Thay đổi kiến thức, thực hành dự phòng, xử trí co giật do sốt cho các bà mẹ có con điều trị tại Bệnh viện Trẻ em Hải Phòng

Journal of Pediatric Research and Practice, Vol. 4, No. 4 (2020) 36-43

Research Paper

Changes in Knowledge, Preventive Practices Management

of Febrile Convulsions of Caregivers at

Hai Phong Children’s Hospital

Truong Tuan Anh^1,*, Vu Thi Thanh Hoa²

¹Nam Dinh University of Nursing, 257 Han Thuyen, Nam Dinh City, Nam Dinh, Vietnam

²General Office of Bao Viet Life Hai Phong, 3A Le Hong Phong, Ngo Quyen, Hai Phong, Vietnam

Received 22 July 2020

Revised 12 August 2020; Accepted 21 August 2020

Abstract

Purpose: To describe the situation and assess the practice among mothers before and after

health education.

Methods: A group intervention study comparison of before and after health education

with 156 mothers of children with febrile convulsions being treated at Hai Phong

Children's Hospital from January to September 2019. Use self-designed toolkit to assess

knowledge and use checklists. Assess the practice of mothers before and after health

education.

Results: The average score of prevention knowledge, treatment of mothers convulsions

due to fever before intervention was 3.7/10 points and increased to 9.5/10 points after the

intervention. Overall practice scores increased from 5.5/10 points to 9.1/10 points. These

levels of increase are statistically significant with p < 0.001.

Conclusions: Mothers' knowledge points and care practices, preventing febrile

convulsions in this study before intervention were low and moderate. After intervention

this level increased a lot and was both good and very good. This shows that the

effectiveness of the health education intervention program for mothers is high effective

.

Keywords Knowledge, practice of managing children with febrile convulsions.

:

*

_______

^*Corresponding author.

E-mail address: anhtt@ndun.edu.vn

https://doi.org/10.25073/jprp.v4i4.223

36

T.T. Anh, V.T.T. Hoa / Journal of Pediatric Research and Practice, Vol. 4, No. 4 (2020) 36-43

37

Thay đổi kiến thức, thực hành dự phòng, xử trí co giật do sốt

cho các bà mẹ có con điều trị tại Bệnh viện Trẻ em Hải Phòng

Trương Tuấn Anh^1,*, Vũ Thị Thanh Hoa²

1

2

V ệ

V ệ 3

2

V ệ

Nhận ngày 27 tháng 7 năm 2020

Chỉnh sửa ngày 18 tháng 8 năm 2020; Chấp nhận đăng ngày 21 tháng 8 năm 2020

Tóm tắt

Mục tiêu: Mô tả thực trạng và đánh giá sự thay đổi kiến thức, thực hành về xử trí co giật

do sốt cho các bà mẹ trước và sau giáo dục sức khỏe.

Phương pháp: Nghiên cứu can thiệp một nhóm so sánh trước sau trên 156 bà mẹ có con

co giật do sốt đang điều trị tại bệnh viện Trẻ em Hải Phòng từ tháng 3 đến tháng 6 năm

2019. Sử dụng bộ công cụ tự thiết kế để đánh giá kiến thức và sử dụng bảng kiểm đánh giá

thực hành của các và mẹ trước và sau giáo dục sức khỏe.

Kết quả: Điểm trung bình kiến thức dự phòng, xử trí trẻ co giật do sốt của các bà mẹ

trước can thiệp là 3,72/10 điểm và tăng lên 9,57/10 điểm sau can thiệp. Điểm thực hành

chung tăng từ 5,54/10 điểm lên 9,08/10 điểm. Các mức độ tăng điểm này đều có ý nghĩa

thống kê với p < 0,001.

Kết luận: Mức độ điểm kiến thức và thực hành chăm sóc, dự phòng co giật do sốt của các

bà mẹ trong nghiên cứu này trước can thiệp đều ở mức thấp và trung bình. Sau can thiệp

mức độ này tăng lên rất nhiều và đều ở mức tốt và rất tốt. Điều đó cho thấy hiệu quả của

chương trình can thiệp giáo dục sức khỏe cho các bà mẹ đạt hiệu quả cao.

