Đề tài Khảo sát thành phần dinh dưỡng trong thức ăn của dê thịt ở An Giang

TRƯỜNG ĐẠI HỌC AN GIANG

KHOA NÔNG NGHIỆP & TÀI NGUYÊN THIÊN NHIÊN

BỘ MÔN CHĂN NUÔI & THÚ Y

ĐỀ TÀI NGHIÊN CỨU KHOA HỌC CẤP TRƯỜNG

KHẢO SÁT THÀNH PHẦN DINH DƯỠNG

TRONG THỨC ĂN CỦA DÊ THỊT

Ở AN GIANG

NGUYỄN BÌNH TRƯỜNG

AN GIANG, THÁNG 12 – 2016

TRƯỜNG ĐẠI HỌC AN GIANG

KHOA NÔNG NGHIỆP & TÀI NGUYÊN THIÊN NHIÊN

BỘ MÔN CHĂN NUÔI & THÚ Y

ĐỀ TÀI NGHIÊN CỨU KHOA HỌC CẤP TRƯỜNG

KHẢO SÁT THÀNH PHẦN DINH DƯỠNG

TRONG THỨC ĂN CỦA DÊ THỊT

Ở AN GIANG

Chủ nhiệm đề tài:

ThS. NGUYỄN BÌNH TRƯỜNG

AN GIANG, THÁNG 12 - 2016

Đề tài nghiên cứu khoa học “Khảo sát thành phần dinh dưỡng trong thức ăn của

dê thịt ở An Giang”, do tác giả Nguyễn Bình Trường và cộng tác viên Nguyễn Bá Trung

công tác tại Khoa Nông nghiệp và Tài nguyên Thiên nhiên, Bộ môn Chăn nuôi thú y

thực hiện. Tác giả đã báo cáo kết quả nghiên cứu và được Hội đồng Khoa học và Đào

tạo Trường Đại học An Giang thông qua ngày 07/12/2016.

Thƣ ký

Phản biện 1

Phản biện 2

Chủ tịch Hội đồng

i

LỜI CẢM TẠ

Lời đầu tiên tôi xin chân thành cảm tạ Ban Giám Hiệu, Phòng Quản lý

Khoa học và Hợp tác Quốc tế và Phòng Tài vụ đã khuyến khích, quan tâm sát sao

và tạo nhiều cơ hội giúp tôi thực hiện đề tài này.

Chân thành cảm ơn Ban chủ nhiệm Khoa Nông nghiệp và Tài nguyên

Thiên nhiên, Ban chủ nhiệm Bộ môn Chăn nuôi Thú y và Văn phòng Khoa Nông

nghiệp ủng hộ, đôn đốc và tạo điều kiện thuận lợi nhất để đề tài này đạt tiến độ

đúng kế hoạch.

Xin cảm ơn cộng tác viên chính của đề tài này: Thầy Nguyễn Bá Trung và

nhóm sinh viên DH14CN giúp chúng tôi hoàn thành nghiên cứu.

Trân trọng cảm tạ!

An Giang, ngày 15 tháng 12 Năm 2016

Ngƣời thực hiện

Nguyễn Bình Trƣờng

ii

TÓM TẮT

Đề tài “Khảo sát thành phần dinh dưỡng trong thức ăn của dê thịt ở An Giang”

được thực hiện từ tháng 01–11/2016 trong tỉnh An Giang với 2 nội dung chính: Khảo

sát tình hình chăn nuôi dê tại nông hộ ở tỉnh An Giang và so sánh khả năng tăng trọng

của dê thịt trên các nguồn protein bổ sung

Nội dung 01: được tiến hành trên đàn dê nuôi trong 90 hộ tại 3 huyện (Tịnh Biên,

Phú Tân và Tân Châu) tỉnh An Giang, từ tháng 02/2015 đến tháng 05/2015. Kết quả cho

thấy, giống dê Bách Thảo và con lai phổ biến nhất với 91,6%, chăn nuôi với mục đích

sinh sản và bán thịt có tỉ lệ cao nhất là 74,4% trên tổng số hộ được khảo sát. Khối lượng

dê trên 12 đến dưới 24 tháng tuổi của dê đực là 39±18,1 kg và dê cái là 33±7,47kg, khối

lượng dê sơ sinh đực và cái là 2,19±0,73 và 1,84±0,61 kg. Tuổi đẻ lứa đầu của đàn dê

khoảng 11,6±1,85 tháng và mùa sinh sản từ tháng 1-4 và từ tháng 8-12 hàng năm.

