Vai trò của giới trong quản lý bảo vệ và phát triển rừng cộng đồng của huyện Nam Đông, Thừa Thiên Huế
TẠP CHÍ KHOA HỌC & CÔNG NGHỆ NÔNG NGHIỆP
ISSN 2588-1256
Tập 4(1)-2020:1613-1624
VAI TRÒ CỦA GIỚI TRONG QUẢN LÝ BẢO VỆ VÀ PHÁT TRIỂN RỪNG CỘNG
ĐỒNG CỦA HUYỆN NAM ĐÔNG, THỪA THIÊN HUẾ
Ngô Thị Phương Anh*, Đỗ Thị Thu Ái, Vũ Thị Thùy Trang,
Lê Thị Phương Thảo, Nguyễn Duy Ngọc Tân
Khoa Lâm nghiệp, trường Đại học Nông Lâm, Đại học Huế
*Tác giả liên hệ: ngothiphuonganh@huaf.edu.vn
Nhận bài:10/08/2019
Hoàn thành phản biện: 05/11/2019 Chấp nhận bài: 30/11/2019
TÓM TẮT
Thông qua kết quả phỏng vấn sâu 11 người am hiểu là cán bộ kiểm lâm huyện, trưởng thôn, đại
diện ban quản lý rừng cộng đồng; phỏng vấn 60 hộ dân, vàthảo luận 8 nhóm nam, nữ và trẻ em tại hai
điểm nghiên cứu, đề tài đã xác định được có sự phân biệt giới trong các hoạt động quản lý, bảo vệ và
phát triển rừng cộng đồng ở cả 2 nhóm dân tộc Kinh (xã Hương Lộc) và Cơ tu (xã Thượng Quảng).
Mức độ tham gia của nữ giới và nam giới trong quản lý bảo vệ và phát triển rừng cộng đồng là không
giống nhau và có sự tương đồng giữa 2 nhóm dân tộc. Nam giới thường tham gia vào các hoạt động
quản lý bảo vệ rừng nhiều hơn nữ giới. Nam giới hầu như có quyền tham gia và quyết định tất cả mọi
việc từ gia đình đến ngoài xã hội như: lập kế hoạch, xây dựng quy ước, tuần tra bảo vệ, phát triển rừng
cộng đồng và tham gia lãnh đạo cộng đồng; Trong lúc đó phụ nữ rất ít có cơ hội để tham gia vào các
hoạt động trên, đặc biệt là vị trí quản lý cộng đồng. Sở dĩ có sự khác biệt giới như vậy là do 2 nhân tố
chi phối: định kiến giới và địa vị xã hội. Tuy nhiên, trên cơ sở phân tích kết quả thì sự khác biệt giới
trong hoạt động quản lý bảo vệ rừng và phát triển rừng cộng đồng do địa vị xã hội ở nhóm người Cơ tu
rõ nét hơn ở nhóm người Kinh.
Từ khóa: Địa vị xã hội, Định kiến giới, Giới, Rừng cộng đồng, Nam Đông
THE ROLE OF GENDER IN COMMUNITY FOREST MANAGEMENT,
PROTECTION AND DEVELOPMENT IN NAM DONG DISTRICT, THUA THIEN
HUE PROVINCE
Ngo Thi Phuong Anh, Do Thi Thu Ai, Vu Thi Thuy Trang,
Le Thi Phuong Thao, Nguyen Duy Ngoc Tan
Faculty of Forestry, University of Agriculture and Forestry, Hue University
ABSTRACT
11 knowledgeable people who were district forest rangers, village heads, representatives of
community forest management boards were thoroughly interviewed; 60 households, 8 groups of men,
women and children in two research sites were interviewed and discussed; the study identified that there
was the gender discrimination in community forest management, protection and development activities
in both 2 groups of Kinh people (Huong Loc commune) and Co tu people (Thuong Quang commune).
The participation level of women and men was different from these activities, thus there were
similarities between the two ethnic groups. Men were more involved in forest protection and
management activities than women. Most men had the rights to participate in and decide everything
from their families to social activities such as making plans and regulations, patrolling, protecting and
developing community forest and joining community leadership. At the same time, women had few
opportunities to participate in these activities, especially community management positions. There were
gender differences in the community forest management, protection and development activities due to
two main factors: Gender discrimination and social status. However, based on the analysis of the results,
there were gender differences in forest protection and development of community forests due to the fact
that social status in the Cotu group was clearer than the Kinh group.
Keywords: Community forest, Gender discrimination, Nam Dong, Social status
1613
HUAF JOURNAL OF AGRICULTURAL SCIENCE & TECHNOLOGY
ISSN 2588-1256
Vol. 4(1)-2020:1613-1624
nói riêng và nguồn tài nguyên rừng nói
chung, đề tài nghiên cứu này tập trung vào
phân tích vai trò của giới trong công tác
QLBV&PT rừng cộng đồng tại điểm nghiên
cứu.
1. MỞ ĐẦU
Trong những năm gần đây, quản lý
rừng cộng đồng đã và đang trở thành một
trong những phương thức quản lý rừng phổ
biến ở Việt Nam đã mang lại một số hiệu
quả đáng ghi nhận.
2. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP
NGHIÊN CỨU
Nam Đông là một huyện miền núi
của tỉnh Thừa Thiên Huế đã triển khai giao
rừng cho các cộng đồng quản lý, sử dụng và
bước đầu đã có những thành quả nhất định.
Công tác giao rừng cho cộng đồng quản lý
bảo vệ được người dân và chính quyền địa
phương hưởng ứng tích cực, tạo được
chuyển biến lớn trong cộng đồng dân cư về
nhận thức trách nhiệm công tác quản lý bảo
vệ và phát triển rừng; bước đầu đã mang lại
hiệu quả trong công tác Quản lý bảo vệ
(QLBV) rừng, hạn chế tình hình xâm hại tài
nguyên rừng, từng bước xác lập được chủ
thể quản lý rừng; nâng cao hiệu quả sử dụng
rừng và đất lâm nghiệp, tạo điều kiện cho
hộ gia đình yên tâm sử dụng đất và đầu tư
vào các hoạt động làm giàu rừng, góp phần
bảo vệ môi trường sinh thái, bảo tồn đa dạng
sinh học (Hạt kiểm lâm huyện Nam Đông,
năm 2017). Tuy nhiên, một trong những vấn
đề bất cập trong quản lý rừng cộng đồng ở
đây chưa được quan tâm nghiên cứu đó là
sự bất bình đẳng giới. Ở khu vực miền núi,
phụ nữ đóng vai trò quan trọng trong tất cả
các hoạt động của cộng đồng về khai thác
và sử dụng các loại sản phẩm có liên quan
đến rừng nhưng vai trò của họ trong các
hoạt động về QLBV rừng ít khi nhận được
sự chú ý đúng mức trong các chương trình
phát triển rừng. Bên cạnh đó, các quy định
pháp lý của Việt Nam thường ít đề cập đến
vai trò và giá trị của người phụ nữ (Lê Thị
Diên, 2011). Chính vì vậy, sự hạn chế của
phụ nữ trong việc tham gia quản lý tài
nguyên rừng cũng như quyền ra quyết định
đã gây ra rất nhiều khó khăn cho công tác
QLBV&PTR. Để góp phần làm cơ sở
hướng tới quản lý bền vững rừng cộng đồng
2.1.Đối tượng nghiên cứu
Nghiên cứu được triển khai thực hiện
ở địa bàn 2 xã Hương Lộc và Thượng
Quảng, thuộc huyện Nam Đông, tỉnh Thừa
Thiên Huế. Đây là 2 xã đại diện cho 2 nhóm
dân tộc Kinh (xã Hương Lộc) và Cơ tu (xã
Thượng Quảng) được giao rừng cho cộng
đồng quản lý, bảo vệ và đã mang lại một số
thành quả nhất định. Tuy nhiên, vấn đề giới
trong quản lý bảo vệ rừng cộng đồng ở đây
vẫn chưa được chú trọng.
2.2. Phương pháp nghiên cứu
2.2.1. Phương pháp thu thập số liệu thứ cấp
- Thu thập các thông tin, số liệu thứ
cấp từ các báo cáo của Hạt kiểm lâm Nam
Đông, Ban quản lý rừng huyện Nam Đông;
UBND xã Hương Lộc và Thượng Quảng.
- Kế thừa, tham khảo số liệu khoa học
liên quan đến đề tài nghiên cứu trong các
bài báo cáo khoa học, tạp chí, trang web, các
công trình nghiên cứu trong và ngoài nước.
2.2.2. Phương pháp thu thập số liệu sơ cấp
- Phỏng vấn sâu các cán bộ địa
phương, bao gồm 4 trưởng thôn, 1 cán bộ
hạt kiểm lâm huyện, 2 kiểm lâm viên địa
bàn, 4 cán bộ của ban quản lý rừng cộng
đồng tại địa phương.
- Phỏng vấn bán cấu trúc 60 người
dân địa phương tham gia quản lý bảo vệ và
phát triển rừng cộng đồng tại xã Thượng
Quảng và xã Hương Lộc.
-
Tiến hành thảo luận 8 nhóm theo
giới, mỗi nhóm từ 5-8 người: bao gồm
nhóm 4 nam và 4 nhóm nữ tại Thương
Quảng và Hương Lộc về khung hoạt động,
bảng phân công lao động theo giới, khung
1614
Ngô Thị Phương Anh và cs.
TẠP CHÍ KHOA HỌC & CÔNG NGHỆ NÔNG NGHIỆP
ISSN 2588-1256
Tập 4(1)-2020:1613-1624
tiếp cận và kiểm soát nguồn lực, sơ đồ
SWOT, các yếu tố ảnh hưởng đến sự khác
biệt giới trong quản lý, sử dụng và phát triển
rừng cộng đồng.
xã Hương Lộc, bao gồm đất rừng phòng hộ
5.153,03 ha, đất rừng đặc dụng 4.568,16 ha,
đất rừng sản xuất 4.599,75 ha. Toàn xã đến
năm 2017 đã giao được 863,80 ha, trong đó
giao cho 4 cộng đồng dân cư thôn với diện
tích 475,30 ha và 6 nhóm hộ với diện tích
388,50 ha. Phần lớn diện tích rừng tự nhiên
giao cho cộng đồng, nhóm hộ là rừng sản xuất
với trạng thái rừng nghèo, tổ thành loài cây
chủ yếu là ươi, chò, đào, trám.
