Khóa luận Đánh giá thực trạng và hiệu quả sử dụng đất nông nghiệp trên địa bàn xã Long Sơn, huyện Anh Sơn, tỉnh Nghệ An qua giai đoạn 2008-2010
ĐẠI HỌC HUẾ
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ
KHOA KINH TẾ VÀ PHÁT TRIỂN
KHOÁ LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC
ĐÁNH GIÁ THỰC TRẠNG VÀ HIỆU QUẢ SỬ DỤNG ĐẤT
NÔNG NGHIỆP TRÊN ĐỊA BÀN XÃ LONG SƠN, HUYỆN
ANH SƠN, TỈNH NGHỆ AN QUA GIAI ĐOẠN 2008 - 2010
VÕ THỊ LÊ NA
Khóa học: 2007-2011
Khóa
ĐẠI HỌC HUẾ
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ
KHOA KINH TẾ VÀ PHÁT TRIỂN
KHOÁ LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC
ĐÁNH GIÁ THỰC TRẠNG VÀ HIỆU QUẢ SỬ DỤNG ĐẤT
NÔNG NGHIỆP TRÊN ĐỊA BÀN XÃ LONG SƠN, HUYỆN
ANH SƠN, TỈNH NGHỆ AN QUA GIAI ĐOẠN 2008 - 2010
Sinh viên thực hiện:
Võ Thị Lê Na
Giáo viên hướng dẫn:
TS. Trương Tấn Quân
Lớp: K41B-KTNN
Niên khóa: 2007-2011
Huế, tháng 5 năm 2011
LÔØI CAÛM ÔN
Khoùa luaän toát nghieäp laø keát quaû cuûa 4 naêm hoïc taäp
vaø nghieân cöùu taïi tröôøng ñaïi hoïc Kinh Teá Hueá vôùi söï daïy doã
taän tình cuûa thaày coâ. Ñeå hoaøn thaønh khoùa luaän naøy, cho
pheùp toâi ñöôïc baøy toû loøng bieát ôn ñeán:
Giaûng vieân TS.Tröông Taán Quaân, ngöôøi ñaõ tröïc tieáp
höôùng daãn vaø taän tình giuùp ñôõ toâi trong suoát quaù trình thöïc
hieän ñeà taøi nghieân cöùu.
Toaøn theå caùc thaày coâ giaùo trong trôøng Ñaïi Hoïc Kinh Teá
Hueá, caùc thaày coâ trong Khoa Kinh Teá Vaø Phaùt Trieån ñaõ trang
bò cho toâi nhöõng kieán thöùc cô sôû ñeå hoaøn thaønh khoùa luaän
toát nghieäp naøy.
Caùc chuù, caùc anh chò UBND xaõ ñaõ nhieät tình giuùp ñôõ,
taïo ñieàu kieän thuaän lôïi cho toâi trong suoát quaù trình thöïc taäp taïi
ñòa phöông.
Cuoái cuøng, toâi xin chaân thaønh caûm ôn nhöõng tình caûm
ñoäng vieân vaø giuùp ñôõ cuûa gia ñình baïn beø trong suoát thôøi
gian thöïc taä, hoaøn thaønh khoùa luaän.
Toù nhieàu coá gaéng nhöng trong ñeà taøi naøy khoâng theå
traùnh khoûi nhöõng thieáu soùt haïn cheá. Kính mong quyù thaày, coâ,
caùc baïn sinh vieân vaø nhöõng ngöôøi quan taâm ñeán ñeà taøi tieáp
tuïc giuùp ñôõ, ñoùng goùp yù kieán ñeå ñeà taøi ñöôïc hoaøn thieän
hôn.
Hueá, thaùng 5 naêm
2011
Sinh vieân thöïc hieän
Voõ Thò Leâ Na
Khóa luận tốt nghiệp
MỤC LỤC
MỤC LỤC ......................................................................................................................i
DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT......................................................................................iv
ĐƠN VỊ QUY ĐỔI .......................................................................................................v
DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU................................................................................vi
PHẦN I: ĐẶT VẤN ĐỀ ...............................................................................................1
1. Tầm quan trọng của đề tài ........................................................................................1
2. Mục đích của nghiên cứu............................................................................................2
3.Đối tượng và phạm vi nghiên cứu...............................................................................3
4. Phương pháp nghiên cứu............................................................................................3
5. Hạn chế của đề tài.......................................................................................................4
6. Cấu trúc của đề tài ......................................................................................................4
PHẦN II: NỘI DUNG NGHIÊN CỨU.......................................................................5
CHƯƠNG 1: CƠ SỞ KHOA HỌC CỦA ĐỀ TÀI NGHIÊN CỨU.........................5
1.1 CƠ SỞ LÝ LUẬN...................................................................................................5
1.1.1 Khái niệm đất, đất nông nghiệp, độ phì của đất....................................................5
1.1.1.1 Khái niệm về đất, đất nông nghiệp.....................................................................5
1.1.1.2. Độ phì của đất..............................................................................................6
1.1.2. Đặc điểm của đất đai ............................................................................................7
1.1.3. Đặc điểm của đất đai trong nông nghiệp..............................................................8
1.1.4. Chân ố ảnh hưởng đến hiệu quả sử dụng đất................................................9
1.2. CƠ STHỰC TIỄN .............................................................................................12
1.2.1. Tình hình sử dụng đất nông nghiệp trên thế giới. ..............................................12
1.2.2. Cơ sở pháp lý và thực trạng đất nông nghiệp Việt Nam ....................................12
