống kê. Đồng thời dựa trên cơ sở

phương pháp luận của Chủ nghĩa Mác – Lênin như: duy vật biện chứng, duy

vật lịch sử và các quan điểm đường lối phát triển kinh tế của Đảng Cộng sản

Việt Nam và một số phương pháp nghiệp vụ khác nhằm phân tích và làm rõ

hơn những vấn đề lý luận và thực tiễn .

2

Chương I. QUAN HỆ SẢN XUẤT NÔNG NGHIỆP

TRONG NỀN KINH TẾ CHUYỂN ĐỔI

1.1. Quan niệm về nền kinh tế chuyển đổi

Những thập niên cuối cùng của thế kỷ XX được ghi dấu bởi sự xuất hiện

dạng đặc thù kinh tế – nền kinh tế quá độ, gắn với sự chuyển đổi từ nền kinh

tế kế hoạch hóa sang nền kinh tế thị trường diễn ra trong nhiều nước đã từng

lựa chọn con đường xã hội chủ nghĩa với mô hình nền kinh tế kế hoạch hóa

tập trung. Được áp dụng và thực hiện ở Liên Xô, một số nước Đông Âu,

Trung Quốc, Bắc Triều Tiên, Cu Ba, Lào, Việt Nam và một số nước thuộc thế

giới thứ ba.

Quá trình chuyển đổi mô hình kinh tế đã chịu ảnh hưởng mạnh bởi các

điều kiện kinh tế xã hội của mỗi nước. Do điều kiện mỗi nước khác nhau nên

quá trình chuyển đổi từ nền kinh tế kế hoạch hóa tập trung sang kinh tế thị

trường của mỗi nước cũng được áp dụng mô hình kinh tế chuyển đổi khác

nhau. Chẳng hạn Liên Bang Nga và một số nước Đông Âu, Nam Tư thực hiện

quá trình chuyển đổi kinh tế nhanh hơn và quyết liệt hơn. Trung Quốc và

Việt Nam thực hiện quá trình chuyển đổi theo từng giai đoạn, từng bước, từng

thời kỳ nhất định. Từ đó hình thành những nền kinh tế chuyển đổi là nền kinh

tế chuyển từ mô hình nền kinh tế kế hoạch hóa tập trung sang mô hình mô

hình kinh tế thị trường trên cả hai phương diện lực lượng sản xuất và quan hệ

sản xuất.

Nền kinh tế chuyển đổi, xét về bản chất nội dung là tình trạng đặc biệt và

hình thức đặc thù của sự thay đổi của hệ thống kinh tế - xã hội trong thời kỳ

quá độ từ nấc thang cũ sang nấng thang mới. Nền kinh tế chuyển đổi đặc

trưng như là tình trạng “trung gian”, “giao thời” từ hệ thống kinh tế - xã hội

cũ sang hệ thống kinh tế - xã hội mới. Đây cũng là thời kỳ của những chuyển

đổi cách mạng, bước ngoặt, những cải tạo gốc rễ của cả đời sống xã hội và tư

tưởng… Nó chịu sự tác động mạnh mẽ của các nhân tố bên ngoài hệ thống và

3

các quy luật nằm ngoài hệ thống, để có thể chuyển sang hệ thống kinh tế - xã

hội mới.

Vì vậy, vai trò “bà đỡ”, “mở đường” của các thành tố tư tưởng, chính trị,

chính sách... (thuộc kiến trúc thượng tầng) có ảnh hưởng mạnh trong nền kinh

tế chuyển đổi.

Quá trình chuyển đổi kinh tế còn là một thời kỳ lịch sử lâu dài, phức tạp

và đa dạng. Ở đó diễn ra sự hình thành và phát triển của hệ thống KH – XH

mới và sự suy tàn của hệ thống kinh tế – xã hội cũ.

1.2. Đặc thù quan hệ sản xuất nông nghiệp trước chuyển đổi

Có lẽ không ở đâu trên thế giới, nông dân được tổ chức chặt chẽ như ở

các nước xã hội chủ nghĩa trước đây với cả mục tiêu quản lý chính trị và kế

hoạch hóa kinh tế. Tại Liên Xô, chương trình tập thể hóa bắt đầu từ năm 1929

đến 1937, có 99% nông dân đã trở thành nông trang viên và nông trường viên.

Trong quá trình phát triển, rất nhiều nông trang tập thể chuyển dần cung

cách quản lý sang hình thức nông trường với đời sống và cung cách làm việc

như công nhân nông nghiệp. Mặc dù quy mô các đơn vị này rất lớn, được đầu

tư trang bị và kết cấu hạ tầng lớn từ ngân sách chính phủ, nhân viên được

hưởng chế độ lương và phúc lợi xã hội, nhưng cách quản lý này không còn

phù hợp với sản xuất nông nghiệp. Có thể nói các nước có nền kinh tế chuyển

đổi thực hiện ở lĩnh vực nông nghiệp rất khó khăn trong việc áp dụng cơ chế

kinh tế thị trường trong hai lĩnh vực nhạy cảm là lương thực và đất đai.

Trong quá trình xây dựng chủ nghĩa xã hội đã hình thành tổ hợp kinh tế

nông – công nghiệp với ba lĩnh vực cơ bản: chế tạo máy cho sản xuất nông

nghiệp, công nghiệp thực phẩm; công nghiệp hóa chất, sản xuất thức ăn chăn

nuôi; hệ thống dịch vụ nông nghiệp, tưới tiêu; trồng trọt, chăn nuôi, lâm

nghiệp, thủy sản; công nghiệp chế biến, vận chuyển, bảo quản, tiêu thụ nông

sản.

4

Thực tiễn cho thấy, Liên Xô, Cộng Hòa Dân Chủ Đức, Tiệp Khắc là

những nước chủ nghĩa xã hội có nền kinh tế kỹ thuật hiện đại nhất trong các

nước chủ nghĩa xã hội .

