Kiểm soát ngân sách nhà nước trong chu kỳ ngân sách - Kinh nghiệm của các nước thuộc Eurosai
KINH NGHIEÄM NÖÔÙC NGOAØI
KIEÅm sOaùT ngaân saùcH nHaØ nöôùc
TROng cHu KYØ ngaân saùcH - KInH ngHIEÄm
cuûa caùc nöôùc THuOÄc EuROsaI
DIỆU THúY
ột trong số các nhiệm vụ quan trọng của các Cơ quan kiểm toán tối cao (SAI) là kiểm toán
ngân sách nhà nước trước, trong và sau khi chấp hành ngân sách. Từng giai đoạn của quy
M
trình ngân sách đều cần có sự kiểm tra, giám sát, kiểm soát chặt chẽ để đảm bảo hiệu quả
ngân sách. Để làm rõ hơn về vấn đề này, một nhóm công tác thuộc EUROSAI đã tiến hành nghiên cứu đề
tài “Kiểm soát ngân sách nhà nước trong và sau khi chấp hành ngân sách”, là một phần của chủ đề Đại hội
lần thứ V EUROSAI “SAI và kiểm toán việc chấp hành ngân sách nhà nước”. Đối tượng nghiên cứu được
nhóm công tác lựa chọn là SAI Na-uy, Lithuania, Moldavia và Hungary.
Từ khóa: kiểm toán, ngân sách nhà nước.
Control the state budget in the budget cycle - experiences of EUROSAI countries
One of the important tasks of the Supreme Audit Institution (SAI) is to audit the state budget before,
during and afer the budget execution. Each stage of the budget process requires close inspection, supervision
and control to ensure budget efficiency. To clarify this issue, a EUROSAI working group conducted a study
on the topic “e Control during and afer the Execution of the State Budget” which was the sub-theme of
the V EUROSAI Congress: e SAI and the State Budget Execution Audit. e research subjects selected by
the working group are SAI Norway, Lithuania, Moldavia and Hungary.
key words: Auditing, state budget.
1. Hệ thống trách nhiệm giải trình về chấp
hành ngân sách nhà nước
dung tài liệu chấp hành ngân sách nhà nước (báo
cáo quyết toán) đệ trình lên Quốc hội.
ủ tục, chức năng, nhiệm vụ khác nhau liên
quan đến lập báo cáo quyết toán việc chấp hành
ngân sách nhà nước, trách nhiệm sửa chữa và độ
tin cậy của dữ liệu trong hồ sơ được quy định phù
hợp với phân cấp thẩm quyền biểu quyết ngân sách
ở các nước. ực tiễn Hungary cho thấy có 3 cấp
trách nhiệm khác nhau ở giai đoạn kết toán ngân
sách trung ương: mỗi đơn vị chấp hành ngân sách
chịu trách nhiệm lập báo cáo của đơn vị mình và
gửi báo cáo cho đơn vị chủ quản (thường là một bộ
hay cơ quan trung ương). Cơ quan bộ chịu trách
nhiệm lập báo cáo quyết toán ở cấp bộ, bao gồm,
tình hình ngân sách ở cấp mình và của các đơn vị
trực thuộc hay nhận phân bổ tài chính từ bộ. Bộ
trưởng sau đó gửi báo cáo tài chính cho Bộ trưởng
Bộ Tài chính.
Báo cáo tài chính của Chính phủ Na-uy bao
gồm báo cáo quyết toán ngân sách và báo cáo tài
khoản vốn. Báo cáo quyết toán cần thể hiện được
nguồn thu - chi đối với từng khoản mục ngân sách,
từ thời kỳ trước đến thời kỳ ngân sách được kiểm
tra, các khoản ngân sách được phân bổ cho từng
thời kỳ và con số chuyển nguồn sang năm sau. Báo
cáo quyết toán cũng chỉ ra số nợ của quốc gia trong
kỳ ngân sách. Tài khoản vốn bao gồm báo cáo về
tài sản và nợ của Chính phủ và chỉ ra mức độ liên
quan đến báo cáo quyết toán.