Nguồn thức ăn cho dê rất đa dạng với 14 loại thức ăn, giá trị CP cỏ Ruzi cao nhất với

14% và 8 loại thức ăn bổ sung với giá trị CP cao nhất là xác đậu nành 21%.

Nội dung 02: Qua kết quả của thí nghiệm thể hiện rõ lượng thức ăn tiêu thụ của

nghiệm thức có bổ sung TAHH là thấp nhất (308 g/ngày) nhưng lượng CP tiêu thụ cao

nhất (63,1 gDM) đã cho tăng trọng cao nhất giữa các nghiệm thức (56,7 g/ngày). Điều

này thể hiện rõ hơn trên chỉ tiêu tỉ lệ tiêu hoá DM, CP, NDF lần lược là 78,5%; 70,2%;

70,1% và 80,4% đều cao hơn các nghiệm thức còn lại. Thức ăn bổ sung có ảnh hưởng

đến khả năng tăng trọng và tiêu hoá của dê thịt. Bổ sung TAHH với tỉ lệ 1% khối lượng

dê thịt cho kết quả tốt nhất và cho lợi nhuận cao nhất…

Từ khoá: dê, tăng trọng, tiêu hoá, VA06

iii

ABSTRACT

Topic "Survey on feeds nutritional compositions of goat in An Giang province"

was implemented from July 01-11 / 2016 in An Giang Province with two key issues:

Survey on goat farmers in An Giang province and comparison of growth of fattening

goat on the different protein sources

A study was conducted in 2016, from February to May on goat herds reared at 90

households in 3 districts (Tinh Bien, Phu Tan and Tan Chau of An Giang province) to

identify some characteristics of growth and reproductivity of goat as a basis that to be

continued by other researches. The results revealed that BachThao goat breeds and

hybrids were most popular with 91.6 % and livestock for breeding purposes and meat is

74.4% of total households surveyed. Similar, body weight of new born of male goat and

female goat were 2.19 kg and 1.84 kg. The body weight of goat from 12 to under 24

months are 39,0 kg and 33,0 kg for male and female; The first calving of goat was 11.6

months and their reproductive period focused from january to april and from august -

december annually. It was suggested that to select male goat with large body weight to

improve the animal size and their reproductivity. The experiment supplemet in the diet

for growth, digestibility and economic of goats was study in 3 month. The experiment

design was completely randomized blocks with three treatments and result such as, feed

intake was not different statistically significant, crude protein intake in treatment VA06

was 46.3 lower than Bran+VA06 treatments was 56.7 and TAHH+VA06 treatment was

63.1 g /head/day. Nutrient digestibility was no significant difference statistically on

indicators DM, OM and NDF but TAHH+VA06 treatments are higher than the other

treatments. Particularly, Crude protein digestion rate of TAHH+VA06 is 80.1% highter

statistically significant with VA06 is 70.3%. Best weight gain treatments TAHH+VA06

is 56,7 significantly high compared to the VA06 is 41.8 g/head/day.

Key words: goat, weight gain, digestive, VA06.

iv

LỜI CAM KẾT

Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu

trong công trình nghiên cứu này có xuất xứ rõ ràng. Những kết luận mới về khoa

học của công trình nghiên cứu này chưa được công bố trong bất kỳ công trình

nào khác.

An Giang, ngày 15 tháng 12 năm 2016

Ngƣời thực hiện

Nguyễn Bình Trƣờng

v

MỤC LỤC

Nội dung

Trang

Tóm tắt ......................................................................................................................... iii

Abstract .........................................................................................................................iv

Lời cam kết ....................................................................................................................v

Mục lục ..........................................................................................................................vi

Danh sách bảng .............................................................................................................ix

Danh sách hình ...............................................................................................................x

Danh sách chử viết tắt ...................................................................................................xi

Chƣơng 1 GIỚI THIỆU ...............................................................................................1

1.1 Tính cần thiết của đề tài ...........................................................................................1

1.2 Mục tiêu nghiên cứu .................................................................................................2

1.3 Đối tượng nghiên cứu ..............................................................................................2

1.4 Nội dung nghiên cứu ................................................................................................2

1.5 Những đóng góp của đề tài ......................................................................................2

Chƣơng 2 TỔNG QUAN VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU ..................................................3

2.1. Giới thiệu vấn đề nghiên cứu ...................................................................................3

2.1.1. Trong nước............................................................................................................3

2.1.2. Ngoài nước............................................................................................................4

2.2. Lược khảo vấn đề nghiên cứu..................................................................................5

2.2.1 Giống dê.................................................................................................................5

