Vai trò của Trung tâm học liệu trường Đại học Cần Thơ đối với hoạt động tự học của sinh viên
Tạp chí Khoa học Trường Đại học Cần Thơ
Tập 55, Số 1C (2019): 66-73
DOI:10.22144/ctu.jvn.2019.009
VAI TRÒ CỦA TRUNG TÂM HỌC LIỆU TRƯỜNG ĐẠI HỌC CẦN THƠ
ĐỐI VỚI HOẠT ĐỘNG TỰ HỌC CỦA SINH VIÊN
Bùi Thị Phượng
Trung tâm Học liệu, Trường Đại học Cần Thơ
*Người chịu trách nhiệm về bài viết: Bùi Thị Phượng (email: btphuong@ctu.edu.vn)
ABSTRACT
Thông tin chung:
Ngày nhận bài: 16/06/2018
Ngày nhận bài sửa: 24/08/2018
Ngày duyệt đăng: 27/02/2019
Self-study in higher education in terms of transfer of knowledge and skills
and improvements in learners’ capacity of increased learning outcomes
has been increasingly documented. The developed economy creates
different social needs with the requirements of competence, quality and
knowledge. Thus, it is necessary to help students to become active and
creative in their study and work. Research on the use of library promoting
self-study plays a role in supporting the school's educational goals in the
field of study and research. This research, based on a survey of 300
students (150 first and second year students, 150 third and fourth year
students) at the Can Tho Learning Resource Center from February to
April 2018, is to answer two following questions: How do students
perceive the importance of self-study for learning and research? What is
the role of libraries in student self-learning? The result of the research
shows that students have positive perceptions about self-study through
using the library regularly and spending “self-study” time preparing for
the exams.
Title:
The role of Learning Resouces
Center of CanTho University
in students’ self-study
Từ khóa:
Nguồn thông tin, tự học, thư
viện, thư viện học thuật
Keywords:
Academic library, library, self-
study, source of information
TÓM TẮT
Tự học trong giáo dục đại học về mặt chuyển giao kiến thức, các kĩ năng
và nâng cao khả năng tự học, góp phần cải tiến về kết quả học tập của
người học ngày càng gia tăng. Nền kinh tế phát triển tạo ra những nhu
cầu xã hội khác nhau với những yêu cầu về năng lực, phẩm chất và kiến
thức. Vì thế, việc giúp sinh viên (SV) trở nên năng động và sáng tạo trong
học tập và làm việc là cần thiết. Nghiên cứu về việc sử dụng thư viện nâng
cao được khả năng tự học đóng một vai trò quan trọng trong việc hỗ trợ
mục tiêu giáo dục của nhà trường trong lĩnh vực học tập, nghiên cứu.
Nghiên cứu đã tiến hành khảo sát 300 SV (150 SV năm 1 và năm 2; 150
SV năm 3 và 4), tại Trung tâm Học liệu, Trường Đại học Cần Thơ từ tháng
2 đến tháng 4 năm 2018, nhằm trả lời cho hai câu hỏi nghiên cứu: SV
nhận thức như thế nào về tầm quan trọng của tự học đối với hoạt động
học tập, nghiên cứu? Vai trò của thư viện với hoạt động tự học của SV?
Kết quả nghiên cứu cho thấy SV có thái độ tích cực về hoạt động tự học
thông qua việc sử dụng thư viện thường xuyên và dành thời gian tự học
tập trung vào mùa thi.
Trích dẫn: Bùi Thị Phượng, 2019. Vai trò của Trung tâm Học liệu Trường Đại học Cần Thơ đối với hoạt động
tự học của sinh viên. Tạp chí Khoa học Trường Đại học Cần Thơ. 55(1C): 66-73.
66
Tạp chí Khoa học Trường Đại học Cần Thơ
Tập 55, Số 1C (2019): 66-73
2 CƠ SỞ LÝ THUYẾT
1 GIỚI THIỆU
Thư viện được biết đến là nơi lưu trữ tài nguyên
thông tin hữu ích phục vụ cho hoạt động nghiên cứu,
học tập của người đọc. Việc tiếp cận các nguồn tài
nguyên thông tin học thuật ở thư viện giúp người
đọc nâng cao kiến thức, hoạt động tự học, tự nghiên
cứu và học tập suốt đời. Nguồn tài nguyên thông tin,
nhân viên thư viện là nhân tố cốt lõi của thư viện
trong hoạt động hỗ trợ tự học theo kế hoạch hay là
những yêu cầu phát sinh đa dạng trong quá trình truy
cập, tìm kiếm thông tin tức thời của người học. Thư
viện học thuật được xác định là một trong những bộ
phận không thể thiếu của trường Đại học.Thư viện
hoạt động song hành cùng nhà trường, đảm nhận vai
trò cung cấp các nguồn tài nguyên thông tin cần thiết
cho hoạt động nghiên cứu, học tập của sinh viên
(Aliyu and Joseph 2017, tr.4). Uzuebgu and
Onyekweodiri (2011, tr.3) cho rằng: “Thư viện như
một điểm truy cập tới thông tin toàn cầu có liên quan
tới dạy, học và phát triển”. Thư viện đại học cung
cấp quyền truy cập, tiếp cận, khai thác các nguồn tài
nguyên thông tin đa dạng, hữu ích cho từng chuyên
ngành đào tạo, phù hợp với nhu cầu nghiên cứu, học
tập của người sử dụng với nhiều định dạng khác
nhau như hình ảnh, âm thanh, điện tử, in ấn”
(Oyewole and Oladepho 2017, tr.2). Thư viện là một
phần thiết yếu của một trường đại học trong quản lý
thông tin và đáp ứng nhu cầu thông tin cho hoạt
động nghiên cứu, học tập của SV, giảng viên. Thư
viện học thuật là một loại thư viện ở các trường đại
học, trường cao đẳng và là một phần thiết yếu của
các trường đại học. Thư viện đại học có vai trò cung
cấp thông tin, hỗ trợ nhu cầu nghiên cứu, học tập của
sinh viên, giảng viên.Thư viện đại học thường xuyên
cập nhật và cung cấp nguồn tài nguyên thông tin mới
đáp ứng nhu cầu đổi mới phương pháp tiếp cận tri
thức của người học. Thư viện được xem là “trung
tâm tài nguyên” chứa nhiều nguồn thông tin học
thuật, đa ngành, đa lĩnh vực, đáp ứng nhu cầu của
nhiều đối tượng học tập, nghiên cứu. Gard Marshall
et al. (2014, tr.673) nhấn mạnh vai trò của thư viện
trong hoạt động hỗ trợ học tập, nghiên cứu: “Thư
viện tiếp tục hỗ trợ cá nhân và hỗ trợ tìm kiếm cho
các tìm kiếm phức tạp hoặc khi người dùng gặp khó
khăn trong việc tìm kiếm những gì họ cần”. Thư
viện góp phần cùng nhà trường hoàn thành mục tiêu
giáo dục, nâng cao chất lượng dạy và học, rèn luyện
và phát triển năng lực của người học, trong đó có
năng lực tự học. Thư viện cung cấp cho người dùng
nhiều dịch vụ tiện ích, bộ sưu tập chất lượng, phong
phú cho tất cả chuyên ngành đào tạo của nhà trường.
