Tập tục truyền thống về làm nhà ở của người Dao Tuyên Quang
No.20_Mar 2021|p.101-106
TẠP CHÍ KHOA HỌC ĐẠI HỌC TÂN TRÀO
ISSN: 2354 - 1431
TRADITIONAL CUSTOMS OF BUILDING THE DAO'S HOUSE
IN TUYEN QUANG PROVINCE
Tran Minh Tu1,*
1 Tan Trao University, Viet Nam
Article info
Abstract
In the family of Vietnamese ethnic minorities groups, “Dao” is an ethnic minority
having unique cultural tradition, in which the housing culture is a fundamental
issue in tangible culture of Dao people in general and Tuyen Quang in particular.
Dao people in Tuyen Quang consists of 9 branches. According to traditional
housing, there are 3 types of houses: land-made house, stilt house and half-stilt
house, half land made house which are built on selected directions, the layout and
the display of furniture in the house based on their customs and beliefs. Along with
the unique new house entrance ceremony, Dao people in Tuyen Quang have
preserved many traditional cultural elements and enriched the cultural identity of
the Vietnamese nation.
Recieved:
8/11/2020
Accepted:
22/02/2021
Keywords:
House, Dao people,
Tuyen Quang.
No.20_Mar 2021|p.101-106
TẠP CHÍ KHOA HỌC ĐẠI HỌC TÂN TRÀO
ISSN: 2354 - 1431
TẬP TỤC TRUYỀN THỐNG VỀ LÀM NHÀ
Ở CỦA NGƯỜI DAO TUYÊN QUANG
Trần Minh Tú1,*
1 Trường Đại học Tân Trào
Tóm tắt:
Thông tin tác giả
Trong đại gia đình các dân tộc Việt Nam, dân tộc Dao là một dân tộc có truyền
thống văn hoá rất đậm nét, trong đó văn hóa nhà ở là một vấn đề cơ bản trong
văn hóa vật thể của dân tộc Dao nói chung và ở Tuyên Quang nói riêng. Người
Dao ở Tuyên Quang bao gồm 9 ngành Dao, về nhà ở truyền thống có 3 kiểu nhà
là nhà đất, nhà sàn và nhà nửa sàn, nửa đất, làm nhà theo hướng được chọn, cách
bố trí và trưng bày đồ vật trong nhà theo tập quán, tín ngưỡng của họ. Cùng với
nghi thức vào nhà mới độc đáo, người Dao ở Tuyên Quang đã bảo lưu được
nhiều yếu tố văn hóa truyền thống và làm phong phú thêm bản sắc văn hóa của
dân tộc Việt Nam.
Ngày nhận bài:
8/11/2020
Ngày duyệt đăng:
22/02/2021
Từ khóa:
Nhà ở, người Dao, Tuyên
Quang:
1. Mở đầu
“Việt Nam với 54 dân tộc, dân tộc nào cũng có
quá khứ lịch sử lâu đời và một nền văn hóa cổ
truyền giàu bản sắc dân tộc” [7, 11]. Trong nền văn
hóa đa dạng và phong phú của các dân tộc Việt
Nam thì kiến trúc dân gian – nhà ở là đối tượng
nghiên cứu chiếm một vị trí quan trọng đặc biệt và
đáng quan tâm nhất.
dân tộc Dao ở Tuyên Quang liên quan đến văn hóa
nhà ở. Nói về nhà ở truyền thống người Dao ở
Tuyên Quang có 3 kiểu nhà là nhà đất, nhà sàn và
nhà nửa sàn, nửa đất. “Nhà nửa sàn nửa đất của
người Dao là một điển hình, dạng này nhà chia hai
phần theo chiều dọc: nửa nhà phía sau là nền đất,
nửa nhà phía trước là sàn” [8, 335]. Các ngành
Dao Quần Trắng, Thanh Y, Áo Dài ở nhà sàn. Các
ngành Dao Đỏ, Dao Tiền, Quần Chẹt, Coóc Mùn,
Coóc Ngáng, Ô Gang ở nhà nền đất. Còn kiểu nhà
nửa sàn, nửa đất, xuất hiện là do địa hình khu vực
dựng nhà, việc san lấp nền nhà gặp nhiều khó khăn,
tốn nhiều công sức và xuất phát từ tập quán du
canh, dư cư của đồng bào nên mới có kiểu nhà này.
