Bàn về thuế thu nhập doanh nghiệp khi phát hành trái phiếu chuyển đổi

Download

TÖØ LYÙ LUAÄN ÑEÁN THÖÏC TIEÃN

BAØN VEÀ THUEÁ THU NHAÄP DOANH NGHIEÄP

KHI PHAÙT HAØNH TRAÙI PHIEÁU CHUYEÅN ÑOÅI

S. TRầN MẠNH TƯờNG*

S. PHẠM THị MAI ANH*

iện nay, Chính phủ đã có ý định cắt giảm thuế thu nhập doanh nghiệp từ 20-22% xuống

còn 15-17%. Đây là một tín hiệu vui giúp cho các doanh nghiệp có thể mở rộng hoạt động

vay vốn nhằm thúc đẩy hoạt động sản xuất kinh doanh. Một trong các kênh vay vốn hiệu

quả đó là phát hành trái phiếu (bao gồm trái phiếu thường và trái phiếu chuyển đổi).

Phát hành trái phiếu chuyển đổi (TPCĐ) giúp các doanh nghiệp thu hút lượng lớn các nhà đầu tư một

cách hiệu quả và giảm áp lực thanh toán khi đến hạn. Trong bài viết này, tác giả muốn đề cập đến việc xử

lý các vấn đề về thuế thu nhập doanh nghiệp khi doanh nghiệp phát hành trái phiếu chuyển đổi.

Từ khóa: Trái phiếu chuyển đổi, thuế thu nhập doanh nghiệp, vốn chủ sở hữu.

Corporate income tax & issuance of convertible bonds

At present, the government is planning to cut corporate income tax from 20-22% to 15-17%. is is

a good sign for businesses to expand their lending activities to boost their business operations. One of

the most eﬀective ways to get a loan is to issue bonds (including bonds and convertible bonds). Issuance

of convertible bonds (CBs) helps businesses attract large amounts of investors eﬀectively and reduce the

pressure of payment when due. In this article, the author wishes to deal with the issue of corporate income

tax when the company issues convertible bonds.

keywords: Convertible bonds, corporate income tax, owners’ equity.

1. khái niệm về trái phiếu chuyển đổi

án phát hành. Doanh nghiệp phát hành trái phiếu

chuyển đổi phải thực hiện các thủ tục và đáp ứng

được các điều kiện phát hành trái phiếu chuyển đổi

theo quy định của pháp luật.”[3]

eo cách hiểu đơn giản, “TPCĐ là loại trái

phiếu do công ty cổ phần phát hành, có thể chuyển

đổi thành cổ phiếu phổ thông của doanh nghiệp

phát hành theo điều kiện đã được xác định trong

phương án phát hành trái phiếu” [1].

Trước khi TPCĐ được chuyển đổi thành cổ

phiếu, trái chủ được thực hiện các quyền lợi và

nghĩa vụ đối với một trái phiếu bình thường như

nhận lãi suất và hoàn trả gốc khi đến hạn. Trong

trường hợp chủ thể phát hành phá sản trước khi

chuyển đổi, TPCĐ sẽ có quyền ưu tiên thanh toán

trước cổ phiếu.

eo IAS 32 (chuẩn mực kế toán quốc tế số 32)

về Công cụ tài chính, “TPCĐ là một công cụ tài

chính phức hợp, nó gồm cả hai thành phần nợ phải

trả và vốn chủ sở hữu. Do vậy, các công ty phải ghi

nhận riêng rẽ các thành phần này. Phần vốn chủ sở

hữu được xác định là phần còn lại của giá trị hợp

lý của TPCĐ sau khi trừ giá trị hợp lý của phần nợ

phải trả” [2].