Đặc biệt là Liên Xô đã cung cấp cho các nước chủ nghĩa xã hội khác

những tư liệu sản xuất và tư liệu sinh hoạt, các thiết bị máy móc, quặng sắt,

than, dầu, lương thực, thực phẩm, vay vốn với lãi suất thấp… tạo điều kiện

cho các nước xây dựng chủ nghĩa xã hội . Bởi vì, các nước chủ nghĩa xã hội

còn lại đều xuất phát từ nền kinh tế nông nghiệp lạc hậu, sản xuất nhỏ là

phổ biến. Hình thành hệ thống đào tạo nhân lực cho tổ hợp này với xu hướng

giảm về tỷ trọng. Trong thời kỳ chuyển đổi kinh tế cần cải cách quan hệ sở

hữu, trước hết về đất nông nghiệp

Trước chuyển đổi quan hệ sản xuất nông nghiệp dựa trên sở hữu nhà

nước về đất đai và tập thể về những tư liệu sản xuất khác, xóa bỏ quan hệ thị

trường, các chủ thể kinh doanh chủ yếu là nông trường, hợp tác xã , nông

trang. Liên Xô và Mông Cổ thực hiện quốc hữu hóa ruộng đất để xây dựng

nông trường; chỉ dành một phần nhỏ 14% chia cho nông dân sử dụng, chứ

không có quyền sở hữu.Còn các nước: Chdc Đức, Ba Lan, Trung Quốc, Việt

Nam thì tiến hành cải cách ruộng đất . Nghĩa là, sau khi xóa bỏ chế độ sở hữu

ruộng đất của địa chủ thì đem chia ruộng đất cho nông dân vừa sở hữu vừa

sử dụng, đáp ứng yêu cầu: “người cày có ruộng”. Để nâng cao trình độ kỹ

thuật của sản xuất ở Liên Xô đã thành lập những trạm máy kéo hỗ trợ nông

trang. Sở hữu tập thể thể hiện phi hiệu quả, trong khi kinh tế trang trại ở các

nước Tư bản công nghiệp phát triển lại có hiệu quả.

* Về cơ chế kinh tế hợp tác hóa

- Hợp tác hóa ở các nước tư bản công nghiệp chỉ thực hiện ở các khâu

đầu vào và đầu ra của sản xuất. Hợp tác hóa ở các nước chủ nghĩa xã hội

thực hiện từ khâu đầu đến khâu cuối dưới sự chỉ đạo của nhà nước, chính

quyền địa phương thông qua công cụ kế hoạch hóa tập trung cao độ, với nhiều

chỉ tiêu pháp lệnh, mệnh lệnh về: sản xuất , sản lượng, chủng loại; phân phối,

5

trao đổi, giá thu mua, tiền công và tiêu dùng trong toàn xã hội cũng như từng

ngành, từng lĩnh vực. trong thời kỳ này, các quan hệ hàng hóa – tiền tệ bị coi

nhẹ hoặc bị phủ nhận; nền kinh tế mang tính trao đổi hiện vật trực tiếp; hạch

toán kinh tế được thực hiện, nhưng mang tính chất hình thức;

=> cơ chế kinh tế hợp tác quản lý theo chế độ tập trung quan liêu, báo

cấp được thực hiện phổ biến.

Do đặc điểm lịch sử cụ thể của mỗi nước khác nhau nên quá trình hợp

tác hóa ở các nước cũng khác nhau: đối với các nước đã xây dựng cơ bản kết

cấu kinh tế – xã hội nhất định, công nghiệp hóa cơ bản (Như Liên Xô ,

CHDC Đức, Tiệp Khắc), thì hợp tác hóa thường gắn với cơ giới hóa. Đối với

các nước xuất phát từ nền kinh tế nông nghiệp lạc hậu (Trung Quốc, Chdcnd

Triều Tiên, Việt Nam), thì hợp tác hóa được tiến hành trước cơ giới hóa, song

song với thủy lợi hóa, cải tiến kỹ thuật…

+ Về hình thức hợp tác hóa nông nghiệp:

Liên xô và một số nước Đông Âu có hình thức tổ cày chung, nông

trang tập thể…Trung Quốc có các hình thức tổ đổi công, hợp tác xã bậc thấp,

hợp tác xã bậc cao, công xã nhân dân. Việt Nam có hình thức tổ đổi công,

hợp tác xã bậc thấp và hợp tác xã bậc cao.

Đến đầu những năm 1960, đa số các nước chủ nghĩa xã hội đã cơ bản

hoàn thành hợp tác hóa nông nghiệp (tỷ lệ tb 90% hộ nông dân tham gia hợp

tác xã ). Như vậy, quan hệ sản xuất chủ nghĩa xã hội trong nông nghiệp được

hình thành, nhưng chủ yếu mới thay đổi từ chế độ tư hữu thành chế độ sở hữu

tập thể về tư liệu sản xuất. Song, do thực hiện chủ quan, nóng vội trong thời

gian ngắn, phong trào hợp tác hóa nông nghiệp, cũng như kinh tế hợp tác xã

không vững chắc, hiệu quả trong thời gian ngắn và kém hiệu quả nếu duy trì

lâu dài…

- Nguyên nhân hiệu quả thấp:

+ Chưa tìm ra sự kết hợp hài hòa giữa sở hữu nhà nước về đất đai, kỹ

thuật và sở hữu tập thể.

6

+ Nhà nước thực thi các chính sách buộc nông nghiệp, nông dân phục

vụ sự nghiệp công nghiệp hóa, quân sự hóa nền kinh tế .

+ Biểu hiện của nền kinh tế : tính thiếu hụt về sản phẩm tiêu dùng.