Trong số các dân tộc dùng ngữ hệ Mông - Dao
ở Tuyên Quang, thì dân tộc Dao có số dân đông
hơn (chiếm 11% dân số toàn tỉnh) và có bản sắc
văn hoá rất độc đáo, đến nay còn bảo lưu được
nhiều yếu tố văn hoá truyền thống. “Người Dao cư
trú xen gép với nhiều dân tộ từ biên giới Việt –
Trung, Việt – Lào cho tới một số tỉnh trung du và
ven biển” [7, 369]. Người Dao ở Tuyên Quang bao
gồm 9 ngành Dao. Trong đại gia đình các dân tộc
Việt Nam, dân tộc Dao là một dân tộc có truyền
thống văn hoá rất đậm nét, trong khuôn khổ bài báo
khoa học, chúng ta chỉ tập trung tìm hiểu những
vấn đề cơ bản về văn hóa truyền thống vật thể của
Nhà ở truyền thống của đồng bào Dao thường
nhỏ hẹp. Trong ngôi nhà truyền thống được ngăn
theo chiều dọc của ngôi nhà, gian giữa được để
trống để đặt bàn thờ, nửa nhà phía sau được ngăn
tạo thành buồng ngủ riêng cho vợ chồng, con cái
T.M.Tu/ No.20_Mar 2021|p.101-106
kề hoặc nhìn về phía có mồ mả, vì theo đồng bào
của chủ nhà, còn nửa nhà phía trước bao giờ cũng
đặt hai bếp lửa. Một bếp dành cho chủ nhà tiếp
khách, ngồi uống nước hoặc nghỉ ngơi, còn một bếp
là nơi nấu ăn phục vụ cho việc ăn uống hàng ngày.
Việc đặt bếp trong nhà có tác dụng làm ấm ngôi
nhà vào những ngày giá rét, vì đồng bào thường cư
trú ở những ngọn núi cao, nhiệt độ thường thấp.
Trong quá trình điều tra, khảo sát cho thấy tàn dư
còn lại của ngôi nhà truyền thống còn tồn tại ở thôn
Khuân Đào, Xã Trung Yên, huyện Sơn Dương như
nhà của ông Bàn Văn Tiến, ông Triệu Đức Thanh*
và một số ngôi nhà khác nữa trong thôn. Hiện nay,
ngôi nhà truyền thống như đã nói ở trên trong quá
trình tồn tại và phát triển đã mất dần đi để nhường
chỗ cho ngôi nhà đã được cải tiến đôi chỗ phù hợp
với đời sống hiện tại là điều dễ hiểu. Nhưng những
phong tục tập quán trong quá trình làm nhà ở từ xưa
cho đến nay thì vẫn còn tồn tại và được bà con lưu
giữ, thực hành.
như vậy sẽ ảnh hưởng tới sức khỏe của con cháu và
làm ăn không phát đạt. Nếu cửa chính về hướng
chính tây thì mọi sự may mắn và hạnh phúc trong
ngôi nhà chỉ diễn ra như ánh sáng ngắn ngủi lúc
chiều tà.
Theo đồng bào, hướng nhà tốt nhất là nơi nhìn
thấy nhiều đồi núi nhấp nhô nghiêng thấp dần về
phía nhà, hoặc có các dải núi đồi thoai thoải võng
dần xuống như để đưa của cải vào nhà. Đồng bào
Dao cho rằng vị trí, khoảng cách từ nhà đến ruộng,
nương càng gần, càng thuận lợi cho việc đưa phân
chuồng vào ruộng càng tốt.
Sau khi đã khảo sát về hướng nhà và vị trí của
chỗ đất định dùng vào việc dựng nhà, người ta tiến
hành thử xem chỗ đất ấy có cho phép con người
sinh sống hay không. Đây là bước có ý nghĩa quyết
định vì có liên quan đến quan niệm và tín ngưỡng
của đồng bào Dao ở Tuyên Quang. Cách thử phổ
biến nhất là người ta khoanh một chỗ đất đường
kính khoảng 20cm (bằng miệng cái bát tô to) làm
sạch, nén chặt rồi để trên đó những hạt gạo nếp chỉ
bóc phần vỏ trấu, đặt thành 3 hàng đại diện cho tổ
tiên hàng trên cùng, mọi người trong gia đình hàng
thứ 2 và hàng thứ 3 đại diện cho tài sản, gia súc, gia
cầm (nhưng với người Dao Quần Trắng họ đặt
thành 3 nhúm gạo nếp chứ không phải là hạt gạo),
sau đó lấy bát úp kín, sáng hôm sau kiểm tra thấy
gạo vẫn được để nguyên theo hàng lối đã xếp,
không có kiến tha, không có con vật nào đến ăn là
điềm tốt cho phép dựng nhà và sống được ở chỗ đó.