TPCĐ có điểm khác biệt so với trái phiếu

thường là người nắm giữ trái phiếu (trái chủ) có

quyền chuyển đổi sang cổ phiếu theo một tỷ lệ cố

định trong tương lai. Do vậy, TPCĐ có giá trị hơn

trái phiếu thường. TPCĐ được coi là một công cụ

lưỡng tính do có tính chất của cả trái phiếu và cổ

phiếu, là một sản phẩm lồng ghép “hai trong một”

eo Điều 59 của ông tư 200/2014/TT-BTC:

“TPCĐ là loại trái phiếu có thể chuyển đổi thành cổ

phiếu phổ thông của cùng một tổ chức phát hành

theo các điều kiện đã được xác định trong phương

*Bộ môn Kế toán Tài chính, Trường Đại học ương mại

NGHIÊN CỨU KHOA HỌC KIỂM TOÁN

Số 127 - tháng 5/2018 25

TÖØ LYÙ LUAÄN ÑEÁN THÖÏC TIEÃN

giữa trái phiếu doanh nghiệp và quyền mua cổ

phiếu do chính doanh nghiệp phát hành. Quyền

mua cổ phiếu cho phép người nắm quyền có thể

mua cổ phiếu tại một thời điểm trong tương lai với

một mức giá xác định trước.

tương tự trên thị trường nhưng không có quyền

chuyển đổi thành cổ phiếu và trừ đi chi phí phát

hành TPCĐ. Trường hợp không xác định được lãi

suất của trái phiếu tương tự, doanh nghiệp được sử

dụng lãi suất đi vay phổ biến trên thị trường tại thời

điểm phát hành trái phiếu để xác định giá trị hiện

tại của khoản thanh toán trong tương lai. [3]

2. Xác định trái phiếu chuyển đổi và kế toán

trái phiếu chuyển đổi

2.1. Xác định trái phiếu chuyển đổi

Ví dụ, xác định giá trị phần nợ gốc của TPCĐ

tại thời điểm phát hành: Ngày 1/1/2016, công ty

cổ phần XYZ phát hành 200.000 TPCĐ mệnh giá

100.000 đồng kỳ hạn 3 năm, lãi suất danh nghĩa

10%/năm, trả lãi định kỳ vào thời điểm cuối năm.

Lãi suất trái phiếu tương tự không được chuyển đổi

là 14%/năm. Tại thời điểm đáo hạn, mỗi trái phiếu

được chuyển đổi thành một cổ phiếu. Biết rằng

TPCĐ được phát hành để huy động vốn cho hoạt

động sản xuất, kinh doanh chính của doanh nghiệp

(lãi vay được tính vào chi phí tài chính). Việc xác

định giá trị phần nợ gốc của TPCĐ tại thời điểm

ghi nhận ban đầu được thực hiện như sau:[3]

Tại thời điểm ghi nhận ban đầu, khi phát hành

TPCĐ, doanh nghiệp phải tính toán và xác định

riêng biệt giá trị cấu phần nợ (nợ gốc) và cấu phần

vốn của TPCĐ. Phần nợ gốc của TPCĐ được ghi

nhận là nợ phải trả; cấu phần vốn (quyền chọn cổ

phiếu) của TPCĐ được ghi nhận là vốn chủ sở hữu.

Việc xác định giá trị cấu phần nợ và cấu phần vốn

của TPCĐ được thực hiện như sau [3]:

- Giá trị phần nợ gốc của TPCĐ được xác định

bằng cách chiết khấu giá trị danh nghĩa của khoản

thanh toán trong tương lai (gồm cả gốc và lãi trái

phiếu) về giá trị hiện tại theo lãi suất của trái phiếu

Bảng 1: Bảng tính giá trị phần nợ gốc của TPCĐ tại thời điểm ghi nhận ban đầu

Đơn vị: Đồng

Giá trị danh nghĩa khoản phải

trả trong tương lai

Giá trị hiện tại khoản phải trả

trong tương lai

Năm

Tỷ lệ chiết khấu

2.000.000.000

2016

2017

[1/1.14]

1.754.385.965

1.538.935.057

(lãi vay phải trả)

2.000.000.000

[1/1.14^2]

(lãi vay phải trả)

26 Số 127 - tháng 5/2018 NGHIÊN CỨU KHOA HỌC KIỂM TOÁN

2.000.000.000

[1/1.14^3]

1.349.943.032

(lãi vay phải trả)

2018

20.000.000.000

11.841.605.547

(gốc vay phải trả)