Luật Hungary quy định rằng việc trình bày dự
thảo báo cáo quyết toán phải có bảng cân đối kế
toán ngân sách trung ương, bảng cân đối kế toán
tài sản nhà nước, nợ công và danh mục tín dụng
nhà nước, bảng cân đối kế toán các quỹ nhà nước,
bảng cân đối kế toán hợp nhất của chính quyền địa
Có sự khác biệt đáng kể giữa các nước về nội
NGHIÊN CỨU KHOA HỌC KIỂM TOÁN Số 134 - tháng 12/2018 69
KINH NGHIEÄM NÖÔÙC NGOAØI
phương và bảng cân đối kế toán riêng của từng cơ
quan địa phương, bảng cân đối kế toán các hoạt
động an ninh xã hội, báo cáo tình hình tài sản của
các hệ thống con thuộc hệ thống tài sản nhà nước
và báo cáo tình hình hỗ trợ thâm hụt ngân sách.
Báo cáo kế toán được nhập vào sổ cái của Chính
phủ trung ương do Bộ Tài chính quản lý. eo quy
định về quản lý tài chính thì tất cả các cơ quan và
các bộ đều được yêu cầu sử dụng hệ thống kế toán
trên cơ sở IT, có khả năng kết nối với hệ thống kế
toán của Chính phủ đặt tại Bộ Tài chính. Mọi cơ
quan đều nhận được quyết định phân bổ ngân sách
và sau đó có nghĩa vụ gửi báo cáo quyết toán lên
Bộ Tài chính. Ngoài ra, mỗi bộ còn có nghĩa vụ gửi
báo cáo phần ngân sách chưa phân bổ xuống các
đơn vị trực thuộc. Bộ Tài chính chịu trách nhiệm
việc nhập vào sổ cái Chính phủ các dữ liệu không
có trong báo cáo của các bộ hay cơ quan.
Ở Lithuania, báo cáo việc chấp hành ngân sách
nhà nước sẽ được lập và thông qua trên cơ sở: các
chỉ tiêu ngân sách (theo Luật thông qua ngân sách
nhà nước và chỉ tiêu tài chính của ngân sách đô
thị); việc sử dụng tài nguyên dự trữ của Chính phủ
và số ngân sách chuyển nguồn và các khoản chưa
sử dụng đưa vào ngân sách dự trữ để dành cho các
chương trình đặc biệt.
Quy định của Hungary và Lithuania tương
đồng trong việc các đơn vị sử dụng ngân sách có
trách nhiệm lập báo cáo chấp hành ngân sách từ
các dữ liệu kế toán và gửi lên cơ quan thẩm quyền
theo quy định. Bộ Tài chính lập báo cáo chấp hành
ngân sách trên cơ sở dữ liệu từ các báo cáo ngân
sách, sau đó giám sát các báo cáo ngân sách hàng
năm theo thủ tục và lĩnh vực xác định. Luật pháp
các nước này có sự khác biệt trong quy định về thời
gian gửi bảo cáo quyết toán ngân sách do đó có
sự khác nhau về thời hạn để các SAI hoàn thành
nhiệm vụ kiểm toán và gửi báo cáo kiểm toán lên
Báo cáo chấp hành ngân sách nhà nước đệ trình
lên Quốc hội (bản dự thảo và các tài liệu bổ trợ)
được Bộ Tài chính lập ở mỗi quốc gia này dựa trên
nền tảng dữ liệu, đánh giá từ các báo cáo ngân sách
hàng năm của các cơ quan sử dụng ngân sách và
dựa trên chính các tài khoản do Bộ Tài chính quản
lý. Trong khi đó, bên cạnh sự khác biệt nội dung, thì
còn có các khác biệt về mặt kỹ thuật và thời gian.
Ví dụ như ở Na-uy, báo cáo tài chính của Chính
phủ do Bộ Tài chính lập, chủ yếu được gửi hàng
tháng từ tất cả các cơ quan bộ qua đường điện tử.