2.2.3. Phương pháp xử lý số liệu
Số liệu từ thảo luận nhóm được tổng
hợp vừa làm cơ sở xây dựng bộ câu hỏi
phỏng vấn cá nhân hộ gia đình và cán bộ
quản lý.
Số liệu thu thập qua bảng phỏng vấn
được chọn lọc, kiểm tra chéo, xử lý và phân
tích định lượng bằng phần mềm Excel 2010
nhằm phục vụ cho việc giải thích các sự
kiện, kết quả nghiên cứu. Kết quả xử lý
được thể hiện theo dạng phân tích, mô tả,
bảng và biểu đồ.
3.2. Vai trò của giới trong quản lý, bảo vệ
và phát triển rừng cộng đồng tại điểm
nghiên cứu
3.2.1. Sự tham gia của giới trong các hoạt
động quản lý, bảo vệ và phát triển rừng
cộng đồng
Kết quả nghiên cứu cho thấy vai trò
của nam và nữ giới trong quản lý bảo vệ và
phát triển rừng cộng đồng là không giống
nhau và có sự tương đồng giữa 2 nhóm dân
tộc. Nam giới thường tham gia vào các hoạt
động quản lý bảo vệ rừng nhiều hơn nữ giới,
nam giới hầu như có quyền quyết định tất
cả mọi việc từ trong gia đình đến ngoài xã
hội. Qua điều tra tại địa bàn nghiên cứu
3. KẾT QUẢ VÀ THẢO LUẬN
3.1. Giới thiệu chung về địa bàn nghiên
cứu
Hương Lộc là xã thuộc miền núi cách
trung tâm huyện 2 km về phía Đông Nam.
Theo báo cáo kiểm kê đất đai năm 2017 của
Huyện Nam Đông, tổng diện tích đất tự
nhiên của xã là 6.570,28 ha, trong đó diện
tích đất lâm nghiệp là 6.128,87 ha (gồm:
4.539,25 ha đất rừng đặc dụng và 1.589,62
ha đất rừng phòng hộ). Tổng diện tích giao
đất giao rừng toàn xã tính đến năm 2017 là
691,582 ha, trong đó giao cho 2 cộng đồng
(thôn 2 và 3) là 282,36 ha, 4 nhóm hộ:
400,722 ha và 58 hộ gia đình: 278,5 ha để
quản lý bảo vệ và phát triển rừng. Đa số diện
tích đất rừng được giao cho cộng đồng,
nhóm hộ và hộ gia đình ở trạng thái rừng
thứ sinh trữ lượng nghèo.
được kết quả thể hiện ở Biểu đồ 1
.
Biểu đồ 1 cho thấy: người dân của
cả 2 nhóm dân tộc đều tham gia hầu hết
các hoạt động quản lý bảo vệ và phát triển
rừng cộng đồng.Tuy nhiên, phụ nữ ở dân
tộc Kinh và Cơ tu rất ít khi tham gia các hoạt
động QLBVR, họ chiếm tỷ lệ tham gia rất
thấp, thường dưới 20%, trong khi đó nam
giới tham gia trên 50%. Nữ giới thường chỉ
tham gia các hoạt động trồng, vệ sinh, chăm
sóc rừng, họ ít tham gia vào các hoạt động
tuần tra bảo vệ rừng. Kết quả phỏng vấn sâu
các thành viên ban quản lý rừng và thông qua
thảo luận nhóm người dân cho biết: do
khoảng cách từ nhà đến rừng cộng đồng khá
xa, phụ nữ không đủ sức khỏe, đường núi
dốc, nhiều khe đá rất nguy hiểm nên đã hạn
chế sự tham gia của nữ giới. Ở đây trừ khi
Thượng Quảng là xã miền núi ở vùng
thượng nguồn sông Hương, nằm về phía
Tây của huyện Nam Đông, cách trung tâm
thị trấn Khe Tre khoảng 16 km về hướng
Đông. Theo số liệu thống kê năm 2017, tổng
diện tích đất tự nhiên của xã Thượng Quảng
là 15.522,35 ha, trong đó diện tích đất lâm
nghiệp chiếm 14.320,94 ha, hơn gấp 2 lần
1615
HUAF JOURNAL OF AGRICULTURAL SCIENCE & TECHNOLOGY
ISSN 2588-1256
Vol. 4(1)-2020:1613-1624
nam giới trong gia đình bận không đi được
thì nữ giới mới đi thay nhưng đa số rất ít.
Ngoài ra, nữ giới phải đảm đương các công
việc nhà như nội trợ, dọn dẹp nhà cửa, lo cho
con cái nên họ thường bị hạn chế trong việc
quản lý và khai thác các nguồn lợi từ rừng.