Nhưng đến hôm thử đất gia đình phải chú ý xem
mộng và đoán mộng. Nếu nằm mơ thấy người vác
cuốc xẻng, cây to đổ chắn ngang đường, nhện sa
xuống người hoặc thấy hổ, báo nằm ở chỗ đất thử
thì phải bỏ chỗ đất đó mặc dù gạo đặt trong chỗ úp
bát vẫn nguyên vẹn. Việc làm nghi lễ chọn đất là
bắt buộc, nếu không làm mà chỉ chọn hướng rồi
dựng nhà thì người sống trong ngôi nhà đó cũng
chẳng yên tâm nếu không may xảy ra rủi ro, bệnh
tật hoặc làm ăn không phát đạt, người Dao đều cho
là chỗ ở không tốt.
2. Nội dung nghiên cứu
2.1. Bước đầu tiên trong quá trình làm nhà là
chọn đất và hướng nhà
“Tạo dựng nơi ăn chốn ở bao giờ cũng là nhu
cầu quan trọng nhất trong đời sống xã hội” [7, 14].
Cũng như nhiều dân tộc ở nước ta, đối với dân tộc
Dao, nhà ở là vấn đề quan trọng trong cả đời sống
vật chất và tinh thần. Đồng bào Dao ở Tuyên
Quang cho rằng hướng nhà là một trong những yếu
tố tác động đến đời sống tâm lí của các thành viên
trong gia đình. Đối với đồng bào các ngành Dao
Tuyên Quang, việc làm nhà theo hướng nào phụ
thuộc vào niên mệnh sinh của chủ nhà (hệ Can
Chi). Chủ nhà là người đàn ông, là chồng, là cha
của các con trong gia đình, việc xem hướng nhà
phải mời thầy cúng hoặc người già xem cho. Ở địa
thế không được theo hướng đã xem, nhưng nếu vị
trí làm nhà cùng với một số nhà lân cận thì cùng
quay ra hướng đó. Một nguyên tắc bất di bất dịch là
nhà phải tựa vào núi, mặt hướng ra đường, không
được quay mặt vào núi. Về hướng nhà, đồng bào
Dao Tuyên Quang có một số điều tránh như sau:
“Trong quan niệm của người Dao, hướng nhà
rất quan trọng, họ coi hướng nhà là mạch máu của
ngôi nhà” [3,91]. Hướng mở cửa chính không cận
Trường hợp dựng nhà trên nền cũ thì không
phải trải qua các bước chọn đất, chọn hướng nhà và
thử đất, mà chỉ cần đào và san lại nền cho phù hợp
với yêu cầu và quy mô, cấu trúc của ngôi nhà mới.
* Khảo sát tại thôn Khuôn Đào, xã Trung Yên,
huyện Sơn Dương, tỉnh Tuyên Quang
T.M.Tu/ No.20_Mar 2021|p.101-106
Ngọ, tháng Dần, tháng Ngọ), đồng bào cho rằng đó
2.2. Việc san lấp nền nhà và chuẩn bị nguyên
vật liệu làm nhà, dựng nhà
là những tháng chỉ dựng nhà cho người chết như
tảo mộ, cúng tiền vàng để tổ tiên sửa nhà nên không
dựng nhà cho người sống. Việc chọn ngày vào nhà
mới đối với đồng bào Dao Tuyên Quang rất cẩn
thận, phải nhờ thầy xem sách để dựng vào ngày
nào, vì theo đồng bào có ngày xấu, nếu dựng nhà
vào ngày đó thì nhà dựng lên sẽ không có người ở,
chỉ có cỏ mọc ở trong nhà.
