Giáo trình Thuế và khai báo thuế - Ngành: Kế toán doanh nghiệp
ỦY BAN NHÂN DÂN THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH
TRƯỜNG CAO ĐẲNG KINH TẾ KỸ THUẬT
THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH
GIÁO TRÌNH
MÔN HỌC: THUẾ VÀ KHAI BÁO THUẾ
NGÀNH: Kế toán Doanh nghiệp
TRÌNH ĐỘ: TRUNG CẤP
Thành phố Hồ Chí Minh, năm 2020
ỦY BAN NHÂN DÂN THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH
TRƯỜNG CAO ĐẲNG KINH TẾ KỸ THUẬT
THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH
GIÁO TRÌNH
MÔN HỌC: THUẾ VÀ KHAI BÁO THUẾ
NGÀNH: Kế toán Doanh nghiệp
TRÌNH ĐỘ: TRUNG CẤP
THÔNG TIN CHỦ NHIỆM ĐỀ TÀI
Họ tên: Trương Thị Như Ý
Học vị: Thạc sỹ
Đơn vị: Khoa Kế Toán Tài Chính
Email: truongnhuykt@hotec.edu.vn
TRƯỞNG KHOA
TỔ TRƯỞNG
BỘ MÔN
CHỦ NHIỆM
ĐỀ TÀI
HIỆU TRƯỞNG
DUYỆT
Thành phố Hồ Chí Minh, năm 2020
TUYÊN BỐ BẢN QUYỀN
Tài liệu này thuộc loại sách giáo trình nên các nguồn thông tin có thể được phép dùng
nguyên bản hoặc trích dùng cho các mục đích về đào tạo và tham khảo.
Mọi mục đích khác mang tính lệch lạc hoặc sử dụng với mục đích kinh doanh thiếu
lành mạnh sẽ bị nghiêm cấm.
0
LỜI GIỚI THIỆU
Thuế là học phần chuyên ngành của sinh viên khối ngành kinh tế. Có thể nói
Thuế là một phạm trù rộng và hàm chứa nhiều nội dung, hiểu và vận dụng kiến thức về
thuế nói chung, pháp luật thuế nói riêng trong điều kiện phát triển kinh tế - xã hội hiện
nay có một ý nghĩa quan trọng đối với mọi người dân, doanh nghiệp và Nhà nước.
Nhằm đáp ứng yêu cầu về giảng dạy, học tập của sinh viên, giúp cho kế toán
viên, kế toán trưởng đang công tác tại các doanh nghiệp có được tài liệu kịp thời phục
vụ nghiên cứu, học tập với chiều sâu kiến thức thực tiễn. Bài giảng Thuế và khai báo
thuế được biên soạn có nội dung phong phú, bao quát những quy định hiện hành của
các sắc thuế, các quy định về quản lý thuế, đồng thời cập nhật, bổ sung những chính
sách mới nhất bám sát chương trình khung của trường.
Bài giảng đã được hội đồng khoa học của Trường Cao đẳng Kinh tế kỹ thuật
Thành phố Hồ Chí Minh đánh giá và cho phép lưu hành nội bộ để làm tài liệu phục vụ
công tác giảng dạy và học tập ở trường, đồng thời cũng là tài liệu tham khảo cho
giảng, sinh viên và những người quan tâm đến lĩnh vực này.
Bài giảng Thuế và khai báo thuế được biên soạn nhằm đáp ứng yêu cầu đổi mới
nội dung, chương trình giảng dạy và mục tiêu đào tạo của Trường Cao đẳng Kinh tế kỹ
thuật Thành Phố Hồ Chí Minh. Kết cấu của bài giảng gồm 7 chương, cụ thể:
Chương 1: Tổng quan về thuế
Chương 2: Thuế xuất khẩu – nhập khẩu
Chương 3: Thuế tiêu thụ đặc biệt
Chương 4: Thuế giá trị gia tăng
Chương 5: Thuế thu nhập doanh nghiệp
Chương 6: Thuế thu nhập cá nhân
Chương 7: Phí và lệ phí
Chương 8: Thuế môn bài
Chương 9: Thực hành khai báo thuế
Mặc dù rất cố gắng, tuy nhiên giáo trình khó tránh khỏi những thiếu sót về nội
dung và hình thức. Rất mong nhận được những ý kiến đóng góp của quý bạn đọc để
Giáo trình này được hoàn thiện hơn.