ừ k ó : Kiến thức, thực hành xử trí trẻ co giật do sốt.

1. Đặt vấn đề^*=

Những cơn co giật có sốt ở trẻ mà trước đó

đã có tiền sử co giật không sốt thì được loại

trừ co giật do sốt” [3,8]. Co giật ở trẻ em sẽ

Sốt là nguyên nhân gây co giật hay gặp

nhất ở trẻ em [1,2]. Viện Quốc gia về Sức

gây ảnh hưởng đến các hoạt động của tế

khỏe Hoa Kỳ đã định nghĩa co giật do sốt:

bào, đặc biệt là tổ chức não của trẻ do thiếu

“Là một hiện tượng xảy ra ở trẻ bú mẹ hoặc

oxy, nhất là nếu cơn co giật kéo dài và tái

trẻ nhỏ, thường gặp ở độ tuổi từ 3 tháng đến

phát nhiều lần. Khi co giật, trẻ có thể bị

5 tuổi, liên quan tới sốt nhưng không có dấu

thương do va đập, ngạt thở do tăng tiết đờm

hiệu nhiễm khuẩn nội sọ hoặc một nguyên

nhân xác định khác đối với cơn co giật.

dãi, do hít phải chất nôn hoặc bị viêm phổi

nặng [3]. Tại Việt Nam đã có một số nghiên

_______

cứu chủ yếu tập trung vào đặc điểm lâm

sàng, dịch tễ học co giật do sốt hoặc mới ở

mức độ đánh giá kiến thức, thái độ, thực

^*Tác giả liên hệ.

e : anhtt@ndun.edu.vn

https://doi.org/10.25073/jprp.v4i4.223

T.T. Anh, V.T.T. Hoa / Journal of Pediatric Research and Practice, Vol. 4, No. 4 (2020) 36-43

38

hành chăm sóc trẻ co giật do sốt ở các bà

nghiên cứu được chọn mẫu theo phương

pháp chọn mẫu thuận tiện.

mẹ mà ít có nghiên cứu giúp thay đổi kiến

thức, thực hành của các bà mẹ [4,5]. Nếu

các bà mẹ có kiến thức đúng và cách xử trí

kịp thời khi trẻ bị sốt và co giật do sốt sẽ

giúp dự phòng và giảm tỷ lệ tái phát cũng

như hạn chế các biến chứng nguy hiểm đến

tính mạng và phát triển trí tuệ của trẻ sau này

[6-9]. Vì vậy, nhằm góp phần giúp bà mẹ

nâng cao kiến thức, thực hành xử trí co giật

do sốt, giảm thiểu tỷ lệ mắc, tái phát co giật

và phòng ngừa các biến chứng xảy ra,

chúng tôi nghiên cứu đề tài: " k ế

ứ ự v ự v xử í

ậ á b ẹ ó

bệ v ệ ẻ e ă 2019."

Với mục tiêu: Mô tả thực trạng kiến thức,

thực hành về xử trí co giật do sốt cho các bà

mẹ có con điều trị tại bệnh viện Trẻ em Hải

Phòng năm 2019. Và đánh giá sự thay đổi

kiến thức, thực hành này của các bà mẹ sau

can thiệp.

Công cụ nghiên cứu: Gồm 3 phần:

ầ 1: Các câu hỏi thu thập thông tin

chung. ầ 2: Sử dụng bộ câu hỏi tự thiết

kế để đánh giá kiến thức. ầ 3: Sử dụng

bảng kiểm để đánh giá thực hành.

Phương pháp thu thập số liệu: Thu

thập thông tin chung từ bệnh án và phỏng

vấn người bệnh. Hỏi kiến thức của bà mẹ

trước và sau can thiệp bằng bộ câu hỏi

phỏng vấn. Quan sát thực hành của các bà

mẹ và đánh giá dựa theo bảng kiểm.