Sau khi đã làm các bước chọn hướng nhà, chọn
đất và thử đất, nếu các việc đó diễn ra đều tốt đẹp
thì người Dao mới tiến hành san lấp nền nhà. Trong
thời gian san lấp nền nhà cần phải chú ý xem mộng
lúc ngủ, nếu nhiều đêm những người trong gia đình,
nhất là chủ nhà nằm mơ thấy những điều không tốt
đẹp thì cần nhờ thầy cúng xử lí bằng cách đoàn
mộng, xem lại mệnh số của chủ nhà và các con
cháu trong gia đình, hoặc xem bói thấy có điều gì
đe dọa đến tính mạng của người và của trong gia
đình thì việc san lấp nền nhà phải dừng lại, thậm
chí nếu nguy hiểm thì phải đi tìm đất làm nhà ở nơi
khác. Nhưng trong thực tế thì việc này rất ít xảy ra
vì miếng đất đã được lựa chọn rất kĩ để làm nhà.
Một vấn đề nữa cũng hết sức quan trọng trong
việc chọn tháng, năm, ngày giờ vào nhà mới là phải
dựa vào tiềm lực kinh tế, sức người trong gia đình
và khả năng giúp đỡ của cộng đồng trong làng,
cũng như anh em họ hàng xa gần đến giúp để dựng
nhà trước đó vài hôm sao cho đến ngày vào nhà
mới cũng lợp được nóc nhà.
Trước khi chọn đất làm nhà, người Dao Tuyên
Quang đã chuẩn bị sẵn nguyên vật liệu cần thiết
như gỗ, tre, nứa… Việc tìm kiếm các nguyện vật
liệu cũng phải tuân thủ những quy định:
2.3. Nghi thức vào nhà mới
Trong ngày vào nhà mới tức là ngày cho phép
lợp nóc nhà (đặt cây nóc nhà) có một nghi lễ quan
trọng không thể thiếu và phải thực hiện xong trước
giờ vào nhà mới đó là lễ cúng xin ngày đã chọn vào
nhà mới. Lễ cúng này xuất phát từ quan niệm của
đồng bào Dao cho rằng: ngày, giờ, tháng năm vào
nhà mới được thầy cúng lựa chọn rất cẩn thận,
nhưng qua nhiều thế hệ có thể con cháu quên và sai
phạm vào điều gì đó mà con cháu và thầy cúng
không không nhớ đến. Nếu ngày vào nhà mới trùng
với một trong những ngày xấu sẽ được tổ tiên và
các thần thánh đỡ bớt để thay vào đó là ngày tốt
lành. Chẳng hạn như ngày chết của các cụ, ngày
sửa mộ của ông bà, ngày kiêng của dòng họ.
Khi tre, gỗ, nứa còn nhiều, người Dao chỉ chọn
những cây gỗ tốt để làm nhà, kiêng lấy những cây
gẫy ngọn, cây bị sét đánh, những cây đã đổ, hoặc
những cây có nhiều dây leo. Đồng bào Dao Tuyên
Quang cho rằng những cây này đã được thần ma sử
dụng, hoặc làm hỏng nếu đem về dựng nhà sẽ đem
lại tai họa đau ốm cho con cháu trong gia đình.
Khi chặt cây làm nhà đối với những cây dùng
làm các bộ phận của khung nhà như cột, kèo, xà
nhà… thì phải chặt vào cuối mùa thu vào những
ngày đầu tháng hoặc cuối tháng âm lịch, tránh chặt
cây vào những ngày có nhiều ánh trăng sáng.
Người Dao Tuyên Quang cho rằng chặt cây vào
thời gian ấy sẽ tránh được mọt, gỗ không bị nẻ, dễ
khô và dùng được lâu năm hơn. Đồng bào còn cho
rằng ngày đi chặt cây làm nhà phải được chọn kĩ,
trong bữa cơm mời anh em đến giúp nhất thiết phải
làm lễ khấn báo tổ tiên để tổ tiên phù hộ và giúp đỡ.
Lễ cúng này được tiến hành cúng ở ngoài hiên
nhà với các lễ vật như sau: Một thủ lợn đã làm
sạch, luộc qua nước sôi, bốn chén rót rượu mời ma,
hai bát cơm hoặc xôi nếp, một chén nước, tiền giấy
âm phủ (tiền giấy âm phủ do đồng bào tự làm
không phải là tiền giấy âm phủ bán ở chợ). Thầy
cúng đốt 3 nén hương, thầy cúng cùng chủ nhà cầu
cúng tổ tiên và các vị thần thánh của người Dao
trong đó có Ngọc Hoàng thượng đế về dự lễ, để cầu
mong các thần thánh phù hộ, giải tỏa tất cả những
bất hạnh hoặc thiếu sót mà con cháu có thể mắc
phải trong việc chọn lấy ngày, giờ, tháng, năm này
để vào nhà mới. Việc đặt cây nóc nhà phải là người
đàn ông là chủ nhà làm.