* Tác động của đổi mới chính sách đối với nông nghiệp:

Trong nền kinh tế kế hoạch hóa tập trung : Được vận hành theo cơ chế

hành chính mệnh lệnh không cho phép phân bổ sử dụng vốn đầu tư hợp lý;

Việc cấp hộ chiếu cho nông dân gây ra xu thể chảy máu nhân lực từ nông

thôn ra thành thị, làm cho nông nghiệp khủng hoảng nghiêm trọng: Gia tăng

mâu thuẫn giữa sở hữu nhà nước, sở hữu tập thể và sở hữu tư nhân. Trình độ

sản xuất nông nghiệp thấp, giá thu mua nông sản thấp, năng suất, tiền công

thấp, quản trị yếu kém, xuất hiện xu thế bỏ hoang đất nông nghiệp; nhận thức

về công bằng trong sản xuất và phân phối gây cản trở sáng kiến cá nhân.

Nông nghiệp còn có đặc thù về tính mùa vụ, dễ tổn thương khi thời tiết khí

hậu thay đổi. Không thực hiện quản lý giá cả theo thị trường nên làm giảm

cầu về nông sản, hạ tầng nông nghiệp thấp kém, thể chế chưa hoàn thiện,

không hấp dẫn đầu tư. Xu hướng đầu cơ đất, mở cửa thị trường nông sản

trong điều kiện sức cạnh tranh của doanh nghiệp nông nghiệp thấp. Nhiều

doanh nghiệp thua lỗ, tài chính doanh nghiệp bất ổn (Ở Nga 90% doanh

nghiệp thua lỗ trong khi trung bình trong nền kinh tế là 40%).

Khi tổng bí thư Goocbachop tiến hành cải cách kinh tế trong thập kỷ

1980, Liên Xô đã bắt đầu áp dụng chính sách khoán cho đội sản xuất có

quy mô 10 – 30 lao động , nhằm tạo động lực mới cho nông dân. Cách quản

lý của nông trang tập thể, nông trường quốc doanh, hợp tác xã không huy

động được tinh thần hăng say sản xuất của người lao động và nông dân.

Sau 1987, chủ trương khoán hộ và giao đất tập thể cho nông dân được

hợp thức hóa, tỷ lệ nông trang viên tham gia cơ chế khoán đến đội sản xuất

chỉ tăng từ 10% - 30%. sản xuất nông nghiệp tăng lên đáng kể nhưng chưa

tạo được sự đột phá lớn trong sản xuất vì còn vướng bởi thương mại (lưu

thông hàng hóa) chưa được tự do hóa. nhà nước tiếp tục nắm kế hoạch sản

7

xuất, đầu tư, quản lý phân phối vật tư và quyết định giá nông sản. Đến thập kỷ

1980, năng suất lao động của nông trang viên Liên Xô chỉ bằng 1/10 nông

dân trong các trang trại của Mỹ, cũng giống như xã viên hợp tác xã ở Việt

Nam mọi sức lực chỉ chăm chút cho mảnh đất “tăng gia của gia đình”. Cuối

thập kỷ 1980, 3% “diện tích phụ gia đình” đã đóng góp tới 25% tổng sản

lượng nông nghiệp.

Đến cuối năm 1990, Liên Xô ban hành Luật nông hộ cho phép nông hộ

tư nhân được hoạt động, được thuê lao động , được sản xuất và bán sp ra thị

trường song song với nông trang, nông trường. sản xuất lương thực sau thời

gian khởi sắc, Liên Xô quay lại tư túc lương thức và cuối cùng phải nhập

khẩu. Cho đến khi Liên Xô tan vỡ, nông sản thế giới rẻ hơn tràn vào, IMF và

các tổ chức quốc tế buộc Nga phải cắt giảm trợ cấp cho nông nghiệp, nông

dân lại chưa quen với sự cạnh tranh trên thị trường tự do, giảm giá thành, tăng

chất lượng nông sản… Nông dân thiếu vốn, vật tư, phân bón, máy móc không

có vật tư thay thế, đất canh tác giảm nhanh, sản xuất nông nghiệp suy giảm.

Khi chuyển sang cơ chế thị trường, tổ chức lại nông nghiệp với mục tiêu

kinh tế là chính, Tổng thống Nga: Ensin chủ trương tái cấu trúc theo hướng

thương mại hóa (lưu thông hàng hóa) mà không làm thay đổi toàn bộ quan hệ

sản xuất ở nông thôn.

1.3. Quan hệ sản xuất nông nghiệp trong nền kinh tế chuyển

đổi.

Quan hệ sản xuất nông nghiệp trong nền kinh tế chuyển đổi được đặc

trưng bởi sự thay đổi về sở hữu đất đai: Từ nhà nước sang đa dạng gồm nhà

nước và tư nhân. Chuyển đổi sở hữu tạo ra điều kiện cho các hình thức kinh

doanh mới hình thành cạnh các doanh nghiệp nông nghiệp và tập thể kiểu cũ.

Sự hình thành thị trường đất nông nghiệp tạo thuận lợi cho tập trung đất trong

sản xuất nông nghiệp. Sở hữu tư nhân bước đầu thể hiện hiệu quả (hộ gia

đình, doanh nghiệp tư nhân, doanh nghiệp FDI đầu tư vào sản xuất nông

nghiệp). Việc giải tán các nông trang dẫn tới hình thành 2 hình thức kinh

8

doanh: Tư nhân và tập thể bên cạnh kinh tế phụ gia đình. Doanh nghiệp lớn

hình thành từ chuyển đổi các nông trường (khác với Mỹ doanh nghiệp lớn

chiếm 5% số lượng, 10% đất nông nghiệp, 60% sản lượng; Nga: chiếm 85%

đất, 40% sản lượng). Tuy nhiên vai trò của Nhà nước cần phải điều tiết thị

trường đất, chống đầu cơ.

1.3.1 Cải cách quan hệ sở hữu đất đai ở Liên bang Nga

- Về đất đai, Luật đất đai cũng ban hành vào cuối năm 1990, cho phép

nông dân kế thừa mà không cho buôn bán đất.