Phương pháp phân tích số liệu: Sử

dụng thông kê mô tả giá trị trung bình, tỷ lệ

phần trăm. Sử dụng kiểm định T- student có

ghép cặp để so sánh điểm trung bình trước

và sau can thiệp. Sử dụng kiểm định

McNemar để so sánh tỷ lệ phần trăm trả lời

đúng, thực hành đúng trước và sau

can thiệp.

2. Kết quả

2. Đối tượng và phương pháp

2.1. Mộ ặ ể ợ ứ

2.1. ợ v ể

ứ

Tuổi trung bình của bà mẹ tham gia

nghiên cứu này xấp xỉ 30 tuổi (nằm trong

khoảng từ 21 - 40 tuổi). Nhóm bà mẹ trong

độ tuổi từ 26-35 chiếm đa số (72,4%). Hơn

1/3 bà mẹ (35,3%) là nông dân. Hơn một

nửa (57,1%) bà mẹ sống ở nông thôn.

9,0% trẻ có tiền sử đẻ non, 5,1% có tiền

sử đẻ nhẹ cân (so với tuổi thai). Khoảng

20% trẻ có tiền sử đẻ can thiệp và 29,5% có

tiền sử co giật trước đây. Hầu như toàn bộ

bệnh nhi vào viện đều trong tình trạng sốt.

Thân nhiệt trung bình của trẻ đo được tại

thời điểm vào viện là 39,6⁰C.

Đối tượng nghiên cứu: Các bà mẹ có

con từ 3 tháng đến 5 tuổi được chẩn đoán co

giật do sốt tại thời điểm nghiên cứu. Các bà

mẹ này đồng ý tham gia vào nghiên cứu.

Loại trừ các bà mẹ tham gia không đầy đủ

(ra khỏi nghiên cứu).

Thời gian nghiên cứu: từ tháng 3 đến

tháng 6 năm 2019.

Địa điểm nghiên cứu: khoa Thần kinh -

Tâm bệnh - Phục hồi chức năng, bệnh viện

Trẻ em Hải Phòng.

Thiết kế nghiên cứu: Nghiên cứu can

thiệp một nhóm so sánh trước sau can thiệp

giáo dục sức khỏe.

Kết quả can thiệp thay đổi kiến thức của

các bà mẹ (Bảng 3).

Cỡ mẫu và phương pháp chọn mẫu:

156 bà mẹ đủ điều kiện trong thời gian

T.T. Anh, V.T.T. Hoa / Journal of Pediatric Research and Practice, Vol. 4, No. 4 (2020) 36-43

39

Bảng 1. Một số đặc điểm chung của bà mẹ trong nghiên cứu (n=156)

Đặc điểm

< THPT

n (%)

Đặc điểm

Nông dân

n (%)

15 (9,6%)

63 (40,4%)

66 (42,3%)

55 (35,3%)

39 (25,0%)

30 (19,2%)

Nghề

nghiệp

THPT

CN/VC

Trình độ

học vấn

TC/CĐ/ĐH

Sau Đại học

Kinh doanh

Nội trợ LĐTD

12 (7,7%)

32 (20,5%)

18 – 25

26 – 35

> 35

22 (14,1%)

113 (72,4%)

21 (13,5%)

Nông thôn

89 (57,1%)

67 (42,9%)

Nơi sống

Nhóm

tuổi

Thành Thị

Tuổi trung bình : 29,8 ± 4,01 (21-40) tuổi

Trong nghiên cứu này tỷ lệ trẻ trai/trẻ gái khoảng 3/2. Nhóm trẻ từ 1-2 tuổi chiếm tỷ lệ cao

nhất 44,9%. 1/4 trẻ trong nhóm tuổi dưới 1 tuổi.

50.0%

40.0%

30.0%

20.0%

10.0%

0.0%

44.9%

25.0%

39.1%

16.5%

14.1%

60.9%

Trai Gái

<12 tháng

>36 tháng

12 – 24 >24 – 36

tháng tháng

Biều đổ 1.Đặc điểm tuổi của trẻ CGDS (n=156).

Biểu đồ 2.Đặc điểm giới của trẻ CGDS (n=156).