2.2.2 Khả năng tiêu hóa...................................................................................................7

2.2.3 Vài nét về đặc điểm lên men vi sinh vật dạ cỏ.......................................................8

2.2.4 Nhu cầu dinh dưỡng về tăng trọng của dê ...........................................................11

2.2.5 Một số tập tính khác biệt của dê ..........................................................................13

2.2.6 Kỹ thuật chọn dê giống trong chăn nuôi dê thịt...................................................14

2.2.7 Đo vòng ngực để tính trọng lượng dê ..................................................................15

2.2.8 Các loại thức ăn của dê ........................................................................................16

2.3. Giả thuyết nghiên cứu ............................................................................................18

Chƣơng 3 PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ...........................................................19

vi

3.1. Mẫu nghiên cứu .....................................................................................................19

3.1.1 Thời gian và địa điểm ..........................................................................................19

3.1.2 Vật liệu nghiên cứu .............................................................................................19

3.2. Thiết kế nghiên cứu ...............................................................................................19

3.2.1. Nội dung 1...........................................................................................................19

3.2.2. Nội dung 2 ..........................................................................................................20

3.3. Công cụ nghiên cứu ...............................................................................................22

3.4. Tiến trình nghiên cứu.............................................................................................23

3.5. Phân tích dữ liệu ....................................................................................................23

Chƣơng 4 KẾT QUẢ VÀ THẢO LUẬN ..................................................................24

4.1. Thành phần dinh dưỡng nguồn thức ăn nuôi dê ....................................................24

4.1.1. Số lượng dê phân theo huyện, thị xã...................................................................24

4.1.1. Giống dê..............................................................................................................25

4.1.3. Cơ cấu đàn...........................................................................................................26

4.1.4. Mục đích nuôi. ....................................................................................................27

4.1.5. Qui mô chăn nuôi dê nông hộ. ............................................................................27

4.1.6. Chuồng trại và phương thức nuôi........................................................................28

4.1.7. Thức ăn................................................................................................................29

4.1.8. Thức ăn bổ sung..................................................................................................31

4.1.9. Thành phần hóa học một số loại thức ăn.............................................................32

4.1.10 Khối lượng dê trong vùng khảo sát....................................................................33

4.1.11 Chăn nuôi dê sinh sản ........................................................................................34

4.1.12 Khối lượng sơ sinh và tuổi cai sữa của dê..........................................................35

4.1.13 Mùa sinh sản của dê...........................................................................................36

4.2. So sánh khả năng tăng trọng của dê thí nghiệm.....................................................37

4.2.1 Thành phần hoá học của thức ăn dùng trong thí nghiệm .....................................37

4.2.2 Thức ăn và dưỡng chất tiêu thụ của dê ở các nghiệm thức..................................37

4.2.3 Sự thay đổi thể trọng của dê.................................................................................38

4.2.4 Khả năng tiêu hoá khẩu phần thức ăn của dê ở các nghiệm thức ........................39

Chƣơng 5. KẾT LUẬN & KIẾN NGHỊ ...................................................................41

vii

5.1. KẾT LUẬN............................................................................................................41

5.2. KIẾN NGHỊ. ..........................................................................................................41

TÀI LIỆU THAM KHẢO .........................................................................................42

PHỤ LỤC 1 ................................................................................................................45

PHỤ LỤC 2 ................................................................................................................48

viii

DANH SÁCH BẢNG

Trang

Bảng 1: Nhu cầu dinh dưỡng của dê ở điều kiện nhiệt đới...........................................12

Bảng 2: Bảng đo vòng ngực để tính trọng lượng dê .....................................................15

Bảng 3: Thành phần dinh dưỡng bánh dầu đậu nành....................................................17

Bảng 4: Công thức thức ăn hỗn hợp..............................................................................21

Bảng 5: Tiến trình nghiên cứu ......................................................................................23

Bảng 6: Phân bố đàn dê cừu theo đơn vị.......................................................................24

Bảng 7: Các giống dê hiện có .......................................................................................25

Bảng 8: Cơ cấu đàn dê trong vùng khảo sát..................................................................26

Bảng 9: Tỉ lệ về mục đích chăn nuôi dê........................................................................27

Bảng 10: Số lượng dê trong mỗi hộ nuôi......................................................................27

Bảng 11: Phương thức chăn nuôi..................................................................................29

Bảng 12: Thức ăn xanh dùng trong chăn nuôi dê .........................................................30

Bảng 13: Thức ăn bổ sung cho dê tại chuồng ...............................................................31

Bảng 14: Giá trị dinh dưỡng một số loại thức ăn và phụ phẩm ....................................32