Thư viện đại học có vai trò quan trọng trong hỗ
trợ các hoạt động học tập của sinh viên (SV) thông
qua việc cung cấp các nguồn tài nguyên thông tin
chất lượng, đa dạng phù hợp với nhu cầu của người
sử dụng. Dạy học theo định hướng phát triển năng
lực cho người học đang là xu thế chung của các nước
có nền giáo dục phát triển. Ở bậc đại học, SV không
chỉ nắm vững kiến thức chuyên môn, mà phải có khả
năng sáng tạo, tiếp cận cái mới và ứng dụng vào thực
tiễn. Vì vậy, tự học là yếu tố then chốt để người học
khơi dậy niềm hứng thú, say mê học tập, khám phá
kiến thức. Năng lực tự học luôn khuyến khích và áp
dụng đối với từng môn học. Quyết định 711/QĐ-
TTg của Thủ tướng Chính phủ (2012, tr.49) về chiến
lược phát triển giáo dục, nhấn mạnh: “Tiếp tục đổi
mới phương pháp dạy học và đánh giá kết quả học
tập, rèn luyện theo hướng phát huy tính tích cực, tự
giác, chủ động, sáng tạo và năng lực tự học của
người học”. Giáo dục chú trọng phát huy vai trò của
người học. Người học là chủ thể trong quá trình
khám phá, xây dựng kiến thức. Chương trình đào tạo
phải được thiết kế theo mục tiêu giáo dục đại học là
đào tạo năng lực tự học. Tự học được xem là yếu tố
then chốt trọng quá trình học của người học. Tự học
thúc đẩy niềm say mê, hứng thú, tìm tòi cái mới.
Hoạt động tự học diễn ra ở nhiều hình thức khác
nhau. Thư viện ngày nay đang dần phát triển theo
mô hình thư viện học thuật, thư viện số. Nguồn tài
nguyên đa ngành, đa lĩnh vực, với nhiều loại hình:
tài liệu in, tài liệu số, các cơ sở dữ liệu,..đáp ứng tốt
nhu cầu bạn đọc. Thư viện đại học đóng vai trò nổi
bật trong việc cung cấp các nguồn tài nguyên thông
tin dưới nhiều hình thức khác nhau cho SV.Thư viện
được xem là nhân tố tích cực hỗ trợ hoạt động tự học
của SV một cách hữu hiệu nhất.Vì thế có nhiều tác
giả nghiên cứu về vai trò cũng như khả năng đáp ứng
của thư viện đối với việc tự học của bạn đọc. Thế
nhưng tính đến nay, vẫn chưa có nghiên cứu nào về
vai trò của Trung tâm Học liệu (TTHL) đối với việc
tự học của SV. Nghiên cứu này thật sự cấp thiết bởi
vì nó mang lại nhiều lợi ích cho cả nhà trường,
TTHL và người học. Đối với người học là sinh viên,
nghiên cứu giúp cho SV nhận thức tốt hơn về vai trò
của TTHL trong việc cung cấp nguồn tri thức của
nhân loại, phục vụ mục tiêu học tập và nghiên cứu,
trang bị kiến thức tốt cho công việc trong tương lai.
Nghiên cứu giúp cho TTHL, cụ thể hơn là cán bộ
của trung tâm biết được cần phải làm gì để hỗ trợ
SV tự học đạt kết quả tốt hơn. Hơn thế nữa, nghiên
cứu còn giúp cho nhà trường xác định được nhà
trường đã hỗ trợ cho SV như thế nào và hiệu quả ra
sao trong việc định hướng cho SV tự học phục vụ
yêu cầu chương trình đào tạo theo học chế tín chỉ.