CHƯƠNG II: THỰC TRẠNG VÀ HIỆU QUẢ SỬ DỤNG ĐẤT CỦA XÃ LONG
SƠN, HUYỆN ANH SƠN, TỈNH NGHỆ AN ..........................................................16
2.1. ĐIỀU KIỆN TỰ NHIÊN, KINH TẾ XÃ HỘI XÃ LONG SƠN ..........................16
2.1.1. Điều kiện tự nhiên ..............................................................................................16
i
SV thực hiện: Võ Thị Lê Na - K41BKTNN
Khóa luận tốt nghiệp
2.1.1.1. Vị trí địa lý, địa hình........................................................................................16
2.1.1.2. Khí hậu ............................................................................................................16
2.1.1.3.Tình hình các nguồn tài nguyên .......................................................................17
2.1.2. Điều kiện kinh tế - xã hội ...................................................................................18
2.1.2.1. Tình hình dân số và lao động ..........................................................................18
2.1.2.2. Thực trạng cơ sở hạ tầng phục vụ cho sản xuất và đời sống...........................22
2.1.2.3. Thực trạng phát triển kinh tế xã hội ................................................................23
2.2. THỰC TRẠNG SỬ DỤNG ĐẤT NÔNG NGHIỆP Ở XÃ LONG SƠN, HUYỆN
ANH SƠN, TỈNH NGHỆ AN......................................................................................26
2.2.1. Quy mô, cơ cấu, diện tích các loại đất................................................................26
2.2.2. Tình hình sử dụng đất nông nghiệp xã Long Sơn ..............................................28
2.2.3. Quy mô, cơ cấu diện tích gieo trồng các loại cây ồng hàng năm ...................32
2.3. KẾT QUẢ VÀ HIỆU QUẢ SỬ DỤNG ĐẤT NÔNG NGHIỆP XÃ LONG SƠN
......................................................................................................................................35
2.3.1.Năng suất và sản lượng một số cây trồng chính của xã ......................................35
2.3.1.1. Năng suất và sản lượng cây lương thực của xã...............................................35
2.3.1.2. Diện tích, năng suất và sản lượng cây lấy củ của xã.......................................38
2.3.1.3. Năng suất, sản lượng cây thực phẩm của xã ..................................................40
2.3.1.4. Năng suất, sản câng nghiệp của xã..........................................................42
2.3.2. Một số đánh giá về hiệu quả sử dụng đất ở xã Long Sơn ..................................44
2.3.2.1. Hệ số sử dụng đất ở xã Long Sơn....................................................................44
2.3.2.2. Năng st cây trồng, năng suất ruộng đất ở xã Long Sơn...............................45
2.4. PHTÍCH CÁC NHÂN TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN HIỆU QUẢ SỬ DỤNG
ĐẤT Ở XÃ LONG SƠN............................................................................................46
2.4.1. Các nhân tố điều kiện tự nhiên...........................................................................46
2.4.2. Các nhân tố kinh tế xã hội ..................................................................................47
CHƯƠNG III: MỘT SỐ GIẢI PHÁP NÂNG CAO HIỆU QUẢ SỬ DỤNG ĐẤT
NÔNG NGHIỆP CỦA XÃ LONG SƠN...................................................................52
3.1. Quan điểm khai thác sử dụng đất ..........................................................................52
3.2. Định hướng sử dụng đất nông nghiệp của xã........................................................52
ii
SV thực hiện: Võ Thị Lê Na - K41BKTNN
Khóa luận tốt nghiệp
3.3 Một số giải pháp nâng cao hiệu quả sử dụng đất nông nghiệp cho xã Long Sơn..53
3.3.1 . Giải pháp về quản lý..........................................................................................54
3.3.2. Nhóm giải pháp khoa học kỹ thuật.....................................................................55
3.3.3. Nhóm giải pháp về vốn, lao động và thị trường.................................................57
PHẦN III: KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ ................................................................58
3.1. Kết luận..................................................................................................................58
3.1.1. Những thuận lợi..................................................................................................58
3.1.2. Khó khăn: ...........................................................................................................58
3.2. Kiến nghị ...............................................................................................................59
TÀI LIỆU THAM KHẢO..............................................................................................