Bảng 15: Khối lượng dê qua các tháng tuổi..................................................................33

Bảng 16: Các chỉ tiêu sinh sản dê cái............................................................................34

Bảng 17: Chỉ tiêu khối lượng và tuổi cai sữa dê con ....................................................35

Bảng 18: Thành phần dinh dưỡng các loại thực liệu ....................................................37

Bảng 19: Lượng thức ăn tiêu thụ của dê thí nghiệm.....................................................37

Bảng 20:Trọng lượng và chi phí trong thời gian thí nghiệm ........................................38

Bảng 21: Lượng thức ăn tiêu thụ và tỉ lệ tiêu hóa dưỡng chất của dê trong thí nghiệm40

ix

DANH SÁCH HÌNH

Trang

Hình 1: Dê Boer ..............................................................................................................5

Hình 2: Dê Bách Thảo.....................................................................................................6

Hình 3: Thu thập thông tin nông hộ..............................................................................20

Hình 4: Chuồng nuôi dê cá thể......................................................................................22

Hình 5: Giống dê Bách Thảo ........................................................................................26

Hình 6: Chuồng trại nuôi dê nông hộ ...........................................................................28

Hình 7: Trồng cỏ VA06 cung cấp thức ăn xanh ...........................................................30

Hình 8: Cân khối lượng dê tại hộ nuôi..........................................................................34

Hình 9: Cân khối lượng cá thể dê thí nghiệm ...............................................................39

Biểu đồ 1: Tỉ lệ đẻ của đàn dê qua các tháng trong năm ..............................................36

x

DANH SÁCH CHỮ VIẾT TẮT

ĐBSCL: Đồng bằng sông Cửu Long

n: Số mẫu

Mean: Trung bình

SD: Độ lệch chuẩn

VN: vòng ngực

P: khối lượng

ĐVTA: Đơn vị thức ăn

cs.: Cộng sự

m: mét

xi

CHƢƠNG I

GIỚI THIỆU

1.1. TÍNH CẦN THIẾT CỦA ĐỀ TÀI

Nuôi dê là một hướng đi mới trong chăn nuôi của tỉnh An Giang, sau thời gian

những năm gần đây, khi giá dê thương phẩm, dê giống ổn định, người dân đã

bắt đầu nuôi dê trở lại (Ánh Nguyên, 2014). Theo Cục Thống Kê tỉnh An

Giang (2016) thì tổng đàn dê cừu tỉnh An Giang là 11.905 con, tập trung nhiều

nhất tại huyện Phú Tân là 2.183 con, Tịnh Biên là 1.683 con, Tân Châu là

1.586 con…Ngoài việc tăng đàn dê thì một vấn đề đang được chú ý là đàn dê

đang được nâng cao về khối lượng cơ thể trên cơ sở cải thiện con giống địa

phương. Do nhu cầu thị trường tiêu thụ tăng nên chăn nuôi dê trong thời gian

gần đây đạt hiệu quả kinh tế cao, dê thịt có giá từ 100.000–110.000 đồng/kg

với khối lượng dê sau thời gian nuôi 5–6 tháng nặng khoảng 25–30 kg/con và

thu lợi nhuận khoảng 1,2–1,5 triệu đồng/con.

Các kết quả nghiên cứu tại Ninh Bình của Nguyễn Bá Mùi và Đặng Thái Hải

(2010), tại Bắc Thái của Nguyễn Đình Minh (2002), tại Quảng Trị của Trần

Văn Do (2012) và tại Trà Vinh của Đinh Văn Cải và Hoàng Thị Ngân

(2007)…tập trung chủ yếu cho khả năng phát triển của con lai trên nguồn thức

ăn tự nhiên hay nguồn cỏ trồng của địa phương. Nghiên cứu tận dụng các

nguồn protein cho khả năng tăng trọng trên dê còn khá hạn chế. Nguyễn Đông

Hải (2008) nghiên cứu lượng protein thô ăn vào ở mức: 6,0; 6,5 và 7,0 g/kg

thể trọng/ngày từ nguồn thức ăn lá so dữa, cỏ lông tây và bánh dầu đậu nành

của dê giai đoạn 7-8 tháng tuổi cho tăng trọng bình quân/ngày/con là 87,4 g;

88,2 g và 89,4 g. Nguyễn Thị Thu Hồng và Võ Ái Quấc (2005) thực hiện thí

nghiệm thay thế đến 45% cây Mai Dương tính trên vật chất khô trong khẩu

phần ăn của dê cho tăng trọng 61,7 g/con/ngày so với khẩu phần ăn 100% cỏ

lông Para là 42,7 g….Với sự hiện đại của nền công nghiệp, người chăn nuôi

có thể bổ sung nguồn protein cho dê từ bột cá, thức ăn hỗn hợp, bã bia, tấm,

cám…giúp cho đàn dê phát triển.