Song hành cùng thư viện, đó là những cán bộ thư
viện. Vai trò của họ ngày nay đã thay đổi, họ được
xem là những chuyên gia thông tin, cung cấp thông
tin hiệu quả cho người sử dụng. Harris (2005, tr.86)
67
Tạp chí Khoa học Trường Đại học Cần Thơ
Tập 55, Số 1C (2019): 66-73
nhấn mạnh vai trò của cán bộ thư viện: "Thủ thư
phải có kiến thức vững chắc về quá trình phát triển
một chiến lược tìm kiếm toàn diện bao gồm các hàng
rào được công nhận để xác định mức độ bằng chứng;
kiến thức về nội dung môn học, phạm vi ngày, công
ước lập chỉ mục và định dạng hồ sơ trực tuyến của
nhiều cơ sở dữ liệu; và kiến thức về sự phù hợp của
các cơ sở dữ liệu cá nhân với các câu hỏi lâm sàng
đặc biệt". Nhân viên thư viện là người quản lý thông
tin và trung gian cung cấp thông tin cho người sử
dụng. Họ được xem như là những chuyên gia thông
tin hướng dẫn người sử dụng tìm kiếm, tiếp cận,
đánh giá và sử dụng nguồn thông tin hữu ích, đáp
ứng tốt nhu cầu ngày càng đa dạng và phức tạp của
người dùng tin trong học tập, nghiên cứu” (Khan
and Bhatti 2015, tr.125). Ngày nay, nhu cầu người
sử dụng về nguồn thông tin dùng tin luôn thay đổi,
thư viện phải thích ứng và đáp ứng tốt nhu cầu đó.
Xây dựng, phát triển bộ sưu tập tài nguyên chất
lượng cũng là yếu tố quan trọng, để thư viện đáp ứng
được nhu cầu tự học, tự nghiên cứu, nhu cầu học tập
đa dạng của cộng đồng trường học.
luận những tài liệu tra tìm được ở thư viện. Từ đó
xóa bỏ lối học thụ động, khuyến khích tự học, tự học
nghiên cứu, kích thích sự chủ động của sinh viên”.
Vì vậy, năng lực tự học là năng lực rất cần thiết cho
hoạt động học tập suốt đời.
Thư viện đại học là môi trường lý tưởng với hoạt
động tự học trong SV. Tự học là quá trình người học
xác định động cơ học tập đúng đắn, tích cực; chủ
động tìm tòi và khám phá kiến thức mới. SV đại học
trong quá trình học tập, họ luôn cần thông tin để
hoàn thành bài học, bài kiểm tra, bài đánh giá. Thư
viện là nơi lựa chọn tối ưu để họ giải quyết các vấn
đề về khoảng trống trong kiến thức mà họ còn thiếu.
TTHL, Trường Đại học Cần Thơ là nơi lưu trữ nhiều
nguồn tài nguyên học thuật dạng số, dạng in ấn đã
hỗ trợ tích cực SV sử dụng hiệu quả nguồn tài liệu
cho hoạt động tự học.
Có nhiều khái niệm về tự học và ý kiến khẳng
định về vai trò của thư viện, ở đây chúng tôi chọn
khái niệm của Trịnh Quốc Lập (2008, tr.169):
“Năng lực tự học được thể hiện qua việc chủ thể tự
xác định đúng đắn động cơ học tập cho mình, có khả
năng tự quản lý việc học của mình, có thái độ tích
cực trong các hoạt động” và Aliyu and Joseph
(2017, tr.4), về vai trò của thư viện: "Thư viện học
thuật là một phần không tách rời của một trường đại
học, nó tồn tại để đáp ứng nhu cầu thông tin của sinh
viên, nhân viên, các nhà nghiên cứu và những người
sử dụng khác trong cộng đồng", để tìm hiểu nhận
thức của SV về tự học và vai trò của cán bộ thư viện
với hoạt động tự học trong SV vì nó phù hợp với
tình hình hoạt động tại TTHL, trường Đại học Cần
Thơ. Năng lực tự học được hình thành qua quá trình
rèn luyện thường xuyên, thì kết quả học tập của
người học sẽ có nhiều cơ hội đạt hiệu quả cao nhất.
Thư viện đại học là nơi cung cấp nhiều dịch vụ hỗ
trợ học thuật, nguồn tài nguyên chất lượng để góp
phần vào hoạt động tự học của người và mục tiêu
giáo dục của nhà trường.
Nhiều nhà nghiên cứu đã chỉ ra tính hiệu quả và
cần thiết của hoạt động tự học, nhất là ở môi trường
đại học. Tác giả Trịnh Quốc Lập (2008, tr.169) cho
rằng: “Năng lực tự học được thể hiện qua việc chủ
thể tự xác định đúng đắn động cơ học tập cho mình,
có khả năng tự quản lý việc học của mình, có thái độ
tích cực trong các hoạt động”. Năng lực tự học giúp
người học quản lý được thời gian, xây dựng kế
hoạch tự học, chủ động trong học tập và phát huy
tinh thần tự giác, tự rèn luyện, khơi gợi sự sáng tạo,
khám phá tri thức. “Quá trình học là quá trình học
sinh tự mình tạo nên kiến thức chứ không phải thu
nhận kiến thức từ người thầy” và “bản chất của thực
tại phải được kiến tạo nên bởi người học” (Nguyễn
Hồng Nam và Dương Hồng Hiếu, 2016, tr.52).
Nghĩa là ở đây người học phải tìm tòi suy nghĩ, kiến
tạo nên kiến thức chứ không phải tồn tại sẵn ở đâu
đó và người học thu lượm. Vì vậy, người học cần
phải có khả năng tự học, để khám phá, đào sâu kiến
thức. Niềm tin, thái độ của người học sẽ ảnh hưởng
đến việc học của họ, vì “kiến thức được xây dựng
nên chứ không phải được tiếp nhận” (Nguyễn Hồng
Nam và Dương Hồng Hiếu, 2016, tr.52). Người học
phải tích cực, chủ động, phát huy khả năng sáng tạo,
rèn luyện năng lực tự học. Ở bậc đại học, người học
cần phải nắm vững kiến thức và có khả năng ứng
dụng vào thực tế. Học tập là quá trình diễn ra thường
xuyên. Người học luôn trong tâm thế tìm tòi, tiếp
cận, khám phá kiến thức mới. Quá trình dạy học,
giáo viên (GV) là người hỗ trợ, hướng dẫn, người
học với vai trò là người trung tâm, người chủ động,
khám phá kiến thức. Lê Quỳnh Chi (2008, tr.19) chỉ
ra rằng: “Người sinh viên phải học một cách thông
minh hơn, chủ động hơn qua việc phân tích, tổng
3 CÂU HỎI NGHIÊN CỨU
Nghiên cứu này được thực hiện nhằm trả lời cho
hai câu hỏi sau:
SV nhận thức như thế nào về tầm quan trọng
của tự học đối với hoạt động học tập, nghiên cứu?