* Sau khi Liên Xô tan rã, Liên bang Nga (1991); đã diễn ra cải cách

kinh tế sâu rộng nhằm xóa bỏ chế độ sở hữu độc quyền của nhà nước về tư

liệu sản xuất , chuyển giao nhiều tài sản thuộc nhà nước trước đây vào sở hữu

tư nhân hoặc sở hữu của các tổ chức ngoài nhà nước. Cải cách ruộng đất

được coi là bộ phận quan trọng trong cải cách kinh tế , với nội dung chủ yếu

là tư hữu hóa đất đai, từ bỏ độc quyền nhà nước về đất đai và chuyển sang chế

độ sở hữu đất đai đa dạng về loại hình và hình thức.

Cơ sở lý luận chủ yếu của cải cách ruộng đất tại Liên Bang Nga từ

năm 1991 là tư tưởng tự do kinh tế mới do một số học giả Nga và phương tây

đề xuất. Tư tưởng này dựa trên ba quan điểm chủ yếu:

+ Chế độ sở hữu toàn dân về đất đai: Ở Liên Xô trước đây sở hữu toàn

dân và sở hữu nhà nước về cơ bản được hiểu đồng nhất) đã gây ra cản trở đối

với phát triển nông nghiệp khi duy trì quá lâu nền kinh tế kế hoạch hóa tập

trung tập trung, nên hiệu quả sản xuất nông nghiệp không cao.

+ Để nâng cao hiệu quả kinh tế cần xóa bỏ cơ chế kế hoạch hóa tập

trung và chuyển ngay sang kinh tế thị trường mà nền tảng của kinh tế thị

trưởng phải là sở hữu tư nhân, trong đó có sở hữu tư nhân về đất đai.

+ Để thúc đẩy động lực kinh doanh trong nông nghiệp cần phải xác lập

chế độ sở hữu tư nhân về đất đai, bởi lẽ chỉ có sở hữu tư nhân về đất đai mới

đảm bảo tự do kinh doanh và tạo động lực cho sản xuất nông nghiệp phát

triển.

9

Giữa thập kỷ 1990, Chính phủ Nga vẫn nắm quyền phân phối nông sản,

thu mua lương thực và trợ giá cho nông dân thông quá chính sách giá đảm

bảo. Ngay cả khi chính quyền TW đã rút khỏi nhiệm vụ này thì nhiều chính

quyền địa phương vẫn tiếp tục nắm giữ. Năm 1995: sản xuất nông nghiệp

xuống thấp nhất kể từ 1963: Số lượng chăn nuôi giảm 11%; trồng trọt giảm

5%; Năm 1998: Nông nghiệp ở Nga suy giảm nghiêm trọng; Năm 2003, Luật

đất đai mới ban hành cho phép mua bán và sở hữu đất tư nhân. Ngay 2003,

diện tích đất nông nghiệp của nông trang giảm đi hơn ¼ nhưng vẫn chiếm tới

68% tổng diện tích đất nông nghiệp. Năm 2004: Sản lượng lương thực vẫn

chưa phục hồi mức trước khi Liên Xô tan vỡ, diện tích canh tác lương thực

mất đi ¼ và vẫn tiếp tục giảm.

Vai trò thế chấp đất nông nghiệp mới được công nhận, nhưng quy định

về hạn điền vẫn tồn tại (với mức cho phép mua đất của một cá nhân không

vượt quá 10% diện tích đất nông nghiệp của huyện); Luật đất đai cũng dành

cho chính quyền địa phương được quyền ưu tiên mua trước, (tư nhân chỉ mua

khi chính quyền không có nhu cầu). Nông dân được khuyến khích tự do chọn

lựa mô hình tổ chức sản xuất nông nghiệp ( doanh nghiệp,hợp tác xã , nông

hộ hay giữ nguyên nông trang tập thể, nông trường quốc doanh).

Quá trình tái cơ cấu nông nghiệp diễn ra rất chậm, 30% đơn vị sản xuất

giữ nguyên trạng đa số nông dân lo lắng trước tình trạng cạnh tranh gay gắt

và đầy biến động của thị trường đã chọn con đường xây dựng doanh nghiệp

chung hay hợp tác xã. Tuy vậy, cáchợp tác xã ra đời trong thời kỳ kinh tế sa

sút không nhận được sự trợ giúp cần thiết của chính phủ và các cơ quan có

liên quan. Mặt khác, nông dân chưa quen trước thị trường cạnh tranh khắc

nghiệt. Do kết cấu tổ chức chậm thay đổi nên sản xuất nông nghiệp sa sút.

Tuy nhiên, cải cách ruộng đất tại Liên Bang Nga phần nhiều xuất

phát từ động cơ chính trị nhằm thay đổi toàn bộ chế độ chủ nghĩa xã hội đã

tồn tại ở Liên Bang Nga : Chính quyền tập trung thực hiện các biện pháp tư

bản hóa nông nghiệp, khôi phục những quan hệ sở hữu tư nhân. Tư nhân hóa

10

đất đai được thực hiện đối với các loại đất khác (do Nhà nước và tập thể sở

hữu). Trong quá trình cải cách ruộng đất đã thực hiện cả những biện pháp

thúc đẩy sự hình thành sở hữu đất đai của chính quyền địa phương và tạo lâp

chế độ pháp lý để phân định sở hữu nhà nước: Chính sách giải thể và tư nhân

hóa đất đai; Chính sách pháp lý của cải cách ruộng đất là hệ thống bộ luật,

văn bản dưới luật; Chính sách tư nhân hóa đất đai của các nông trang, nông

trường, những loại đất vườn, đất kinh tế phụ gia đình, đất xây dựng nhà ở cá

nhân. Quy định trao quyền sở hữu phần đất miễn phí, chia tách phần đất

không cần sự đồng ý của tập thể hoặc bộ máy nông trang, nông trường. Để

phát triển kinh tế trang trại, nhà nước cho phép giao cả những đất đất rừng,

cho phép tự quản lý phần đất, kể cả quyền thế chấp đất. Xác định cả trách

nhiệm của lãnh đạo nông trang về việc gây cản trở đối với việc chia đất.