Chăn nuôi dê dựa trên nền tảng tận dụng phụ phẩm nông nghiệp là chính,

nhưng sự phát triển trở lại của đàn dê trong tỉnh An Giang đang đặt ra nhu cầu

về giống, kỹ thuật nuôi cho phát triển. Bên cạnh đó nhu cầu về việc cải thiện

tầm vóc đàn dê, nâng cao tăng trọng, cải thiện năng suất thịt của đàn dê tại địa

phương đối với chăn nuôi dê thịt đang là một vấn đề cấp bách được đặt ra.

1

Nhưng trên hết của các vấn đề là phải xác định được nền tảng hiện tại cho phát

triển. Do đó, đề tài này sẽ tạo ra nền tảng cơ bản cho những nghiên cứu tiếp

theo của Bộ môn Chăn Nuôi & Thú Y, Đại Học An Giang

1.2. MỤC TIÊU NGHIÊN CỨU

Tìm hiểu thực trạng tình hình chăn nuôi dê tại tỉnh An Giang

Xác định thành phần dinh dưỡng của một số loại thức ăn thông dụng trong

chăn nuôi dê

So sánh sánh khả năng tăng trọng của dê ở các khẩu phần thức ăn khác nhau.

1.3. ĐỐI TƢỢNG NGHIÊN CỨU

Dê của các hộ nuôi trong tỉnh An Giang

1.4. NỘI DUNG NGHIÊN CỨU

Khảo sát tình hình chăn nuôi dê tại nông hộ ở tỉnh An Giang.

So sánh khả năng tăng trọng của dê thịt trên các nguồn protein bổ sung

1.5. NHỮNG ĐÓNG GÓP CỦA ĐỀ TÀI

Đóng góp về mặt khoa học: cung cấp thông tin mới nhất về chăn nuôi dê trên

các chỉ tiêu về sinh sản, sinh trưởng, con giống và thức ăn.

Đóng góp công tác đào tạo: giúp sinh viên học làm nghiên cứu tốt nghiệp

Đóng góp phát triển kinh tế xã hội: cải tiến năng suất dê thịt

2

CHƢƠNG II

TỔNG QUAN VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU

2.1. GIỚI THIỆU VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU

2.1.1. Trong nƣớc

Theo Đinh Văn Bình và Nguyễn Quang Sức (2000) ở Việt Nam nghề chăn

nuôi dê đã có từ lâu đời, nhưng theo phương thức quảng canh tự túc tự phát.

Tổng đàn dê Miền Bắc chiếm tỉ lệ 72,5% so với cả nước và tập trung chủ yếu

ở vùng núi phía Bắc. Nhiều năm qua việc phát triển ngành chăn nuôi dê chưa

được quan tâm chú ý. Người dân chăn nuôi dê chủ yếu là nuôi quảng canh tận

dụng chăn thả kết hợp, thiếu kiến thức kỹ thuật. Phần lớn giống dê là dê tại địa

phương (dê Cỏ) lấy thịt nên năng suất thấp, chưa có hệ thống giống trong cả

nước. Hiện nay một số giống dê nước ngoài đang nuôi tại Việt Nam như Bách

Thảo, Jumnapari, Beetal, Barbari, Alpine, Saanen và Boer. Kết quả sử dụng dê

đực Bách Thảo, Jumnapri và Beetal lai cải thiện giống dê Cỏ của Trần Văn Do

(2012) cho con lai có khả năng thích nghi sức sản xuất tốt. Dê cỏ có khối

lượng sơ sinh là 1,62 kg và khối lượng tại thời điểm 12 tháng tuổi là 15,1 kg,

tương ứng với con lai F₁của giống Bách Thảo là 2 kg và 25,2 kg; dê Jumnapri

là 1,98 kg và 24,8 kg và Beetal là 2,04 kg và 26,6 kg. Trần Văn Hạnh (2008)

thực hiện thí nghiệm tại tỉnh Bình Định, sử dụng dê đực giống Boer phối với

đàn dê cái địa phương cho con đực lai F₁có khối lượng sơ sinh là 2,6 kg và

khối lượng 6 tháng tuổi là 21,7 kg. Ngoài ra còn một số kết quả nghiên cứu lai

tạo trên dê của các tác giả khác như Nguyễn Bá Mùi và Đặng Thái Hải (2010)