Vai trò của thư viện với hoạt động tự học của
SV?
4 PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
Nghiên cứu này được thực hiện theo phương
pháp hỗn hợp. Đó là kết hợp dữ liệu định lượng có
được từ bảng khảo sát và dữ liệu định tính có từ các
câu hỏi mở và kết quả phỏng vấn cán bộ thư viện và
SV có sử dụng thư viện
68
Tạp chí Khoa học Trường Đại học Cần Thơ
Tập 55, Số 1C (2019): 66-73
Bước 1: Khảo sát trực tiếp ngẫu nhiên với SV
đang sử dụng TTHL, không phân biệt khoa, ngành
học thông qua bảng hỏi 300 SV (150 SV năm nhất,
năm hai; 150 SV năm ba và năm cuối) gồm hai nội
dung: SV nhận thức như thế nào tầm quan trọng của
việc tự học trong hoạt động học tập; thư viện đại học
có vai trò như thế nào trong hỗ trợ hoạt động tự học
của SV. Phiếu khảo sát SV gồm 20 câu hỏi trắc
nghiệm và 5 câu hỏi tự luận.
hỏi nghiên cứu đã nêu ở mục 3 như sau
5.1 Nhận thức của sinh viên đối với hoạt
động tự học
5.1.1 Nhận thức của SV về tự học
Câu hỏi tự luận đầu tiên được đặt ra nhằm mục
đích tìm hiểu SV hiểu như thế nào là tự học. Kết quả
phân tích cho thấy, cả hai nhóm (nhóm 1, nhóm 2),
đều có nhận thức đúng đắn về hoạt động tự học. Tự
học giúp học củng cố những kiến thức đã học mà
bản thân không hiểu, hoặc tự nghiên cứu để tìm hiểu
thêm kiến thức mới. Trước khi đến lớp, quá trình tự
học, tự chuẩn bị bài vô cùng quan trọng. Việc chuẩn
bị bài trước khi đến lớp, giúp người học dễ dàng tiếp
thu kiến thức mới, trao đổi với người dạy những vấn
đề mình chưa hiểu hay thảo luận với bạn những vấn
đề mới. Câu hỏi 2, tìm hiểu quá trình chuẩn bị bài
đang học trong chương trình trước khi đến lớp của
SV như thế nào, kết quả nhóm 1, mức độ thường
xuyên là 22%; nhóm 2 thường xuyên là 63,3%. Kết
quả cho thấy SV nhận thức sự cần thiết phải chuẩn
bị bài trước khi đến lớp. Nhóm 2, hoạt động chuẩn
bị bài của họ cao hơn nhóm 1 (thường xuyên là
63,3%). Nhóm 2 đã trải qua quá trình làm bài tập
nhóm, thuyết trình và chuẩn bị bước vào quá trình
làm luận văn.Vì vậy, họ nhận thức khá đầy đủ về
tầm quan trọng của việc chuẩn bị bài trước khi đến
lớp. Câu hỏi 3, cả hai nhóm đều dành thời gian để
chuẩn bị bài, đọc tài liệu, giải bài tập, thời gian 2
giờ/ ngày là thời gian cả hai nhóm lựa chọn nhiều
nhất được thể hiện qua hình 1.
Bước 2: Phỏng vấn 03 cán bộ thư viện chuyên
sâu về lĩnh vực khai thác cơ sở dữ liệu, hướng dẫn
người sử dụng tại quầy thông tin TTHL Cần Thơ và
8 SV (4 năm nhất, 4 năm cuối). Nội dung phỏng vấn
cán bộ thư viện là về hỗ trợ như thế nào đối với hoạt
động tự học cho SV (người sử dụng) tại TTHL. Nội
dung phỏng vấn SV là về nhận thức của họ đối với
tự học và họ mong muốn thư viện sẽ giúp đỡ trong
hoạt động tự học như nào.
Bước 3: Phương pháp phân tích được sử dụng
trong nghiên cứu này là thống kê mô tả, các dữ liệu
thu thập câu hỏi điều tra của sinh viên, kết quả ý kiến
của cán bộ thư viện và sinh viên, được mã hóa và xử
lý với phần mềm IBM SPSS 20.0
Krejcie and Morgan (1970) xác định số lượng
cộng đồng trong nghiên cứu và dựa trên số liệu
thống kê, hàng ngày có khoảng từ 1200 đến 1300
lượt SV vào sử dụng TTHL thì số mẫu tối thiểu là
297 mẫu.
5 KẾT QUẢ VÀ THẢO LUẬN
Kết quả nghiên cứu lần lượt trả lời cho hai câu
Hình 1: Thời gian chuẩn bị bài, đọc tài liệu, giải bài tập của nhóm 1 và nhóm 2
người học có nhiều cơ hội để trải nghiệm, kiểm tra
Môi trường học tập đại học SV phải luôn tích
kiến thức mà SV đã lĩnh hội trên giảng đường như
cực chủ động trong hoạt động học tập, nghiên cứu
thế nào. SV cần bổ sung những kiến thức còn thiếu
và ứng dụng vào thực tế.Vì vậy, việc tự học giúp
69
Tạp chí Khoa học Trường Đại học Cần Thơ
Tập 55, Số 1C (2019): 66-73
ra sao. Cả hai nhóm đều nhận thức khá tốt. Họ luôn
dành thời gian cho hoạt động tự học. Kết quả phân
tích Câu hỏi 4 cho thấy SV có xu hướng sử dụng
thời gian tự học vào mùa thi cao, nhóm 1 sử dụng
thời gian tự học vào thời điểm mùa thi là (50,7%);
nhóm 2 học vào mùa thi (55,3%).