Tình hình chuyển đổi sản xuất nông nghiệp sang hình thái kinh tế

nông dân cá thể thông qua giải thể các nông trang, nông trường là công việc

khó khăn hơn nhiều so với dự kiến. Trước những lý do:

+ Sự mong đợi về hiệu quả kinh tế cao của kinh tế nông trang đã

không được thỏa mãn.

+ Nhà nước đã rơi vào tình trạng là không thể hỗ trợ kinh tế nông trang

về kỹ thuật, tài chính ở mức cần thiết như mục tiêu kế hoạch.

Do đó, phải điều chỉnh và thực hiện cải cách ruộng đất :

* Kết quả cải cách ruộng đất ở Liên bang Nga: Tình trạng phá sản

của các nông trang, nông trường (Khoảng 7 triệu ha đất nông nghiệp không

được sử dụng), một phần ba diện tích đất đã chia cho các chủ nông trại bị bỏ

hoang, nhập khẩu nông sản đạt mức 40%. Cuối thập kỷ 1990, một số dấu hiệu

ổn định trong phát triển kinh tế nông trại: Nông nghiệp Nga bước đầu đã

đảm bảo sự tăng trưởng ổn định, tăng trưởng sản xuất nông nghiệp năm

2013 so với năm 2005 lên tới 131,9%, với sản lượng đạt 3.790,8 tỷ Rúp. Duy

trì mức tăng trưởng hàng năm khá cao, năm 2014 đóng góp 4% GDP, sử dụng

9,7% nguồn lao động, thu nhập của nông dân cũng được cải thiện. Theo cơ

11

quan thống kê Rosstat (Nga) công bố, từ tháng 7/2017 - tháng 6/2018): Nga

thu hoạch được 135,393 triệu tấn ngũ cốc, trong đó có 85,9 triệu tấn lúa mì.

Tổng thống V.Putin trong thông điệp liên bang cho biết, con số này vượt cả

mức cao nhất dưới thời Liên Xô là 127,4 triệu tấn (1978). Theo Bộ trưởng Bộ

Nông nghiệp Nga Alexander Tkachev: Từ 1/7/2017 - 21/2/2018, Nga cung

cấp 33,548 triệu tấn ngũ cốc cho thị trường nước ngoài, tăng 39,7% so với

2016. Đồng thời, xuất khẩu lúa mì tăng hơn 40% - 26,25 triệu tấn và kiều

mạch là 2,9 triệu tấn. Khách hàng mua ngũ cốc của Nga là hơn 100 quốc gia

trên thế giới, bao gồm Ai Cập, Thổ Nhĩ Kỳ, Bangladesh, Saudi Arabia,

Indonesia, Azerbaijan, Nigeria…

Xuất khẩu nông sản nhiều hơn vũ khí

Theo Bloomberg, vụ mùa 2017-2018, xuất khẩu lúa mì của Nga tăng

30% so với năm ngoái (36,6 triệu tấn) và nước này sẽ trở thành nhà cung cấp

lớn nhất trong vòng 100 năm qua.

Cho đến nay, kỷ lục này thuộc về Mỹ, vào năm 1992-1993, nước này đã

xuất 36,8 triệu tấn lúa mì ra thị trường thế giới.

Theo thống kê hải quan, xuất khẩu lương thực và nông sản tăng 21,3%

và đạt 20,7 tỷ USD, nhiều hơn xuất khẩu vũ khí, Tổng thống Putin cho biết.

* Hạn chế:

. Việc làm ở nông thôn GĐ: 2000 - 2013 giảm từ 40% đến 23%.

. 2013, tỷ lệ dân số nông thôn là 26% nhưng chiếm hơn 40% tổng số hộ

nghèo cả nước.

. Các giải pháp cho phát triển nông thôn trong chương trình Liên bang

chưa có sự phối hợp tốt giữa các bộ, cơ quan chịu trách nhiệm thực hiện.

. So với các nước phát triển, hỗ trợ của CP Nga dành cho nông nghiệp

là thấp hơn nhiều.

. Tình trạng di dân từ nông thôn đến đô thị làm giảm chất lượng nhân

lực NÔNG NGHIỆP , NÔNG THÔN .

* Dự báo:

12

Theo các chuyên gia: Phải có những đầu tư đáng kể cho sản xuất nông

nghiệp phù hợp với đời sống thị trường để đến năm 2025 đạt được SL 150

triệu tấn ngũ cốc và 50 triệu tấn xuất khẩu .

1.3.2. Sự biến đổi của QHSH đất đai và hình thức kinh

doanh nông nghiệp ở một số nước Đông Âu

Hunggari:

Về quyền sở hữu đất đai:

Ngày này: 30% QSD đất thuộc về Chính phủ; 70% QSD đất là nông dân

đi thuê lại của các chủ tư nhân sở hữu đất nhưng không trực tiếp sản xuất.

Trong đó: 45% là các trang trại tư nhân sản xuất nông nghiệp; 40,6% các

doanh nghiệp sản xuất nông nghiệp; Hơn 14% là các tổ chức (công an, quân

đội, nhà thờ…).

Quá trình tập trung hóa đất đai vào tay các trang trại sản xuất diễn ra

nhanh, gần 70% đất sản xuất nông nghiệp có quy mô trên 100 ha – thu nhập

lớn, gần 21% đất sản xuất nông nghiệp có quy mô 10 – 100 ha – thu nhập

lớn, Còn lại là hộ nông dân với quy mô dưới 1 ha – thu nhập thấp.

Với quy mô tập trung đất đai làm tăng hiệu quả sản xuất nông nghiệp

nhưng cũng tạo ra sự chênh lệch về thu nhập ở nông thôn.

Năm 1989: Tổng đầu tư cho nông nghiệp 10% tổng đầu tư xã hội ;

Năm 1991: 4,8%, giá trị ngành chiếm hơn 14% GDP cả nước;

Năm 1994: 2,8% ;giá trị ngành chiếm 6% GDP cả nước;

Bởi vì: Chỉ phủ ưu tiên đầu tư cho công nghiệp và đô thị;

Còn đầu tư nông nghiệp chủ yếu dựa vào trợ cấp của khối EU.

