Nâng cao hiệu quả tổ chức và quản lý lễ hội truyền thống trên địa bàn tỉnh Thanh Hóa
TRAO ĐỔI - NGHIÊN CỨU
NÂNG CAO HIỆU QUẢ TỔ CHỨC VÀ QUẢN LÝ
LỄ HỘI TRUYỀN THỐNG TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH THANH HÓA
TS. Nguyễn Thị Thục1
Tóm tắt: So với nhiều địa phương trong cả nước, Thanh Hóa có nhiều lễ hội
truyền thống diễn ra vào dịp đầu xuân. Mặc dù, các địa phương đều coi trọng công tác
chuẩn bị trước lễ hội, song trong quá trình triển khai thực hiện vẫn còn có nhiều bất
cập, hạn chế cần khắc phục. Việc tìm kiếm các giải pháp có tính thực tiễn để góp phần
giảm thiểu những hạn chế, nâng cao hiệu quả tổ chức, quản lý lễ hội trên địa bàn toàn
tỉnh là rất cần thiết, giúp cho người dân được tham gia vào không gian lễ hội an toàn,
lành mạnh, góp phần tôn vinh, bảo tồn tốt nhất các lễ hội truyền thống xứ Thanh.
Từ khóa: Lễ hội truyền thống, quản lý lễ hội truyền thống Thanh Hóa...
1. Mở đầu
Thanh Hóa là mảnh đất được người Việt cổ lựa chọn tụ cư từ rất sớm và sinh tồn
lâu dài. Nhìn vào diễn trình lịch sử, hiếm có vùng đất nào có đầy đủ những mốc lịch sử
nổi tiếng, đánh dấu các giai đoạn phát triển lớn của lịch sử dân tộc, từ tối cổ đến hiện
nay như xứ Thanh. Vì lẽ đó, vùng đất này từ thiên nhiên đến văn hóa đều thấm đượm
màu sắc lịch sử, đồng thời hội đủ các điều kiện hình thành, bảo lưu được nhiều giá trị
văn hóa truyền thống. Có thể khẳng định, Thanh Hóa cùng với đồng bằng châu thổ Bắc
Bộ là một trong những cái nôi hình thành nên nền văn hóa Việt Nam. Ở Thanh Hóa,
chúng ta có thể bắt gặp những mô thức huyền thoại về vua Hùng, Tản Viên Sơn thánh,
Thánh Gióng, An Dương Vương... của vùng đồng bằng Bắc Bộ được “địa phương hóa”.
Ở đây cũng cần nhấn mạnh thêm, Thanh Hóa là mảnh đất tương đối ổn định trong
lịch sử, không bị chia cắt hành chính như nhiều địa phương khác trong cả nước. Bản đồ
hành chính Thanh Hóa qua nhiều thời kỳ lịch sử vẫn không có sự thay đổi, sự đổi thay
lớn nhất có thể nhìn thấy chính là tên gọi qua các thời kỳ: Cửu Chân, Tượng Quận, Ái
Châu, Thanh Đô, Thanh Hoa, Thanh Hóa... Tuy một số quận huyện có nhập, tách và
vùng đất Thanh Hóa ngoại được tách ra thành tỉnh Ninh Bình, song đại bộ phận lãnh
địa, ranh giới xứ Thanh đã được xác lập ổn định từ thời Bắc thuộc cho đến bây giờ.
Tính ổn định về hành chính là hệ quả của sự thống nhất về tự nhiên, lịch sử, văn hóa,
đồng thời là điều kiện cho nhiều loại hình văn hóa, trong đó có lễ hội truyền thống ở
1Phòng Đào tạo Sau Đại học, Trường Đại học Văn hóa, Thể thao và Du lịch Thanh Hóa
81
TRAO ĐỔI - NGHIÊN CỨU
Thanh Hóa có tính thống nhất, mang đặc trưng riêng không nhầm lẫn với bất cứ vùng
miền nào.
Vài năm trở lại đây, với chủ trương bảo tồn văn hóa truyền thống, trong đó có loại
hình lễ hội được nhà nước quan tâm với tinh thần chỉ đạo Nhà nước và nhân dân cùng
thực hiện. Nhiều lễ hội truyền thống được phục dựng, bảo tồn bằng nguồn kinh phí Nhà
nước hoặc đóng góp của nhân dân, với mục đích tạo ra một không gian sinh hoạt văn
hóa cộng đồng thực sự ý nghĩa, đồng thời thông qua đó bảo tồn được các giá trị văn hóa
truyền thống có tính cộng đồng cao như lễ hội song cũng rất dễ bị mai một, biến dạng
trước thời gian và không gian. Việc nâng cao hiệu quả quản lý, tổ chức lễ hội truyền
thống ở các cấp là rất cần thiết, nhất là vào dịp xuân về.