tại Ninh Bình, Nguyễn Đình Minh (2002) tại Bắc Thái…

Nghiên cứu trên dê tập trung chủ yếu tại các tỉnh miền Bắc, trong những tỉnh

lân cận của An Giang có nghiên cứu của Đinh Văn Cải và Hoàng Thị Ngân

(2007) thực hiện tại Trà Vinh. Đàn dê đực giống (Bách thảo thuần, Jumnapari

ngoại thuần và dê lai giữa giống Alpine, Saanen với Bách thảo) và con lai của

chúng với đàn dê cái địa phương thích nghi và phát triển tốt. Khối lượng của

đàn dê lai lúc 3 tháng, 6 tháng và 9 tháng tuổi lần lượt là 12,5 kg; 18,5 kg và

25,1 kg cao hơn 23,66-28,45% so với đàn dê tại địa phương. Tất cả các nghiên

cứu phát triển giống dê được thực hiện trên cơ sở sử dụng nguồn thức ăn sẵn

có của địa phương hay cỏ trồng cho chăn nuôi dê. Chăn nuôi dê là một nghề

đang phát triển tốt trong những năm gần đây, với thuận lợi về giá trị thương

mại, các công trình nghiên cứu được thực hiện trên dê và khả năng đa dạng

3

hóa các nguồn protein. Đây là cơ sở cho nghiên cứu ứng dụng nhằm nâng cao

năng suất sinh trưởng và sinh sản của con dê tại các nông hộ kết hợp

2.1.2 Ngoài nƣớc

Ở Malaysia, Borhan Abu Samah (1989) cho biết giống dê ở Malaysia nhỏ,

khối lượng trưởng thành chỉ đạt 20-25 kg. Họ đã nhập tinh đông viên của các

giống dê như Alpine, Seanen, Toggeburg, Anglo Nubian từ nước Đức vào để

lai với giống dê tại địa phương ở khắp nơi trong cả nước. Con lai có khối

lượng khi trưởng thành là 32-36 kg, cao hơn so với dê nội và vừa cho thịt vừa

cho sữa. Philippin, việc nghiên cứu và phát triển chăn nuôi dê được chính phủ

quan tâm chú ý. Một chương trình nghiên cứu và phát triển chăn nuôi dê Quốc

gia đã được thiết lập. Theo Escano, Samonte (1991) thì tổng số đàn dê ở

Philippin năm 1983 là 1,9 triệu con, đến năm 1988 là 2,1

triệu con. Hàng năm sản xuất ra gần 40.000 tấn thịt. Theo Bẹo Philippin hiện

đã đưa ra và đang tiến hành một chương trình nghiên cứu toàn diện về con dê

nhằm đẩy mạnh ngành chăn nuôi dê của Philippin trong những năm tới (trích

từ Đinh Văn Bình và Nguyễn Quang Sức, 2000).

