Nhu cầu và kỹ năng giao tiếp của sinh viên

NHU CẦU VÀ KỸ NĂNG GIAO TIẾP CỦA SINH VIÊN

Chu Thị Kim Nga, Trần Phương Như, Trần Vũ Phương Uyên

Khoa Quản trị Kinh doanh, Trường Đại học Công nghệ TP. Hồ Chí Minh

GVHD: TS. Hoàng Nguyên Khai

TÓM TẮT

Giao tiếp có ý nghĩa rất quan trọng trong cuộc sống và sự phát triển của mỗi cá nhân. Đề tài nghiên

cứu về nhu cầu và kỹ năng giao tiếp của sinh viên được nhóm thực hiện sử dụng phối hợp phương

pháp nghiên cứu lý luận và thực tiễn. Từ kết quả nghiên cứu cho thấy sinh viên có nhu cầu giao tiếp

khác nhau phụ thuộc vào nhóm sinh viên khác nhau. Bên cạnh đó, đề tài dựa vào kết quả đánh giá

kỹ năng giao tiếp của sinh viên nghiên cứu để đề xuất giải pháp nâng cao kỹ năng giao tiếp cho

sinh viên.

Từ khóa: Giao tiếp, kỹ năng, nhu cầu, hành vi, sinh viên.

1 ĐẶT VẤN ĐỀ

Giao tiếp là một kỹ năng mềm cơ bản và cần thiết đối với mọi người. Kỹ năng giao tiếp là tập hợp

các quy tắc, nguyên tắc được rút ra từ thực tế hằng ngày để giúp mọi người truyền thông tin một

cách hiệu quả nhất. Trong tháp nhu cầu của Maslow (1943), nhu cầu giao tiếp ở tầng thứ ba sau

nhu cầu sinh lý và nhu cầu an toàn. Việc chủ động được cuộc trò chuyện, giúp người đối diện luôn

cảm thấy được quan tâm, tôn trọng. Điều này đồng nghĩa với việc vị thế của bạn trong mắt người

khác cũng tăng lên và mang lại những kết quả tốt cho sự nghiệp. Do đó, vai trò của giao tiếp trong

cuộc sống là vô cùng quan trọng.

Tuy nhiên, hiện nay sinh viên do quá chú trọng vào chuyên môn nên khả năng giao tiếp còn

kém, nhiều sinh viên không biết bắt đầu một câu chuyện như thế nào, ngại ngần khi phát biểu

trước đám đông, lẫn tránh tiếp xúc với người lạ,… Với những trở ngại này sinh viên sẽ không

biết cách thể hiện thế mạnh của mình trước nhà tuyển dụng và có thể dẫn đến mất cơ hội khi

xin việc sau này.

Xuất phát từ những vấn đề trên, đề tài ‚Nhu cầu và kỹ năng giao tiếp của sinh viên‛ được thực hiện

nhằm tìm hiểu ý nghĩa và giá trị của giao tiếp đối với sinh viên. Qua đó, đưa ra những giải pháp

nâng cao khả năng giao tiếp của sinh viên.

2 CƠ SỞ LÝ THUYẾT

Giao tiếp là hoạt động phức tạp nên có nhiều quan niệm khác nhau về giao tiếp. Theo góc độ

nghiên cứu tâm lý đại cương, Tiến sĩ Phạm Minh Hạc: ‚Giao tiếp‛ là hoạt động xác lập và vận hành

các quan hệ người ” người để thực hiện hóa các quan hệ xã hội giữa người ta với nhau. B.

Parughin nhà tâm lý học người Nga: ‚Giao tiếp là một quá trình tác động quan hệ giữa các cá thể,

là quá trình thông tin quan hệ giữa con người với con người, là quá trình hiểu biết lẫn nhau, ảnh

2233

hưởng lẫn nhau và trao đổi cảm xúc lẫn nhau‛. Ở khái niệm chung nhất, giao tiếp là quá trình tiếp

xúc giữa con người với con người trong một quan hệ xã hội nhất định nhằm nhận thức, trao đổi tư

tưởng tình cảm, vốn sống kinh nghiệm.