5.1.2 Lựa chọn vấn đề tự học và hình thức tự
học của SV
Ở Câu hỏi 5, sự lựa chọn các vấn đề tự học cũng
có sự khác nhau giữa nhóm 1 và nhóm 2 thể hiện
hình 2.
Hình 2: Sự lựa chọn các vấn đề tự học của nhóm 1 và nhóm 2
trình, bài giảng; học các ý trọng tâm; đọc bài trước
khi đến lớp; tham khảo thêm tài liệu, kết quả được
thể hiện qua hình 3.
Hình thức tự học của SV rất đa dạng ở Câu hỏi
6, như: học theo bài ghi chép vào vở; học theo giáo
Hình 3: Hình thức tự học của nhóm 1 và nhóm 2
tham khảo khác và thảo luận với bạn (41,6%), trong
khi đó nhóm 2 (48,1%). Ở nhóm 1, do các em vừa
mới làm quen với môi trường đại học, chưa tích lũy
được nhiều kinh nghiệm nên với hoạt động tự học
chưa hình thành được phương pháp tối ưu nhất.
Tự học cần phải gắn liền với mục tiêu, kế hoạch
và vận dụng linh hoạt các phương pháp học tập phù
hợp với từng môn. Ở câu hỏi 7, phương pháp tự học
cũng có sự khác biệt giữa hai nhóm, nhóm 1 học
theo sự kết hợp nghe giảng, đọc giáo trình, tài liệu
70
Tạp chí Khoa học Trường Đại học Cần Thơ
Tập 55, Số 1C (2019): 66-73
Trong nhóm 2, các em đã có nhiều kinh nghiệm cho
việc tự học của mình để hoàn thành mục tiêu học
tập.
bản thân. Đôi lúc họ gặp khó khăn như thiếu động
lực, thiếu tập trung, chưa có cái nhìn bao quát về
những kiến thức cần và đủ. Tuy nhiên, SV luôn có ý
thức tự học. Họ cũng hiểu kiến thức trên lớp chỉ là
khởi đầu. Với thời lượng giờ học trên giảng đường
thì GV không thể nào truyền tải hết nội dung. Vì
vậy, họ cần tự học để trang bị thêm kiến thức, kỹ
năng, năng lực phù hợp để sau này ứng dụng vào
công việc ở tương lai. Câu hỏi 13, tìm hiểu xem các
em đánh giá thế nào về hoạt động tự học của các bạn
SV xung quanh, các em cho rằng, việc tự học các
bạn vẫn chưa cao, mức độ trung bình, nhóm 1 chiếm
(74,0%), nhóm 2 (54,4%). Ở câu hỏi 14, SV khẳng
định việc tự học là rất quan trọng, nhóm 1 là 55,4%,
quan trọng là 40,5%; nhóm 2 rất quan trọng là
52,1%, quan trọng là 43,1%. Nhóm 1 và nhóm 2 đã
trình bày những lợi ích của việc tự học và phương
pháp tự học hiệu quả ở câu hỏi 15 và câu hỏi 16. Cụ
thể như SV1 cho rằng: “Tự học giúp người học chủ
động thu thập lượng kiến thức cần thiết trong quá
trình học tập. Tự học tạo được tính chủ động trong
học tập và cuộc sống, quản lý thời gian hữu hiệu”,
SV2 nhấn mạnh: “Với phương pháp tự học, SV xác
định được vấn đề cần thiết, vấn đề nào cần học
trước, vấn đề nào học sau. SV thường tự học các
môn trọng tâm vì không đủ thời gian để học tất cả
các môn. Tự học giúp SV tìm hiểu sâu các vấn đề
mà GV chưa truyền tải hết trên lớp. Ngoài ra, tự học
giúp SV xác định được lượng thời gian dư và phân
bổ thời gian hợp lý”.
SV nhận thức được tầm quan trọng của tự học,
tuy nhiên vẫn còn một số ít chưa phát huy hết khả
năng tự học. Nhóm nghiên cứu muốn tìm hiểu xem
họ thường gặp những khó khăn gì. Câu hỏi 8 những
khó khăn mà hai nhóm thường gặp (nhóm 1: không
có nhiều động lực: 24,6%; không tập trung: 27,2%;
thiếu tài liệu: 18,3%; không thích các môn đang học:
9,9%; khó nhớ các nội dung, hình ảnh, số liệu
19,9%). (Nhóm 2: không có nhiều động lực: 38,7%;
không tập trung: 31,9%; thiếu tài liệu: 14,1%; không
thích các môn đang học: 4,0%; khó nhớ các nội
dung, hình ảnh, số liệu 11,3%).