Đơn vị: %
Đơn vị: %
Biểu đồ 1.Sự tham gia của giới trong các hoạt động liên quan đến QLBV RCĐ
3.2.2. Sự phân công lao động theo giới
trong các hoạt động quản lý, bảo vệ và phát
triển RCĐ
phòng cháy chữa cháy, khai thác Lâm sản
ngoài gỗ (LSNG), bắt giữ vi phạm nam giới
tham gia nhiều hơn nữ giới. Nữ giới thường
tham gia nhiều hơn nam giới trong các hoạt
động chăm sóc, gieo ươm cây giống do đòi
hỏi sự tỉ m. Phụ nữ phải tham gia vào rất
nhiều các hoạt động, từ hoạt động sản xuất
để tạo ra thu nhập đến các hoạt động xã hội
và đặc biệt là tham gia vào các công việc
được coi là “trách nhiệm, thiên chức” như
chăm sóc gia đình, nội trợ, nấu ăn, giặt quần
áo, dọn dẹp nhà cửa, chăm sóc người già,
nên hạn chế phụ nữ trong tất cả các hoạt
động quản lý bảo vệ và phát triển rừng cộng
đồng.
Để thấy rõ sự phân công lao động
theo giới trong các hoạt động quản lý, bảo
vệ và phát triển RCĐ tại xã Hương Lộc và
xã Thượng Quảng, đề tài đã tiến hành phân
tích công cụ Bảng phân công lao động theo
giới và kết quả thể hiện ở Bảng 1.
Qua số liệu ở Bảng 1 có thể thấy sự
phân công lao động theo giới trong quản lý
bảo vệ và phát triển rừng cộng đồng tại các
thôn nghiên cứu đều có sự tham gia của nam
giới và nữ giới. Tuy nhiên, đa số trong các
hoạt động xây dựng quy ước, tuần tra rừng,
1616
Ngô Thị Phương Anh và cs.
TẠP CHÍ KHOA HỌC & CÔNG NGHỆ NÔNG NGHIỆP
ISSN 2588-1256
Tập 4(1)-2020:1613-1624
Bảng 1. Phân công lao động theo giới trong hoạt động QLBV&PT rừng cộng đồng
Xã Hương Lộc
Thờiđiểm
Xã Thượng Quảng
Hoạt động
Giới
Tần suất
1 lần
Giới
Thờiđiểm
Khi nhận
RCĐ
Tần suất
Xây dựng quy ước
QLBV&PTRCĐ
Nam/Nữ
2011
Nam/Nữ
1 lần
Quanh
năm
4
Quanh
năm
2-3
lần/tháng
Tuần tra rừng
Nam/Nữ
Nữ/Nam
Nam/Nữ
Nam/Nữ
lần/tháng
Tùy
thuộc
điều kiện
rừng
Chăm sóc, vệ sinh
rừng
Quanh
năm
Quanh
năm
3 lần/
tháng
2 lần từ
khi nhận
Rừng
Sau ươm 3
tháng
Toàn
thôn
3 tháng/
lần
3 tháng/
lần
Trồng phục hồi rừng
Khai thác LSNG
Nam+Nữ
Quanh
năm
Quanh
năm
Nam/Nữ
Nam/Nữ
Nam/Nữ
x
Nam/Nữ
Phòng cháy chữa cháy
rừng
Bắt giữ đối tượng vi
phạm tài nguyên rừng
Toàn
thôn
Mùa hè
Mùa hè
Khi đi tuần
tra
Không cố
định
Không cố
định
Nam
Nam
Xử lý vi phạm
x
x
Nguồn: Tổng hợp kết quả thảo luận nhóm (2019)
Nữ/Nam: Nữ tham gia nhiều hơn Nam Nam/Nữ: Nam tham gia nhiều hơn Nữ
Nam + nữ: Cả Nam và Nữ tham gia ngang nhau
thường ít được tham gia vào các hoạt động
trong thôn, họ luôn cho rằng việc xã hội,
việc cộng đồng họp hành là việc của đàn
ông, cũng giống như việc bảo vệ rừng là
việc của đàn ông, việc nội trợ, chăm sóc gia
đình, con cái là việc của phụ nữ. Đối với vai
trò lãnh đạo cộng đồng, vị trí của người dân
khi tham gia trong ban quản rừng cộng đồng
cho thấy vị trí của giới trong các hoạt động
liên quan đến quản lý bảo vệ rừng cộng
đồng. Cụ thể ở Bảng 2.