70 Số 134 - tháng 12/2018 NGHIÊN CỨU KHOA HỌC KIỂM TOÁN
Quốc hội (ví dụ như Na-uy quy định tháng 11,
Lithuania tháng 6, Hungary tháng 8). Các cấp ngân
sách cần phải lập báo cáo đánh giá bằng văn bản
tình hình sử dụng ngân sách, trong đó giải thích lý
do về sự khác nhau giữa dự toán và thực tế và về các
khoản chưa giải ngân.
Về lĩnh vực kiểm toán chấp hành ngân sách nhà
nước, một điều quan trọng để SAI có thể hoạt động
chủ động và hiệu quả là SAI được hoạt động độc lập
và được bảo vệ tránh ảnh hưởng của các cơ quan
quản lý – trong trường hợp này là Chính phủ, chủ
thể chịu trách nhiệm đệ trình báo cáo quyết toán
lên Quốc hội và từ các đơn vị chịu trách nhiệm
ngân sách. Cùng lúc đó, SAI – với thẩm quyền kiểm
toán cần được tự do xác định ưu tiên kiểm toán,
chương trình làm việc và phương pháp kiểm toán
định thực hiện. Các nước thuộc nhóm công tác đều
bảo đảm điều kiện độc lập của SAI. Ở Hungary,
các Luật do Quốc hội ban hành đều có liên quan
đến nhiệm vụ, quyền hạn của SAI và với Na-uy thì
việc thành lập cơ quan kiểm toán tối cao được quy
định bởi Hiến pháp. SAI Moldavia thì lại có quyền
tư pháp. Tính độc lập dường như được bảo đảm
chặt chẽ ở một số nước liên quan từ khía cạnh ngân
sách cần thiết để SAI hoạt động, do ngân sách của
SAI được xác định thông qua hệ thống lập kế hoạch
và phê duyệt ngân sách nhà nước. Ở Na-uy, dự thảo
ngân sách của SAI được Quốc hội phê duyệt mà
không cần thông qua Chính phủ.
SAI tiếp cận tất cả các báo cáo ngân sách hàng
năm làm cơ sở cho báo cáo chấp hành ngân sách
và dự thảo báo cáo quyết toán do Bộ Tài chính lập.
Nhưng quyền tiếp cận ở mỗi nước là khác nhau.
Để việc kiểm toán ngân sách nhà nước đảm bảo
chất lượng thì các hướng dẫn, quy tắc ngân sách và
kế toán, mục tiêu phân bổ, kỳ vọng, yêu cầu trách
nhiệm giải trình và quyền tiếp cận của SAI đối với
các báo cáo phải đầy đủ và theo một khuôn khổ
chuẩn mực thống nhất, bao quát hết hoạt động và
chức năng của của các cấp chính quyền. Nội dung
báo cáo quyết toán, hệ thống tổng hợp và phân tích
dữ liệu được tổ chức khác nhau giữa các nước, đặt
ra yêu cầu khác nhau trong mối liên hệ với các cuộc
kiểm toán liên quan. Do đó, cách thức và phương
tiện mà các SAI sử dụng để lập báo cáo quyết toán
ở các nước và giải pháp phát triển hợp lý để đảm
bảo hiệu quả kiểm toán là rất quan trọng.
Nhiệm vụ kiểm toán dự thảo báo cáo chấp
hành ngân sách nhà nước là nhiệm vụ do luật định.
Nhưng trong Luật không xác định phương pháp
kiểm toán và ở một số nước cũng không nhắc đến
nội dung và hình thức của báo cáo kiểm toán. Tất
cả do các SAI tự quyết định trong suốt cuộc kiểm
toán chấp hành ngân sách nhà nước về việc phát
triển phương pháp kiểm toán và việc áp dụng các
mẫu thực hành tốt được chấp nhận toàn cầu.
2. kiểm soát việc chấp hành ngân sách nhà nước
2.1. Hệ thống ngoại kiểm
Hệ thống ngoại kiểm việc chấp hành ngân sách
nhà nước ở các nước thuộc nhóm công tác được
tiến hành duy nhất bởi cơ quan kiểm toán tối cao.
