Báo cáo tóm tắt Đề tài Nghiên cứu, xây dựng và ứng dụng chương trình chăm sóc toàn diện sứt môi, hở hàm ếch cho trẻ em dị tật

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

ĐẠI HỌC ĐÀ NẴNG

BÁO CÁO TÓM TẮT

ĐỀ TÀI KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ

CẤP BỘ NĂM 2016

NGHIÊN CỨU, XÂY DỰNG VÀ ỨNG DỤNG CHƯƠNG TRÌNH

CHĂM SÓC TOÀN DIỆN SỨT MÔI, HỞ HÀM ẾCH

CHO TRẺ EM DỊ TẬT

Mã số: B2016-ĐNA-07

Chủ nhiệm đề tài

TS.BS. Phan Thế Phước Long

Đà Nẵng, 01/2019

i

DANH SÁCH THÀNH VIÊN THAM GIA NGHIÊN CỨU ĐỀ TÀI

VÀ ĐƠN VỊ PHỐI HỢP CHÍNH

1. DANH SÁCH THÀNH VIÊN

TS.BS. Phan Thế Phước Long – Chủ nhiệm đề tài

TS.BS. Nguyễn Đăng Quốc Chấn – Thành viên

ThS.BS. Hồ Xuân Tuấn – Thành viên

BS. Phạm Thị Phương Chi – Thành viên

ThS.BS. Võ Thị Hương Phú – Thành viên

BSCKII. Đỗ Văn Thành – Thành viên

TS.BS. Nguyễn Quang Hải – Thành viên

TS.BS. Trần Thiện Thuần – Thành viên

BS. Văn Ngọc Kỳ – Thành viên

ThS. Lê Kim Thanh – Thành viên

2. ĐƠN VỊ PHỐI HỢP CHÍNH

Bệnh viện Chỉnh hình & Phục hồi Chức năng – TP Đà Nẵng

Tổ chức DEVIEMED – Cộng hòa Liên bang Đức

Trung tâm Y khoa – Đại học Đà Nẵng

ii

iii

iv

v

vi

vii

DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT

ACPA:

American for Cleft Palate Association

(Hiệp hội khe hở hàm ếch Hoa Kỳ)

Bệnh nhân

BN:

CH & PHCN:

DEVIEMED:

ICD 10:

Chỉnh hình và Phục hồi chức năng

Tổ chức hỗ trợ Y tế Đức – Việt

International Classification of Diseases 10

(Bảng phân loại bệnh Quốc tế)

Khe hở

KH:

KHM:

KHVM:

POSAs:

Khe hở môi

Khe hở vòm miệng

The Patient and Observer Scar Assessement scale

(Thang điểm đánh giá độ hài lòng sẹo của bệnh nhân và người quan sát)

viii

ix

x

xi

xii

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

ĐẠI HỌC ĐÀ NẴNG

THÔNG TIN KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU

1. Thông tin chung

- Tên đề tài: Nghiên cứu, xây dựng và ứng dụng chương trình chăm sóc toàn diện sứt môi, hở

hàm ếch cho trẻ em dị tật

- Mã số: B2016-ĐNA-07

- Chủ nhiệm: TS.BS. Phan Thế Phước Long

- Thành viên tham gia:

TS.BS. Phan Thế Phước Long – Chủ nhiệm đề tài

TS.BS. Nguyễn Đăng Quốc Chấn – Thành viên

ThS.BS. Hồ Xuân Tuấn – Thành viên

BS. Phạm Thị Phương Chi – Thành viên

ThS.BS. Võ Thị Hương Phú – Thành viên

BSCKII. Đỗ Văn Thành – Thành viên

TS.BS. Nguyễn Quang Hải – Thành viên

TS.BS. Trần Thiện Thuần – Thành viên

BS. Văn Ngọc Kỳ – Thành viên

ThS. Lê Kim Thanh – Thành viên

- Cơ quan chủ trì: Đại học Đà Nẵng

- Thời gian thực hiện: Từ 01/01/2016 đến 31/12/2017

2. Mục tiêu

- Đánh giá được phương pháp mổ thích hợp cho tạo hình môi và hàm ếch trên trẻ dị tật có chỉ

định mổ.

- Đề xuất được giải pháp chăm sóc toàn diện nâng cao chất lượng cuộc sống cho trẻ bị dị tật

sứt môi, hở hàm ếch.

- Tăng cường năng lực điều trị toàn diện sứt môi, hở hàm ếch cho bác sĩ.