Phương tiện giao tiếp là tất cả những yếu tố mà chúng ta dùng để thể hiện thái độ, tình cảm, mối

quan hệ, và những tâm lý khác của mình trong giao tiếp. Phương tiện giao tiếp được chia thành hai

phần chính ngôn ngữ và phi ngôn ngữ.

Phương tiện giao tiếp ngôn ngữ: Ngôn ngữ là phương tiện giao tiếp chủ yếu của con người. Bao

gồm các cách thức diễn đạt, truyền thông tin, thông điệp thông qua ngôn ngữ nói, viết và các kí

hiệu, tín hiệu bằng chữ hoặc hình ảnh. Bằng các ngôn từ được sử dụng, con người có thể truyền tải

các thông tin và thông điệp cho nhau nhằm đạt được các mục tiêu nhất định trong cuộc sống của

mình. Hiểu biết và khéo léo trong việc sử dụng ngôn từ phù hợp là một trong những yếu tố góp

phần gây thiện cảm đối với người đối diện, tạo sự thành công trong giao tiếp (Nguyễn Thế Hùng).

Phương tiện giao tiếp phi ngôn ngữ: Giao tiếp phi ngôn ngữ ít hoặc không gắn liền với ý thức, nó có

thể thể được biểu lộ một cách tự động, máy móc. Nó được thể hiện qua nét mặt, ánh mắt, cử chỉ,

điệu bộ, … Theo các nhà khoa học, trong quá trình giao tiếp, phi ngôn ngữ trở nên quan trọng nhất

(55%,) ít nhất là là ngôn ngữ (7%) và giọng điệu (38%) (Đào Nguyễn, 2016).

Kỹ năng giao tiếp là một trong những kỹ năng mềm quan trọng. Đó là một tập hợp những quy tắc,

nghệ thuật, cách ứng xử, đối đáp được đúc rút qua kinh nghiệm thực tế hằng ngày. Một cuộc khảo

sát chỉ ra rằng, những người thành đạt, có 85% là nhờ giao tiếp tốt, chỉ 15% còn lại đến từ năng lực

bản thân. Kỹ năng giao tiếp bao gồm nhiều kỹ năng nhỏ khác như kỹ năng lắng nghe; kỹ năng

thấu hiểu; kỹ năng sử dụng ngôn ngữ cơ thể. Để có được kỹ năng giao tiếp tốt ta phải thực hành

thường xuyên, áp dụng vào mọi hoàn cảnh mới có thể cải thiện tốt kỹ năng giao tiếp của mình

(Đặng Hướng, 2019).

3 PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU

3.1 Nhóm phương pháp nghiên cứu lý luận: phân tích, tổng hợp, phân loại, hệ thống hóa lý

thuyết,… để xây dựng cơ sở lý luận của vấn đề nghiên cứu.

3.2 Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn: Phương pháp điều tra bảng hỏi, phương pháp

thống kê toán học …

4 KẾT QUẢ VÀ THẢO LUẬN

4.1Nhu cầu giao tiếp

Giao tiếp là yếu tố cần có để mỗi con người phát triển được nhân cách và tâm lý cá nhân bình

thường. Xét về yếu tố bản chất, con người được xem là tổng hòa các mối quan hệ xã hội hiện nay.

Kết quả nghiên cứu cho thấy sau một học phần có 46% số sinh viên quen được ít hơn 10 bạn, 24%

quen được từ 10 ” 20 bạn, 19% quen được hơn 20 bạn mới. Ngược lại có khoảng 11% số sinh viên

không tìm được bạn mới nào (Hình 1).