Cộng

18.142.694.378

- Giá trị cấu phần vốn của TPCĐ (quyền chọn

chuyển đổi trái phiếu) được xác định là phần chênh

lệch giữa tổng số tiền thu về từ việc phát hành

TPCĐ và giá trị cấu phần nợ của TPCĐ tại thời

điểm phát hành. Như ví dụ ở trên, giá trị cấu phần

vốn của TPCĐ được xác định là: 20.000.000.000 -

18.142.694.378 = 1.875.305.622 đồng. Giá trị cấu

phần vốn của TPCĐ được ghi nhận là quyền chọn

cổ phiếu thuộc phần vốn chủ sở hữu.[3]

Vẫn theo ví dụ ở trên, ở bảng 2 ta có thể xác

định chi phí tài chính trong kỳ và điều chỉnh giá trị

phần nợ gốc của TPCĐ tại thời điểm cuối kỳ [3].

Bảng 2: Bảng tính chi phí tài chính trong kỳ và điều chỉnh giá trị phần nợ gốc của TPCĐ tại thời điểm cuối kỳ

Đơn vị: 1000 đồng

Lãi vay phải

trả tính theo điều chỉnh tăng

lãi suất danh phần nợ gốc

nghĩa 10%/năm TPCĐ trong kỳ

Giá trị được

Chi phí tài chính được ghi

nhận trong kỳ

Giá trị phần

Năm nợ gốc TPCĐ

đầu kỳ

Giá trị phần

nợ gốc TPCĐ

cuối kỳ

(lãi suất 14%/năm)

2016

2017

2018

18.142.694

18.682.671

19.298.246

2.539.977 [18.142.694 x 14%]

2.000.000

539.977

615.574

701.754

18.682.671

19.298.246

20.000.000

2.615.574 [18.682.671 x 14%]

2.701.755 [19.298.246 x 14%]

2.2. Kế toán phát hành trái phiếu chuyển đổi

theo chế độ kế toán hiện hành

nếu vốn hoá đối với số lãi trái phiếu phải trả kế

toán vào bên Nợ TK 241, TK 627 (tính theo lãi suất

của trái phiếu tương tự không có quyền chuyển

đổi hoặc tính theo lãi suất đi vay phổ biến trên thị

trường) đồng thời điều chỉnh giá trị phần nợ gốc

của TPCĐ ghi vào bên Có TK 335 (số lãi theo lãi

suất danh nghĩa), phần chênh lệch ghi vào bên Có

TK 3432 (số lãi trái phiếu tính theo lãi suất thực

tế hoặc lãi suất trái phiếu tương đương không có

quyền chuyển đổi cao hơn số lãi trái phiếu phải trả

trong kỳ tính theo lãi suất danh nghĩa).

- Tại thời điểm phát hành, kế toán ghi nhận giá

trị phần nợ gốc vào bên Có TK 3432 (cấu phần nợ)

và quyền chọn cổ phiếu của TPCĐ vào bên Có TK

4113 (cấu phần vốn) đối ứng với ghi nhận tổng số

thu được từ phát hành TPCĐ vào bên Nợ TK 111

(nếu thu bằng tiền mặt), hoặc TK 112 (nếu thu

bằng TGNH).

- Đối với chi phí phát hành trái phiếu phát sinh

được phân bổ dần phù hợp với kỳ hạn trái phiếu.

Khi phát sinh chi phí phát hành trái phiếu, ghi giảm

nợ gốc TPCĐ vào bên Nợ TK 3432, đối ứng với bên

Có các TK 111, 112, 338. Khi phân bổ chi phí phát

hành trái phiếu kế toán ghi tăng nợ gốc TPCĐ vào

bên Có TK 3432, đồng thời ghi tăng chi phí tài chính

TK 635 nếu không được vốn hóa chi phí lãi vay, hoặc

vốn hóa vào giá trị tài sản TK 241, TK 627.

- Khi đáo hạn trái phiếu phần nợ gốc của TPCĐ

được xử lý như sau:

+ Nếu người nắm giữ trái phiếu không thực hiện

quyền chọn chuyển đổi, doanh nghiệp hoàn trả gốc

trái phiếu, ghi vào bên Nợ TK 3432 đối ứng với bên

Có các TK thanh toán TK 111 (nếu chi bằng tiền

mặt), hoặc TK 112 (nếu chi bằng TGNH).