3. Tính mới và sáng tạo

- Xác định giá trị của việc điều trị liên chuyên khoa như Răng Hàm Mặt, Tai Mũi Họng, Chỉnh

nha, Phát âm và thính lực, Nhi khoa, Dinh dưỡng tại Trung tâm phẫu thuật khe hở môi, khe hở hàm

ếch của Bệnh viện CH & PHCN Đà Nẵng.

xiii

- Nêu được ưu điểm của phương pháp Tennison cải tiến với vạt tam giác tại cửa mũi để tái tạo

nền mũi tốt hơn.

4. Tóm tắt kết quả nghiên cứu

Chăm sóc trẻ sứt môi, hở hàm ếch là một quá trình điều trị lâu dài và nhiều giai đoạn từ khi

trẻ sinh ra cho đến khi trưởng thành. Vì vậy, quy trình chăm sóc toàn diện đòi hỏi phối hợp nhiều

chuyên gia trong các lĩnh vực y khoa cũng như xã hội. Việc điều trị phẫu thuật khe hở nhằm đem lại

thẩm mỹ và chức năng trong khi phải xem xét đến việc phát triển xương hàm trên của trẻ. Việc phân

tích mỗi một biến dạng cho phép chọn lựa phương pháp phẫu thuật thích hợp nhằm can thiệp da, môi

đỏ, cơ vòng môi, niêm mạc miệng, sàn mũi, vách ngăn mũi, đỉnh mũi cũng như cơ vùng khẩu cái

mềm, vạt cuống mạch khẩu cái lớn, xương lá mía, màng xương của xương hàm trên, xương tiền hàm.

Mặc dù còn nhiều mâu thuẫn, các nhà ngoại khoa thống nhất tiếp cận chuẩn hóa, tôn trọng

thực tế lâm sàng để bảo đảm kết quả điều trị lâu dài.

Tại Bệnh viện CH & PHCN Đà Nẵng, chúng tôi bước đầu hoàn thiện dần quy trình chăm

sóc toàn diện trẻ sứt môi, hở hàm ếch phối hợp với đoàn bác sĩ chuyên gia từ Tổ chức DEVIEMED

– CHLB Đức. Các y bác sĩ bệnh viện trong quá trình làm việc chung với đoàn DEVIEMED đã được

truyền đạt kinh nghiệm cũng như nâng cao khả năng thực hành trong các lĩnh vực: tư vấn trẻ sứt môi,

hở hàm ếch, điều trị chỉnh nha, răng miệng trước phẫu thuật, gây mê nhi khoa, đặt ống dẫn lưu tai

giữa dưới kính hiển vi, chăm sóc vết thương môi và hàm ếch sau phẫu thuật, bước đầu điều trị phát

âm cho trẻ hở hàm ếch. Về phẫu thuật, chúng tôi sử dụng phương pháp Tennison cho khe hở môi 1

bên, phương pháp Veau cho trẻ hở hàm ếch và Delaire cho khe hở môi 2 bên.

5. Tên sản phẩm

- 01 Báo cáo đánh giá phương pháp mổ thích hợp cho tạo hình môi và hàm ếch trên trẻ dị tật

có chỉ định mổ.

- 01 Giải pháp chăm sóc toàn diện nâng cao chất lượng cuộc sống cho trẻ bị dị tật sứt môi, hở

hàm ếch.

- 01 Giáo trình

- 01 Bài báo quốc tế

- 02 Bài báo trong nước

- 01 Đào tạo thạc sĩ

6. Hiệu quả, phương thức chuyển giao kết quả nghiên cứu và khả năng áp dụng

Về Giáo dục và Đào tạo

- Nâng cao nhận thức của người dân, đặc biệt là phụ nữ mang thai về dị tật sứt môi hở hàm

ếch ở trẻ nhỏ. Từ đó có các biện pháp phòng ngừa cũng như kỹ năng chăm sóc trẻ mang các dị tật này.

- Tỉ lệ dị tật sứt môi, hở hàm ếch hiện nay vẫn còn cao, do đó nhu cầu phẫu thuật là rất lớn.

Đề tài này sẽ giúp bước đầu xây dựng được trung tâm điều trị sứt môi, hở hàm ếch tại Bệnh viện

Chỉnh hình và phục hồi chức năng Đà Nẵng gồm các chuyên khoa Răng Hàm Mặt, tạo hình thẩm

mỹ, Tai mũi họng, Nhi khoa, thính học, chỉnh nha, phát âm, di truyền học…là nơi điều trị và đào tạo

sinh viên y khoa và bác sĩ.

xiv

xv

INFORMATION ON RESEARCH RESULTS

1. General information:

- Project title: Researching, establishing and applying the multidisciplinary management of

children with cleft lip and palate

- Code number: B2016 – ĐNA - 07

- Project Leader: Phan The Phuoc Long MD.DDS.PhD

- Coordinator:

1. Nguyen Dang Quoc Chan MD. PhD. Assoc.Prof

2. Ho Xuan Tuan MD. MSc

3. Pham Thi Phuong Chi MD

4. Vo Thi Huong Phu MD. MSc

5. Do Van Thanh MD

6. Nguyen Quang Hai MD. PhD

7. Tran Thien Thuan MD. PhD

8. Van Ngoc Ky MD

9. Le Kim Thanh MSc

- Implementing institution:

1. Orthopedics and Rehabilitation Hospital – Da Nang

2. Medical center of Da Nang University

3. DEVIEMED Organization

- Duration: From 1/2016 to 12/2017

2. Objectives

1. Evaluate the most effective surgical technique for children with cleft lip and palate.

2. Establish the multidisciplinary management of children with cleft lip and palate to raise

their living standards.

3. Improve the doctor’s qualification on multidisciplinary treatment for cleft lip and palate

children.

3. Creativeness and innovativeness:

- Determine the role of multidisciplinary treatment at The Center of treatment for cleft lip

and palate children, including Odonto – Maxillo – Facialogy, Otorhinolaryngology, Speech and

Hearing Pathology, Pediatrics and Nutrition.

- Point out the adventages of modified Tennison technique by using triangle flap at the nostril

to reproduce the nasal floors better.

xvi

4. Research results

Management of the children with cleft lip and palate involves a breadth that spans multiple

disciplines and a course that lasts from infancy to adulthood. This multidisciplinary care co-ordinates

amongst medical specialists and social specialists. Surgical treatment of clefts seeks to produce

lasting form and function while considering growth and development of maxillary. Thoughtful

analysis of each deformity allows selection of appropriate interventions to address skin, vermilion,

muscle, mucosa, nasal floor, nasal sidewall, nasal septum, nasal tip and also muscles of soft palate,

flap with big palatal artery, vomer, maxillary and premaxillary bone. Although controversies persist,

surgeons need to have a standardized approach with a mechanism for clinical audit to ensure ongoing

optimal care.

With the coordination of DEVIEMED organization, we keep doing multidisciplinary

treatment in the Orthopedics and Rehabilitation Hospital – Da Nang. Hospital staffs have improved

their qualifications such as: giving professional advices for the cleft children, orthodontics before

surgery, pediatric anaesthetics, lip and palate wound care, speech therapy. Tennison technique is

used for unilateral cleft lip, Delaire technique is used for bilateral cleft lip and Veau technique is used

for cleft palate.

5. Products

- A report of evaluating suitable surgical techniques of cheiloplasty and palatoplasty.

- A multidisciplinary management program of children with cleft lip and palate.

- A textbook for medical students of The school of Medicine and Pharmacy – Da Nang

University.

- An international article

- Two national articles

- Training a Master of science.

6. Effects, transfer alternatives of research results and applicability

Effects:

Training and Education:

-

Improving the awareness of cleft lip and palate defects, especially for pregnant women.

Helping to build The center of treatment children with cleft lip and palate in the Orthopedics

and Rehabilitation Hospital, Da Nang, including Odonto – Maxillo – Facialogy, Plastic

surgery, Otolaryngology, Pediatrics, Speech therapy, Orthodontics, Genetics…

Contributing specific textbook for medical students.

-

Supporting post- graduated training for doctors of odonto-maxillo-facialogy.

xvii

Economics and Social:

-

With the supporting of DEVIEMED – a voluntary organization, children with cleft lip and

palate who grown up in difficult family circumstances, have chance to be treated.

Children with cleft lip and palate have many problems such as: rejection by others family

members, personal worthlessness and public attitudes. Our programs could help children and

their family learn how to overcome stressful social situations.

-

Transfer alternatives of research results and applicability:

- This research shows the adventages of modified Tennison technique of cheiloplasty by

using triangle flap at the nostril to reproduce the nasal floor, this technique helps to reduce the

contracted scar over years. When the cleft palate is so wide, the big palatal artery should be elevated,

Hamulus process should be fragtured or special vicryl 2.0 stiches at the soft palate should be used.

These results will be published on Clinical Medicine magazines and taught in The school of medicine

and pharmacy – Da Nang university.

- This research indicates the role of multidisciplinary treatment children with cleft lip and

palate, helps to develop the role of The center of treatment children with cleft lip and palate in the

Orthopedics and Rehabilitation Hospital, Da Nang with the supporting of DEVIEMED organization.

This model will be deployed in Da Nang and provinces in central region.