3.2.3. Vị trí của nam và nữ trong ban quản
lý rừng cộng đồng
Vai trò cộng đồng của giới bao gồm
vai trò tham gia cộng đồng và lãnh đạo cộng
đồng. Đối với vai trò tham gia cộng đồng,
cả nam và nữ đều tham gia các hoạt động
họp thôn để xây dựng quy ước hay lập kế
hoạch quản lý bảo vệ rừng. Tuy nhiên,
người chồng vẫn tham gia thường xuyên
hơn, người vợ chỉ tham gia khi chồng bận
hoặc không có ở nhà. Do đó, người phụ nữ
Bảng 2. Vị trí của nam và nữ tham gia trong ban quản lí bảo vệ rừng cộng đồng
Xã Hương Lộc
Xã Thượng Quảng
Chức vụ
Thành phần tham gia
Thành phần tham gia
Nam
Nữ
Nam
Nữ
Trưởng ban
Phó trưởng ban
Thủ quỹ
Tổ trưởng
Thành viên
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
Nguồn: Tổng hợp từ phiếu điều tra điều tra (2019)
quản lý rừng cộng đồng cũng là nam giới,
nữ giới chỉ là thành viên với số lượng tương
đối ít chỉ có từ 2 – 3 người. Theo quan niệm
Có thể thấy rằng, các thành viên
trong ban quản lý rừng cộng đồng chủ yếu
là nam giới, các vị trí quan trọng trong ban
1617
HUAF JOURNAL OF AGRICULTURAL SCIENCE & TECHNOLOGY
ISSN 2588-1256
Vol. 4(1)-2020:1613-1624
phụ nữ chân yếu tay mềm, ít có tiếng nói
trong cộng đồng nên khi bầu chọn các chức
vụ trong ban quản lý rừng cộng đồng thì phụ
nữ hầu như không được chọn mà đa phần là
nam giới đảm nhận.
vào các hoạt động QLBV và phát triển rừng
nhiều hơn nữ giới.
Cụ thể:
- Đối với hoạt động xây dựng quy
ước bảo vệ rừng: mức độ tham gia hoạt
động giữa nam giới và nữ giới trong các gia
đình ở cả 2 nhóm dân tộc là khác nhau. Sự
tham gia của nam giới nhiều hơn nữ giới. Tỉ
lệ nam giới tham gia hoạt đồng này là trên
50%, nhưng nữ giới chỉ dưới 20%.
3.3. Mức độ tham gia của giới trong công
tác quản lý bảo vệ và phát triển RCĐ
Kết quả ở Biểu đồ 2 cho thấy, mức độ
tham gia của nữ giới và nam giới là hoàn
toàn khác nhau, nam giới thường tham gia
Xã Hương Lộc
Xã Thượng Quảng
(%)
(%)
(%)
(%)
(%)
(%)
1
2
3
4
1618
Ngô Thị Phương Anh và cs.
TẠP CHÍ KHOA HỌC & CÔNG NGHỆ NÔNG NGHIỆP
ISSN 2588-1256
Tập 4(1)-2020:1613-1624
Nguồn: Tổng hợp từ phiếu điều tra (2019)
Biểu đồ 2. Mức độ tham gia các hoạt động các hoạt động QLBVR theo giới
Mức 1: Không tham gia
Mức 2: Ít Tham gia
Mức 3: Tham gia vừa phải
Mức 4: Tham gia nhiều
lớn, nam giới là người luôn có mức độ tham
gia nhiều hơn nữ giới. Chính điều này đã
làm tăng khoảng cách giữa nữ giới với các
hoạt động QLBV&PT rừng cộng đồng nên
mức độ tham gia của họ là rất thấp.
Đối với các hoạt động phát triển rừng
cộng đồng: phần lớn nam giới tham gia với
mức độ trên 60%, nữ giới chỉ dưới 20%.
Theo phỏng vấn sâu, nữ giới ít tham gia là
do họ phải làm nhiều công việc khác nhau:
việc nhà, chăm lo cho gia đình con cái, tham
gia vào việc sản xuất kiếm thêm thu nhập
nên mức độ tham gia của họ trong công tác
QLBV&PT rừng cộng đồng rất hạn chế.
3.4. Các yếu tố ảnh hưởng đến sự khác
biệt về giới trong quản lý, sử dụng và
phát triển RCĐ
Sự khác biệt giới trong quản lý, sử
dụng và phát triển rừng cộng đồng luôn chịu
ảnh hưởng của nhiều yếu tố. Trong phạm vi
nghiên cứu, đề tài khảo sát ý kiến các bên
liên quan và xác định 2 nhân tố ảnh hưởng
nhiều nhất đến sự khác biệt này chính là
định kiến giới và địa vị xã hội.
Hoạt động sử dụng tài nguyên rừng
cộng đồng: mức độ tham gia trong hoạt động
này đều rất thấp đối với cả hai giới, tỷ lệ nam
giới và nữ giới tham gia dưới 20%. Riêng
nhóm dân tộc Cơ tu ở xã Thượng Quảng, mức
độ tham gia của nam giới nổi trội hơn chiếm
khoảng 40%.
3.4.1. Định kiến giới ảnh hưởng đến sự khác
biệt giới trong quản lý, sử dụng và phát
triển RCĐ
Từ các kết quả nghiên cứu ở trên,
chúng ta dễ nhận thấy rằng trong các hoạt
động động QLBV&PT rừng cộng đồng mức
độ tham gia của giới có sự chênh lệch rất
Định kiến giới: là nhận thức, thái độ
và đánh giá thiên lệch, tiêu cực về đặc điểm,
1619
HUAF JOURNAL OF AGRICULTURAL SCIENCE & TECHNOLOGY
ISSN 2588-1256
Vol. 4(1)-2020:1613-1624
vị trí, vai trò và năng lực của nam hoặc nữ
(Khoản 4, Điều 5, Luật Bình đẳng giới).