iii
SV thực hiện: Võ Thị Lê Na - K41BKTNN
Khóa luận tốt nghiệp
DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT
CNH - HĐH
Công nghiệp hóa- hiện đại hóa
TLSX
Tư liệu sản xuất
Công nghiệp
CN
GTVT
HĐND - UBND
DTGT
DTCT
Giao thông vận tải
Hội đồng nhân dân - Uỷ ban nhân dân
Diện tích gieo trồng
Diện tích canh tác
ĐVT
Đơn vị tính
iv
SV thực hiện: Võ Thị Lê Na - K41BKTNN
Khóa luận tốt nghiệp
ĐƠN VỊ QUY ĐỔI
1 sào = 500 m2
1 ha = 10000 m2 = 20 sào
1 tạ = 100 kg
1tấn = 100 kg
1 tấn = 10 tạ
v
SV thực hiện: Võ Thị Lê Na - K41BKTNN
Khóa luận tốt nghiệp
DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU
Bảng 1: Tình hình dân số và lao động của xã Long Sơn qua 3 năm 2008 - 2010...................19
Bảng 2: Quy mô, cơ cấu giá trị sản xuất của xã Long Sơn qua 3 năm 2008- 2010................25
Bảng 3: Hiện trạng sử dụng đất năm 2010.................................................................................27
Bảng 4: Quy mô, cơ cấu, diện tích đất nông nghiệp xã Long Sơn qua 3 năm 2008 - 2010...29
Bảng 5: Biến động diện tích gieo trồng một số cây trồng chủ yếu của xã Long Sơn qua 3
năm 2008-2010............................................................................................................................33
Bảng 6: Năng suất, sản lượng cây lương thực của xã Long Sơn qua 3 năm 2008 - 2010......36
Bảng 7: Năng suất, sản lượng cây lấy củ của xã Long Sơn qua 3 năm 2008 - 2010..............39
Bảng 8: Năng suất, sản lượng cây thực phẩm của xã Long Sơn qua 3 năm 2008 - 2010......41
Bảng 9: Năng suất, sản lượng cây cây công nghiệp của xã Long Sơn qua 3 năm 2008 -
2010...............................................................................................................................................43
Bảng 10 . Hệ số sử dụng đất canh tác của xã Long Sơn qua 3 năm 2008- 2010 ....................44
Bảng 11: Năng suất cây trồng, năng suất ruộng đất của xã Long Sơn qua 3 năm..................45
Bảng 12: Tình hình đầu tư thủy lợi trên địa bàn xã Long Sơn..................................................48
Bảng 13: Tình hình đầu tư phân bón đối với các loại cây trồng chính của xã Long
Sơn................................................................................................................................................50
vi
SV thực hiện: Võ Thị Lê Na - K41BKTNN
Khóa luận tốt nghiệp
PHẦN I: ĐẶT VẤN ĐỀ
1. Tầm quan trọng của đề tài
Đất đai là một vật thể sống tự nhiên được hình thành qua nhiều thiên niên kỷ và
là một trong những thành phần quan trọng hàng đầu của môi trường sống. Đất đai là
nguồn tài nguyên vô cùng quý giá của mọi quốc gia là một trong những yếu tố quan
trọng nhất của môi trường sống và là địa bàn phân bố dân cư.
Khi nói đến đất nông nghiệp thì người ta thường nói đất sử dụng chủ yếu vào
sản xuất các ngành nông nghiệp. Đất đai không chỉ là tư liệu sản xuất chủ yếu, đặc biệt
và không thể thay thế được trong sản xuất nông nghiệp mà còn là môi trường và là nơi
cư trú cho sự sinh trưởng và phát triển của các loài sinh vật và con người. Thông qua
đất đai con người tiến hành các hoạt động trồng trọt, chăn nuôi làm ra sản phẩm để
nuôi sống mình. Nếu không có đất đai thì không có quá trình lao động nào diễn ra. Tuy
nhiên đất đai bị giới hạn về diện tích và chất lượng đối với mỗi đơn vị sản xuất, mỗi
địa phương và đối với mỗi quốc gia. Với một nước thuần nông, đi lên từ một nước
nông nghiệp nghèo nàn lạc hậu, nông nghiệp có liên quan đến đời sống của 70% là
nông dân như nước ta thì đất nông nghiệp càng có vai trò và vị trí quan trọng.
Nền kinh tế Việt Nam đang trong giai đoạn tăng tốc cho quá trình Công nghiệp
hóa-Hiện đại hóa (CNH-HĐH). Vì vậy nhu cầu sử dụng đất cho các hoạt động phi
nông nghiệp ngày càng tăQuỹ đất được chuyển dần sang xây dựng cơ sở hạ tầng,
xây dựng và phát triển các khu công nghiệp, khu chế xuất đã gây nên những áp lực cho
khai thác và sử dụng đất. Đặc biệt quá trình đô thị hóa diễn ra ngày càng nhanh làm
cho quỹ t nôg nghiệp vốn đã ít càng trở nên hạn hẹp khi một bộ phận đất nông
nghiệp đtrở thành các khu dân cư hay đô thị
Việt Nam cũng còn phải đối mặt với áp lực tăng dân số cũng như nhu cầu lương
thực ngày càng tăng nhiều làm tăng sức ép lên việc sử dụng ruộng đất. Sự mất cân
bằng sinh thái và phương thức canh tác thiếu khoa học đã làm cho đất ngày càng suy
thoái, gây ảnh hưởng đến chất lượng đất, chất lượng nông sản, chất lượng môi trường
sinh thái và ảnh hưởng đến cuộc sống của con người. Vì thế việc quản lý và sử dụng
đất đai đặc biệt là đất nông nghiệp một cách hợp lý, đúng mục đích, để có thể khai
thác và tận dụng được hết tiềm năng và sức sản xuất của đất là việc làm hết sức cần
1
SV thực hiện: Võ Thị Lê Na - K41BKTNN
Khóa luận tốt nghiệp
thiết để góp phần nâng cao chất lượng đất, nâng cao năng suất, chất lượng nông sản,
từ đó từng bước nâng cao thu nhậpvà cải thiện đời sống cho người dân, bảo vệ môi
trường sống và giải quyết các vấn đề xã hội, đảm bảo cho một nền nông nghiệp phát
triển bền vững.