- Định kỳ, kế toán ghi nhận chi phí tài chính vào

+ Nếu người nắm giữ trái phiếu thực hiện

bên Nợ TK 635 (nếu không được vốn hóa) hoặc

quyền chọn chuyển đổi, kế toán ghi giảm nợ gốc

NGHIÊN CỨU KHOA HỌC KIỂM TOÁN

Số 127 - tháng 5/2018 27

TÖØ LYÙ LUAÄN ÑEÁN THÖÏC TIEÃN

của TPCĐ vào bên Nợ TK 3432, đồng thời ghi tăng

vốn góp chủ sở hữu theo mệnh giá vào bên Có TK

4111, phần chênh lệch giữa giá trị cổ phiếu phát

hành thêm tính theo mệnh giá và giá trị nợ gốc

TPCĐ được ghi nhận vào bên Có TK 4112.

giới hạn gây áp lực cho các doanh nghiệp, đặc biệt

là các doanh nghiệp phát hành trái phiếu. Bởi vì,

theo khoản 3 Điều 8 của Nghị định số 20/2017/

NĐ-CP quy định: Tổng chi phí lãi vay được khấu

trừ cho mục đích tính thuế đối với các giao dịch

liên kết không vượt quá 20% chỉ số EBITDA - lợi

nhuận trước thuế chưa trừ lãi vay và chi phí khấu

hao - là một chỉ tiêu đánh giá tỷ suất sinh lợi của

doanh nghiệp được tính bằng thu nhập trừ các chi

phí nhưng chưa trừ tiền trả lãi vay, thuế và khấu

hao. Nhưng thực tế hiện nay các doanh nghiệp áp

dụng đối với cả khoản vay từ bên liên kết và bên

độc lập. Trong đó “Giao dịch liên kết là giao dịch

phát sinh giữa các bên có quan hệ liên kết trong

quá trình sản xuất, kinh doanh, bao gồm: Mua,

bán, trao đổi, thuê, cho thuê, mượn, cho mượn,

chuyển giao, chuyển nhượng máy móc, thiết bị,

hàng hóa, cung cấp dịch vụ; vay, cho vay, dịch vụ tài

chính, đảm bảo tài chính và các công cụ tài chính

khác; mua, bán, trao đổi, thuê, cho thuê, mượn, cho

mượn, chuyển giao, chuyển nhượng tài sản hữu

hình, tài sản vô hình và thỏa thuận sử dụng chung

nguồn lực như hợp lực, hợp tác khai thác sử dụng

nhân lực; chia sẻ chi phí giữa các bên liên kết.”[5]

(trang 2) và “Giao dịch độc lập là giao dịch giữa các

bên không có quan hệ liên kết”[5] (trang 2).

- Riêng đối với cấu phần vốn (quyền chọn cổ

phiếu) của TPCĐ được ghi nhận vào thặng dư vốn

cổ phần không phụ thuộc vào việc người nắm giữ

trái phiếu có thực hiện quyền chọn chuyển đổi hay

không, kế toán ghi vào bên Có TK 4112 đối ứng với

ghi bên Nợ TK 4113.

2.3. Quan điểm của Luật thuế TNDN về lãi

vay và thu nhập từ quyền chọn khi phát hành trái

phiếu chuyển đổi

Phát hành trái phiếu cũng là một hoạt động vay

vốn. Và khi đi vay doanh nghiệp sẽ phải chịu một

khoản chi phí lãi vay. Vậy đây có phải là khoản chi

phí được trừ khi tính thuế thu nhập doanh nghiệp?

eo quy định của Luật thuế TNDN hiện nay hoạt

động phát hành TPCĐ có một số điểm mà các

doanh nghiệp cần đặc biệt quan tâm như sau:

Một là, giới hạn về lãi suất vay vốn là khó khăn

cho các doanh nghiệp phát hành trái phiếu. eo

khoản 2.17 Điều 6 ông tư 78/2014/TT-BTC về

các khoản chi không được trừ khi xác định thu

nhập chịu thuế có nêu rõ “Phần chi phí trả lãi tiền

vay vốn sản xuất kinh doanh của đối tượng không

phải là tổ chức tín dụng hoặc tổ chức kinh tế vượt

quá 150% mức lãi suất cơ bản do Ngân hàng Nhà

nước Việt Nam công bố tại thời điểm vay”. Trong

khi đó, theo điểm 3, Điều 12 Nghị định 90/2011/

NĐ-CP ngày 14/10/2011 về lãi suất danh nghĩa

trái phiếu “Doanh nghiệp phát hành trái phiếu

quyết định lãi suất danh nghĩa trái phiếu cho từng

đợt phát hành phù hợp với năng lực và khả năng

tài chính của doanh nghiệp. Riêng đối với các tổ

chức tín dụng, việc xác định lãi suất danh nghĩa

trái phiếu còn phải tuân thủ quy định của Luật các

Tổ chức tín dụng và các văn bản hướng dẫn”[4].

Rõ ràng ở đây có sự mâu thuẫn, chồng chéo giữa

các văn bản có thể gây khó khăn cho doanh nghiệp

trong việc hạch toán chi phí được trừ khi xác định

thu nhập tính thuế TNDN.

Ba là, lãi vay về phát hành TPCĐ được ghi nhận

là một khoản chi phí. Nét tương đồng giữa kế toán

và thuế là cho phép ghi nhận tiền lãi về phát hành

trái phiếu là một khoản chi phí. eo khoản 2.17,

Điều 6 của ông tư 78/2014 ban hành ngày 18

tháng 6 năm 2014, Điều 13 của Nghị định 90/2011/

NĐ-CP ban hành ngày 14/10/2011 thì việc phát

hành trái phiếu là hoàn toàn phù hợp trong xu thế

phát triển tất yếu của các doanh nghiệp. Để chi

phí lãi vay được tính vào thu nhập chịu thuế trong

giới hạn cho phép thì cần phải nắm rõ quy định về

thanh toán theo quy định tại Điều 4 của ông tư

09/2015/TT-BTC ban hành ngày 29/01/2015.

3. Giải pháp hoàn thiện trong công tác kế toán

trái phiếu chuyển đổi theo hướng phù hợp với

Luật thuế TNDN

TPCĐ là một công cụ tài chính phức tạp đòi

hỏi cả doanh nghiệp phát hành và nhà đầu tư cần

Hai là, quy mô hoạt động vay vốn ngày càng bị

28 Số 127 - tháng 5/2018 NGHIÊN CỨU KHOA HỌC KIỂM TOÁN

tiền mặt khác. Điều này được quy định rõ trong

ông tư 09/2015/TT-BTC ngày 29 tháng 01 năm

2015 của Bộ Tài chính.

hiểu bản chất của TPCĐ, cũng như ưu nhược điểm

của nó nhằm thúc đẩy sự phát triển của nó trên thị

trường tài chính Việt Nam. Vấn đề đặt ra đối với

doanh nghiệp khi phát hành TPCĐ là cần tuân thủ

các quy định của Chế độ kế toán đồng thời phải

tuân thủ quy định của Luật uế thu nhập doanh

nghiệp. Cụ thể, các doanh nghiệp nên:

4. kết luận

Trái phiếu là công cụ rất hiệu quả trong việc huy

động vốn. Phát hành trái phiếu nói chung và trái

phiếu chuyển đổi nói riêng giúp doanh nghiệp thu

hút lượng lớn các nhà đầu tư một cách hiệu quả.

Tuy nhiên, khi phát hành trái phiếu chuyển đổi, các

doanh nghiệp cần nắm rõ luật thuế TNDN, các văn

bản hướng dẫn kèm theo để giảm bớt rủi ro hạch

toán chi phí lãi vay khi xác định chi phí được trừ

cho mục đích tính số thuế TNDN phải nộp.