TP. Hồ Chí Minh , ngày tháng năm
Chủ biên
1. Trương Thị Như Ý
2. Võ Đông Xuân
1
MỤC LỤC
LỜI GIỚI THIỆU.....................................................................................................................1
CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN VỀ THUẾ ...............................................................................10
1.1. Sự ra đời và phát triển của thuế................................................................................10
1.1.1. Quá trình phát triển chung của thuế trên thế giới ...........................................................10
1.1.2. Quá trình phát triển thuế tại Việt Nam .............................................................................11
1.2. Khái niệm, đặc điểm và vai trò của thuế ..................................................................12
1.2.1. Khái niệm và đặc điểm của thuế........................................................................................12
1.2.2. Vai trò của thuế...................................................................................................................13
1.3. Các yếu tố cấu thành của một luật thuế ........................................................................17
1.3.1. Tên gọi của thuế..................................................................................................................17
1.3.2. Đối tượng nộp thuế (người nộp thuế) ...............................................................................17
1.3.3. Đối tượng tính thuế.............................................................................................................18
1.3.4. Thuế suất..............................................................................................................................18
1.3.5. Miễn thuế, giảm thuế..........................................................................................................20
1.4. Phân loại thuế...................................................................................................................21
1.4.1. Căn cứ vào phương thức đánh thuế..................................................................................21
1.4.2. Căn cứ vào cơ sở đánh thuế...............................................................................................22
1.4.3. Căn cứ theo chế độ phân cấp và điều hành ngân sách ...................................................23
1.4.4. Căn cứ theo mối tương quan với thu nhập.......................................................................23
1.5. Các tiêu thức xây dựng hệ thống chính sách thuế........................................................23
1.5.1. Tính pháp lý.........................................................................................................................23
1.5.2. Tính hiệu quả ......................................................................................................................23
1.5.3. Tính công bằng....................................................................................................................24
1.5.4. Tính ổn định........................................................................................................................24
1.5.5. Tính thuận lợi......................................................................................................................24
1.6. Câu hỏi ôn tập..................................................................................................................24
1.6.1. Lý thuyết...............................................................................................................................24
1.6.2. Câu hỏi trắc nghiệm............................................................................................................24
2.1. Tổng quan về thuế xuất khẩu, nhập khẩu (XK –NK)..................................................27
2.1.1. Khái niệm và đặc điểm của thuế xuất khẩu, nhập khẩu.................................................27
2
2.1.2. Vai trò của thuế xuất khẩu, nhập khẩu ............................................................................28
2.1.3. Nguyên tắc thiết lập chính sách thuế xuất khẩu, nhập khẩu..........................................29
2.2.1. Đối tượng chịu thuế............................................................................................................29
2.2.2. Đối tượng nộp thuế.............................................................................................................30
2.2.3. Đối tượng không chịu thuế ...............................................................................................31
2.3.1. Đối với hàng hóa áp dụng tính thuế theo tỷ lệ phần trăm...............................................31
2.3.2. Đối với hàng hoá áp dụng thuế tuyệt đối..........................................................................33
2.4. Kê khai thuế, nộp thuế xuất khẩu, nhập khẩu..............................................................34
2.4.1. Kê khai thuế.........................................................................................................................34
2.4.2. Nộp thuế xuất khẩu, nhập khẩu........................................................................................35
2.5.1. Xét miễn thuế.......................................................................................................................37
2.5.2. Xét giảm thuế......................................................................................................................41
2.5.3. Xét hoàn thuế.......................................................................................................................41
2.6. Câu hỏi ôn tập..................................................................................................................42
2.6.1. Lý thuyết...............................................................................................................................42
2.6.2. Câu hỏi trắc nghiệm............................................................................................................42
CHƯƠNG 3: THUẾ TIÊU THỤ ĐẶC BIỆT.......................................................................47
3.1. Tổng quan về thuế tiêu thụ đặc biệt (TTĐB)................................................................47
3.1.1. Khái niệm và đặc điểm của thuế tiêu thụ đặc biệt............................................................47
3.1.2. Vai trò của thuế tiêu thụ đặc biệt.......................................................................................48
3.1.3. Nguyên tắc thiết lập chính sách thuế tiêu thụ đặc biệt ....................................................48
3.2. Đối tượng chịu thuế, đối tượng nộp thuế tiêu thụ đặc biệt..........................................48
3.2.1. Đối tượng chịu thuế TTĐB................................................................................................48
3.2.2. Đối tượng nộp thuế.............................................................................................................49
3.2.3. Đối tượng không chịu thuế TTĐB ....................................................................................50
3.3. Căn cứ tính thuế và phương pháp tính thuế tiêu thụ đặc biệt ....................................52
TTĐB........................................................................................................................................56
3.4. Kê khai thuế, nộp thuế và quyết toán thuế TTĐB........................................................57
3
3.4.1. Đăng ký thuế........................................................................................................................57
3.4.2. Kê khai thuế.........................................................................................................................57
3.4.3. Nộp thuế..............................................................................................................................58
3.4.4. Quyết toán thuế....................................................................................................................58
3.5. Giảm thuế, hoàn thuế TTĐB ..........................................................................................58
3.5.1. Giảm thuế tiêu thụ đặc biệt.................................................................................................58
3.5.2. Hoàn thuế tiêu thụ đặc biệt ...............................................................................................59
3.5.3. Khấu trừ thuế tiêu thụ đặc biệt ..........................................................................................60
3.6. Câu hỏi ôn tập..................................................................................................................61
3.6.1. Lý thuyết...............................................................................................................................61
3.6.2. Câu hỏi trắc nghiệm............................................................................................................62
3.6.3. Bài tập...................................................................................................................................65
CHƯƠNG 4 : THUẾ GIÁ TRỊ GIA TĂNG ........................................................................69
4.1. Tổng quan về thuế giá trị gia tăng (GTGT ) .................................................................69
4.1.1. Khái niệm và đặc điểm của thuế giá trị gia tăng..............................................................69
4.1.2. Vai trò của thuế giá trị gia tăng..........................................................................................70
4.1.3. Nguyên tắc thiết lập thuế giá trị gia tăng..........................................................................71
4.2. Đối tượng chịu thuế, đối tượng nộp thuế giá trị gia tăng.............................................72
4.2.1. Đối tượng chịu thuế giá trị gia tăng ..................................................................................72
4.2.2. Đối tượng nộp thuế giá trị gia tăng....................................................................................72
4.3. Các trường hợp không phai kê khai, tính nộp thuế giá trị gia tăng ...........................73
4.4. Căn cứ tính thuế và phương pháp tính thuế giá trị gia tăng.......................................79
4.4.1. Phương pháp khấu trừ thuế...............................................................................................79
4.4.2. Phương pháp tính trực tiếp trên giá trị gia tăng...............................................................93
4.5. Hoá đơn, chứng từ mua bán hàng hóa dịch vụ.............................................................96
4.6. Hoàn thuế giá trị gia tăng ...............................................................................................97
4.6.1. Đối tượng và trường hợp được hoàn thuế GTGT............................................................97
4.6.2. Điều kiện hoàn thuế đối với hàng hóa, dịch vụ xuất khẩu..............................................99
4.7. Thủ tục kê khai, nộp thuế và quyết toán thuế.............................................................106
4.7.1. Kê khai thuế.......................................................................................................................106
4.7.2. Nộp thuế.............................................................................................................................106
4.7.3. Quyết toán thuế..................................................................................................................107
4.8. Câu hỏi ôn tập................................................................................................................107