Trong hoạt động dạy và học, người học luôn giữ
vai trò trung tâm. GV với vai trò là người hướng dẫn,
khơi gợi niềm hứng thú say mê học tập cho người
học.Đồng thời là người bồi đắp, định hướng, rèn
luyện phát triển năng lực cho người học, trong đó có
năng lực tự học. Ở câu hỏi 9, các em cho rằng GV
chỉ thỉnh thoảng hướng dẫn các em phương pháp tự
học (nhóm 1 là 63,3%; nhóm 2 là 53,3%). Đó cũng
là khó khăn mà người học cũng thường gặp phải khi
không có người hướng dẫn để họ xác định vấn đề
trọng tâm, họ cần phải làm gì, làm sao hoạt động tự
học hiệu quả. Vai trò của GV trong việc hướng dẫn
SV tự học vô cùng quan trọng.GV hướng dẫn SV
xác định mục tiêu, xây dựng kế hoạch tự học là hết
sức cần thiết. Câu hỏi 10, nhóm nghiên cứu muốn
tìm hiểu xem GV trong quá trình dạy học đã hướng
dẫn người học lập kế hoạch học tập như thế nào. Kết
quả cho thấy nhóm 1 thỉnh thoảng là 45,3%, hiếm
khi là 22,0%, nhóm 2 thỉnh thoảng là 34,0%, hiếm
khi là 32,0%. Ở bậc đại học, việc tự học rất quan
trọng. Tự học vừa giúp SV nắm vững kiến thức vừa
tạo sự hứng thú, niềm say mê khám phá, khơi gợi sự
sáng tạo.
Kết quả nghiên cứu về nhận thức của SV đối với
việc tự học cho thấy, SV xác định được tầm quan
trọng của việc tự học đối với việc học tập, nghiên
cứu. Tự học giúp họ củng cố kiến thức đã học, hình
thành niềm say mê, hứng thú trong học tập, tìm tòi,
khám phá và xây dựng kiến thức mới. Tự học ở bậc
đại học là vô cùng cần thiết, để họ hình thành thành
kĩ năng, phẩm chất, kiến thức cần thiết cho cuộc
sống và công việc sau này. SV nhóm 1 và SV nhóm
2, đều có nhận thức tích cực về hoạt động tự học.
Mặc dù, mức độ tự học của họ thường xuyên chưa
cao, thường tập trung vào mùa thi. Đôi lúc họ cũng
còn gặp khó khăn trong hoạt động tự học. Nhưng SV
nhận thức rất tích cực với việc tự học và họ xác định
tự học thật sự cần thiết trong quá trình tích lũy kiến
thức tại nhà trường và cả sau này. Tự học đối với
nhiều người phương pháp tốt để học tập và kiểm tra
kiến thức, cơ hội để khám phá kiến thức học
thuật.Tự học luôn có sự tương tác giữa kiến thức và
thực tiễn, nó trở nên hấp dẫn hơn. Những hữu ích
của tự học, tiếp cận được thông tin từ người khác,
hình thành người học thói quen sử dụng thư viện,
trang bị kiến thức tốt cho hoạt động học tập và công
việc tương lai.
SV cần lập kế hoạch cho hoạt động của bản thân.
Điều này, góp phần tích cực cho việc hình thành
năng lực tự học, cho hoạt động học tập suốt đời. Kết
quả khảo sát cho thấy, SV thường lập kế hoạch học
tập dựa vào kinh nghiệm bản thân thể hiện qua câu
hỏi 11, nhóm 1 (31,4%), nhóm 2 (34,1%). Qua khảo
sát câu hỏi 12, GV không thường xuyên kiểm tra,
đánh giá việc chuẩn bị bài trước khi đến lớp của SV,
nhóm 1 là 58,0% và nhóm 2 không thường xuyên là
43,6%.
Trong hoạt động tự học, người học cần phải xây
dựng kế hoạch học tập. Kế hoạch học tập khoa học
là cách tốt để họ tự học hiệu quả. Nhưng họ thường
lập kế hoạch tự học chủ yếu dựa vào kinh nghiệm
71
Tạp chí Khoa học Trường Đại học Cần Thơ
Tập 55, Số 1C (2019): 66-73
5.2 Vai trò của thư viện với hoạt động tự
học của SV
khi báo cáo, nên rất hứng thú”. Tiếp theo câu hỏi 25,
thư viện cần làm gì để hỗ trợ đối với hoạt động tự
học của SV. SV1 đề xuất: “Thư viện cần có không
gian tự học yên tĩnh, tách biệt dành cho SV năm cuối
giống như khu vực dành cho học viên sau đại học và
nghiên cứu sinh”. Theo SV2, thì: “Thư viện cần
thường xuyên cập nhật các tài liệu chuyên ngành để
hỗ trợ tốt cho SV khi làm luận văn tốt nghiệp”.
5.2.1 Nguồn tài liệu và môi trường thư viện
đáp ứng tốt nhu cầu tự học
Giáo dục lấy người học làm trung tâm là xu
hướng tất yếu của thời đại. Người học là người chủ
động khám phá, đào sâu kiến thức. Tự học chính là
một trong những biện pháp tích cực để người học
tiếp cận kiến thức mới. Thư viện là môi trường học
thuật lý tưởng để SV khám phá tri thức đó. Câu hỏi
17, cho thấy nhóm 1 (51,7%) và nhóm 2 (66,0%)
chọn thư viện là nơi thường xuyên đến. Trong kỷ
nguyên bùng nổ thông tin như ngày nay, có rất nhiều
tài nguyên hỗ trợ cho hoạt động tự học, nhưng nguồn
tài nguyên tại TTHL vẫn được SV ưu tiên lựa chọn,
kết quả nhóm 1 là 51,7%, nhóm 2 là 66% qua câu
hỏi 18. Họ đồng ý rằng, thư viện có nhiều nguồn tài
liệu đáp ứng được nhu cầu tự học qua câu hỏi 19.
Tiếp theo với câu hỏi 20, nguồn tài liệu in ấn tại
TTHL được nhiều SV lựa chọn (nhóm 1 là 70,7%),
(nhóm 2 là 68,0%). Ở câu hỏi 21, SV đánh giá không
gian học tập tại TTHL rất tốt, SV đồng ý đó là môi
trường lý tưởng cho hoạt động tự học (nhóm 1 là
69,3), (nhóm 2 là 77,3%).