Một số ngoại lệ có thể được tìm thấy trong thực
tiễn Hungary. Trừ ngân sách trung ương, ở quốc
gia này, quy định pháp luật yêu cầu các phân hệ tài
sản nhà nước khác phải nhận được báo cáo chấp
hành ngân sách đã được kiểm toán. (Điều này có
nghĩa là báo cáo ngân sách hàng năm của các quỹ
nhà nước riêng lẻ, quỹ tài chính an ninh xã hội và
các cơ quan địa phương phải được kiểm toán bởi
kiểm toán viên độc lập nếu như ngân sách được
cấp hay dân số trong địa phương ở trên một mức
nhất định). Mặc dầu không phải là yêu cầu pháp lý,
SAI Hungary thuê một công ty kiểm toán độc lập
để tiến hành kiểm toán tài chính – tuân thủ báo cáo
ngân sách hàng năm của chính cơ quan kiểm toán
tối cao nước này.
Ở một số nước thuộc nhóm công tác, các SAI
lập kế hoạch chiến lược cho một vài năm. Các
chiến lược này liên quan đến nhiệm vụ kiểm toán,
mục tiêu, phương pháp và đóng góp từ các nguồn
lực, năng lực quốc tế. Kế hoạch chiến lược được
xây dựng dựa trên sự phát triển kỳ vọng của Chính
phủ về ngân sách và có tính đến sự phát triển trong
nội bộ INTOSAI và các cơ quan chuyên môn kiểm
toán. Kế hoạch chiến lược cung cấp nền tảng cho
việc xác định kế hoạch kiểm toán năm của SAI.
Các SAI chủ động xác định nhiệm vụ kiểm toán
năm, có tính đến trách nhiệm pháp lý và điều kiện
năng lực kiểm toán.
NGHIÊN CỨU KHOA HỌC KIỂM TOÁN Số 134 - tháng 12/2018 71
KINH NGHIEÄM NÖÔÙC NGOAØI
Việc kiểm toán báo cáo chấp hành ngân sách
nhà nước của SAI trong mỗi nước đều chủ yếu
là kiểm toán tài chính – tuân thủ, và một số cuộc
kiểm toán mở rộng thêm loại hình kiểm toán hoạt
động. Sự khác biệt được chỉ ra ở trên giữa các nước
liên quan đến ngân sách nhà nước và báo cáo chấp
hành ngân sách được phản ánh qua mục tiêu và
khía cạnh kiểm toán chấp hành ngân sách. Đánh
giá so sánh cho thấy, SAI Nauy kiểm toán tài chính
tuân thủ tiên tiến nhất cả về hệ thống các điều kiện
và việc thực hiện. Đối với việc triển khai kiểm toán,
SAI cần phải chỉ ra phương pháp và chuẩn mực
kiểm toán. Ở Na-uy, SAI phát triển chuẩn mực
kiểm toán riêng trên cơ sở chuẩn mực INTOSAI.
Họ cũng sử dụng các chuẩn mực kiểm toán quốc
gia và quốc tế khác để phát triển chuẩn mực của
chính họ. Các chuẩn mực của SAI cần phải được
sử dụng trong tất cả các loại hình kiểm toán, bao
gồm cả kiểm toán báo cáo tài chính của Chính phủ.
toán tài chính - tuân thủ báo cáo ngân sách hàng
năm là một phần nhiệm vụ của bộ phận kiểm toán
nội bộ. Cơ quan giám sát sẽ sử dụng kết quả của
chính bộ phận kiểm soát nội bộ của đơn vị trực
thuộc khi tiến hành kiểm toán báo cáo ngân sách
ở phạm vi nhất định. SAI sẽ chỉ kiểm toán các báo
cáo ngân sách hàng năm này ở những lĩnh vực có
rủi ro kiểm toán quan trọng hay khi mà tính độc
lập của cơ quan giám sát không được đảm bảo. Nỗ
lực này có thể được đánh giá là phù hợp và hợp lý
khi mà SAI khuyến khích sự phát triển của kiểm
soát nội bộ với cách tiếp cận theo hệ thống và hỗ
trợ về mặt phương pháp.