4
4.8.1. Lý thuyết.............................................................................................................................107
4.8.2. Câu hỏi trắc nghiệm..........................................................................................................107
4.8.3. Bài tập.................................................................................................................................110
5.1. Tổng quan về thuế thu nhập doanh nghiệp (TNDN)..................................................113
5.1.1. Khái niệm và đặc điểm của thuế thu nhập doanh nghiệp.............................................113
5.1.2. Vai trò của thuế thu nhập doanh nghiệp........................................................................114
5.1.3. Nguyên tắc thiết lập chính sách thuế thu nhập doanh nghiệp......................................114
5.2. Đối tượng nộp thuế, đối tượng chịu thuế TNDN ........................................................115
5.2.1. Đối tượng nộp thuế...........................................................................................................115
5.2.2. Đối tượng không phải nộp thuế.......................................................................................116
5.2.3. Đối tượng chịu thuế..........................................................................................................116
5.2.4. Đối tượng không chịu thuế ..............................................................................................116
hoạt động sản xuất, kinh doanh hàng hóa, dịch vụ ...........................................................117
5.3.1. Phương pháp tính thuế tính thuế thu nhập doanh nghiệp ...........................................117
5.3.2. Căn cứ tính thuế tính thuế thu nhập doanh nghiệp ......................................................118
5.4.1. Thu nhập thuộc diện nộp thuế.........................................................................................124
5.4.2. Căn cứ tính thuế...............................................................................................................124
5.4.3. Kê khai, nộp thuế...............................................................................................................125
5.5.1. Thu nhập thuộc diện nộp thuế thu nhập doanh nghiệp................................................126
5.5.2. Căn cứ tính thuế................................................................................................................127
5.5.3. Kê khai, nộp thuế, quyết toán thuế ..................................................................................127
5.6. Câu hỏi ôn tập................................................................................................................128
5.6.1. Lý thuyết.............................................................................................................................128
5.6.2. Câu hỏi trắc nghiệm..........................................................................................................129
5.6.3. Bài tập.................................................................................................................................131
CHƯƠNG 6: THUẾ THU NHẬP CÁ NHÂN....................................................................137
6.1. Tổng quan về thuế thu nhập cá nhân (TNCN) ...........................................................137
6.1.1. Khái niệm và đặc điểm của thuế thu nhập cá nhân.......................................................137
6.1.2. Vai trò của thuế thu nhập cá nhân..................................................................................137
5
6.2. Đối tượng nộp thuế thu nhập cá nhân.........................................................................139
6.3. Thu nhập chịu thuế thu nhập cá nhân.........................................................................139
6.3.1. Các khoản thu nhập chịu thuế thu nhập cá nhân .........................................................139
6.3.2. Các khoản thu nhập miễn thuế thu nhập cá nhân ........................................................142
6.4. Căn cứ và phương pháp tính thuế thu nhập cá nhân.................................................143
6.4.1. Căn cứ tính thuế đối với cá nhân cứ trú.........................................................................143
6.4.2. Căn cứ tính thuế đối với cá nhân không cư trú .............................................................149
6.5. Quy định về quản lý thế thu nhập cá nhân .................................................................150
6.5.1. Đăng ký thuế, cấp mã số thuế..........................................................................................150
6.5.2. Khai thuế thu nhập cá nhân.............................................................................................150
6.5.3. Hoàn thuế thu nhập cá nhân...........................................................................................151
6.6. Câu hỏi ôn tập................................................................................................................151
6.6.1. Lý thuyết.............................................................................................................................151
6.6.2. Câu hỏi trắc nghiệm..........................................................................................................151
6.6.3. Bài tập.................................................................................................................................156
CHƯƠNG 7: PHÍ VÀ LỆ PHÍ ............................................................................................157
7.1. Lịch sử hình thành, phát triển của phí và lệ phí tại Việt Nam..................................157
7.2. Khái niệm phí và lệ phí .................................................................................................158
7.2.1. Khái niệm...........................................................................................................................158
7.2.2. Đặc điểm.............................................................................................................................158
7.3. Phân biệt thuế, phí và lệ phí .........................................................................................159
7.3.1. Điểm giống nhau:..............................................................................................................159
7.3.2. Điểm khác nhau................................................................................................................159
7.4. Phân loại phí và lệ phí...................................................................................................161
7.4.1. Căn cứ vào đối tượng cung cấp .......................................................................................161
7.4.2. Căn cứ vào thẩm quyền ban hành...................................................................................161
7.4.3. Căn cứ vào cách thức thu nộp .........................................................................................161
7.4.4. Căn cứ vào tính hoàn trả..................................................................................................161
7.5. Nội dung cơ bản của phí và lệ phí................................................................................161
7.5.1. Đối tượng nộp phí, lệ phí..................................................................................................161
7.5.2. Thẩm quyền quy định đối với phí và lệ phí.....................................................................161
7.5.3. Nguyên tắc xác định mức thu phí....................................................................................162
6
7.5.4. Kê khai, nộp phí, lệ phí.....................................................................................................162
7.5.5. Chế độ giảm phí, lệ phí.....................................................................................................162
7.5.6. Thu, nộp, quản lý và sử dụng phí ....................................................................................163
7.6. Lệ phí trước bạ ..............................................................................................................163
7.6.1. Khái niệm và vai trò .........................................................................................................163
7.6.2. Đối tượng nộp lệ phí, đối tượng chịu lệ phí trước bạ.....................................................164
7.6.3. Phương pháp tính lệ phí trước bạ....................................................................................168
7.6.4. Kê khai, hạch toán lệ phí trước bạ...................................................................................173
7.6.5. Miễn phí trước bạ.............................................................................................................175
7.6.6 Câu hỏi................................................................................................................................176
CHƯƠNG 8: THUẾ MÔN BÀI ..........................................................................................177
8.1. Thuế môn bài .................................................................................................................177
8.1.1. Khái niệm, tác dụng..........................................................................................................177
8.1.2. Đối tượng nộp thuế...........................................................................................................177
8.1.3. Mức thuế môn bài............................................................................................................178
8.1.4. Phương pháp thu thuế......................................................................................................179
8.1.5. Hướng dẫn kê khai thuế môn bài....................................................................................180
8.2. Thuế tài nguyên .............................................................................................................181
8.2.1. Khái niệm, đặc điểm và vai trò.........................................................................................181
8.2.2. Đối tượng nộp thuế, đối tượng chịu thuế........................................................................182
8.2.3. Căn cứ tính thuế................................................................................................................183
8.2.4. Phương pháp tính thuế.....................................................................................................186
8.2.5. Chế độ miễn, giảm.............................................................................................................187
8.2.7. Xử lý vi phạm.....................................................................................................................189
9.1. Thực hành thuế giá trị gia tăng....................................................................................190
9.2. Thực hành thuế môn bài...............................................................................................197
9.3. Thực hành thuế thu nhập doanh nghiệp .....................................................................201
9.4. Thực hành thuế thu nhập cá nhân...............................................................................209
TÀI LIỆU THAM KHẢO....................................................................................................212
7
8
GIÁO TRÌNH MÔN HọC
Tên môn học: Thuế và khai báo thuế
Mã môn học: MH 2104045
Vị trí, tính chất của môn học:
- Vị trí: Môn học Thuế thuộc nhóm các môn học chuyên môn được bố trí giảng
dạy sau khi đã học xong các môn học cơ sở.