Trong bối cạnh hiện nay khi Việt Nam đã là thành viên của Tổ chức thương mại
thế giới (WTO), bên cạnh những thuận lợi thì còn đặt ra những khó khăn và thách thức
cho nền nông nghiệp nước ta. Cạnh tranh càng trở nên khốc liệt hơn, yêu cầu về chất
lượng và sản phẩm ngày càng cao hơn, an toàn sản phẩm càng được chú trọng. Do đó,
việc tiến hành hiện đại hóa nông nghiệp nông thôn ngày càng trở nên cần thiết. Để đạt
được mục tiêu đó thì cần sự đóng góp không nhỏ của việc sử dụng hợp lý quỹ đất, đặc
biệt là đất nông nghiệp.
Long Sơn là một xã nằm cách trung tâm huyện Anh Sơn, tỉnh Nghệ An về phía
Đông 4 Km. Có quốc lộ 7A chạy dọc theo hướng Đông tây với chiều dài hơn 4Km.
Đây là địa phương chịu ảnh hưởng lớn của xu thế mở rộng đô thị khi tốc độ đô thị hóa
diễn ra ngày càng nhanh. Thực trạng này gây ra áp lực đối với quá trình sử dụng đất
khi phần lớn dân số của địa phương có sinh kế phụ thuộc vào nông nghiệp và nông
thôn.
Xuất phát từ thực tế trên, tôi chọn đề tài: “Đánh giá thực trạng và hiệu quả sử
dụng đất nông nghiệp trêa bàn xã Long Sơn, huyện Anh Sơn, tỉnh Nghệ An qua
giai đoạn 2008 - 2010” làm đề tài thực tập khóa luận của mình.
2. Mục đích của nghiên cứu
Mục tiêu chg: Là nhằm nâng cao hiệu quả sử dụng đất nông nghiệp trên địa bàn
xã Long từ đó cải thiện mức sống cho người dân địa phương.
Mục tiêu cụ thể:
Để đạt được mục tiêu trên, đề tài có các mục tiêu cụ thể sau:
Mục tiêu 1: Hệ thống hóa các vấn đề lý luận và thực tiễn liên quan đến vấn đề sử dụng
đất và hiệu quả sử dụng đất nông nghiệp.
Mục tiêu 2: Đánh giá thực trạng sử dụng đất và hiệu quả sử dụng đất nông nghiệp xã
Long Sơn qua 3 năm 2008 - 2010.
2
SV thực hiện: Võ Thị Lê Na - K41BKTNN
Khóa luận tốt nghiệp
Mục tiêu 3: Tìm hiểu và xác định các nhân tố ảnh hưởng đến hiệu quả sử dụng đất
nông nghiệp của địa phương
Mục tiêu 4: Đề xuất một số giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả sử dụng đất nông
nghiệp ở địa phương trong thời gian tới.
3.Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
Đối tượng nghiên cứu : Là quá trình sử dụng đất nông nghiệp của các đơn vị sử
dụng đất khác nhau ở trên địa bàn nghiên cứu.
Phạm vi nghiên cứu:
Không gian: xã Long Sơn, huyện Anh Sơn, tỉnh Nghệ An.
Thời gian: tập trung nghiên cứu hiệu quả sử dụng đất giai đoạn 2008 - 2010.
4. Phương pháp nghiên cứu
Để nghiên cứu vấn đề trên và đạt được mục tiêu nghiên cứu đề ra, đề tài sử
dụng một số phương pháp sau :
Phương pháp luận: Phương pháp duy vật biện chứng: phương pháp này
nhằm xây dựng tiền đề lý luận của đề tài. Trên cơ sở đó xem xét các sự vật hiện tượng
sự vận biến đổi của nó trong mối quan hệ phổ biến và liên hệ chặt chẽ với nhau.
Phương pháp thu thập thông tin, số liệu:
Số liệu thứ cấp: Từ báo cáo của các cơ quan quản lý địa phương, các nghiên cứu trước
đây và một số tạp chí.Hầu các số liệu phân tích trong bài này tập trung chủ yếu các
số liệu thứ cấp.
Số liệu sơ cấp: Thông qua phỏng vấn sâu cán bộ quản lý địa phương và một số hộ
nông dân để làm rõ các thông tin từ các số liệu thứ cấp.
ương pháp phân tích thông tin:
Phương pháp thống kê: Dựa vào sự tổng hợp các số liệu thống kê để so sánh,
phân tích , làm cơ sở cho những vấn đề có tính quy luật.
Phương pháp so sánh: Dựa vào con số thống kê để so sánh các nhóm đối tượng
khác nhau, các loại đất khác nhau để tìm ra quy luật và xu hướng biến động của chúng.