2234

Hình 1: Số bạn mới sinh viên tìm được sau một học phần

(Nguồn: Số liệu khảo sát của tác giả, 2020)

Qua đó thấy được số sinh viên chủ động làm quen, bắt chuyện khi lần đầu tiếp xúc với bạn (43%);

số ít còn lại không muốn bắt chuyện hoặc chờ người đối diện lên tiếng trước (57%). Sinh viên có đủ

tự tin chủ động bắt chuyện với bạn mới hay không phụ thuộc vào nhiều yếu tố: họ có sẵn sàng chia

sẻ thông tin không, họ có nhu cầu giao tiếp không, người đối diện có dễ gần không, ...

Chủ động bắt chuyện và dẫn dắt được câu chuyện thể hiện kỹ năng giao tiếp của sinh viên. Khi

đăng ký học phần, sinh viên thường được học chung với những sinh viên có ngành học khác nhau.

Giảng viên giảng dạy sẽ rất khó khăn nếu sinh viên không chủ động giao tiếp, không thích tham

gia các hoạt động nhóm hay thụ động trong hoạt động nhóm với bạn mới. Có nhiều sinh viên

không có thêm bạn nào sau mỗi học phần, họ chỉ quẩn quanh những thành viên của nhóm cũ, với

bạn bè chung ngành, không muốn phát biểu trước lớp vì cảm thấy xa lạ với mọi người, họ không

gắn bó với tập thể và thờ ơ với những hoạt động xây dựng kiến thức chung. Ngược lại, không ít sinh

viên kết thêm được rất nhiều bạn mới, họ sẵn sàng tham gia những hoạt động của nhóm với các

sinh viên khác ngành, nhiệt tình nhận trách nhiệm quản lý nhóm, và đóng góp hoạt động rất nhiệt

tình. Rõ ràng, hoạt động nhóm tốt không những giúp cho việc giảng dạy học tập hiệu quả mà còn

giúp sinh viên có cơ hội tự rèn luyện nhiều kỹ năng trong những môi trường học tập khác nhau.

Hình 2: Số bạn mới sinh viên tìm được sau học kì I

(Nguồn: Số liệu khảo sát của tác giả, 2020)

Kết quả nghiên cứu thấy được, số bạn mới sinh viên tìm được sau một học kì khác nhau so với số

bạn mới sinh viên tìm được sau một học phần, sinh viên sau học kì I làm quen được nhiều bạn mới

hơn sau một học phần, số bạn mới sinh viên làm quen được sau học kì I từ 10 ” 20 bạn chiếm 30%

2235

tăng 6% so với sau một học phần; nhiều hơn 20 bạn chiếm 29% tăng 10% so với sau một học phần;

ít hơn 10 bạn chiếm 37% giảm 9% so với sau một học phần (Hình 4.2).

Hình 3: Số sinh viên tham gia hoạt động tập thể phân theo nhóm

(Nguồn: Số liệu khảo sát của tác giả, 2020)

Sinh viên nhiệt tình tham gia vào các hoạt động tập thể. Có đến 95% sinh viên tham gia đầy đủ các

chương trình hoạt động tập thể, còn lại chỉ 5% là không tham gia (Hình 3). Thông thường những

hoạt động về thể thao, văn nghệ, cắm trại, sinh hoạt câu lạc bộ,… là những hoạt động sinh viên

tham gia nhiệt tình. Tuy nhiên, có nhiều sinh viên nói rằng, họ tham gia các hoạt động tập thể để

được điểm rèn luyện hơn là nghĩ đến vấn đề trau dồi khả năng giao tiếp.

4.2 Nội dung giao tiếp

Thông thường sinh viên trao đổi nhiều chủ đề khác nhau xảy ra trong cuộc sống hằng ngày, gia

đ nh, xã hội. Đối tượng chính để sinh viên chia sẻ những quan tâm, suy nghĩ của mình là bạn bè và

gia đ nh. Tuy nhiên họ cảm thấy dễ dàng trao đổi với bạn bè hơn là với gia đ nh. Những chủ đề sinh

viên thường trao đổi với bạn bè là: học tập ” việc làm (91%); phim ảnh (45%); chính trị - xã hội (29%),

tình yêu ” hôn nhân (33%), thời trang (31%) (Hình 4).