- Tính chất: Môn học Thuế là môn học bắt buộc, có tính chất hỗ trợ cho các
môn học nghiệp vụ của nghề và vận dụng vào công tác thực tiễn của doanh nghiệp.
Mục tiêu môn học:
- Về kiến thức:
+ Trình bày được bản chất, vai trò, chức năng của thuế, lịch sử hình thành và
phát triển hệ thống thuế nói chung và hệ thống thuế Việt Nam nói riêng.
+ Trình bày được khái niệm, đối tượng, nội dung của các sắc thuế, các khoản thu
tài chính, phí và lệ phí.
- Về kỹ năng:
+ Vận dụng để tính toán, kê khai thuế, nộp thuế, quyết toán thuế tại các cơ sở
kinh doanh hoặc cơ quan thuế.
+ Vận dụng để quản lý thuế trong các cơ quan thuế và việc kê khai, quyết toán và
nộp thuế tại các cơ sở sản xuất.
- Về năng lực tự chủ và trách nhiệm:
+ Chủ động tích cực trong việc học tập, nghiên cứu môn học.
+ Có ý thức vận dụng kiến thức thuế vào thực tiễn cuộc sống và nghề nghiệp. Có
đạo đức lương tâm nghề nghiệp, có ý thức tổ chức kỷ luật.
+ Có sự tự tin, chuyên nghiệp trong việc phân tích các vấn đề, tình huống thuế.
Nội dung chính
9
Thuế
Chương 1: Tổng quan về Thuế
CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN VỀ THUẾ
Giới thiệu :
Chương 1 giới thiệu tổng quan các vấn đề về thuế: Nhận biết được tính tất yếu khách
quan của sự ra đời và phát triển cũng như vai trò của thuế đối với nền kinh tế, từ đó
thấy được tầm quan trọng của nó đối với mọi hoạt động của nền kinh tế, các yếu tố cấu
thành nên một sắc thuế, các tiêu thức xây dựng hệ thống chính sách thuế và phân biệt
được các sắc thuế trong hệ thống thuế Việt Nam.
Mục tiêu :
Trình bày rõ nguồn gốc, bản chất, vai trò, chức năng, đặc điểm của thuế.
Nội dung chính:
1.1.Sự ra đời và phát triển của thuế
1.1.1. Quá trình phát triển chung của thuế trên thế giới
Lịch sử phát triển của xã hội loài người cho thấy rằng, nhân tố quan trọng nhất
để thuế ra đời và phát triển cao như ngày nay gắn liền với sự ra đời, tồn tại và phát
triển của nhà nước. Nhà nước xuất hiện đòi hỏi phải có cơ sở vật chất và tài sản để
đảm bảo cho sự tồn tại và hoạt động của mình. Dó đó, nhà nước phải dùng quyền lực
chính trị vốn có để tập trung một phần nguồn lực của xã hội bằng cách huy động dưới
nhiều hình thức. Trong đó, có hình thức đóng góp bắt buộc được gọi là thuế.
Nếu xét sự phát triển của các hình thức và phương pháp thu thuế, có thể chia
lịch sử hình thành và phát triển thuế thành 3 giai đoạn, gồm:
Giai đoạn thứ nhất - bắt đầu từ thế giới cổ đại đến thế kỹ XVI được đặc trưng
bởi sự hình thành các loại thuế sơ khai và nhà nước chưa có bộ máy thu thuế hoàn
chỉnh lần đầu tiên, dưới thời La Mã cổ đại để có chi phí để xây dựng quân đội, bảo vệ
biên giới, xây dựng nhà thời, đường ống dẫn nước, đường sá, … Nhà nước đánh thuế
các tài sản như đất đai, vật nuôi, nô lệ, thu hái hoa quả (nho) và các tài sản có giá trị
khác. Các loại thuế gián thu điển hình như thuế doanh thu với thuế suất 1%, thuế buôn
bán nô lệ 4%, thuế trả tự do cho nô lệ 5%, thuế thừa kế 5%...