Phương pháp chuyên gia: Qúa trình phân tích sẽ được tham khảo hay tham vấn
với các chuyên gia địa phương và sự tham gia của các chuyên gia trong lĩnh vực này.
3
SV thực hiện: Võ Thị Lê Na - K41BKTNN
Khóa luận tốt nghiệp
5. Hạn chế của đề tài
Trong khuôn khổ nghiên cứu này, đề tài chỉ tập trung phân tích hiệu quả sử dụng
đất trên cơ sở sử dụng các số liệu thứ cấp đã được tổng hợp. Vì vậy đề tài chỉ phân tích
hiệu quả sử dụng đất của các loại cây trồng khác nhau, các loại đất khác nhau. Đề tài
không điều tra hộ gia đình nên không đi sâu phân tích các nhân tố vốn, lao động và
một số đặc điểm khác ảnh hưởng như thế nào đến hiệu quả sử dụng đất. Nếu có những
phân tích kết hợp như thế thì đề tài sẽ sâu sắc và thuyết phục hơn.
Do thời gian và năng lực hạn chế, đề tài không tránh khỏi những thiếu sót. Vì vậy
mong nhận được sự đóng góp của thầy cô, bạn bè cùng những người nghiên cứu để đề
tài được hoàn thiện hơn.
6. Cấu trúc của đề tài
Ngoài phần mở đầu và kết luận, nội dung đề tài gồm có chương:
Chương I: Cơ sở khoa học của đề tài nghiên cứu
Chương II: Thực trạng và hiệu quả sử dụng đất nông nghiệp ở xã Long Sơn,
huyện Anh Sơn, tỉnh Nghệ An
Chương III: Một số giải pháp nâng cao hiệu quả sử dụng đất nông nghiệp của
xã Long Sơn
4
SV thực hiện: Võ Thị Lê Na - K41BKTNN
Khóa luận tốt nghiệp
PHẦN II: NỘI DUNG NGHIÊN CỨU
CHƯƠNG 1: CƠ SỞ KHOA HỌC CỦA ĐỀ TÀI NGHIÊN CỨU
1.1 CƠ SỞ LÝ LUẬN
1.1.1 Khái niệm đất, đất nông nghiệp, độ phì của đất
1.1.1.1 Khái niệm về đất, đất nông nghiệp
Đất đai là nguồn tài nguyên vô cùng quý giá của mỗi quốc gia. Đất đai là sản
phẩm của tự nhiên nhưng nó chứa đựng những yếu tố lao động sống hoặc lao động vật
hóa của con người.
Đất đai ở mỗi quốc gia, mỗi vùng địa lý có những đặc trưng khác nhau về khí
hậu địa hình nên tính chất cũng khác nhau. Tính chất đất khác nhau của đất đai còn thể
hiện ở các phương thức quản lý. Điều này quyết định bởi từng chế độ chính trị và trình
độ hiểu biết của con người, của mỗi dân tộc.
Sự hình thành đất là một quá trình lâu dài và phức tạp, có thể chia các quá trình
hình thành đất thành ba nhóm: quá trình phong hóa, quá trình tích lũy và biến đổi chất
hữu cơ trong đất, quá trình di chuyển khoáng chất và vật liệu hữu cơ trong đất.
Theo nguồn gốc phát sinh, tác giả Đookutraiep coi: “Đất là một vật thể tự nhiên
được hình thành do sự tác động tổng hợp của năm yếu tố là: Khí hậu, đá mẹ, địa hình,
sinh vật và thời gian”.
Theo C.Mac “ Đất ư liệu sản xuất cơ bản và phổ biến quý báu nhất của sản
xuất nông nghiệp, là điều kiện không thể thiếu được của sự tồn tại và tái sinh của hàng
loạt thế hệ loài người kế tiếp nhau”.
Theo các nhà kinh tế, thổ nhưỡng và quy hoạch Việt Nam cho rằng:“ Đất đai là
phần trcủa vỏ trái đất mà ở ở đó cây cối có thể mọc được”
Như vậy đã có rất nhiều khái niệm và định nghĩa khác nhau về đất nhưng có thể
hiểu với khái niệm chung nhất: Đất đai là khoảng không gian có giới hạn, theo chiều
thẳng đứng bao gồm: Khí hậu của bầu khí quyển, lớp phủ thổ nhưỡng, thảm thực vật,
động vật, diện tích mặt nước, tài nguyên nước ngầm và khoáng sản trong lòng đất.
Theo chiều ngang, trên mặt đất là sự kết hợp giữa thổ nhưỡng, địa hình, thủy văn,
thảm thực vật với các thành phần khác, nó tác động giữ vai trò to lớn đối với các hoạt
động sản xuất cũng như cuộc sống xã hội của loài người.
5
SV thực hiện: Võ Thị Lê Na - K41BKTNN
Khóa luận tốt nghiệp
Đất nông nghiệp là đất sử dụng vào mục đích sản xuất, nghiên cứu. thí nghiệm
về nông nghiệp, lâm nghiệp, nuôi trồng thủy sản, làm muối và mục đích bảo vệ, phát
triển rừng: Bao gồm đất sản xuất nông nghiệp, đất lâm nghiệp, đất nuôi trồng thủy sản,
đất làm muối và đất sản xuất nông nghiệp khác.