100%

80%

60%

n=110

n=125

n=142

n=14

n=148

n=8

40%

20%

0%

n=46

n=31

TS Đẻ non TS Đẻ nhẹ TS Đẻ can

cân thiệp

TS co giật

trước đây

Có

Không

Biểu đồ 3. Tiền sử của trẻ (n=156).

T.T. Anh, V.T.T. Hoa / Journal of Pediatric Research and Practice, Vol. 4, No. 4 (2020) 36-43

40

Bảng 2. Thân nhiệt của trẻ khi nhập viện

Mức thân nhiệt của trẻ khi nhập viện

Số lượng

Tỷ lệ (%)

21,8

< 39⁰C

39⁰C đến dưới 40⁰C

≥ 40⁰C

34

113

9

72,4

5,8

Thân nhiệt trung bình (⁰C)

39,36 ± 0,54 (38,1-40,7)

Bảng 3. Khác biệt kiến thức về sốt của các bà mẹ trước, sau can thiệp (n=156)

Kiến thức trước can

Kiến thức sau can thiệp

thiệp

p

Biến số

(McNemar)

Đúng

Sai

Đúng

Sai

n (%)

Biết chính xác con mình

bị sốt

66 (42,3)

47 (30,1)

90(57,5)

14(91,0)

14(9,0)

<0,001

Thời gian đo nhiệt độ ở

109(69,9) 127(81,4)

29(18,6)

nách

Nhiệt độ sốt

67 (42,9)

59 (37,8)

89(57,1)

97(62,2)

138(88,5)

144(92,3)

18(11,5)

12(7,7)

<0,001

Biết trẻ sốt cao

Xử trí đúng khi trẻ sốt

92 (59,0)

64(41,0)

145(92,9)

11(7,1)

<0,001

cao

Dùng thuốc hạ sốt đúng

Đường dùng thuốc

52 (33,3)

38 (24,4)

104(66,7) 148(94,9)

118(75,6) 143(91,7)

8(5,1)

<0,001

13(8,3)

Thuốc hạ sốt an toàn

cho trẻ

52 (33,3)

72 (46,2)

104(66,7) 127(81,4)

29(18,6)

<0,001

Thời gian giữa 2 lần

dùng thuốc hạ sốt

84(53,8)

124(79,5)

32(20,5)

<0,001

kê với p < 0,001. Trong đó tỷ lệ các bà mẹ

có kiến thức đúng về đường dùng thuốc cho

trẻ khi sốt tăng nhiều nhất, từ 24,4% trước

can thiệp lên 91,7% sau can thiệp, có ý

Tỷ lệ trả lời đúng ở tất cả các câu hỏi

đánh giá về kiến thức của các bà mẹ về sốt

đều tăng. Sự khác biệt này có ý nghĩa thống

T.T. Anh, V.T.T. Hoa / Journal of Pediatric Research and Practice, Vol. 4, No. 4 (2020) 36-43

41

nghĩa thống kê với p<0,05%. Tỷ lệ bà mẹ

có kiến thức đúng về vị trí chườm hạ sốt và

phòng mất nước sau can thiệp đều tăng có ý

nghĩa thống kê so với trước can thiệp, có ý

nghĩa thống kê với p< 0,05%.

Bảng 4. Khác biệt kiến thức về chăm sóc trẻ sốt của các bà mẹ trước và sau can thiệp (n=156)

Kiến thức trước can thiệp

Kiến thức sau can thiệp

p

Thông tin

(McNem

ar)

Đúng

Sai

Đúng

Sai

n (%)

Vị trí chườm ấm khi sốt

Trán

Nách

Bẹn

124(79,5)

32(20,5)

92(59,0)

106(67,9)

150(96,2)

139(89,1)

147(94,2)

6(3,8)

17(10,9)

9(5,8)

<0,001

64(41,0)

50(32,1)

Phòng mất nước khi trẻ bị sốt

Cho uống nước hoa quả

Uống ORS

82(52,6)

89(57,1)

147(94,2)

74(47,4)

67(42,9)

9(5,8)

130(83,3)

138(88,5)

153(98,1)

26(16,7)

18(11,5)

3(1,9)