Giai đoạn thứ hai - bắt đầu từ thế kỷ XVI đến đầu thế kỷ XIX, hình thành hệ
thống thuế và các tổ chức thu thuế tương đối hoàn chỉnh Một số quốc gia châu Âu đã
sử dụng phương pháp đấu giá quyền thu thuế. Tất cả số tiền thuế thu được được
chuyển vào quỹ của chính phủ. Đến năm 1662 ở Pháp và các quốc gia Châu Âu hành
thành các tổ chức thu thuế do chính phủ quản lý đã làm tổng thu thuế vào ngân sách
của chính phủ ngày càng tăng Nguồn thu chính của chính phủ là thuế thân (giới quý
tộc và cha cố không phải nộp thuế này), các thuế khác gồm thuế đất, thuế đối với trang
Trang 10
Thuế
Chương 1: Tổng quan về Thuế
thiết bị quân đội, thuế mua ngựa, thuế tuyển mộ lính… Thời gian này đã bắt đầu xuất
hiện thuế quan.
Giai đoạn thứ ba - bắt đầu từ thế kỷ XIX cho đến nay, đó là thời ký hình thành
hệ thống thuế và bộ máy thu thuế hoàn chỉnh Trong giai đoạn này ở hầu hết các nước
phát triển đã hình thành hệ thống thuế với các luật thuế và bộ máy thu thuế hoàn chỉnh.
Các loại thuế có trước đây dần dược hoàn thiện.
- Thuế ruộng đất giử vai trò quan trọng trong việc tạo lập nguồn thu cho
chính phủ
- Thuế quan ban đầu chiếm tỷ trọng lớn trong thu ngân sách, thì hiện nay vai
trò của hình thức thuế này ngày càng lu mờ và nhường chổ cho các loại thuế khác.
- Thuế thu nhập cá nhân ra đời ở Anh quốc năm 1842, sau đó nhiều nước công
nghiệp đã áp dụng - Nhật 1887, Mỹ 1913, Pháp 1914. Hiện nay, thuế thu nhập cá nhân
là một trong những hình thức thuế giử vai trò quan trọng bậc nhất trong hệ thống thuế
của các quốc gia phát triển.
- Thuế giá trị gia tăng ra đời ở Pháp năm 1954 và hiện nay đã lan rộng ra nhiều
quốc gia phát triển.
Bộ máy thu thuế ở các nước phát triển cũng ngày được hoàn chỉnh và hình
thành đồng bộ từ trung ương đến địa phương. Không chỉ bao gồm các cơ quan quản lý
thu nộp thuế mà ở nhiều quốc gia còn có bộ máy cảnh sát thuế, toà án thuế riêng nhằm
đảm bảo sự thống nhất trong việc xây dựng luật thuế, tổ chức thu thuế, kiểm tra thu
nộp thuế và xử lý các vi phạm về thuế.
1.1.2. Quá trình phát triển thuế tại Việt Nam
Thuế ra đời là một tất yếu khách quan, gắn liền với sự ra đời, tồn tại và phát
triển của Nhà nước. Để duy trỳ sự tồn tại của mình, Nhà nước cần có những nguồn tài
chính để chi tiêu, trước hết là chi cho việc duy trì và củng cố bộ máy cai trị từ trung
ương đến địa phương thuộc phạm vi lãnh thổ mà Nhà nước đó cai quản, chi cho các
công việc thuộc chức năng của Nhà nước như: quốc phòng, an ninh, chi cho xây dựng
và phát triển các cơ sở hạ tầng, chi cho các vấn đề về phúc lợi công cộng, về sự
nghiệp, về xã hội trước mắt và lâu dài.
Để có nguồn tài chính đáp ứng nhu cầu chi tiêu, Nhà nước thường sử dụng ba
hình thức động viên đó là: quyên góp của dân, vay của dân và dùng quyền lực Nhà
nước bắt buộc dân phải đóng góp. Trong đó hình thức quyên góp tiền và tài sản của
dân, hình thức vay của dân là hình thức không mang tính chất ổn định và lâu dài,
thường được Nhà nước sử dụng có giới hạn trong một số trường hợp đặc biệt. Để đáp
ứng nhu cầu chi tiêu thường xuyên, Nhà nước dùng quyền lực chính trị buộc dân phải
Trang 11
Thuế
Chương 1: Tổng quan về Thuế
đóng góp một phần thu nhập của mình cho Ngân sách Nhà nước. Đây chính là hình
thức cơ bản nhất để huy động tập trung nguồn tài chính cho Nhà nước .
Hình thức Nhà nước dùng quyền lực chính trị buộc dân đóng góp để đáp ứng
nhu cầu chi tiêu của mình. Đó chính là thuế.
Như vậy, cùng với việc mở rộng các chức năng, nhiệm vụ của Nhà nước và sự
phát triển của các mối quan hệ hàng hoá tiền tệ, các hình thức thuế ngày càng phong
phú hơn và thuế trở thành một công cụ quan trọng, có hiệu qủa của Nhà nước để tập
trung nguồn thu cho Ngân sách Nhà nước và tác động đến đời sống kinh tế xã hội của
đất nước.
1.2.Khái niệm, đặc điểm và vai trò của thuế
1.2.1. Khái niệm và đặc điểm của thuế
1.2.1.1. Khái niệm
Cho đến ngày nay, trong giới các học giả và trên các sách báo kinh tế thế giới
vẫn chưa có quan điểm thống nhất về khái niệm thuế. Nhìn chung các quan điểm của
các nhà kinh tế khi đưa ra khái niệm thuế. mới chỉ nhìn nhận từ những khía cạnh khác
nhau của thuế, chưa phản ánh đầy đủ bản chất chung của phạm trù thuế. Chẳng hạn
theo các nhà kinh điển thì thuế được quan niệm rất đơn giản: Để duy truỳ quyền lực
công cộng, cần phải có những sự đóng góp của nững người công dân của Nhà nước đó
là thuế khoá…
Thuế là hình thức đóng góp theo nghĩa vụ do luật quy định cho các tổ chức và
cá nhân trong xã hội nộp cho Nhà nước bằng một phần thu nhập của mình nhằm tập
trung một bộ phận quyền lực, của cải xã hội vào Ngân sách Nhà nước để đáp ứng nhu
cầu chi tiêu của Nhà nước, thích ứng với từng giai đoạn phát triển của đời sống kinh tế
xã hội.