Do đầu tư giảm, nông dân làm thuê trên đất của doanh nghiệp, mức

phân bón giảm, diện tích nông nghiệp giảm, máy móc không được thay thế…

Tóm lại: Trước quá trình chuyển đổi là những biến động về chính trị,

kinh tế, văn hóa xã hội ở nông thôn diễn ra sâu sắc. Đặc biệt, trong một thời

gian: Sự suy giảm thấp nhất của sản xuất nông nghiệp, đời sống nông dân

khó khăn… Đây không phải là sự chuyển đổi cơ cấu kinh tế nhờ công nghiệp

13

và dịch vụ tăng trưởng nhanh mà phản ánh sự suy sụp của sản xuất nông

nghiệp, không chú trọng đầu tư vào lĩnh vực nông nghiệp.

Bungari:

Trong thời kỳ kinh tế kế hoạch hóa tập trung tập trung tiến hành hợp tác

hóa nhưng khác với nhiều nước chủ nghĩa xã hội khi chyển sang nền kinh tế

chuyển đổi: Đất nông nghiệp không thuộc sở hữu nhà nước mà sở hữu tập

thể; kinh tế hợp tác hoạt động sôi động và hiệu quả; Có nền nông nghiệp

phát triển mạnh.

Thập kỷ 1950 hợp tác hóa đã làm cho nông nghiệp sa sút; Năm 1968:

Cho phép hợp tác xã chủ động tổ chức sản xuất nông nghiệp, tham gia thị

trường, không bị ràng buộc bởi các chỉ tiêu của nhà nước, mỗi hộ xã viên có

0,5 ha đất để sản xuất “kinh tế phụ gia đình”; trong nông trường quốc

doanh, nông trường viên cũng được chia một phần diện tích tăng gia. Vì vậy,

kinh tế hộ đóng góp đến 30% sản lượng nông nghiệp. Năm 1989: Nông

nghiệp đóng góp 15,6% GDP; 21,7% giá trị xuất khẩu; thu hút 10,6% tổng

đầu tư xã hội, tạo việc làm cho 17,4% lao động.

1.3.3. Các hình thức kinh doanh nông nghiệp trong nền

kinh tế chuyển đổi

- Doanh nghiệp nông nghiệp

Là tổ chức kinh tế tham gia vào quá trình sản xuất kinh doanh nông

nghiệp, tham gia vào toàn bộ thị trường đầu vào và đầu ra, được tổ chức, hoạt

động phù hợp với Luật Doanh nghiệp.

Phân loại doanh nghiệp nông nghiệp: Công ty cổ phần, công ty hợp

danh, TNHH, liên doanh, TNHH một thành viên;

Bản chất và đặc điểm của doanh nghiệp nông nghiệp là doanh nghiệp

tiến hành sản xuất kinh doanh trên địa bàn nông thôn, được hình thành từ các

hộ kd, các hợp tác xã và trang trại… các doanh nghiệp tham gia kinh doanh

các sản phẩm phục vụ cho nông nghiệp và kinh tế nông thôn. Các doanh

nghiệp nông nghiệp thường có quy mô vừa và nhỏ, so với doanh nghiệp công

14

nghiệp, dịch vụ… doanh nghiệp kinh doanh nông nghiệp có chi phí sản xuất

kinh doanh cao hơn.

Vai trò của doanh nghiệp có vị trí quan trọng tạo ra sản phẩm trong

nước (GDP), chuyển dịch cơ cấu kinh tế quốc dân, tạo việc làm và thu nhập

cho nông dân, ổn định đời sống xã hội ở nông thôn

-Hợp tác xã nông nghiệp:là tổ chức kinh tế tập thể của các cá nhân, các

hộ, các tổ chức kinh doanh khác ( doanh nghiệp), được tổ chức và hoạt động

theo luậthợp tác xã . có 3 loại: hợp tác xã sản xuất nông nghiệp; hợp tác xã

dịch vụ nông nghiệp; hợp tác xã kết hợp cả sản xuất và dịch vụ;

Bản chất của hợp tác xã là các cá nhân, tổ chức, hộ, doanh nghiệp kết

hợp lại để sản xuất , kinh doanh và cung cấp dv trong nông nghiệp, nhằm

thỏa mãn nhu cầu sản xuất kinh doanh của các thành viên. hoạt động như

một loại hình doanh nghiệp, có tư cách pháp nhân, tự nguyện, bình đẳng,

phân cấp, tự chủ, tự chịu trách nhiệm về các nghĩa vụ tài chính trong phậm vi

vốn củahợp tác xã theo quy định của pl.

Vai trò của hợp tác xã giúp cho hộ, tổ chức kinh tế khác tiến hành hoạt

động sản xuất kinh doanh trong điều kiện không thể tự mình thực hiện được,

nâng cao sử dụng nguồn lực, ruộng đất, thủy lợi, máy móc, kho xưởng…hợp

tác xã còn giúp tăng sức cạnh tranh của các thành viên trên thị trường và thực

hiện các mục tiêu xã hội .

- Nông lâm trường quốc doanh: Là nông trại của kinh tế nhà nước, hạch

toán và sử dụng ngân sách, phục vụ chủ yếu vì mục tiêu công ích; là nông trại

của nhà nước, là công cụ cơ bản của nhà nước can thiệp vào kinh tế nông

nghiệp;

Bản chất: thuộc thành phần kinh tế nhà nước, sử dụng ngân sách nhà

nước, đơn vị phục vụ công ích, hoạt động theo luật doanh nghiệp.

Vai trò: Góp phần tăng cường vai trò kinh tế của nhà nước trong lâm

nghiệp. Thông qua nông trường, nhà nước thực hiện vai trò điều tiết sự phát

triển kinh tế nông nghiệp, hoặc thực hiện các mục tiêu công ích như bảo tồn

15

quỹ gen, chống xói mòn, mục tiêu chính trị, được phát triển kinh tế xã hội ở

các vùng biên giới, hải đảo.