Từ kết quả khảo sát trên cho thấy rằng, SV có ý
thức tích cực trong việc tự học. Tự học đối với nhiều
người là phương pháp tốt để học tập, tự kiểm tra,
đánh giá, là cơ hội để khám phá kiến thức học
thuật.Tự học luôn có sự tương tác giữa kiến thức và
thực tiễn, vì vậy nó trở nên hấp dẫn hơn. Thư viện
là nơi được sinh viên ưu tiên lựa chọn cho hoạt động
tự học của mình.Thư viện là nơi lưu trữ nhiều nguồn
tài liệu đa ngành, đa lĩnh vực với nhiều loại hình tài
liệu khác nhau.Thư viện là nơi lý tưởng với hoạt
động tự học.Người học khi thấy hứng thú với hoạt
động học tập thì sẽ học hiệu quả hơn. Họ sẽ dễ dàng
vượt qua khó khăn để tự học thành công.
Kết quả phỏng vấn, cán bộ thư viện đều cho rằng
thư viện có vai trò rất quan trọng trong hoạt động hỗ
trợ việc tự học của SV trong nhà trường. Giáo dục
đại học rất chú trọng phát huy vai trò của người học.
Người học phải dành nhiều thời gian để nghiên cứu
và tham khảo tài liệu cho từng môn học. Vì vậy, thư
viện đại học là nơi được nhiều SV lựa chọn cho hoạt
động tự học. Cán bộ thư viện 1 khẳng định: “Thư
viện có nguồn tài liệu phong phú đáp ứng khá tốt
nhu cầu người học. Ngoài ra, cán bộ thư viện có sự
am hiểu tốt về kỹ năng tìm kiếm thông tin, dễ dàng
giúp người học tìm tài liệu phù hợp với nhu cầu”.
Cán bộ thư viện 2 cho rằng:“Thư viện đại học là một
bộ phận quan trọng giúp nhà trường hoàn thành mục
tiêu giáo dục, phát triển năng lực cho người học
trong đó có năng lực tự học”. Theo cán bộ thư viện
3 thì: “Thư viện là giảng đường thứ hai giúp sinh
viên củng cố, nâng cao kiến thức qua con đường tự
học và cán bộ thư viện là người hỗ trợ tích cực cho
SV trong hoạt động tự học tại thư viện”.
5.2.2 Vai trò của cán bộ thư viện hỗ trợ hoạt
động tự học
Ngày nay, nguồn thông tin ngày càng đa dạng,
phong phú. Nhu cầu người sử dụng luôn thay đổi.
Cán bộ thư viện phải là người am hiểu sâu về cách
tìm kiếm, đánh giá, chọn lọc thông tin để có những
định hướng hữu ích cho người sử dụng. SV khi đến
thư viện, sử dụng các nguồn tài liệu và qua sự hướng
dẫn của cán bộ thư viện, họ thể hiện sự hài lòng về
tính chuyên nghiệp và sự thân thiện của cán bộ thư
viện ở câu hỏi 22, nhóm 1 mức độ tốt là 64,0%,
nhóm 2 tốt là 59,3%. Hình thức thư viện hỗ trợ hoạt
động tự học cho người sử dụng rất đa dạng, người
sử dụng có thể tiếp cận bằng nhiều kênh thông tin
khác nhau, câu hỏi 23, nhóm 1 trả lời trực tiếp
(38,3%), hướng dẫn đầu khóa (44,0%), tờ rơi hướng
dẫn (0,7%), email (16,0%), chat 1,3%); nhóm 2 trả
lời trực tiếp (50,0%), hướng dẫn đầu khóa (38,7%),
tờ rơi hướng dẫn 2,0%, email là 6,0%, chat 3,3%.
Với câu hỏi tự luận, SV nhìn nhận về vai trò của thư
viện với hoạt động tự học của SV. Cụ thể SV1 cho
rằng: “Thư viện có nhiều tài liệu, khi cần có thể dễ
dàng tìm kiếm. Thư viện có không gian học rộng và
mát mẻ, có nhiều người học nên cảm thấy hứng thú
hơn cho hoạt động tự học. Học ở nhà dễ bị xao lãng
chuyện khác, không tập trung như học ở thư viện. Ở
thư viện, khi gặp khó khăn về tìm tài liệu, có thể nhờ
cán bộ thư viện giúp. Ngoài ra, có rất nhiều sách, tạp
chí để đọc tham khảo hơn ở nhà”. SV2 cũng đồng ý
rằng: “Thư viện có phòng học nhóm, rất thuận lợi
cho hoạt động thảo luận nhóm, tập thuyết trình trước
Kết quả phỏng vấn, SV1 họ cũng đồng ý cho
rằng: “Thư viện là nơi lý tưởng có thể tập trung tự
học cao”, SV2 nhấn mạnh: “Ở thư viện không gian
học tập rất tốt, có thể chọn cho mình chỗ học phù
hợp, khu học ngồi bệt, khu vực học cá nhân, khu vực
học yên tĩnh hay phòng thảo luận nhóm”.
Thư viện ngày nay rất chú trọng phát triển các
nguồn tài nguyên học thuật, đáp ứng nhu cầu đa
dạng của người sử dụng. Người học dễ dàng tiếp cận
nhanh chóng các nguồn thông tin, sự hướng dẫn
chuyên nghiệp của cán bộ thư viện. Điều này, hỗ trợ
tích cực cho việc tự học, tự nghiên cứu của sinh viên
được hiệu quả hơn. Kết quả nghiên cứu này một lần
72
Tạp chí Khoa học Trường Đại học Cần Thơ
Tập 55, Số 1C (2019): 66-73
Nguyễn Hồng Nam và Dương Hồng Hiếu, 2016.