Vậy trong bối cảnh nhóm dân tộc Kinh và
Cơ tu tại huyện Nam Đông thì những định
kiến nào đã ảnh hưởng đến sự khác biệt giới
trong quản lý, sử dụng và phát triển rừng
cộng đồng? Kết quả cho dưới Biểu đồ 3.
(%)
(%)
Biểu đồ 3. Định kiến giới ảnh hưởng đến sự khác biệt giới trong quản lý, sử dụng và phát triển RCĐ
ĐK1: Chỉ có phụ nữ mới làm công việc nội trợ, may vá, chăm sóc sức khỏe trong gia đình
ĐK2: Chỉ nam giới mới làm các công việc tuần tra bảo vệ rừng cộng đồng.
ĐK3: Chỉ nữ giới mới làm các công việc gieo ươm cây bản địa, chăm sóc vườn ươm, trồng phục hồi rừng cộng đồng.
ĐK4: Chỉ nam giới mới làm các công việc vệ sinh rừng, phát luỗng dây leo bụi rậm.
ĐK5: Chỉ nam giới mới cần tham gia các cuộc họp tập huấn về QLBV rừng cộng đồng.
ĐK6: Chỉ nữ giới mới cần tham gia các cuộc họp, tập huấn về gieo ươm cây bản địa, chăm sóc cây con tại vườn
ươm, trồng phục hồi rừng cộng đồng.
ĐK7: Chỉ nam giới mới đảm đương tốt vai trò lãnh đạo cộng đồng tham gia các hoạt động liên quan đến QLBV rừng
cộng đồng.
1620
Ngô Thị Phương Anh và cs.
TẠP CHÍ KHOA HỌC & CÔNG NGHỆ NÔNG NGHIỆP
ISSN 2588-1256
Tập 4(1)-2020:1613-1624
Qua Biểu đồ 3, cho kết quả:
đồng ý với tỷ lệ 50 – 57% tại xã Hương Lộc
và xã Thượng Quảng.
- Người dân ở xã Hương Lộc (nhóm
dân tộc Kinh) và xã Thượng Quảng (nhóm
dân tộc Cơ tu) đồng ý với quan điểm “chỉ
có phụ nữ mới làm các công việc nội trợ,
may vá, chăm sóc sức khỏe trong gia đình”
(với tỷ lệ ý kiến đồng ý: 60 – 80%).- Đa số
người dân cả 2 nhóm dân tộc đồng ý với
quan điểm “Chỉ nam giới mới làm các công
việc tuần tra bảo vệ rừng cộng đồng” (ĐK2)
(với tỷ lệ 73% ý kiến đồng ý).
Có thể thấy rằng, người dân ở cả 2 xã đại
diện cho 2 nhóm dân tộc Kinh và Cơ tu đều
coi việc phụ nữ đảm đương công việc nội
trợ, chăm sóc con cái là nhiệm vụ và thiên
chức của người phụ nữ. Việc tuần tra, quản
lý, chăm sóc rừng là việc của nam giới, công
việc này khá nặng nhọc do khoảng cách từ
nhà đến rừng cộng đồng tương đối xa (1,5
giờ đi bộ), đôi khi ở lại qua đêm nên rất ít
khi phụ nữ tham gia. Việc tham gia vào các
công việc (phát luỗng dây leo, bụi rậm, gieo
ươm, trồng rừng) thì cả nam và nữ đều tham
gia, song nam giới thường tham gia nhiều
hơn nữ giới. Việc tham gia các buổi họp hay
tập huấn thì người dân đều cho rằng cả nam
và nữ đều có thể tham gia không phân biệt
về nội dung tuần tra rừng hay hướng dẫn kỹ
thuật gieo ươm cây bản địa. Tuy nhiên, thực
tế cho thấy các cuộc hội họp trong thôn, phụ
nữ thường ít khi tham gia vì họ cho rằng
việc xã hội, họp hành là của đàn ông. Ngoài
ra, người dân cũng quan niệm chỉ có nam
giới mới đảm đương tốt vai trò lãnh đạo
cộng đồng tham gia các hoạt động liên quan
đến quản lý bảo vệ và phát triển rừng cộng
đồng, nam giới tham gia các hoạt động xã
hội nên có nhiều kinh nghiệm và kiến thức.
Chính định kiến này càng làm phụ nữ ít có
cơ hội để tham gia vào các hoạt động lãnh
đạo cộng đồng.
- Nhiều người dân ở 2 nhóm dân tộc
đều không đồng ý với quan điểm “Chỉ nữ
giới mới làm các công việc gieo ươm cây
bản địa, chăm sóc vườn ươm, trồng phục
hồi rừng cộng đồng” (ĐK3), tỷ lệ không
đồng ý chiếm từ 40 – 60%, và đồng ý
khoảng 30%.