- Kinh tế hộ gia đình và nông trại

Theo PAO, nông trại (Farm) Là một mảnh đất trên đó nông hộ thực hiện

các hoạt động sản xuất kinh doanh phục vụ cho sinh kế của họ. Có thể phân

theo 5 hình thức cơ bản dựa trên mục đích sản xuất , diện tích đất đai và mức

độ phụ thuộc:

Loại 1: Nông trại gia đình có quy mô sản xuất nhỏ theo hướng tự cung

tự cấp, tiêu thụ sản phẩm làm ra của nông trại, ít phụ thuộc vào thị trường.

Loại 2: Nông trại gia đình quy mô nhỏ, một phần sản xuất hàng hóa.

mục tiêu sản xuất : tiêu thụ gia đình, thu nhập tiền mặt thông qua bán sản

phẩm dư thừa so với tiêu dùng của gia đình.

Loại 3: Nông trại gia đình quy mô sản xuất nhỏ, chuyên môn hóa và

độc lập, như: trồng trọt, chăn nuôi cụ thể. Mục tiêu: sản xuất hàng hóa và

tiêu thụ gia đình nhưng ở mức chuyên môn hóa.

Loại 4: Nông trại gia đình quy mô nhỏ, sản xuất chuyên mô hóa nhưng

ít phụ thuộc trong việc ra quyết định sản xuất .

Loại 5: Trang trại sản xuất hàng hóa.

16

Chương II. Ý NGHĨA VÀ ĐỊNH HƯỚNG VẬN DỤNG

CHO VIỆT NAM

2.1. Ý nghĩa

2.1.1. Về xác định mục tiêu của cải cách ruộng đất

Nhìn chung, công cuộc cải cách ruộng đất ở các nước có nền kinh tế

chuyển đổi đã cơ bản chuyển quyền sở hữu của địa chủ về tay nông dân, thực

hiện được mục tiêu “dân cày có ruộng”. Quá trình tiến hành cải cách khá triệt

để, công bằng; thành công theo mục tiêu chính trị của các nước chủ nghĩa xã

hội . Tuy nhiên: Có phạm một số sai lầm trong phân định thành phần, còn tiến

hành rập khuôn, cứng nhắc (TQ, VN).

Trong thời gian đầu đã xác định và thừa nhận vấn đề sở hữu tư nhân về

tÝnh chÊt giao thêi nh»m phï hîp víi t×nh h×nh bèi c¶nh chuyển giao chế độ

đất canh tác và vấn đề sở hữu đất đai: ở Ba Lan thực hiện khá tốt và triệt để

nhưng cũng sớm chuyển đổi nền kinh tế , gia nhập EU (2004). Ở Bugari tiến

hành cải cách ruộng đất từng bước, linh hoạt, mang lại hiệu quả cho sản xuất

nông nghiệp, gia nhập EU (2007); Ở Nga, quản lý còn lỏng lẻo dẫn đến đầu

cơ đất đai.

Để thành công trong chuyển đổi sản xuất nông nghiệp, cần chính sách

cải cách hoàn chỉnh, đồng bộ. Thời gian đầu, vấn đề tư hữu hóa đất đai chưa

trở thành chủ trương chính thức lâu dài. Bởi, mục tiêu của nhà nước cách

mạng là “đem lại đất đai cho dân cày”, xóa bỏ chế độ tư hữu đất đai của chế

độ cũ. Vì vậy, quan hệ đất đai được hiểu như là vấn đề có tính sách lược trong

tình hình cách mạng trước mắt. Mục tiêu nhân dân có quyền sử dụng đất là

cao nhất.

2.1.2. Về xây dựng thể chế của cải cách ruộng đất

Cần rà soát để kịp thời xoá bỏ, sửa đổi và ban hành hệ thống luật pháp

một cách đồng bộ, hài hòa với thông lệ quốc tế (Bugari, Hunggari,… Nông

17

nghiệp Nga đứng vững và vươn lên trong điều kiện cấm vận của Mỹ và

phương Tây). Cần tiến hành rà soát lại hệ thống văn bản pháp luật đã có để

xóa bỏ hoặc sửa đổi những văn bản luật pháp không còn phù hợp và ban hành

bổ sung những đạo luật còn thiếu theo hướng phù hợp với thông lệ chung của

thế giới. Điều này càng trở nên cấp bách khi các nước chuyển sang nền kinh

tế thị trường; phát huy được hết nội lực của nền kinh tế và bản thân các

doanh nghiệp. khi đó, các doanh nghiệp các tổ chức kinh tế mới có điều kiện

chủ động tham gia hội nhập kinh tế quốc tế một cách hiệu quả.

2.1.3. Chú trọng phát triển khoa học&công nghệ, chuyển

dịch cơ cấu sản xuất nông nghiệp

Với kinh nghiệm về lai tạo ứng dụng công nghệ cao và chính sách giao

quyền sở hữu đất cho nông dân và doanh nghiệp. Vì vậy đã thúc đẩy nghiên

cứu KH&CN trong nông nghiệp, tạo ra nhiều lạo giống lúa mới¹, hoa quả có

năng suất, chất lượng cao hơn, tiết kiệm chi phí, thời gian sản xuất, cũng như

rút ngắn quá trình sản xuất trong nông nghiệp. Tạo điều kiện khai thông thị

trường đất trong nông nghiệp … để thúc đẩy quá trình tập trung đất đai trong

sản xuất nông nghiệp nhờ đó đã hình thành nhiều nông trại và doanh nghiệp

sản xuất nông nghiệp hiện đại, phát triển nông nghiệp công nghệ cao, quy

mô sản xuất lớn, tiết kiệm diện tích canh tác trong nông nghiệp .

2.1.4. Về hình thành và phát triển những chủ thể và hình

thức kinh doanh mới trong nông nghiệp

Mô hình sản xuất nông nghiệp truyền thống: chủ yếu là hợp tác xã nông

nghiệp, nông lâm trường chiếm ưu thế, một phần nhỏ là kinh tế hộ gia đình.