Hoặc, thuế là một khoản đóng góp bắt buộc của các tổ chức, cá nhân cho Nhà
nước theo mức độ và thời hạn được pháp luật quy định, không mang tính chất hoàn
trả trực tiếp, nhằm sử dụng chung cho mục đích toàn xã hội.
Ngoài khoản thu về thuế, Ngân sách Nhà nước còn có những khoản thu về phí
và lệ phí. Đây là những khoản thu mà một tổ chức hay cá nhân phải trả khi được một
cơ quan Nhà nước hoặc tổ chức, cá nhân được Nhà nước uỷ quyền cung cấp hàng hoá,
dịch vụ công cộng.
1.2.1.2. Đặc điểm
Trang 12
Thuế
Chương 1: Tổng quan về Thuế
Những khái niệm về thuế nêu trên mới nhấn mạnh một chiều theo quan niệm của
từng góc độ khác nhau, nên chưa thật đầy đủ và chính xác được bản chất của thuế. Đến
nay, tuy chưa có một định nghĩas về thuế thống nhất, nhưng các thành phần kinh tế
đều nhất trí cho rằng, để làm rõ được bản chất của thuế thì định nghĩa về thuế phải nêu
bật được các khía cạnh sau đây:
- Thứ nhất, thuế do cơ quan quyền lực Nhà nước cao nhất ban hành.
Ở các quốc gia, do vai trò quan trọng của thuế đối với việc hình thành qũy ngân
sách Nhà nước và những ảnh hưởng của nó đối với đời sống kinh tế - xã hội nên thẩm
quyền quy định, sửa đổi, bãi bỏ các Luật thuế đều thuộc cơ quan lập pháp. Ðây là
nguyên tắc sớm được ghi nhận trong pháp luật của các nước. Hiến pháp nước Cộng
hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam quy định: Quốc hội có nhiệm vụ và quyền hạn quy
định, sửa đổi hoặc bãi bỏ các Luật thuế. Tuy vậy, do yêu cầu điều chỉnh các quan hệ
pháp luật về thuế, Quốc hội có thể giao cho ủy ban Thường vụ Quốc hội quy định, sửa
đổi hoặc bãi bỏ một số loại thuế thông qua hình thức ban hành Pháp lệnh hoặc Nghị
quyết về thuế.
- Thứ hai, thuế là một khoản thu mang tính bắt buộc, để đảm bảo tập trung thuế
trên phạm vi toàn xã hội. Chính phủ phải sử dụng hệ thống pháp luật để ban hành các
sắc thuế, vì vậy thuế thường được quy định dưới dạng văn bản luật hay pháp lệnh. Cho
nên, trốn thuế hay gian lận thuế đều bị coi là những hành vi phạm pháp và phải chịu
xử phạt về hành chính hoặc hình sự.
- Thứ ba, các pháp nhân và thể nhân chỉ phải nộp cho Nhà nước các khoản thuế
đã được pháp luật quy định.
- Thứ tư, thuế gắn chặt với các hoạt động kinh tế và được xây dựng trên nền
tảng giá trị thặng dư do nền kinh tế tạo ra. Do đó thuế đem lại khoản thu to lớn và bền
vững so với các khoản thu khác của Nhà nước, cách duy nhất làm cho số thuế ngày
càng tăng và ổn định chính là phát triển kinh tế, chăm lo cho sự hưng thịnh của nền
kinh tế cũng là chăm lo cho nguồn thu tương lai của Nhà nước.
- Thứ năm, thuế là một khoản thu không bồi hoàn, không mang tính hoàn trả trực
tiếp. Nộp thuế cho Nhà nước không có nghĩa là cho Nhà nước mượn tiền hay gửi tiền vào
ngân sách Nhà nước hoặc là mua một dịch vụ công. Nộp thuế là một nghĩa vụ cơ bản nhất
của công dân.
1.2.2. Vai trò của thuế
Trang 13
Thuế
Chương 1: Tổng quan về Thuế
Các nhà kinh tế học thường đề cập vai trò của thuế đối với ngân sách Nhà nước
và đời sống xã hội. Bởi vì trên thực tế, thông qua hoạt động thu thuế, Nhà nước tập
trung được một bộ phận của cải của xã hội từ đó hình thành nên qũy ngân sách Nhà
nước và thực hiện các chính sách kinh tế - xã hội.
Vai trò của thuế là sự biểu hiện cụ thể các chức năng của thuế trong những điều
kiện kinh tế, xã hội nhất định. Trong điều kiện nền kinh tế thị trường, với sự thay đổi
phương thức can thiệp của Nhà nước vào hoạt động kinh tế, thuế đóng vai trò hết sức
quan trọng đối với qúa trình phát triển kinh tế - xã hội. Vai trò của thuế được thể hiện
trên các khía cạnh sau đây:
- Thứ nhất, pháp luật thuế là công cụ chủ yếu của Nhà nước nhằm huy động tập
trung một phần của cải vật chất trong xã hội vào ngân sách Nhà nước.
Nhà nước ban hành pháp luật thuế và ấn định các loại thuế áp dụng đối với các
pháp nhân và thể nhân trong xã hội.Việc các chủ thể nộp thuế - thực hiện nghĩa vụ nộp
thuế theo quy định của pháp luật thuế đã tạo ra nguồn tài chính quan trọng, chiếm tỷ
trọng lớn trong cơ cấu nguồn thu ngân sách Nhà nước.