<0,001

<0,05

Không uống trà, nước có ga

Bảng 5. Sự khác biệt kiến thức về phòng và xử trí co giật do sốt

của các bà mẹ trước và sau can thiệp (n=156)

Kiến thức trước can thiệp Kiến thức sau can thiệp

p

Biến số

(McNem

ar)

Đúng

n (%)

Sai

n (%)

Đúng

n (%)

Sai

n (%)

Xử trí khi trẻ bị co giật

Đặt trẻ thoáng, nới rộng quần áo

Để đầu trẻ nghiêng một bên

Chèn gạc giữa 2 hàm răng trẻ

Tích cực chườm để hạ sốt cho trẻ

Đặt thuốc hậu môn để hạ sốt

61(39,1)

15(9,6)

95(60,9)

141(90,4)

99(63,5)

149(95,5)

123(78,8)

128(82,1)

135(86,5)

133(85,3)

7(4,5)

<0,001

33(21,2)

28(17,9)

21(13,5)

23(14,7)

57(36,5)

44(28,2)

35(22,4)

112(71,8)

121(77,6)

Phòng co giật cho trẻ

Theo dõi sát nhiệt độ của trẻ

Nới rộng quần áo khi trẻ sốt

Không đắp chăn, ôm trẻ khi sốt.

Chườm cho trẻ bằng nước ấm

Bù nước cho trẻ khi sốt

41(26,3)

38(24,4)

35(22,4)

68(43,6)

49(31,4)

87(55,8)

115(73,7)

118(75,6)

121(77,6)

88(56,4)

107(68,6)

69(44,2)

140(89,7)

134(85,9)

139(89,1)

148(94,9)

134(85,9)

150(96,2)

16(10,3)

22(14,1)

17(10,9)

8(5,1)

<0,001

22(14,1)

6(3,8)

Dùng thuốc hạ sốt đúng

can thiệp đều tăng có ý nghĩa thống kê so

với trước can thiệp (Biểu đồ 4).

Tỷ lệ bà mẹ có kiến thức đúng về xử trí

khi trẻ co giật và phòng co giật cho trẻ sau

T.T. Anh, V.T.T. Hoa / Journal of Pediatric Research and Practice, Vol. 4, No. 4 (2020) 36-43

42

Điểm trung bình đánh giá kiến thức về

can thiệp đều ở mức thấp. Các điểm này đều

được cải thiện nhờ can thiệp và tăng lên

mức cao, rất cao sau can thiệp, sự khác biệt

có ý nghĩa thống kê với p>0,05%.

sốt, kiến thức về chăm sóc trẻ sốt và kiến

thức dự phòng và xử trí co giật do sốt cũng

như kiến thức chung của các bà mẹ trước

10

8.82

8.17

8

6

4.18

3.88

3.72

4

2

3.08

Biểu đồ 4. Điểm kiến thức của bà mẹ trước và sau can thiệp (n=156).

2.3. Kế q ệ ự ủ á b ẹ

9.2

9.15

9

10

8

8.89

6.06

5.54

5.44

5.11

6

4

2

0

Biểu đồ 5. Điểm thực hành chăm sóc trẻ của các bà mẹ trước và sau can thiệp.

Điểm trung bình thực hành đo nhiệt độ

ở nách, thực hành chườm ấm cho trẻ sốt

nóng và cho trẻ sốt rét cũng như thực hành

chăm sóc nói chung tại thời điểm trước can

thiệp đều ở mức trung bình từ 5,11 - 6,06

điểm. Sau khi can thiệp các mức điểm này

đều tăng lên khá nhiều (8,89 - 9,2 điểm).

Các sự gia tăng điểm này đều có ý nghĩa

thống kê với p < 0,001.

± 0,59. Sự khác biệt này có ý nghĩa thống

kê với p < 0,001. Kết quả này cũng tương

đồng với kết quả của Hoàng Thị Vân Lan

trong nghiên cứu tại Nam Định cho thấy

điểm kiến thức của bà mẹ trước và sau khi

can thiệp lần lượt là 4,01± 1,01 điểm và 8,1

± 0,9 điểm [5]. Điều đó cho thấy điều

dưỡng cần phải tư vấn cụ thể cho bà mẹ đặc

biệt ở những trẻ đã có tiền sử co giật do sốt

cao và hướng dẫn cụ thể các dùng thuốc hạ

sốt an toàn, đúng liều dùng, đúng thời gian

[1, 2].