- Applicability address: Orthopedics and Rehabilitation Hospital - Da Nang, Mother and

Children Hospital - Da Nang, specific textbook for medical students.

1

MỞ ĐẦU

Tỷ lệ sứt môi hở hàm ếch tại Việt Nam còn cao, chiếm 1/500 trẻ sinh ra. Nhiều tổ chức quốc

tế như Operation Smile và Smile Train đã tích cực tham gia phẫu thuật cho trẻ bị dị tật này, nhưng

số lượng trẻ sứt môi¹, hở hàm ếch²vẫn còn nhiều trong cộng đồng.

Sứt môi hở hàm ếch là dị tật gây ảnh hưởng thẩm mỹ; chức năng ăn, uống, phát âm và thính

lực của trẻ cũng như ảnh hưởng gián tiếp về tâm lý của trẻ em. Chính vì vậy, việc tiến hành phẫu

thuật sẽ giúp giải quyết được tình trạng này, làm giảm gánh nặng cho bản thân trẻ và gia đình cũng

như xã hội. Hiện nay vẫn chưa có nghiên cứu cụ thể về tình hình sứt môi, hở hàm ếch của trẻ tại Đà

Nẵng và các tỉnh lân cận, chính vì thế nghiên cứu này sẽ góp phần đánh giá hiện trạng của dị tật đồng

thời xây dựng kế hoạch tổng thể (từ việc phòng ngừa, tư vấn phẫu thuật…) nhằm giảm tỷ lệ dị tật

này.

Việc thành lập trung tâm phẫu thuật sứt môi, hở hàm ếch gồm nhiều chuyên khoa như Răng

Hàm mặt, chỉnh nha, Tai mũi họng, phát âm và thính lực, nhi khoa, dinh dưỡng rất cần thiết để nâng

cao việc điều trị giúp trẻ tái hòa nhập cộng đồng tốt hơn. Người mẹ lúc mang thai được tư vấn về

sinh hoạt, ăn uống, sử dụng thuốc nhằm giảm tỉ lệ dị tật bẩm sinh này. Trẻ sinh ra được điều trị chỉnh

nha phòng ngừa bằng tấm môi, khẩu cái để thuận lợi cho việc dinh dưỡng và chuẩn bị cho việc phẫu

thuật vào lúc 6 tháng tuổi. Tình trạng viêm tai giữa, phát âm kém, giảm thính lực được cải thiện nhiều

sau khi phẫu thuật sứt môi, hở hàm ếch kèm đặt ốc dẫn lưu tai giữa. Lệch lạc răng ở trẻ sứt môi hở

hàm ếch được bác sĩ chỉnh nha xử lý cũng như khuyết sóng hàm được phẫu thuật ghép xương sau 12

tuổi rồi được phục hình răng bằng implant hoặc cầu răng bởi bác sĩ phẫu thuật hàm mặt kết hợp bác

sĩ phục hình răng. Do vậy, việc điều trị toàn diện phối hợp nhiều chuyên khoa rất bức thiết để đạt kết

quả cao.

Tại Việt Nam, đa số trẻ sứt môi được phẫu thuật bằng phương pháp Millard nhưng tại Bệnh

viện Chỉnh hình và phục hồi chức năng Đà Nẵng, chúng tôi thường sử dụng phương pháp Tennison

cải tiến với vạt tam giác tại cửa mũi để tái tạo nền mũi tốt hơn. Sẹo vết mổ với phương pháp này

không bị co kéo sau thời gian dài theo dõi. Phương pháp Millard được áp dụng rộng rãi vì kỹ thuật

đơn giản hơn, nhưng kết quả lâu dài, sẹo thường co kéo. Do vậy, chúng tôi khuyến cáo sử dụng

phương pháp Tennison đối với những phẫu thuật viên kinh nghiệm.

Do đó, chúng tối tiến hành thực hiện đề tài “Nghiên cứu xây dựng và ứng dụng chương

trình chăm sóc toàn diện sứt môi, hở hàm ếch cho trẻ dị tật” với mục tiêu:

1. Đánh giá được phương pháp mổ thích hợp cho tạo hình môi và hàm ếch trên trẻ dị tật có chỉ

định mổ.

2. Đề xuất được giải pháp chăm sóc toàn diện nâng cao chất lượng cuộc sống cho trẻ bị dị tật sứt

môi, hở hàm ếch.

3. Tăng cường năng lực điều trị toàn diện sứt môi, hở hàm ếch cho bác sĩ.

¹Sứt môi = khe hở môi

²Hở hàm ếch = khe hở hàm ếch = khe hở vòm miệng = khe hở khẩu cái

Hàm ếch = khẩu cái = vòm miệng