Hình 4: Nội dung và mức độ trao đổi thông tin

(Nguồn: Số liệu khảo sát của tác giả, 2020)

2236

4.3 Kỹ năng giao tiếp

4.3.1 Kỹ năng trong giao tiếp xã hội hằng ngày

Xã giao là hình thức giao tiếp hằng ngày, kỹ năng xả giao là dùng lời nói, cử chỉ hành động và giao

tiếp phi ngôn ngữ khác. Biết tận dùng lợi thế của kỹ năng này, sinh viên có thể duy trì được mối

quan hệ, tạo điều kiện thuận lợi để làm tốt công việc với nhau.

Xã giao là loại hình giao tiếp mang tính khoa học và nghệ thuật. Hành vi, cử chỉ, thái độ trong xã

giao phải phù hợp với đối tượng, nội dung, tính chất và hoàn cảnh khi giao tiếp.

4.3.2 Kỹ năng nói, thuyết trình

Sinh viên luyện tập kỹ năng nói, thuyết trình qua các bài báo cáo nhóm ở lớp. Kỹ năng nói là dùng

ngôn từ để truyền đạt thông tin, thể hiện tư tưởng, tình cảm một cách chính xác, sinh động và có

tính thuyết phục.

4.4 Các giải pháp rèn luyện kỹ năng giao tiếp

Hầu như việc tổ chức nhiều buổi sinh hoạt cộng đồng, câu lạc bộ được sinh viên đánh giá rất cần

thiết để nâng cao năng lực giao tiếp (Hình 5). Trong đó, các buổi sinh hoạt cộng đồng được đánh

giá cao nhất (71%). Cụ thể là các buổi sinh hoạt văn nghệ, cắm trại hoặc các hoạt động như hiến

máu nhân đạo, công tác tình nguyện, mùa hè xanh,… Bên cạnh đó, sinh viên cũng có nhu cầu

thay đổi phương pháp giảng dạy để có nhiều cơ hội làm việc nhóm giúp tăng cường khả năng giao

tiếp. Khi làm việc nhóm có cơ hội hợp tác chặt chẽ, sinh viên có thể chủ động, phân công nhiệm vụ,

có cơ hội sáng tạo giải quyết vấn đề và có trách nhiệm trong việc học tập của mình.

Hình 5: Ý kiến của sinh viên về các giải pháp nâng cao khả năng giao tiếp

(Nguồn: Số liệu khảo sát của tác giả, 2020)

4.4.1 Tổ chức nhiều buổi sinh hoạt cộng đồng

Tham gia các chương trình hoạt động tập thể và đến những nơi đông người là cơ hội tuyệt vời để

các bạn nâng cao kỹ năng giao tiếp của mình. Bởi đỉnh cao của giao tiếp không chỉ đơn thuần là

việc nói để truyền tải thông điệp mà còn là khả năng phản xạ, ứng biến linh hoạt, xử lý tốt các tình

huống giao tiếp trong cuộc sống.

2237

Vì thế, hãy chủ động và tích cực tham gia các chương trình tập thể để trải nghiệm, rèn luyện và tích

lũy cho mình những kỹ năng ‚ứng biến‛, xử lý tình huống khéo léo để từng bước nâng cao và hoàn

hiện kỹ năng giao tiếp.

4.4.2 Phương pháp giảng dạy thay đổi để sinh viên được giao tiếp nhiều hơn

Học nhóm là một hình thức hợp tác nâng cao chất lượng của mỗi thành viên nhờ học hỏi từ bạn bè

thông qua quá trình trao đổi và chia sẻ kiến thức cùng nhau, do đó có được những kết quả học tập

tiến bộ về nhiều mặt. Những ưu điểm của phương pháp học nhóm:

– Góp phần xây dựng tinh thần đồng đội và các mối quan hệ tương hỗ, đồng thời thúc đẩy sự

tích cực học tập của cá nhân, tạo sự gắn kết trong một cộng đồng.