- Với quan điểm (ĐK4) chỉ nam giới
mới làm các công việc vệ sinh rừng, phát
luỗng dây leo bụi rậm thì nhóm người Kinh
có tỷ lệ người dân không đồng tình với quan
điểm ĐK4 khá cao (chiếm 53,33%). Trong
khi đó, người Cơ tu cho rằng việc này là do
nam giới làm (chiếm 57,69%).
- Với quan điểm (ĐK5) chỉ nam giới
mới cần tham gia các cuộc họp, tập huấn về
QLBV rừng cộng đồng thì người dân cả 2
xã đều không đồng tình với quan điểm này
(chiếm trên 70%).
Với quan điểm (ĐK6) chỉ nữ giới
mới cần tham gia các cuộc họp, tập huấn về
gieo ươm cây bản địa, chăm sóc cây con tại
vườn ươm, trồng phục hồi rừng cộng đồng
thì phần lớn người dân cả 2 xã đều không
đồng ý với tỷ lệ (chiếm từ 38 – 66%), riêng
xã Thượng Quảng một bộ phận người dân
vẫn đồng tình với quan điểm (chiếm tỷ lệ
27%).
Tóm lại, những định kiến về giới luôn
là rào cản lớn hạn chế nữ giới tham gia vào
các hoạt động liên quan đến quản lý, bảo vệ
và phát triển rừng cộng đồng tại địa phương.
3.4.2. Địa vị xã hội ảnh hưởng đến
sự khác biệt giới trong quản lý, sử
dụng và phát triển RCĐ
Đề tài đặt ra nghi vấn, liệu quyền lực
và địa vị xã hội có lấn át hay ảnh hưởng đến
-Với quan điểm (ĐK7) chỉ nam giới
mới đảm đương tốt vai trò lãnh đạo cộng
đồng tham gia các hoạt động liên quan đến
QLBV rừng cộng đồng thì cả 2 xã đều
1621
HUAF JOURNAL OF AGRICULTURAL SCIENCE & TECHNOLOGY
ISSN 2588-1256
Vol. 4(1)-2020:1613-1624
sự khác biệt giới trong hoạt động
QLBV&PT rừng cộng đồng hay không? Lý
giải cho vấn đề này, đề tài có các số liệu
điều tra trong Biểu đồ 4.
Tổng hợp từ phiếu điều tra (2019)
Biểu đồ 4. Địa vị xã hội ảnh hưởng đến sự khác biệt giới trong quản lý, sử dụng và phát triển
rừng cộng đồng tại xã Hương Lộc và xã Thượng Quảng
ĐV1: Những vị trí quản lý, lãnh đạo cộng đồng thường là nam giới
ĐV2: Những người có chức trách trong cộng đồng thường đảm nhiệm vị trí quan trọng trong
BQLRCĐ
ĐV3: Chỉ những người có vị trí quan trọng trong BQLRCĐ mới có quyền đưa ra quyết định về
các hoạt động liên quan đến QLBV &PTRCĐ.
Qua Biểu đồ 4 cho kết quả:
đề cao vị trí của nam giới trong xã hội, nữ
giới thường ít đảm nhận các vị trí quan trọng
trong cộng đồng (với 62,1% ý kiến đồng ý
và 26,9% ý kiến không đồng ý với quan
điểm những vị trí quản lý, lãnh đạo cộng
đồng thường là nam giới.
Với quan điểm (ĐV1): Từ kết quả
biểu đồ cho thấy người Kinh ở xã Hương
Lộc có thể tiếp cận tốt hơn về vấn đề bình
đẳng giới nên quan niệm của họ về vai trò
của giới phần nào đề cao vị trí của người
phụ nữ trong xã hội hơn trước đây (với
Với quan điểm (ĐV2) những người
có chức trách trong cộng đồng thường đảm
nhiệm vị trí quan trọng trong ban quản lý
rừng cộng đồng thì kết quả phỏng vấn ý kiến
người dân tại hai xã hoàn toàn khác nhau.
46,7% ý kiến đồng ý và 43,3% ý kiến không
đồng ý với quan điểm những vị trí quản lý,
lãnh đạo cộng đồng thường là nam giới).
Người Cơ tu ở xã Thượng Quảng vẫn luôn
1622
Ngô Thị Phương Anh và cs.
TẠP CHÍ KHOA HỌC & CÔNG NGHỆ NÔNG NGHIỆP
ISSN 2588-1256
Tập 4(1)-2020:1613-1624
Tại xã Hương Lộc 80% người dân không
đồng tình với quan điểm này. Theo các
thành viên tham gia trong tổ QLBVR, các
vị trí trong BQL rừng cộng đồng do cộng
đồng bầu ra, khi đưa ra quyết định liên quan
đến QLBV&PT rừng đều thông qua ý kiến
của các thành viên tham gia sau đó lựa chọn
ý kiến được tán thành đa số. Tại xã hượng
Quảng, người dân lại đồng tình với quan
điểm những người có chức trách trong cộng
đồng thường giữ vị trí trogn BQL rừng cộng
đồng với tỷ lệ 76,9%.