Một chức năng quan trọng của kiểm soát nội
bộ liên quan đến chấp hành ngân sách nhà nước là
hoàn chỉnh hoạt động của hệ thống kho bạc. Mỗi
cơ quan kho bạc tiến hành kiểm soát trên quy trình
công việc (quy trình tài chính). Các SAI thuộc
nhóm công tác cho rằng hệ thống này hoạt động
hiệu quả, đảm bảo các cơ quan liên quan không
sử dụng vượt quá ngân sách được cấp. Kho bạc
Hungary quản lý tài khoản của các cơ quan trung
ương, các cơ quan này phải lập báo cáo ngân sách
và gửi cho Kho bạc Nhà nước theo một cách xác
định nếu có sự điều chỉnh ngân sách.
2.2. Hệ thống kiểm soát nội bộ
Có những khác biệt quan trọng trong việc thành
lập, chức năng và hoạt động của hệ thống kiểm
soát nội bộ về lĩnh vực ngân sách trong báo cáo
quyết toán hàng năm. Ở một số nước, các quy định
pháp lý yêu cầu các nhà quản lý chịu trách nhiệm
đảm bảo kiểm soát liên tục việc chi tiêu hợp lý các
khoản ngân sách đã được phân bổ. Ở các nước
khác, có những quy định về nghĩa vụ thành lập cơ
quan kiểm soát nội bộ. Các cơ quan kiểm soát nội
bộ không thực hiện kiểm toán tài chính - tuân thủ
việc chấp hành ngân sách. Báo cáo hàng năm của
các cơ quan ngân sách không được bộ phận kiểm
toán nội bộ hay bộ phận giám sát kiểm toán . Trong
khi đó, ở một số nước yêu cầu cơ quan giám sát
phải kiểm soát ngân sách hàng năm của các đơn vị
trực thuộc trong suốt quá trình lập báo cáo quyết
toán. Việc kiểm soát được tiến hành ở các khía
cạnh khác nhau ở mỗi nước. Ở một số nước chỉ đòi
hỏi tính chuẩn xác con số và tuân thủ trong khi các
nước khác lại dựa vào các khía cạnh theo yêu cầu
pháp luật (hoàn thành nhiệm vụ chuyên môn, con
số chuẩn xác, tính đúng đắn trong quan hệ về nội
dung kế toán).
3. kiểm toán việc chấp hành ngân sách
nhà nước
3.1. Kiểm toán trong khi chấp hành ngân sách
Hoạt động tiền kiểm soát việc chấp hành ngân
sách không phải xuất hiện ở tất cả các nước. Có vẻ
như chỉ có Kho bạc Hungary thực hiện tiền kiểm
các khoản phân bổ dành riêng cho nhiệm vụ tài
chính trước khi cấp vốn. Các tài liệu liên quan đến
nguồn thường xuyên phải gửi cho kho bạc. Các
khoản phân bổ này được kho bạc kiểm soát và chi
trả mang tính thường xuyên.
Một phần hoạt động kiểm toán của SAI là nhằm
đánh giá tính bắt buộc của các quy định pháp lý,
bảo đảm chống lại việc sử dụng ngân sách không
hợp lý. Các SAI đều nhận thấy tầm quan trọng của
kiểm soát nội bộ, áp dụng kiểm soát nội bộ theo
các hình thức và phương pháp khác nhau. Một
mặt, SAI xây dựng hiểu biết về cơ chế kiểm soát nội
bộ mà họ có được từ các cuộc kiểm toán ở các loại
Ở một số nước, trách nhiệm thực hiện kiểm
72 Số 134 - tháng 12/2018 NGHIÊN CỨU KHOA HỌC KIỂM TOÁN
hình và chủ đề khác nhau ở các đơn vị ngân sách.