Nhà chỉ được phép dựng khi đã chọn ngày, giờ,
tháng năm vào nhà mới. Ngày dựng nhà phụ
thường thuộc vào tuổi của chủ nhà, nhưng đối với
người Dao Tuyên Quang việc dựng nhà cũng có
điều kiêng như: Không trùng với ngày mất của ông
bà, cha mẹ, không trùng với ngày sấm đầu năm…
Đồng bào còn kiêng không dựng nhà vào tháng 3
và tháng 6 âm lịch (dòng họ Bàn của người Dao
Coóc Mùn) lại kiêng làm nhà vào năm Dần, năm
Nghi thức tiếp theo của lễ vào nhà mới của
người Dao ở Tuyên Quang là đốt lửa. Người Dao
T.M.Tu/ No.20_Mar 2021|p.101-106
cho rằng bếp lửa là nơi duy trì và thể hiện cuộc
một chai nước đặt lên bàn cúng, thầy cúng hành lễ
thông báo và cầu mong tổ tiên giữ nhà, giữ của, sử
dụng chai nước này đuổi thần lửa, không cho thần
lửa vào nhà ăn cắp lửa. Việc dùng chai nước để
phòng lửa cháy nhà được xuất phát từ quan niệm
của đồng bào là hàng ngày luôn có một con ma gọi
là thần lửa cứ đến đêm vào nhà lấy trộm lửa trong
bếp có thể làm cháy nhà. Đồng bào còn lưu giữ câu
chuyện kể rằng: Ngày xưa nhiều nhà phải giữ lửa ở
bếp suốt ngày đêm để nấu nướng, một hôm con ma
lửa lên vào nhà lấy lửa, làm lửa rơi vãi lửa, gây
cháy nhà của nhiều gia đình. Các gia đình kiện lên
Ngọc Hoàng và được Ngọc Hoàng mách đề phòng
thần lửa bằng cách nhờ ma tổ tiên dùng chai nước
treo trên cửa chính sát mái nhà để xua đuổi không
cho ma lửa vào nhà.
sống của từng gia đình, là nơi phản ánh ngôi nhà
theo đúng nghĩa của nó là có người ở, sinh hoạt. Do
đó, việc nhóm lửa vào nhà mới là nghi thức cần
thiết phải tiến hành, người Dao Đỏ và Dao Tiền gọi
là "púa tau pia siàng piáo". Người Dao ở Tuyên
Quang tiến hành nghi thức nhóm lửa khi đã lợp
xong nóc nhà mới.
Trước khi thực hiện nghi thức nhóm lửa, đối với
người Dao Đỏ, Dao Tiền, Dao Quần Chẹt… là
nhóm Dao ở nhà nền đất, gia chủ cần chọn một chỗ
ở trong nhà, nơi định làm bếp nấu nướng. Bếp
không nhất thiết phải ở bên phải hoặc bên trái của
nhà mà bên nào rộng hơn, thuận lợi hơn thì đặt
bếp… Riêng nhóm Dao ở nhà sàn như Dao Quần
Trắng, Thanh Y, Áo Dài thì chỗ đặt bếp đã được
chuẩn bị sẵn bằng việc đổ đất và nén chặt vào một
khuôn gỗ, trong đó có đặt kiềng để đun nấu.
2.4. Tập quán tín ngưỡng liên quan đến việc
cư trú trong nhà
Trong ngày vào nhà mới, củi khô được đặt sẵn
trong bếp. Chủ nhà là người đầu tiên nhóm lửa, nếu
gia đình đó tồn tại 3, 4 thế hệ thì người đàn ông cao
tuổi nhất trong gia đình sẽ là người nhóm lửa và
nếu không còn đàn ông mà đó là người phụ nữ cao
tuổi nhất trong gia đình thì người đó sẽ là người
nhóm lửa đầu tiên. Còn đối với người con trai đang
ở cùng gia đình, có điều kiện ra ở riêng, khi làm
nhà mới thì người nhóm lửa là ông bố hoặc bà mẹ
với ý nghĩa bố, mẹ là người chia lửa cho các con.