1.1.1.2. Độ phì của đất
Độ phì nhiêu là một đặc trưng cơ bản của đất. là cơ sở để đánh giá và phân hạng
đất; là dấu hiệu biểu hiện chất lượng của ruộng đất, nó ảnh hưởng đặc biệt đến mức độ
tăng năng suất cây trồng. Độ phì nhiêu của đất được chia thành các loại sau tùy theo
mục đích khác nhau:
- Độ phì nhiêu tự nhiên: là độ phì nhiêu được hình thành dưới tác dụng của các
yếu tố tự nhiên, chưa có sự tác động của con người. Được hình thành do quá trình
phong hóa của vỏ trái đất dưới tác động của lý, hóa và snh học.
- Độ phì nhiêu nhân tạo: là độ phì nhiêu được hình thành do quá trình lao động
sản xuất của con người tác động vào đất đai thông qua các hoạt động như cày xới, bón
phân, cải tạo đất, thủy lợi, các biện pháp kỹ thuật nông nghiệp. Độ phì nhiêu nhân tạo
phụ thuộc nhiều vào vào sự phát triển của lực lượng sản xuất, vào trình độ khoa học kỹ
thuật và khả năng ứng dụng chúng vào việc khai thác sử dụng đất cũng như quan hệ
sản xuất xã hội.
- Độ phì nhiêu kin: là độ phì nhiêu mang lại lợi ích kinh tế cụ thể, là sự
thống nhất giữa độ phì nhiêu tự nhiên và độ phì nhiêu nhân tạo, có tác dụng thiết thực
đối với cây trồng và năng suất của chúng trong quá trình sản xuất và được xã hội thừa
nhận.
- hì nhiêu tiềm tàng: là độ phì nhiêu tự nhiên mà cây trồng tạm thời chưa
sử dụng đến. Độ phì nhiêu tự nhiên có một phần tác dụng ngay đến cây trồng, có một
phần vì nhiều lý do mà chưa ảnh hưởng trực tiếp đến cây trồng.
Như vậy độ phì nhiêu của đất có ý nghĩa to lớn đối với việc nâng cao năng suất
trong lao động. Khai thác và phát triển độ phì nhiêu của đất là mục đích cơ bản lâu dài
trong quá trình sử dụng đất, là mục đích cấp bách lâu dài trong sản xuất nông nghiệp.
6
SV thực hiện: Võ Thị Lê Na - K41BKTNN
Khóa luận tốt nghiệp
1.1.2. Đặc điểm của đất đai
Đất đai có những đặc điểm độc đáo, khác biệt với các tư liệu sản xuất khác và
có một số đặc điểm chủ yếu sau:
Thứ nhất, Đất đai là sản phẩm của tự nhiên, là tặng vật của thiên nhiên cho loài
người, con người không thể làm ra đất. Đất đai được cố định bởi không gian và diện
tích nhất định nó chỉ biến đổi từ dạng này sang dạng khác, từ mục đích sử dụng này
thành mục đích sử dụng khác.
Thứ hai: Đất đai là tài nguyên vô cùng quý giá của mỗi quốc gia, bất cứ quốc
gia nào, nhà nước nào cũng cần có đất và phải có đất để tồn tại và phát triển. Chính là
tài nguyên quý giá của quốc gia cho nên phải biết quý trọng và bảo vệ giữu gìn để
phục vụ cho sự phát triển của đất nước. Đất đai là sản phẩm của tự nhiên nhưng nó có
chứa đựng những yếu tố lao động sống hoặc lao động vậhóa của con người.
Thứ ba: Đất đai là thành phần quan trọng hàng đầu của môi trường sống. Có đất
thì mới có sinh vật, mới có sự sống. Trong đời sống xã hội đất đai là công cụ lao động
chung là điều kiện cần thiết để thực hiện tất cả các quá trình sản xuất. Đưa đất vào sản
xuất thì đất trở thành tư liệu sản xuất nhưng vai trò của đất đai trong các lĩnh vực
không giống nhau. Đất đai gắn bó mật thiết với môi trường sống, môi trường sống lại
ảnh hưởng trực tiếp tới đất đai. Tính chất của đất cũng phần nào ảnh hưởng trực tiếp
đến đời sống sinh lý của cgười sống trên đất đó.
Thứ tư: Đất đai là địa bàn phân bố dân cư là chỗ đứng của khu công nghiệp, an
ninh quốc phòng. Con người cũng như mọi sinh vật cũng cần có đất để trú ngụ. Thông
qua lao động cngười trồng trọt, chăn nuôi trên đất, từ đất cho con người sản phẩm
để nuôi . Trong CN chế biến và xây dựng thì đất đai là địa điểm, là chỗ đứng, là
nền tảng không gian để thực hiện quá trình lao động và còn là kho tàng nguyên nhiên
vật liệu. Đất đai còn là nơi xây dựng khu văn hóa, du lịch, là địa bàn phân bố an ninh
quốc phòng.