Mặt khác, họ đánh giá rủi ro theo khuôn khổ kiểm
toán tài chính - tuân thủ năm hiện thời. Các phép
kiểm tra tuân thủ được tiến hành để xác nhận liệu
cơ chế kiểm soát nội bộ có hoạt động chính xác,
hiệu quả hay không.
của SAI. Kết nối này cho phép SAI có thể xem các
bảng thông tin được gửi cho Bộ Tài chính và ban
lãnh đạo Kho bạc.
Báo cáo quyết toán việc chấp hành ngân sách
nhà nước không dựa vào sổ sách kho bạc mà dựa
chủ yếu vào việc tích hợp dữ liệu từ các đơn vị
sử dụng ngân sách và báo cáo của các đơn vị trực
thuộc. Vai trò kiểm soát của Kho bạc chỉ có hiệu
quả ngay tại thời điểm đó. Có một vấn đề là các đơn
vị ngân sách không có máy tính đồng nhất hệ thống
kế toán và hệ thống của họ không được kết nối với
mạng máy tính của SAI. Do đó, kiểm toán tài chính
tuân thủ trong năm chỉ được tiến hành tại chỗ.
Trường hợp Hungary, SAI đánh giá thông qua
cuộc kiểm tra đặc biệt cơ chế kiểm soát nội bộ tại
các bộ và đơn vị trực thuộc để đưa ra các nhìn tổng
quan về tình hình chung và để đưa ra gợi ý cho
Chính phủ về các nhiệm vụ chung của hệ thống
kiểm soát nội bộ.
Trên cơ sở rủi ro và trọng yếu, SAI Na-uy tiến
hành kiểm toán tài chính các Bộ và cơ quan ngang
bộ trong suốt năm ngân sách và sau khi kết thúc kỳ
ngân sách. Việc kiểm toán trong năm dựa vào tiếp
cận kiểm toán tại chỗ của SAI đối với sổ cái của các
cơ quan hoặc tiếp cận tạm thời giao dịch điện tử từ
các sổ cái tổng tới SAI. Các Bộ phải cài đặt hoặc truy
cập hệ thống kế toán tài chính trên nền tảng công
nghệ thông tin, đáp ứng yêu cầu báo cáo kỹ thuật
của Bộ Tài chính. Nhiều bộ và cơ quan truy cập vào
hệ thống này thông qua văn phòng kế toán trung
tâm của Nhà nước. Trong các trường hợp này, văn
phòng kế toán trung ương chuyển các dữ liệu kế
toán định kỳ cho các SAI thay cho các cơ quan Bộ.
Các dữ liệu kế toán này giúp SAI tiến hành thủ tục
kiểm toán phân tích/thống kê chọn mẫu trước khi
trực tiếp làm việc với các đơn vị kiểm toán để tiến
hành các bước tiếp theo. Dữ liệu kế toán chuyển tới
các SAI chứa đựng các thông tin trong báo cáo gửi
tới Bộ Tài chính, các thông tin này sẽ được nhập
vào sổ cái tổng của Chính phủ. Sau thỏa thuận với
Bộ Tài chính, SAI sẽ lấy các dữ liệu kế toán được
chuyển qua đường điện tử từ sổ cái tổng của Chính
phủ sau nửa đầu năm ngân sách. Mặc dầu phần lớn
các cuộc kiểm toán trong năm được tiến hành trực
tiếp tại cấp đơn vị, do đó có thể thẩm tra lại việc
nhập dữ liệu vào sổ cái sau nửa đầu của năm.