Chuyển sang nền kinh tế chuyển đổi, có các hình thức kinh doanh nông

nghiệp sau: Doanh nghiệp nông nghiệp; hợp tác xã nông nghiệp; Nông - lâm

trường quốc doanh hoạt động kinh doanh có xu hướng giảm số lượng, do quy

mô lớn, quản lý, đầu tư vốn, công nghệ chưa tưng xứng…Kinh tế hộ gia đình

¹Có nhiều loại giống lúa chịu phèn mặn cho NS cao.

18

và nông trại, doanh nghiệp tư nhân, doanh nghiệp nước ngoài… thích ứng

linh hoạt, hiệu quả, có xu hướng tăng số lượng.

2.1.5. Về chính sách hỗ trợ sản xuất nông nghiệp của nhà

nước trong quá trình chuyển đổi

- Vai trò của Nhà nước là vô cùng quan trọng

* Trước quá trình chuyển đổi nền kinh tế :

Trước quá trình chuyển đổi nền kinh tế là sự tồn tại phổ biến và tuyệt

đối của chế độ công hữu nên chỉ có doanh nghiệp nông nghiệp và tập thể.

Hoạt động của các chủ thể doanh nghiệp này thường thụ động theo kế

hoạch của Nhà nước (thông thường là các kế hoạch phát triển kinh tế – xã hội

5 năm xác định nhiệm vụ cho từng đơn vị kinh doanh.

* Trong nền kinh tế chuyển đổi cần thực hiện cải cách doanh

nghiệp theo hướng thị trường

+ Khuyến khích mô hình kinh doanh tư nhân quy mô nhỏ, chi phí

quản lý kinh doanh thấp, linh hoạt và hiệu quả hơn quy mô lớn.

+ Khuyến khích cho doanh nghiệp thuê tài sản của Nhà nước và thúc

đẩy cổ phần hóa doanh nghiệpnông nghiệp trở thành doanh nghiệp cổ phần

hoặc cho bán và chuyển một phần những doanh nghiệp không quan trọng đối

với vấn đề an ninh quốc gia sang doanh nghiệp tư nhân. Hình thành cáchợp

tác xã tiêu thụ làm trung gian cho doanh nghiệp nông nghiệp và người tiêu

dùng. Vào những năm 1990, ở LB Nga đã có sự thay đổi cơ cấu bộ máy nhà

nước theo hướng thị trường. 1990, Nhà nước thông qua Luật tư nhân hóa

miễn phí Vaucher (séc – giấy tờ có giá trị thanh toán của Chính phủ) và tài

chính tiền tệ đã hình thành các công ty cổ phần, hợp tác xã , tổ hợp tác, kinh

tế hộ gia đình, kinh tế trang trại, nông trang. Tuy nhiên, trong quá trình

chuyển đổi ở Nga vẫn duy trì một số doanh nghiệpnông nghiệp ở cấp TW và

địa phương. 2005, ở Nga vẫn còn 9700 doanh nghiệp thuộc sở hữu liên bang

và 4000 doanh nghiệp nhà nước nắm giữ cổ phần chi phối, lãnh đạo chỉ định

theo cơ chế bổ nhiệm. kết quả: hoạt động của các doanh nghiệpnông nghiệp

19

ở cấp TW và địa phương đạt hiệu quả thấp (chỉ có 29% doanh nghiệp nông

nghiệp hoạt động hiệu quả). Nhìn chung: Quá trình chuyển đổi từ mô hình

kinh tế cũ (KHH tập trung) sang mô hình kinh tế mới (thị trường):

+ Đã hình thành cơ cấu doanh nghiệp trên cơ sở các hình thức sở hữu đa

dạng;

+ Thời gian đầu, Nhà nước giữ độc quyền trong các ngành năng lượng,

ngân hàng, hàng không, cung cấp nước, y tế, thể thao, giáo dục để giữ giá DV

thấp…Nhà nước vẫn đảm bảo mức giá DV tối thiểu cho các tầng lớp dân cư

có thu nhập sau đó dần dần chuyển sang hoạt động trong môi trường có sự

cạnh tranh. Từng bước tư nhân hóa các lĩnh vực nhà ở, y tế, giáo dục… Song,

Nhà nước vẫn đảm bảo mức giá DV tối thiểu cho các tầng lớp dân cư có thu

nhập thấp, sau khoảng thời gian dần dần doanh nghiệp tư nhân tham gia vào

các lĩnh vực trên và chiếm ưu thế. Mặt khác, quan hệ giữa các doanh nghiệp

thay đổi theo hướng thị trường, cạnh tranh với sự tham gia của các doanh

nghiệp nước ngoài. Quá trình chuyển đổi kinh tế đã khắc phục sự mất cân

đối về công nghệ thông qua các biện pháp phá sản doanh nghiệp.

Qua nghiên cứu kinh nghiệm các nền kinh tế chuyển đổi, chúng ta thấy

rằng Việt Nam cần đa dạng các hình thức sở hữu thích hợp, nhằm giảm bớt

gánh nặng cho ngân sách và tạo ra sự cạnh tranh bình đẳng trong phát triển

nông nghiệp.

- Cải cách hệ thống thuế và hải quan

Chính phủ nên ưu tiên cải cách khu vực này một cách nhanh nhất

nhằm tạo ra sự thông thoáng cho các doanh nghiệp trong nước hoạt động.

Hơn nữa, từ việc minh bạch hoá và lành mạnh hoá trong khu vực này cũng

tạo ra sức hút đối với các nhà đầu tư nước ngoài vào đầu tư ở Việt Nam.

- Phát triển đồng bộ giao thông, dịch vụ viễn thông và các DV bổ trợ

Nền kinh tế chỉ có thể vận hành thông suốt khi các khu vực đều hoạt

động tốt. Chính phủ nên chú trọng đến phát triển đồng bộ hệ thống giao

thông, DV viễn thông và các dịch vụ bổ trợ với tốc độ cao, đi trước một bước

20