Đồng bào Dao ở Tuyên Quang đều quan niệm
rằng: Trong ngôi nhà của mình có nhiều loại ma
khác nhau cùng chung sống để phù hộ độ trì cho gia
đình về nhiều mặt như sức khỏe, tài lộc, giữ gìn
không cho các loại hồn ma vía xấu vào làm hại
những người trong gia đình… Đó là các loại ma
như ma tổ tiên, ma buồng, ma bếp, ma cửa, việc
thay chai nước chống hỏa… Những người sống
trong gia đình, mà đứng đầu là chủ nhà phải có
trách nhiệm tuân theo những phong tục tập quán
thờ cúng các loại ma đó để được phù hộ. “Trong
quan niệm của người Dao, ma nhà hay còn được
gọi là thần hộ mệnh do Ngọc Hoàng cử xuống giúp
người Dao trừ tà ma, ác quỷ, phù hộ và che chở
cho họ vì vậy, người Dao phải thờ phụng thần hộ
mệnh tại nhà” [3, 129-130].
Khi lửa đã cháy, tất cả mọi người già, trẻ, trai,
gái, khách gần, khách xa đều vây quanh bếp lửa
hồng, rót rượu chúc mừng gia chủ và gia đình sống
trong nhà mới làm ăn phát đạt, hạnh phúc như bếp
lửa đang bốc cháy. Sau đó, bếp lửa dùng vào việc
đun nước hay nấu nướng thức ăn thì gia đình đó
phải giữ cho bếp lửa đó cháy đỏ trong một ngày
đêm, có những nơi giữ lửa cháy ba ngày, ba đêm.
Nơi linh thiêng nhất trong ngôi nhà là nơi thờ
cúng tổ tiên. Nếu chủ nhà là thầy cúng thì cạnh bàn
thờ tổ tiên có các dụng cụ phục vụ cho việc cúng
bái như trống, chiêng, chũm chọe, chiêng, sách
cúng, tranh ảnh… Nên người Dao ở Tuyên Quang
không cho những sản phụ đang ở cữ đến gần bàn
thờ, kiêng không cho phụ nữ nhất là khách duỗi hai
chân ngồi đối diện với bàn thờ. Đối với người Dao
ngành Quần Trắng, Thanh Y, Áo Dài, phía dưới
bàn thờ tổ tiên còn có bàn thờ cúng Thổ Công, Thổ
Địa và thần chăn nuôi. Bàn thờ này cũng linh
thiêng như bàn thờ tổ tiên.
Ở đây, chúng tôi xin lưu ý rằng đối với dân tộc
Dao Quần Trắng hiện nay nếu ở nhà sàn thì bếp lửa
vẫn được đặt ở nửa phía trước của ngôi nhà, còn đối
với đồng bào Dao Đỏ, Dao Tiền, và Dao Quần Chẹt
thì bếp đã được làm riêng nhưng liền kề với nhà
lớn, nhưng những nghi thức vào nhà mới vẫn được
tuân thủ một cách chặt chẽ như đã trình bày.
Riêng ngành Dao Áo Dài và Dao Tiền, từ lúc
đốt lửa vào nhà mới cần phải làm lễ chống hỏa,
tiếng Dao gọi là "phát tàu chùng" tức là treo chai
nước chống hỏa ở phía trên cửa chính, người ta lấy
T.M.Tu/ No.20_Mar 2021|p.101-106
Theo quan niệm của đồng bào Dao Tuyên chỉ cần có trứng luộc, hương và một ít tiền giấy âm
Quang, tất cả các bếp lửa trong nhà dùng để đun
đều có ma, đó là ma bếp. Do vậy, bếp lửa cũng là
nơi linh thiêng, nhất là bếp nấu cám lợn và nấu ăn.
Tùy theo từng dòng họ, từng ngành Dao, người ta
kiêng không cho sản phụ đang ở cữ bước qua bếp
hoặc trèo lên bếp lò nấu cám lợn, không được phơi
quần áo lên trên bếp, không nướng thịt chó, không
cho trẻ đái vào bếp, khi sưởi lửa không được hơ
mông, đùi lên trên bếp.
phủ là được.