3.2. Kiểm toán sau khi chấp hành ngân sách
nhà nước
SAI kiểm toán dự thảo báo cáo quyết toán ngân
sách nhà nước hay báo cáo tài chính của Chính
phủ, sử dụng phương pháp kiểm toán tài chính
tuân thủ và các phương pháp kiểm toán tuân thủ
khác và trong một số trường hợp là phương pháp
kiểm toán hoạt động. SAI tiến hành kiểm toán
thông qua kết nối điện tử (ở Bộ Tài chính, các cơ
quan Bộ hay đơn vị trực thuộc) phụ thuộc vào điều
kiện kỹ thuật. Quốc hội không thảo luận báo cáo
quyết toán ngân sách của Chính phủ và báo cáo
của SAI cùng một lúc. Nội dung và hình thức của
báo cáo ở các nước đều có những nét riêng. ực
tiễn cũng cho thấy sự khác nhau trong việc các SAI
đưa ra đề xuất, gợi ý cho Quốc hội – và nếu có, theo
hình thức nào – về việc thông qua báo cáo chấp
hành ngân sách của Chính phủ.
Trong các nước thuộc nhóm công tác, SAI
Lithuania có một phần khác biệt. Ở nước này, Luật
Cấu trúc Ngân sách yêu cầu báo cáo của SAI gửi
lên Quốc hội phải đánh giá liệu ngân sách được
thông qua có được sử dụng đạt được các mục tiêu
đặt ra, liệu ngân sách phân bổ có được sử dụng
hiệu quả và liệu có vi phạm pháp luật trong việc
sử dụng ngân sách không và các mục tiêu nào đã
đạt được ngoài dự kiến. Trong khi kiểm toán báo
cáo chấp hành ngân sách, SAI kiểm tra: các vấn đề
chung, vấn đề về chấp hành ngân sách nhà nước
(ở Bộ Tài chính); các đơn vị sử dụng ngân sách;
các cơ quan nhà nước được cho là đã vượt qua giới
Một máy tính trực tuyến được kết nối giữa SAI
và Kho bạc Hungary. Cơ quan Kiểm toán nhà nước
Hungary có thỏa thuận với lãnh đạo Kho bạc để
nhận dữ liệu từ các giao dịch trong năm, do đó các
giao dịch ngân sách có thể được tải xuống máy tính
NGHIÊN CỨU KHOA HỌC KIỂM TOÁN Số 134 - tháng 12/2018 73
KINH NGHIEÄM NÖÔÙC NGOAØI
hạn ngân sách được phân bổ. SAI đưa vào kết luận
trong báo cáo kiểm toán việc chấp hành ngân sách
nhà nước các dữ liệu và kết luận mang tính trọng
yếu. SAI trình bày rõ ràng quan điểm về việc chấp
hành ngân sách nhà nước. Ngoài kết luận trong báo
cáo kiểm toán, SAI gửi lên Quốc hội cả các báo cáo
quan trọng nhất nhìn từ quan điểm của SAI được
lập dựa trên việc sử dụng ngân sách của các đơn vị.
hiện tại, các SAI đánh giá trong khi kiểm toán tuân
thủ tính hợp lý của các khoản thu chi ngân sách
được phân; thực trạng và nguyên nhân của việc
chưa giải ngân hết, thay đổi tài sản của các đơn vị
trực thuộc, việc quản lý tài khoản kho bạc, đánh giá
nợ quốc gia, đảm bảo các khoản ngân sách... Dựa
vào kinh nghiệm và phát hiện kiểm toán, SAI đưa
ra gợi ý, đề xuất lên Quốc hội, Chính phủ, Bộ Tài
chính và đơn vị được kiểm toán. Quốc hội sử dụng
báo cáo của SAI về chấp hành ngân sách (báo cáo
quyết toán) theo cách khác nhau và ở thời điểm
khác nhau. Không có quy định pháp lý nào về vấn
đề này, mà tùy theo thủ tục của Quốc hội.
Ở Na-uy, SAI đánh giá sự khác nhau giữa thực
tế và dự toán, nhấn mạnh vào các khoản chi vượt
dự toán và xem xét đối chiếu với Luật để xem liệu
việc sử dụng ngân sách có tuân thủ quy định hay
không. Trong đánh giá này, SAI xem xét tất cả điều
kiện dẫn đến quyết định ngân sách của Quốc hội.