- Nam giới ở cả hai cộng đồng người
Kinh và Cơ tu đều có vai trò quan trọng và
tham gia vào tất cả các hoạt động liên quan
đến quản lý bảo vệ và phát triển rừng cộng
đồng: xây dựng quy ước, lập kế hoạch, tuần
tra, chăm sóc vệ sinh rừng, gieo ươm, trồng
rừng ở mức độ cao; trong lúc nữ giới ở cả 2
nhóm dân tộc đều có tham gia vào các hoạt
động đó nhưng ở mức độ thấp. Nam giới có
quyền ra quyết định và tham gia vào hoạt
động lãnh đạo cộng đồng (ban quản lý rừng
cộng đồng) trong khi nữ giới hiếm có cơ hội
tham gia.
Với quan điểm (ĐV3) chỉ những
người có vị trí quan trọng trong BQL rừng
cộng đồng mới có quyền đưa ra quyết định
về các hoạt động liên quan đến QLBV&PT
rừng cộng đồng thì đa số người dân xã
Hương Lộc hoàn toàn không đồng ý với ý
kiến này (chiếm 63,3%), người dân cho
rằng tất các các quyết định liên quan đến
hoạt động QLBV&PT rừng phải thảo luận
trước cộng đồng và lựa chọn ý kiến được tán
thành nhiều nhất. Riêng xã Thượng Quảng
tỷ lệ người dân đồng tình và không đồng
tình với quan điểm ĐV3 gần tương đương
nhau, có thể thấy rằng, nhóm dân tộc Cơ tu
ở xã Thượng Quảng vẫn còn chưa thể hiện
được quan điểm của cá nhân trong cộng
đồng. Nhìn chung, theo quan sát và số liệu
điều tra tại 2 xã nghiên cứu, nhân tố địa vị
xã hội có thể xem là nhân tố ảnh hưởng đến
sự khác biệt giới trong QLBV&PT rừng
cộng đồng ở xã Thượng Quảng. Tuy nhiên
tại xã Hương Lộc nhân tố này không quyết
định nhiều đến sự khác biệt giới trong các
hoạt động trên.
- Ở 2 điểm nghiên cứu này hiện nay
vẫn tồn tại quan điểm về định kiến giới và
địa vị xã hội trong các hoạt động xã hội,
chính điều này đã tạo ra sự phân biệt giới
trong hoạt động quản lý bảo vệ và phát triển
rừng ở địa phương. Tuy nhiên, quan điểm
về địa vị xã hội có ảnh hưởng đến vai
trò/mức độ tham gia của giới trong
QLBV&PT rừng cộng đồng ở nhóm người
Cơ tu thể hiện rõ nét hơn ở nhóm người
Kinh.
TÀI LIỆU THAM KHẢO
Báo điện tử Đảng Cộng sản Việt Nam (18/6/
2014). Vấn đề lồng ghép giới trong việc
quản lý và bảo vệ rừng tại Hòa Bình. Khai
thác từ
đề
lồng ghép giới trong quản lý và bảo vệ rừng
Bùi Thị An và Nguyễn Thị Nghĩa. (2009). Tài
liệu tập huấn Phương pháp phân tích giới và
kế hoạch hành động giới, Dự án phát triển
bền vững lâm sản ngoài gỗ, Bộ Nông nghiệp
và phát triển nông thôn.
Lê Thị Diên và Võ Đình Tuyên. (2011). Nghiên
cứu vai trò của giới trong quản lý và phục
hồi rừng cộng đồng tại xã Thượng Quảng,
huyện Nam Đông, tỉnh Thừa Thiên Huế. Tạp
chí Khoa học Lâm Nghiệp, 3, Viện Khoa học
Lâm nghiệp Việt Nam.
4. KẾT LUẬN
Từ kết quả nghiên cứu, đề tài rút ra
một số kết luận:
- Ở cả hai cộng đồng người và người
Cơ tu đều có sự phân biệt giới tương đối rõ
trong tất cả các hoạt động QLBV&PT rừng
cộng đồng.
Hạt Kiểm lâm huyện Nam Đông. (2017). Báo
cáo kết quả thực hiện công tác giao rừng,
cho thuê rừng theo nghị quyết của Hội đồng
nhân dân Huyện. Thừa Thiên Huế.
1623
HUAF JOURNAL OF AGRICULTURAL SCIENCE & TECHNOLOGY
ISSN 2588-1256
Vol. 4(1)-2020:1613-1624
Nguyễn Hữu Minh, Trần Thị Thanh Hải và
Nguyễn Đức Tố Lưu. (2015). Báo cáo kỹ
thuật: Vai trò của phụ nữ trong sử dụng và
quản lý tài nguyên rừng tại khu bảo tồn thiên
nhiên Xuân Nha, tỉnh Sơn La. Hà Nội.
1624
Ngô Thị Phương Anh và cs.
12 trang
20/04/2022
2480
Bạn đang xem tài liệu "Vai trò của giới trong quản lý bảo vệ và phát triển rừng cộng đồng của huyện Nam Đông, Thừa Thiên Huế", để tải tài liệu gốc về máy hãy click vào nút Download ở trên
File đính kèm:
- vai_tro_cua_gioi_trong_quan_ly_bao_ve_va_phat_trien_rung_con.pdf