Giáo trình phương pháp dạy đọc hiểu văn bản.
Nhà xuất bản Đại học Cần Thơ. Thành phố Cần
Thơ, 194 pages.
nữa khẳng định vai trò của thư viện đối với bạn đọc
giống như các nghiên cứu trước đây. Cụ thể như
Habib et al.(2017, tr.164): “Thư viện và trung tâm
thông tin là một phần không thể tách rời của các tổ
chức truyền đạt kiến thức để hỗ trợ các chức năng
chính của họ. Thư viện hỗ trợ cho người học tìm
kiếm, sử dụng thông tin thích hợp, giúp quá trình tự
học được diễn ra thuận lợi và cơ hội học tập suốt
đời”.
Trịnh Quốc Lập, 2008. Phát triển năng lực tự học
trong hoàn cảnh của Việt Nam. Tạp chí Khoa
học Trường Đại học Cần Thơ.10: 169–175.
Thủ Tướng Chính Phủ, 2012. Quyết định số
711/QĐ-Ttg, ngày 13 tháng 6 năm 2012 phê
duyệt “Chiến lược phát triển giáo dục 2011-
2020” ngày truy cập 22/5/2018. Địa chỉ
duc/Quyet-dinh-711-QD-TTg-nam-2012-Chien-
luoc-phat-trien-giao-duc-2011-2020-
141203.aspx
Hoạt động thư viện là sự cộng tác phức tạp giữa
cán bộ thư viện và người sử dụng. Sự gia tăng số
lượng người sử dụng thư viện, cùng sự phát triển của
công nghệ thông tin đã tạo ra những nhu cầu phức
tạp của người sử dụng. Thư viện không ngừng cải
tiến, nâng cao chất lượng nguồn tài liệu, dịch vụ và
trình độ chuyên môn, góp phần hỗ trợ SV tự học và
đạt kết quả tốt hơn.
Aliyu, I. A., and Joseph, M. M., 2017. The role of
academic libraries in the accreditation of
undergraduate programmes: a case study of
federal University of technology Minna, Niger
State. Library Philosophy and Practice. 1-36.
6 KẾT LUẬN
Gard Marshall, J., Craft Morgan, J., Thompson,
C.,A., and Wells, A.,L., 2014. Library and
information services: Impact on patient care
quality. International Journal of Health Care
Quality Assurance, 27(8): 672-683.
Tự học là một trong những năng lực rất cần thiết
theo xu hướng giáo dục ngày nay. Người học cần
“tự học” để củng cố, phát triển và đào sâu thêm kiến
thức ngoài kiến thức thu nhận được từ sự hướng dẫn
của GV. SV đã có những nhận thức tích cực về việc
“tự học” trong học tập. Họ chủ động xây dựng kế
hoạch tự học, xác định vấn đề tự học, hình thức tự
học, thời gian tự học mỗi ngày và tập trung cao điểm
vào mùa thi. Thư viện được SV ưu tiên lựa chọn cho
hoạt động “tự học”. Thư viện thường xuyên bổ sung
nguồn tài liệu mới, đáp ứng tốt với từng chuyên
ngành đào tạo của trường và nhu cầu người đọc. Mặt
khác, thư viện tạo môi trường thân thiện, không gian
học tập lý tưởng cho SV. Cán bộ thư viện nhận thức
được vai trò hỗ trợ tích cực cho SV với hoạt động tự
học. Họ như là những chuyên gia thông tin, hỗ trợ
tốt cho người đọc tìm kiếm, khai thác các nguồn tài
liệu in ấn và điện tử của thư viện phục vụ cho hoạt
động học tập, nghiên cứu một cách hiệu quả nhất.
Thư viện đại học không ngừng cải tiến, nâng cao
chất lượng nguồn tài nguyên thông tin và cung cấp
các dịch vụ thông tin dưới nhiều hình thức khác
nhau cho SV, giảng viên, nhà nghiên cứu trong hoạt
động tự học, góp phần hình thành người học thói
quen sử dụng thư viện và hoạt động tự học suốt đời.
Harris, M. R., 2005. The librarian's roles in the
systematic review process: A case study*.
Journal of the Medical Library Association,
93(1): 81-87.
Habib-ur-Rehman, H., Idrees, H., and Ullah, A.,
2017. Organization and usage of information
resources at deeni madaris libraries in pakistan.
Library Review, 66(3): 163-178.
Khan, G., and Bhatti, R., 2015. Determinants of
academic law libraries' use, collections, and
services among the faculty members: A case
study of university of peshawar. Collection
Building, 34 (4): 119-127.
Krejcie, R. V., and Morgan, D. W.,1970.
Determining sample size for research activities.
Educational and Psychological Measurement, 30:
607–610.
Oyewole, O., and Oladepo, T. J., 2017. Information
needs and computer self efficacy as factors
influencing use of electronic reference services
by undergraduates in a Nigerian university.
Library Philosophy and Practice. 1-31.
Uzuebgu, C. P., and Onyekweodiri, N. E.,2011. The
professional visibility of the Ngerian library
association: A report of survey findings. Library
Philosophy and Practice. 1-9.
TÀI LIỆU THAM KHẢO
Lê Quỳnh Chi, 2008. Thư viện đại học góp phần
nâng cao chất lượng đào tạo. Tạp chí Thư viện
Việt Nam. 2:18-23.
73
8 trang
16/04/2022
2340
Bạn đang xem tài liệu "Vai trò của Trung tâm học liệu trường Đại học Cần Thơ đối với hoạt động tự học của sinh viên", để tải tài liệu gốc về máy hãy click vào nút Download ở trên
File đính kèm:
- vai_tro_cua_trung_tam_hoc_lieu_truong_dai_hoc_can_tho_doi_vo.pdf