Theo Vũ Đức (2015) thì dê và cừu được coi là vật nuôi thế mạnh của

Indonesia với hơn 55% hộ nuôi ở các quy mô khác nhau. Do đó, chính phủ và

các cơ quan quản lý địa phương đặc biệt quan tâm tới nhóm đối tượng nuôi

chiếm nhiều ưu thế này. Con dê gắn liền với nét văn hóa của người dân

Indonesia và là lễ vật không thể thiếu trong các lễ hội truyền thống của đất

nước. Với nông dân Indonesia, dê là vật nuôi có giá trị kinh tế cao, mang lại

cho họ nhiều sản phẩm như thịt, sữa, lông, da, phân bón và khí sinh học để

thắp sáng, sưởi ấm. Ngoài ra, chăn nuôi dê, cừu quay vòng vốn nhanh, chi phí

đầu vào thấp, phù hợp với khả năng của đại đa số nông dân. Chăn nuôi cừu

cũng khá phát triển tại Indonesia, chủ yếu tập trung ở tỉnh Java, chiếm 63%

tổng đàn cả nước. Để có sản phẩm tốt, Chính phủ Indonesia chủ trương phải

có con giống chất lượng cao. Do đó, Chính phủ khuyến khích và tạo điều kiện

thuận lợi cho nông dân nhập khẩu con giống chất lượng từ nước ngoài. Điển

hình là các giống dê Saanen nhập khẩu từ Thụy Sĩ, Ettawa nhập khẩu từ Ấn

Độ. Đặc biệt là giống dê Ettawa, con đực trưởng thành nặng 75 - 105 kg, con

cái trưởng thành nặng 50 - 60 kg, năng suất sữa 1 - 4 lít/con/ngày. Giống dê

này đang được chú trọng gìn giữ và nhân giống trên toàn quốc. 3 năm trở lại

đây, Indonesia đã bắt đầu đẩy mạnh xuất khẩu dê, cừu sang nhiều nước khác

nhau, song song tiêu thụ nội địa. Thu nhập từ chăn nuôi dê, cừu chiếm khoảng

20 - 30% tổng thu nhập của nông dân. Ngoài thịt, sữa, người nông dân tận

4

dụng phân dê làm phân bón cây trồng tại chỗ hoặc đưa vào hầm biogas để sản

xuất khí sinh học

2.2. LƢỢC KHẢO VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU

2.2.1 Giống dê

2.2.1.1. Dê chuyên dụng hướng thịt Boer

Dê Boer là giống dê chuyên dụng thịt có nguồn gốc từ châu Phi, hiện đang

dược nuôi nhiều ở Mỹ và châu Phi, được nhập vào Việt Nam và nuôi tại Trung

tâm Dê Thỏ Sơn Tây đầu năm 2002 để nuôi thích nghi và lai tạo.

Giống dê này có màu lông trắng, vàng nhạt; lông nâu ở quanh cổ. tai, hai bên

mặt. Dê có ngoại hình to lớn, tai dài, cơ bắp rất phát triển, đầy đặn, sinh

trưởng nhanh. Khối lượng trưởng thành ở con đực là: 120 - 140kg, con cái

nặng 90- 110kg.

Tại Trung tâm Nghiên cứu Dê và Thỏ Sơn Tây, đàn dê Boer có khả năng tăng

trọng khá cao, khối lượng sơ sinh đạt 4,3 - 5,5 kg, 1 tháng tuổi đạt 9,8 - 12,2

kg; 2 tháng tuổi đạt 14,6-17,5 kg 3 tháng tuổi đạt 20,2-24,1 kg 8 tháng tuổi đạt

35-40 kg. Khối lượng này cao hơn rất nhiều so với tất cả các giống dê khác

hiện có tại Việt Nam (Trần Trang Nhung và cs., 2005).

Hình 1. Dê Boer

2.2.1.2. Các giống dê của Việt Nam

Hầu hết dê nuôi ở Việt Nam là dê tại địa phương, việc định tên cũng chưa rõ

và chưa được phân loại rõ ràng. Một số tỉnh như Cao Bằng, Lạng Sơn, Sơn La,

Hà Giang ngoài dê tại địa phương sẵn có, người dân còn nuôi cả dê tại địa

phương của Trung Quốc do sự giao lưu qua lại giữa các vùng biên giới, vì vậy

dê có tầm vóc lớn hơn, khả năng sản xuất thịt cao hơn ở một số vùng khác.

5

Ngoài dê tại địa phương còn có dê Bách Thảo được nuôi nhiều tại Ninh

Thuận, giống dê này vừa cho sữa vừa cho thịt. Dựa vào đặc điểm ngoại hình

và tính năng sản xuất, có thể phân ra làm 2 giống dê chính như sau.

2.2.1.2.1. Dê cỏ (dê tại địa phương)

Dê có đặc điểm màu lông không thuần nhất, có nhiều màu lông khác nhau

nhưng tập trung chủ yếu ở một số màu lông chính như: màu vàng (vàng tro,

vàng cánh dáng vàng nâu), màu đen (đen tuyền, xám đen), khoang trắng đen,

trắng xám.... Dê có hai sọc nâu hoặc đen ở hai bên mặt và một sọc từ đầu đen

đuôi, bốn chân đốm đen. Dê đực và dê cái đều có sừng và râu. tai nhỏ và

hướng về phía trước hoặc sang ngang, đầu nhỏ, mình ngắn, bụng to, tầm vóc

nhỏ. Dê đực có lông bờm dài, cứng, tầm vóc to và thô hơn. Khối lượng sơ sinh

bình quân 1,6-1,8 kg; khối lượng trưởng thành dê cái 25-30 kg dê đực 30-45

kg, chiều cao con cái 50-54 cm, con đực cao 55-58 cm. Tỷ lệ thịt xẻ 40-44%,

tỷ lệ thịt tinh 28-30%. Khả năng sinh sản tốt, số con đẻ ra/lứa bình quân 1,5

con; số lứa đẻ/năm/cái bình quân 1,6-1,7 lứa. Năng suất sữa thấp, chỉ đủ nuôi

con, dê cỏ phù hợp với chăn nuôi quảng canh lấy thịt nhưng năng suất thịt thấp

do khả năng sinh trưởng chậm. Một vấn đề cần lưu ý là trong giống dê tại địa

phương của Việt Nam có một nhóm dê được gọi là dê núi (dê vùng cao).