3. Kết luận
Văn hóa truyền thống của các dân tộc thiểu số
nói chung là tài sản vô giá đối với một nền văn hóa
đa sắc tộc như Việt Nam. Trong đó, nhà ở truyền
thống của người Dao là một nét đặc sắc đã tồn tại
lâu đời góp phần phản ánh, thể hiện bản sắc văn
hoá của các dân tộc thiểu số trên đất nước Việt
Nam nói chung và trên địa bàn tỉnh Tuyên Quang
nói riêng. Hiện nay, cuộc sống du canh, du cư của
đồng bào Dao Tuyên Quang không còn nữa. Trong
quá trình tồn tại và phát triển, định canh, định cư
làm ruộng nước và sống xen kẽ với các dân tộc
khác như: Kinh, Tày, Nùng… ngôi nhà truyền
thống của người Dao đã không còn được như cũ,
dần mất đi để nhường chỗ cho ngôi nhà hiện đại
phù hợp với đời sống hiện tại. Tuy nhiên, những
phong tục, tập quán trong quá trình làm nhà ở từ xa
xưa cho đến nay thì vẫn còn được lưu giữ.
Ma cửa được người Dao Tuyên Quang cho rằng
đó là ma gác cửa để không cho các loại ma xấu vào
nhà, canh giữ cho ngôi nhà và những người sống
trong ngôi nhà đó được an toàn. Ma cửa còn là
người canh gác khi ma tổ tiên về thăm nom con
cháu, hoặc được con cháu mời về để thỉnh cầu được
phù hộ độ trì một vấn đề gì đấy. Ở các người Dao
Tuyên Quang, ở cửa chính ra vào người ta thường
đào lỗ nhỏ để thầy cúng yểm vào đó và dán giấy đỏ
ở phía trên của chính. Vào các dịp lễ tết hoặc mùng
một và 15 âm lịch hàng tháng thường có thắp
hương ngay cạnh cửa chính.
REFERENCE
1. Ninh Van Do (editor), (2003), Traditional
Culture of Tay, Dao, San Diu ethnic groups in
Tuyen Quang, Ethnic Culture Publishing House,
Hanoi.
Người Dao ở Tuyên Quang còn có quan niệm
về ma giường, ma buồng. Loại ma này làm nhiệm
vụ canh giữ cho sự bình yên cho những người ngủ
trong buồng, Người Dao ở Tuyên Quang không lập
bàn thờ ở trong buồng, họ chỉ cúng khi bói ra ma
buồng là thủ phạm gây ra những chuyện như làm
trẻ con khóc, làm người ngủ trong buồng không
yên, hay mơ thấy những điều quái dị trong nhiều
đêm. Việc ma buồng phật ý làm cho người ngủ
không yên hay trẻ con quấy khóc có nhiều nguyên
nhân như có sự va chạm mạnh vào buồng, thay đổi
giường ngủ không đúng ngày, trẻ con phóng uế bẩn
xuống giường… Do vậy, người Dao rất thận trọng
trong việc sửa lại buồng, thay đổi giường ngủ ở
trong buồng. Nếu trong buồng có trẻ sơ sinh đang
ở, hoặc có phụ nữ mang thai thì tất cả những công
việc sửa chữa ở trong buồng và giường phải kiêng
kị tuyệt đối. Việc cúng ma buồng cũng đơn giản,
2. Phan Ngoc (2006), Vietnam cultural
identities, Literature Publishing House, Hà Nội.
3. Chao Van Lam (2015), Traditional houses
of Dao people in Lao Cai, Social Sciences
Publishing House, Hanoi.
4. Pham Nhan Thanh (2011), Ethnic Cultures
in Vietnam, Dan tri Publishing House, Hanoi.
5. Đo Quang Tu, Nguyen Lien (2010), Dao
people in Vietnamese ethnic community, Ethnic
Culture Publishing House, Hanoi.
6. Nguyen Khac Tung (2015), Traditional
houses of Vietnamese ethnic groups (volume 1),
Social Sciences Publishing House, Hanoi.
7. Nguyen Khac Tung (2015), Traditional
houses of Vietnamese ethnic groups (volume 2),
Social Sciences Publishing House, Hanoi.
6 trang
21/04/2022
820
Bạn đang xem tài liệu "Tập tục truyền thống về làm nhà ở của người Dao Tuyên Quang", để tải tài liệu gốc về máy hãy click vào nút Download ở trên
File đính kèm:
- tap_tuc_truyen_thong_ve_lam_nha_o_cua_nguoi_dao_tuyen_quang.pdf