– Tăng khả năng hòa nhập, có thêm tinh thần học hỏi và biết lắng nghe người khác thông qua

phần trình bày của bản thân và sự phản hồi của mọi người xung quanh.

– Rèn luyện kỹ năng thuyết trình trước tập thể, kỹ năng giao tiếp và tính tự giác của mỗi cá

nhân, khả năng làm cho người khác hiểu điều mình hiểu ” đây là điểm yếu của đa số sinh

viên chúng ta hiện nay.

4.4.3 H c cách lắng nghe

Giao tiếp không chỉ là hoạt động truyền thông tin mà đó còn là khả năng cảm nhận thông điệp mà

người khác muốn truyền tải. Bởi chỉ khi thật sự hiểu người khác muốn nói gì, truyền tải nội dung gì

bạn mới có thể giao tiếp hiệu quả, tạo ra sự hòa hợp và cuốn hút cho cuộc hội thoại. Vì thế, để

nâng cao kỹ năng giao tiếp sinh viên cũng cần học cách lắng nghe.

Cụ thể, để tránh bất cứ sự nhầm lẫn nào bạn cần tập trung tối đa vào cuộc trò chuyện, buổi thuyết

trình, cuộc họp mình đang tham gia. Ngoài việc giúp đảm bảo hiệu quả cuộc hội thoại, nâng cao

kỹ năng giao tiếp thì việc lắng nghe chủ động, tích cực còn giúp sinh viên nhận được thiện cảm,

đánh giá cao của thầy cô, bạn bè,...

4.4.4 Trau dồi, thực hành thường xuyên

Sự tự rèn luyện của mỗi cá nhân trong việc hình thành kỹ năng giao tiếp, để nâng cao kỹ năng giao

tiếp có hiệu quả không chỉ cần có sự tác động bên ngoài từ nhà trường, xã hội mà còn có sự tự

nguyện, tự giác, tự ý thức của mỗi cá nhân.

5 KẾT LUẬN

Thông qua việc khảo sát - thống kê thảo luận về nhu cầu và kỹ năng giao tiếp của sinh viên, ta thấy

được tầm quan trọng của giao tiếp đối với sinh viên trong cuộc sống.

Giao tiếp vừa là kỹ năng vừa là nghệ thuật. Giao tiếp rất quan trọng trong cuộc sống hằng ngày.

Giao tiếp xảy ra trong cuộc sống đời thường thông qua các phương tiện ngôn ngữ và phi ngôn ngữ.

Giao tiếp tốt đòi hỏi phải dựa trên nền tảng kiến thức, tính cách, phong cách và cách diễn đạt ngôn

từ của cá nhân, tính đa dạng của quan niệm sống, nền văn hóa,… Thông qua giao tiếp ứng xử,

người ta có thể hiểu được quan điểm, nhân cách, trình độ văn hóa của cá nhân.

2238

Qua kết quả nghiên cứu, mỗi sinh viên có nhu cầu giao tiếp khác nhau. Sinh viên hãy tự tạo cơ hội

giao tiếp trong cuộc sống, tất cả mọi trải nghiệm đều là bài học nếu chúng ta để tâm quan sát, học

hỏi, thực nghiệm và lắng nghe.

Sinh viên nên rèn luyện kỹ năng giao tiếp thông qua các tài liệu hướng dẫn, những hoạt động tập

thể. Cần tham gia tích cực hoạt động phong trào, tham gia thảo luận nhóm. Nhằm hỗ trợ tốt hơn

cho những công việc sau này.

TÀI LIỆU THAM KHẢO

[1]

Đào Nguyễn (2016) - Vai trò của giao tiếp phi ngôn ngữ trong nghệ thuật giao tiếp.

Đặng Hướng (2019) - Kỹ năng giao tiếp hiệu quả giúp bạn thành công.

Nguyễn Thế Hùng - Sự kết hợp giữa giao tiếp phi ngôn ngữ và ngôn ngữ.

[2]

[3]

2239