Nhóm dê này có số lượng ít, được nuôi tập trung ở một số tỉnh biên giới phía

Bắc như Sơn La, Hà Giang, Lạng Sơn, Cao Bằng...Chúng có màu lông không

đồng nhất, chủ yếu màu lông đen, đen xám, vàng thẫm; ngoại hình kết cấu

chắc và khỏe, sừng to và dài, con đực và cái đều có râu cằm. Khối lượng

trưởng thành ở dê cái 34-35kg, dê đực 45-50 kg, năng suất thịt xẻ 45%, khả

năng sinh sản tương đương dê Cỏ (Trần Trang Nhung và cs., 2005).

2.2.1.2.2. Dê Bách Thảo

Hình 2. Dê Bách Thảo

6

Là giống dê kiêm dụng sữa thịt, cho dến nay có nhiều ý kiến về nguồn gốc của

nó. Có tác giả cho rằng dê Bách Thảo có nguồn gốc từ Ấn Độ, một số tác giả

khác cho rằng giống dê này có nguồn gốc từ quá trình lai tạo giữa dê sữa châu

Âu (British-Alpine từ Pháp) với dê sữa Ấn Độ đã được nhập vào nước ta và

nuôi dưỡng qua hơn một trăm năm nay. Giống dê này được nuôi nhiều ở các

tỉnh phía nam, trong đó nhiều nhất là ở Ninh Thuận. Do có những ưu điểm tốt,

hiện nay dê Bách Thảo đang được phát triển đại trà trong sản xuất trên phạm

vi cả nước.

Dê có đặc điểm: Màu lông khá đồng nhất, chủ yếu là màu lông đen hoặc đen

sọc trắng, lông sáng bóng mượt, tai to cụp xuống, một số không có sừng, tầm

vóc to, phần lớn dê không có râu ở cằm. Kết cấu cơ thể theo hướng cho sữa,

bầu vú hình bát úp, núm vú dài 4-6 cm.

Khối lượng sơ sinh: dê cái bình quân 2.3-2,6kg, dê đực 2.6-2,8 kg, khối lượng

trưởng thành dê cái đại 40-45 kg, dê đực đạt 60-85 kg; tỷ lệ thịt xe là 45%, tỷ

lệ thịt tinh là 30%.

Khả năng sinh sản của dê Bách Thảo tốt vì vậy tốc độ tăng đàn và tỷ lệ nuôi

sống cao hơn so với dê tại địa phương. Dê đẻ bình quân 1,7 con/lứa và đạt 18

lứa/năm.

Khả năng cho sữa cao bình quân 1,1-1,4 kg/con/ngày với chu kỳ cho sữa 48-

150 ngày. Dê hiền lành, có thể nuôi nhốt hoàn toàn hoặc kết hợp chăn thả đều

cho kết quả tốt (Trần Trang Nhung và cs., 2005)

2.2.2. Khả năng tiêu hóa

Giống như ở trâu, bò, dạ dày của dê, cũng có 4 túi (túi dạ cỏ, túi dạ tổ ong, túi

dạ lá sách, túi dạ múi khế). Trong đó 3 túi là: dạ cỏ, dạ tổ ong, dạ lá sách

không tiết ra dịch tiêu hoá. Sự tiêu hóa thức ăn chủ yếu xảy ra ở dạ cỏ và dạ tổ

ong, do hệ sinh vật đảm trách, trong đó 50% vật chất khô của khẩu phần được

tiêu hóa ở dạ cỏ (Nguyễn Thiện và Đinh văn Bình, 2007). Ở dê trưởng thành,

dạ cỏ chiếm thể tích khoảng 80% thể tích dạ dày, đây là nơi lên men chính.

Môi trường dạ cỏ thuận lợi cho sự phát triển của vi sinh vật, đây là môi trường

trung tính (pH = 6,5–7,4), có được điều này vì nước bọt của dê, cừu là dung

+

dịch đệm có tính kiềm, chứa nhiều ion NH₄, Na⁺, … trung hòa acid sinh ra do

quá trình lên men của vi sinh vật. Nhiệt độ trong dạ cỏ là 38–41⁰C, độ ẩm 80–

90%. Dạ cỏ có môi trường yếm khí, nồng độ ôxy nhỏ hơn 1%. (Nguyễn Thiện

và Đinh văn Bình, 2007).

7