Thứ năm: Đất đai là tư liệu sản xuất đặc biệt đối với Nông lâm nghiệp. Đất khác
với tư liệu sản xuất khác ở chỗ đất đai là tư liệu sản xuất gắn chặt với sự cố định địa
điểm. Trong Nông nghiệp, Lâm nghiệp đất đai hạn chế về diện tích và không gì thay
thế được. Các tư liệu sản xuất khác theo mức độ phát triển của lực lượng sản xuất có
7
SV thực hiện: Võ Thị Lê Na - K41BKTNN
Khóa luận tốt nghiệp
thể thay đổi về số lượng, những cái chưa được hoặc kém hoàn thiện có thể thay thế
những cái hoàn thiện hơn. Trong sản xuất Nông Lâm nghiệp đất đai có đặc tính tuyệt
vời sử dụng đúng thì độ phì nhiêu tăng và từ đó tăng năng suất cây trồng.
1.1.3. Đặc điểm của đất đai trong nông nghiệp
- Đất đai vừa là sản phẩm của tự nhiên vừa là sản phẩm của lao động: Đất đai
vốn là sản phẩm của tự nhiên, đất đai đã kết tinh lao động con người và đồng thời trở
thành sản phẩm của lao động từ khi con người tiến hành khai phá đưa đất hoang hóa
vào sử dụng để tạo ra sản phẩm cho con người. Đặc điểm này cần được lưu ý, trong
quá trình sử dụng đất con người phải không ngừng cải tạo và bồi dưỡng ruộng đất. Bên
cạnh đó khi xây dựng các chính sách kinh tế có liên quan đến sử dụng đất nông nghiệp
thì cũng cần quan tâm đến đặc điểm này.
- Đất đai bị giới hạn về mặt không gian, nhưnsức sản xuất của đất đai là
không có giới hạn: cần phải quý trọng và sử dụng hợp lý đất đai, sử dụng một cách tiết
kiệm, hạn chế việc chuyển dịch ruộng đất sang mục đích khác vì số lượng diện tích đất
đai đưa vào canh tác bị giới hạn bởi không gian nhất định. Mặc dù bị giới hạn về mặt
không gian nhưng sức sản xuất của đất đai không có giới hạn. Điều đó có nghĩa là mỗi
đơn vị diện tích đất đai nhờ tăng cường đầu tư sức lao động, đầu tư vốn và đưa khoa
học công nghệ mới vào trong sản xuất mà sản phẩm mang lại trên một đơn vị diện tích
ngày càng nhiều.
- Ruộng đất có vị trí cố định và chất lượng không đồng đều: Các TLSX khác có
thể di chuyển từ nơi này sang nơi khác khi cần thiết còn ruộng đất thì ngược lại.
Ruộng đất là tư ệu sản xuất chủ yếu có vị trí cố định gắn liền với điều kiện tự nhiên,
điều kih tế và điều kiện xã hội của mỗi vùng, ruộng đất không thể di chuyển
theo ý muốn của con người. Do đó, khi sử dụng ruộng đất để sản xuất cần căn cứ vào
điều kiện tự nhiên, xã hội và văn hóa của từng vùng để bố trí sản xuất. Ruộng đất có
chất lượng không đồng đều giữa các khu vực và ngay cả trên từng cánh đồng, đây là
kết quả của một mặt là của quá trình hình thành đất, mặt khác quan trọng hơn là do
quá trình canh tác của con người.
- Đất đai không bị hao mòn và đào thải khỏi quá trình sản xuất, nếu sử dụng
hợp lý thì chất lượng đất đai sẽ ngày càng tốt hơn. Các TLSX khác sau một thời gian
8
SV thực hiện: Võ Thị Lê Na - K41BKTNN
Khóa luận tốt nghiệp
sử dụng sẽ đều bị hao mòn hữu hình hoặc hao mòn vô hình, và cuối cũng sẽ bị đào thải
khỏi quá trình sản xuất và sẽ được thay thế bằng những tư liệu sản xuất mới có chất
lượng tốt hơn và giá cả rẻ hơn. Còn đối với TLSX là ruộng đất thì nếu được sử dụng
hợp lý thì chất lượng sẽ ngày càng tốt hơn, sức sản xuất sẽ tốt hơn và mang lại nhiều
sản phẩm hơn trên một đơn vị diện tích đất canh tác. Đặc điểm này yêu cầu người sử
dụng đất phải nắm được quy luật tự nhiên về đất, để có phương pháp sử dụng hợp lý.
Đồng thời còn phụ thuộc vào chính sách ruộng đất của Nhà nước, các chính sách kinh
tế vĩ mô khác và tùy thuộc vào trình độ phát triển của lực lượng sản xuất và các tiến bộ
khoa học- công nghệ của từng giai đoạn phát triển nhất định.
- Đất đai thường không đồng nhất về mặt chất lượng: đặc điểm này là do cấu
tạo vị trí, địa hình, thổ nhưỡng, độ màu mỡ của đất đai thường là khác nhau, bên cạnh
đó còn do chế độ chăm sóc, tưới nước, bón phân, luân anh cây trồng trong quá trình
sử dụng của con người.
Từ những đặc điểm trên đã cho chúng ta thấy được tầm quan trọng của đất đai.
Để giữ gìn, bảo vệ và phát triển quỹ đất ngày càng hạn hẹp như hiện nay thì cần phải
nắm chắc chất lượng đất, đầu tư thâm canh cải tạo đất, sử dụng đất hợp lý để tăng năng
suất cây trồng.