SAI kiểm tra liệu việc gia tăng các khoản nợ và các
công cụ tài chính mới, việc thu mua hay bán cổ
phần ở các công ty... có được thực hiện trong thẩm
quyền được phân cấp hay không và có được nhập
vào tài khoản vốn và tài khoản chiếm dụng không.
Báo cáo của SAI có các trường hợp đặc biệt liên
quan đến báo cáo tài chính của Chính phủ và việc
chấp hành ngân sách và đưa ra kiến nghị đối với
Quốc hội cho từng trường hợp cụ thể. Các trường
hợp này được nhóm lại theo lĩnh vực phụ trách của
từng Bộ. Kiến nghị này được thể hiện theo một
mẫu cố định, chỉ ra theo nghị định nào thì trường
hợp này nên được thông qua. Báo cáo của SAI cũng
bao gồm các trường hợp liên quan đến quản lý tài
chính của Chính phủ mà SAI muốn báo cáo lên
Quốc hội. Câu hỏi liệu báo cáo tài chính của Chính
phủ có được thông qua hay không chỉ được xử lý
gián tiếp trong báo cáo của SAI gửi Quốc hội. Nếu
không có ý kiến khác có nghĩa là các SAI đề xuất
thông qua báo cáo tài chính của Chính phủ với các
lưu ý cho từng trường hợp cụ thể.
Ở Hungary, mỗi thành viên quốc hội đều nhận
được báo cáo của SAI về quyết toán ngân sách.
Báo cáo này được các ủy ban của Quốc hội thảo
luận cùng lúc với dự thảo báo cáo quyết toán và
sau đó đưa ra phiên họp toàn thể để đi đến quyết
định chung và chi tiết. Tại phiên họp toàn thể, Chủ
tịch Cơ quan Kiểm toán tối cao trình bày những
phát hiện và đề xuất chính trong báo cáo kiểm toán
quyết toán ngân sách.
Ở Na-uy, báo cáo của SAI được đệ trình lên
Quốc hội và được Ủy ban Kiểm soát các vấn đề
hiến pháp xử lý, đây là bộ phận chịu trách nhiệm xử
lý các kiến nghị của SAI. Báo cáo của SAI và nhận
định của Ủy ban giám sát sau đó được đem ra thảo
luận tại phiên họp toàn thể của Quốc hội.
Như vậy, ở các nước đều có sự tham gia một
cách tích cực của SAI vào tất cả các giai đoạn của
quy trình ngân sách. Đây là một trong các điều kiện
quan trọng đảm bảo không chỉ tuân thủ pháp luật
trong hoạt động ngân sách mà còn góp phần nâng
cao hiệu quả sử dụng ngân sách, tăng cường tính
minh bạch và trách nhiệm giải trình liên quan đến
ngân sách.
Ở Hungary, SAI đánh giá liệu Chính phủ và các
cơ quan khi chấp hành ngân sách nhà nước có đảm
bảo quy định về quản lý tài sản công; liệu các báo
cáo quyết toán và các tài liệu có tuân thủ quy định
pháp luật và tính xác thực; liệu thông tin và dữ liệu
có phản ánh được quy trình tài chính trong năm;
liệu dự thảo báo cáo có đầy đủ và đúng các quy định
để kết thúc năm tài chính. Bên cạnh kiểm toán tài
chính chỉ được tiến hành tại đơn vị sử dụng ngân
sách (các Bộ) và các đơn vị trực thuộc ở thời điểm
Diệu úy (Lược dịch)
eo Control of the state budget during and
afer execution, Tạp chí EUROSAI.
74 Số 134 - tháng 12/2018 NGHIÊN CỨU KHOA HỌC KIỂM TOÁN
6 trang
18/04/2022
800
Bạn đang xem tài liệu "Kiểm soát ngân sách nhà nước trong chu kỳ ngân sách - Kinh nghiệm của các nước thuộc Eurosai", để tải tài liệu gốc về máy hãy click vào nút Download ở trên
File đính kèm:
- kiem_soat_ngan_sach_nha_nuoc_trong_chu_ky_ngan_sach_kinh_ngh.pdf