Một nền tài chính quốc gia lành mạnh phải dựa chủ yếu vào nguồn thu nội bộ của
nền kinh tế quốc dân. Trong điều kiện nền kinh tế thị trường, xuất phát từ phạm vi hoạt
động mà đòi hỏi Nhà nước phải ban hành và tổ chức thực hiện pháp luật thuế để tập
trung nguồn tài chính vào ngân sách Nhà nước từ đó mới đáp ứng được nhu cầu chi
ngày càng tăng.
Thuế là công cụ quan trọng nhất để phân phối lại tổng sản phẩm xã hội và thu
nhập quốc dân theo đường lối xây dựng chủ nghĩa xã hội ở nước ta. Hiện nay nguồn
thu nước ngoài đã giảm nhiều, kinh tế đối ngoại chuyển thành có vay có trả. Trước
tiên, thuế là một công cụ quan trọng để góp phần ổn định trật tự xã hội, chuẩn bị điều
kiện và tiền đề cho việc phát triển lâu dài.
Với cơ cấu kinh tế nhiều thành phần, hệ thống pháp luật thuế mới được áp dụng
thống nhất giữa các thành phần kinh tế. Thuế đã điều chỉnh được hầu hết các hoạt
động sản xuất, kinh doanh, các nguồn thu nhập, mọi tiêu dùng xã hội. Ðây là nguồn
thu chính của ngân sách Nhà nước.
- Thứ hai, pháp luật thuế là công cụ điều tiết vĩ mô của Nhà nước đối với nền
kinh tế và đời sống xã hội.
Thông qua các quy định của pháp luật thuế, Nhà nước chủ động can thiệp đến
cung - cầu của nền kinh tế. Sự tác động của Nhà nước để điều chỉnh cung - cầu của
Trang 14
Thuế
Chương 1: Tổng quan về Thuế
nền kinh tế một cách hợp lý sẽ có tác động lớn đến sự ổn định và tăng trưởng kinh tế.
Bằng các quy định của pháp luật thuế, Nhà nước tác động tích cực đến cung - cầu của
nền kinh tế trong tất cả các giai đoạn từ sản xuất, lưu thông đến tiêu dùng.
Ðiều tiết tiêu dùng là hoạt động quan trọng của Nhà nước đối với nền kinh tế thị
trường. Thông qua các quy định của pháp luật thuê,ỳ Nhà nước tác động đến các quan
hệ tiêu dùng của xã hội. Nhằm hạn chế việc tiêu dùng đối với một số hàng hóa, dịch
vụ, Nhà nước tăng thuế suất thuế giá trị gia tăng, thuế xuất nhập khẩu...đối với việc
sản xuất kinh doanh, tiêu dùng các loại hàng hóa đó.
Ðể thực hiện chính sách bảo hộ, khuyến khích sản xuất trong nước và khuyến
khích xuất khẩu, pháp luật thuế xuất khẩu, thuế nhập khẩu có các quy định khuyến
khích hoặc hạn chế việc xuất, nhập khẩu đối với một số hàng hóa. Sự khuyến khích
hoặc hạn chế này thể hiện tập trung ở biểu thuế áp dụng có tính chất phân biệt đối với
các loại hàng hóa xuất nhập khẩu.
Trong điều kiện cạnh tranh của nền kinh tế vận hành theo cơ chế thị trường tất
yếu dẫn đến tình trạng suy thoái về tài chính ở một số doanh nghiệp. Ðối với những
ngành nghề, lĩnh vực sản xuất, kinh doanh cần khuyến khích, ngoài các quy định
chung, pháp luật thuế còn có các quy định ưu đãi, miễn, giảm thuế nhằm khắc phục sự
suy thoái về tài chính, tạo sự ổn định và phát triển của các doanh nghiệp.
- Thứ ba, pháp luật thuế là công cụ góp phần đảm bảo sự bình đẳng giữa các
thành phần kinh tế và công bằng xã hội.
Hệ thống pháp luật thuế mới được áp dụng thống nhất chung cho các ngành
nghề, các thành phần kinh tế, các tầng lớp dân cư nhằm đảm bảo sự bình đẳng và công
bằng xã hội về quyền lợi và nghĩa vụ đối với mọi thế nhân và pháp nhân.
Sự bình đẳng và công bằng được thể hiện thông qua chính sách động viên giống
nhau giữa các đơn vị, cá nhân thuộc mọi thành phần kinh tế có những điều kiện hoạt
động giống nhau, đảm bảo sự bình đẳng và công bằng.
Sự vận động của nền kinh tế theo cơ chế thị trường đòi hỏi Nhà nước phải sử
dụng đồng bộ nhiều công cụ khác nhau để khắc phục những sự mất cân đối về mặt xã
hội trong đó có mất cân đối về thu nhập. Nhà nước sử dụng pháp luật thuế làm công cụ
để điều hòa vĩ mô thu nhập trong xã hội. Sự điều tiết này thể hiện ở chổ thông qua các
quy định của pháp luật thuế, Nhà nước thực hiện việc điều tiết thu nhập của các đối
tượng nộp thuế và các thành viên trong xã hội. Sự thay đổi của pháp luật thuế về cơ
cấu các loại thuế trong hệ thống thuế, vế thuế suất... đều có tác động đến thu nhập và
sử dụng thu nhập trong xã hội.
Trang 15
Thuế
Chương 1: Tổng quan về Thuế
- Ngoài những vai trò nêu trên thuế là công cụ thực hiện kiểm tra, kiểm soát các
hoạt động sản xuất kinh doanh.
Thông qua khai báo thuế của các doanh nghiệp, công ty và thông qua công tác
kiểm tra kiểm soát của cơ quan thuế, có thể kiểm tra, kiểm soát và nắm được thực
trạng các hoạt động sản xuất kinh doanh của các doanh nghiệp, từ đó có thể phát hiện
ra những vấn đề gian lận thương mại, lậu thuế, khai báo sai với tình hình sản xuất kinh
doanh trong thực tế, góp phần chấn chỉnh các hoạt động sản xuất kinh doanh và nâng
cao vai trò giám sát hoạt động sản xuất kinh doanh trong xã hội của cơ quan thuế.