1.1.4. Các nhân tố ảnh hưởng đến hiệu quả sử dụng đất
- Điều kiện tự nhiê
Điều kiện tự nhiên có rất nhiều yếu tố như: ánh sáng, nhiệt độ, lượng mưa, thủy
văn, không khí….trong các yếu tố đó khí hậu là nhân tố hàng đầu ảnh hưởng đến việc
sử dụng đất đasau đó là điều kiện đất đai chủ yếu là địa hình, thổ nhưỡng và các
nhân tố
- Điều kiện khí hậu: Đây là nhóm yếu tố ảnh hưởng rất lớn, trực tiếp đến sản
xuất nông nghiệp và điều kiện sinh hoạt của con người. Tổng tích ôn nhiều hay ít,
nhiệt độ cao hay thấp, sự sai khác về nhiệt đô về thời gian và không gian, biên độ tối
cao hay tối thấp giữa ngày và đêm…trực tiếp ảnh hưởng đến sự phân bố, sinh trưởng
và phát triển của cây trồng. Lượng mưa nhiều hay ít, bốc hơi mạnh yếu có ý nghĩa
quan trọng trong việc giữ nhiệt độ và ẩm độ của đất, cũng như khả năng đảm bảo khả
năng cung cấp nước cho các cây, con sinh trưởng, phát
9
SV thực hiện: Võ Thị Lê Na - K41BKTNN
Khóa luận tốt nghiệp
- Điều kiện đất đai: Sự khác nhau giữa địa hình, địa mạo, độ cao so với mực
nước biển, độ dốc hướng dốc…thường dẫn đến đất đai, khí hậu khác nhau, từ đó ảnh
hưởng đến sản xuất và phân bố các ngành nông nghiệp, lâm nghiệp. Địa hình và độ
dốc ảnh hưởng đến phương thức sử dụng đất nông nghiệp, là căn cứ cho việc lựa chọn
cơ cấu cây trồng, xây dựng đồng ruộng, thủy lợi canh tác và cơ giới hóa.
Mỗi vùng địa lý khác nhau có sự khác biệt về điều kiện ánh sáng, nhiệt độ,
nguồn nước và các điều kiện tự nhiên khác. Các yếu tố này ảnh hưởng rất lớn đến khả
năng, công dụng và hiệu quả sử dụng đất. Vì vậy cần tuân theo các quy luật của tự
nhiên, tận dụng các lợi thế đó nhằm đạt được hiệu quả cao nhất về kinh tế, xã hội và
môi trường.
- Con người là nhân tố quan trọng bởi vì con người có khả năng nắm bắt
nhanh, nắm bắt được những thông tin cần thiết, thông qua những kiến thức và kinh
nghiệm con người con có những sáng tạo làm cho việc lựa chọn cây trồng, vật nuôi gì,
thâm canh như thế nào sẽ có quyết định rất lớn đến kết quả thu được của từng thửa đất.
Hiện nay, với nền kinh tế thị trường khi nền sản xuất hàng hóa ngày càng phát triển,
khoa học công nghệ, công nghệ sinh học tiến bộ đạt đến trình độ cao trong khi thực tế
đất đai ngày càng khan hiếm thì trình độ và sự học hỏi nhanh sẽ mang lại sự thành
công. Bên cạnh những sự tác động tích cực đó thì trong quá trình sản xuất và sinh hoạt
của mình con người cũng ó những tác động trực tiếp và gián tiếp gây ra ảnh hưởng
xấu tới đất canh tác, chẳng hạn như việc khai thác bừa bãi, bỏ hoang đất.... Những
hành động đó không chỉ làm cho diện tích đất ngày càng bị thu hẹp mà còn làm cho
chất lượng đất ày một xấu đi.
yếu tố kỹ thuật canh tác
Kỹ thuật canh tác của nước ta trước đây rất lạc hậu, nhưng qua thời gian cùng
với sự vận động và phát triển kinh tế của đất nước thì các tiến bộ khoa học kỹ thuật
ngày được áp dụng nhiều hơn vào trong sản xuất nên từ đó dẫn đến việc sử dụng đất
nông nghiệp ngày càng hiệu quả hơn.
Những sự tác động của con người vào cây trồng, vật nuôi và đất đai để kết hợp
hài hòa các yếu tố của quá trình sản xuất để đạt được lợi ích cao trên cơ sở nghiên cứu
những quy luật tự nhiên của sinh vật đó chính là các biện phápkỹ thuật canh tác. Sử
10
SV thực hiện: Võ Thị Lê Na - K41BKTNN
Tải về để xem bản đầy đủ
71 trang
04/04/2022
3960
Bạn đang xem 20 trang mẫu của tài liệu "Khóa luận Đánh giá thực trạng và hiệu quả sử dụng đất nông nghiệp trên địa bàn xã Long Sơn, huyện Anh Sơn, tỉnh Nghệ An qua giai đoạn 2008-2010", để tải tài liệu gốc về máy hãy click vào nút Download ở trên
File đính kèm:
- khoa_luan_danh_gia_thuc_trang_va_hieu_qua_su_dung_dat_nong_n.pdf