ứ nhất, nên tách các khoản chi phí lãi vay

được trừ và lãi vay không được trừ. Hiện nay trong

công tác phát hành trái phiếu theo điểm 3, Điều

12, Nghị định 90/2011/NĐ-CP ban hành ngày

14/10/2011 về lãi suất danh nghĩa trái phiếu thì các

doanh nghiệp được phép đưa ra mức lãi suất để

hấp dẫn các nhà đầu tư theo nguyên tắc tự vay, tự

trả (không bị khống chế bởi trần lãi suất). Mức lãi

suất này phải đủ sức hấp dẫn được các nhà đầu tư

nên thông thường lãi suất do phát hành trái phiếu

cao hơn mức lãi suất cơ bản do Ngân hàng Nhà

nước Việt Nam công bố tại thời điểm vay. Vì vậy,

khi hạch toán kế toán cần tách lãi vay thành hai

khoản: khoản lãi trái phiếu được khấu trừ và khoản

lãi trái phiếu do doanh nghiệp chịu hoàn toàn bằng

chính lợi nhuận sau thuế. Khoản lãi trái phiếu được

khấu trừ sẽ được khấu trừ cho mục đích tính thuế

TNDN, đối với lãi trái phiếu không được khấu trừ

có thể giúp cho doanh nghiệp tính được hiệu quả

thực sự của hoạt động sản xuất kinh doanh.

TÀI LIỆU THAM KHẢO

1. Đầu tư phái sinh tổng hợp (2017), Trái phiếu

chuyển đổi, https://dautuphaisinh.com/

trai-phieu-chuyen-doi/;

2. Nguyễn Mạnh Hiền (2014), Kế toán trái

phiếu chuyển đổi – kinh nghiệm quốc tế

http://donga.edu.vn/GocKN/tabid/2365/

cat / 1 5 9 6 / Ar ti cl e D etail Id / 1 1 2 7 5 /

ArticleId/11273/Default.aspx;

3. Đại lý thuế Công Minh, Tài khoản 343

theo ông tư 200/2014/TT-BTC, http://

dailythuecongminh.com/tai-khoan-343-

theo-thong-tu-2002014tt-btc/;

ứ hai, các doanh nghiệp cần cân đối lại tổng

mức tiền vay về phát hành TPCĐ trong tổng các

khoản vay của doanh nghiệp. Đi vay trả lãi là một

việc bình thường của doanh nghiệp, tuy nhiên nếu

doanh nghiệp nắm rõ qui định theo Nghị định số

20/2017/NĐ-CP về việc hạn chế tiền vay trong giới

hạn tổng chi phí lãi vay được chấp nhận là chi phí

được trừ cho mục đích tính thuế, thì chi phí lãi vay

này không được vượt quá 20% chỉ số EBITDA.

4. Chính phủ (2011), Nghị định số 90/2011/

NĐ-CP ngày 14 tháng 10 năm 2011;

5. Chính phủ (2017), Nghị định số 20/2017/

NĐ-CP ngày 24 tháng 02 năm 2017;

6. Bộ Tài chính (2014), ông tư 200/2014/

TT-BTC ngày 22 tháng 12 năm 2014;

7. Bộ Tài chính (2014), ông tư 78/2014/

TT-BTC ngày 18 tháng 06 năm 2014;

ứ ba, để khoản chi phí lãi vay được chấp nhận

là chi phí được trừ thì khi doanh nghiệp đi vay vốn

và trả tiền lãi vay, doanh nghiệp cần phải thanh

toán số tiền trên qua các hình thức thanh toán

không dùng tiền mặt: séc, ủy nhiệm chi, chuyển

khoản hay các hình thức thanh toán không dùng

8. Bộ Tài chính (2015), ông tư 09/2015/

TT-BTC ngày 29 tháng 01 năm 2015.

Ngày nhận bài lần 1: 12/4/2018

Ngày duyệt đăng: 1/5/2018

NGHIÊN CỨU KHOA HỌC KIỂM TOÁN

Số 127 - tháng 5/2018 29

5 trang yennguyen 18/04/2022 1240

Download

Bạn đang xem tài liệu "Bàn về thuế thu nhập doanh nghiệp khi phát hành trái phiếu chuyển đổi", để tải tài liệu gốc về máy hãy click vào nút Download ở trên

File đính kèm:

ban_ve_thue_thu_nhap_doanh_nghiep_khi_phat_hanh_trai_phieu_c.pdf