3. Bàn luận

Điểm trung bình thực hành của các bà

mẹ trước can thiệp ở mức trung bình

5,54/10 điểm. Sau can thiệp ở mức khá cao

9,08/10 điểm. Cao hơn một chút so với kết

quả nghiên cứu đánh giá thực hành của các

Kết quả ở bảng 5 cho thấy, điểm trung

bình kiến thức của các bà mẹ trước khi tư

vấn khá thấp 3,72 ± 1,53 điểm. Sau tư vấn

điểm kiến thức đã được nâng lên rõ rệt 8,57

T.T. Anh, V.T.T. Hoa / Journal of Pediatric Research and Practice, Vol. 4, No. 4 (2020) 36-43

43

Level II Specialist, Hanoi Medical

University; 2007. (in Vietnamese).

bà mẹ tại Nam Định. Trước can thiệp 5,2/10

điểm; sau can thiệp 8,8/10 điểm. [5]. Sự

khác biệt này có ý nghĩa thống kê với

p < 0,001. Điều đó một lần nữa đánh giá

được hiệu quả của việc can thiệp tư vấn,

hướng dẫn, giáo dục sức khỏe cho các bà

mẹ của điều dưỡng viên trong nghiên cứu

này [6].

[2] Diep DTN, Do BV, Anh NV. Survey

mothers' knowledge, attitudes and behaviors

towards febrile seizures at the Emergency

Department of Children's Hospital No. 2.

Journal of Medicine in Ho Chi Minh City

2011;16(1). (in Vietnamese).

[3] Hai LT. Basic Pediatric Nursing. Medical

Publishing House; 2017.(in Vietnamese).

4. Kết luận

[4] Lan HTV. Raising awareness and skills to

prevent febrile convulsions for mothers with

children under 6 years old being treated at

Nam Dinh Children's Hospital; 2012. (in

Vietnamese).

[5] Nhi VA. Convulsions due to high fever in

children; 2011. (in Vietnamese).

[6] Son BB. Assess knowledge, behavior, and

attitudes of caregivers toward children with

febrile convulsions. J of Practical Medicine

2009;356:157-166. (in Vietnamese).

Mức độ kiến thức của các bà mẹ về dự

phòng, chăm sóc trẻ sốt nói chung cũng như

kiến thức về sốt, chăm sóc trẻ sốt và xử trí

co giật trước khi can thiệp đều ở mức thấp.

Sau can thiệp mức độ kiến thức đều đã tăng

lên mức tốt. Tương tự kiến thức, mức độ

thực hành dự phòng, chăm sóc trẻ co giật do

sốt trước can thiệp ở mức trung bình và

mức thấp. Sau can thiệp đã tăng lên mức tốt

và rất tốt. Các kết quả đó đã cho thấy hiệu

quả của chương trình can thiệp giáo dục sức

khỏe cho các bà mẹ đạt hiệu quả cao. Ngoài

ra kết quả trong nghiên cứu này cho thấy

còn một số điểm cần cải thiện trong chương

trình can thiệp sau này.

[7] Quyen

PTL. Evaluation of some

epidemiological characteristics of febrile

convulsions in children from 2002 to 2004 at

the National Hospital of Pediatrics. Journal of

Medical Research 2006;43(6):38-43. (in

Vietnamese)

[8] Kolahi A, Tahmooreszadeh S. First febrile

convulsions: inquiry about the knowledge,

attitudes and concerns of the patients’

mothers. European Journal Pediatrics 2009;

168:167-171.

[9] Richens, Laidlaw J, Alan. Febrile.

Convulsions, A text book of epilepsy.

Churchill Livingstone; 1996, p. 90-94.

Tài liệu tham khảo

[1] Dinh CX. Comments on some clinical,

subclinical and efficacy in the prevention of

febrile convulsions in children. Thesis of

R