Tác động của chính sách thuế đến các hoạt động kinh tế
- Thuế tác động lên giá cả hàng hóa, dịch vụ
Trong nền kinh tế thị trường, quy luật cung - cầu chi phối hoạt động sản xuất và
tiêu dùng hàng hóa, dịch vụ thông qua giá cả. Người sản xuất bao giờ cũng muốn cung
cấp cho thị trường nhiều hàng hóa hóa, dịch vụ. Tuy nhiên, vì thu nhập của dân cư
trong xã hội đều có giới hạn nhất định nên giá cả và lượng hàng tiêu dùng phải cân đối
với khả năng thanh toán của người tiêu dùng.
- Thuế tác động vào tiền lương
Lương là phần thu nhập cơ bản của người lao động, yếu tố lương được cấu tạo
trong giá thành sản phẩm và lương thực tế của người lao động cũng thể hiện được tốc
độ tăng trưởng, phát triển kinh tế của một quốc gia.
Trên thực tế, tiền lương đã được cấu tạo trong giá thành sản phẩm hàng hóa và
tùy theo từng hoạt động sản xuất mà mức tiền lương bình quân của từng loại lao động
cũng đã hình thành trên thị trường. Do vậy, doanh nghiệp không thể hạ thấp lương của
người lao động dưới mức lương bình quân xã hội được mà phải hoạch định kế hoạch
sản xuất kinh doanh mới. Và điều này sẽ ảnh hường đến khả năng đầu tư mới sẽ giảm,
làm thu hẹp sản xuất và mất việc làm của người lao động.
- Thuế tác động vào thu nhập cá nhân
Thu nhập của doanh nghiệp và thu nhập của hộ gia đình, cá nhân tạo thành thu
nhập của xã hội. Thu nhập của doanh nghiệp sẽ sử dụng vào tiêu dùng và đầu tư. Thu
nhập của hộ gia đình sẽ dùng vào tiêu dùng và tiết kiệm. trong thực tế tồn tại một luật
mà Keynes gọi là “Quy luật tâm lý cơ bản": Khi thu nhập khả dụng tăng lên thì tiêu
dùng và tiết kiệm đều tăng, nhưng tiêu dùng tăng chậm hơn so với thu nhập, còn tiết
kiệm tăng nhanh hơn. Do vậy, thuế đánh vào thu nhập sẽ tác động đến cả khả năng
Trang 16
Thuế
Chương 1: Tổng quan về Thuế
tiêu dùng và đầu tư, làm ảnh hưởng đến cung - cầu trên thị trường, chi phối đến hoạt
động sản xuất kinh doanh của nền kinh tế quốc gia.
- Thuế tác động vào thương mại quốc tế
Hình thức phổ biến về hạn chế thương mại quốc tế là thuế quan hay thuế nhập
khẩu. Thuế điều tiết cao hay thấp sẽ tác động trực tiếp đến hoạt động sản xuất, nhập
khẩu hàng hóa và sản xuất, tiêu dùng nội địa.
Ngày nay, thương mại quốc tế đang phát triển đem lại lợi ích cho tất cả các
quốc gia trên thế giới. Mong muốn xây dựng một nền thương mại tự do toàn cầu là
mục tiêu của nhiều quốc gia. Việc đầu tiên là thỏa thuận chính sách cắt giảm thuế
quan, phi thuế quan phù hợp để từng quốc gia thúc đẩy tiến trình hội nhập kinh tế quốc
tế của đất nước mình.
- Chính sách thuế tác động đến hoạt động kinh tế
Chính sách thuế đã tác động rất nhạy cảm đến hoạt động sản xuất - tiêu dùng,
nên đã trở thành công cụ quan trọng của Nhà nước trong việc quản lý hoạt động kinh
tế và điều chỉnh vĩ mô nền kinh tế quốc gia.
1.3. Các yếu tố cấu thành của một luật thuế
Hệ thống thuế của bất kỳ quốc gia nào cũng gồm nhiều loại thuế hoạt động
trong các lĩnh vực khác nhau, nhằm những mục tiêu khác nhau và có phương pháp tính
riêng biệt. Tuy nhiên chúng thống nhất ở những yếu tố cơ bản cấu thành một sắc thuế
như sau :
1.3.1. Tên gọi của thuế
Tên gọi của một sắc thuế thường phản ánh nội dung chính của nó và để phân
biệt với những loại thuế khác. Vì vậy, các nhà làm luật thường chọn tên ngắn; gọn, dễ
hiểu, để đặt cho một sắc thuế và sau khi được cơ quan có thẩm quyền phê duyệt, sắc
thuế đó sẽ được ban hành và công bố ra toàn xã hội. Đặt tên cho thuế ngoài mục đích
quản lý còn nhằm bảo vệ dân chúng không nộp thuế trùng lắp.
1.3.2. Đối tượng nộp thuế (người nộp thuế)
Là những pháp nhân và cá nhân có đối tượng tính thuế, không hẳn chỉ là các
đơn vị kinh doanh là người nộp thuế mà bất kỳ tổ chức hay cá nhân nào có đối tượng
tính thuế đều thuộc diện nộp thuế. Ví dụ, một cá nhân không kinh doanh những hàng
hóa nhận được quà tặng từ nước ngoài để tiêu dùng vào mục đích cá nhân, nhưng vì
Trang 17
Tải về để xem bản đầy đủ
222 trang
18/04/2022
1620
Bạn đang xem 20 trang mẫu của tài liệu "Giáo trình Thuế và khai báo thuế - Ngành: Kế toán doanh nghiệp", để tải tài liệu gốc về máy hãy click vào nút Download ở trên
File đính kèm:
- giao_trinh_thue_va_khai_bao_thue_nganh_ke_toan_doanh_nghiep.pdf