2. Vài đặc điểm của lễ hội truyền thống xứ Thanh
Lễ hội là sản phẩm sáng tạo văn hóa của con người, do con người tạo ra, thực
hành và trao truyền từ thế hệ này sang thế hệ khác. Do vậy, nó luôn vận động, trong đó
có cả cái cũ, cái hằng số, cái cốt lõi, đồng thời lễ hội cũng dung nạp cả cái mới. Mỗi tộc
người đều có lễ hội riêng của mình. Quá trình giao lưu văn hóa, những lớp thang văn
hóa trong lễ hội ở các dân tộc có sự truyền tải, pha tạp, dung nạp, lũy tiến, hiện hữu, thể
hiện bản sắc riêng cộng đồng sáng tạo ra nó, và cũng có những nét mới được bổ sung
trong lễ hội.
Lễ hội là sự kiện văn hóa được tổ chức mang tính cộng đồng. “Lễ” là hệ thống
những hành vi, động tác nhằm biểu hiện sự tôn kính của con người đối với thần linh,
phản ánh những ước mơ chính đáng của con người trước cuộc sống mà bản thân họ
chưa có khả năng thực hiện. “Hội” là sự tập hợp của con người để thực hiện nhiều điều
về lễ, trong đó có cả việc tổ chức các sinh hoạt văn hóa, tôn giáo, nghệ thuật của cộng
đồng, xuất phát từ nhu cầu cuộc sống, từ sự tồn tại và phát triển của cộng đồng, sự bình
yên cho từng cá nhân, hạnh phúc cho từng gia đình, sự vững mạnh cho từng dòng họ, sự
sinh sôi nảy nở của gia súc, bội thu của mùa màng, từ bao đời nay được quy tụ vào 4
chữ “nhân khang, vật thịnh”. Theo GS. Trần Lâm Biền “lễ hội, nếu như không còn thì
khó mà tưởng tượng nổi, xã thôn như trở về miền hoang dã, lấy gì để cân bằng cho một
năm đầy vất vả, cho hòa hợp yêu thương và phần nào bản sắc sẽ dễ tàn phai, làm cạn
mòn lòng yêu quê hương nguồn cội... ”2
Từ thời xa xưa, lễ hội xứ Thanh gắn liền với việc tập hợp và tổ chức các lực lượng
chiến đấu và sản xuất, thể hiện nhu cầu cân bằng đời sống tâm linh, sáng tạo và hưởng thụ
các giá trị văn hóa của cộng đồng dân làng. Lễ hội xứ Thanh mang sắc thái của nền văn
2Trần Lâm Biền, Hội xuân vài dòng suy ngẫm, Tập san TTKH Trường CĐ VHNT Thanh Hóa, tr. 13.
82
TRAO ĐỔI - NGHIÊN CỨU
minh nông nghiệp, gắn với tín ngưỡng dân gian thờ thần thánh và những người có công
với dân làng, đất nước. Lễ hội truyền thống xứ Thanh rất đa dạng và là nơi lưu giữ lâu dài
các tục lệ, dân ca, diễn xướng, trò diễn dân gian phong phú và độc đáo.
Thống kê theo tác giả Lê Huy Trâm, Hoàng Anh Nhân, số điểm được tính là một
đơn vị lễ hội phải đáp ứng các tiêu chí: Có thần tích, có lệ tục, có thời gian hội và lễ, có
trò diễn riêng, mang màu sắc địa phương văn hóa làng (có thể phân biệt với làng khác),
và con số này trên 50 đơn vị3. Thống kê của Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch Thanh
Hóa, năm 2015 toàn tỉnh hiện có 160 lễ hội truyền thống liên quan đến di tích lịch sử,
danh thắng được nhà nước công nhận, 50 lễ hội liên quan đến tín ngưỡng tôn giáo. Trên
tổng số 5.757 làng, bản, khu phố, có 1/3 làng, bản, khu phố tổ chức lễ hội hàng năm. So
với nhiều địa phương khác, đây là một con số không nhỏ. Hàng năm, ở khắp các địa
phương trên toàn tỉnh đều tổ chức long trọng và trang nghiêm các lễ hội theo đặc trưng
của từng địa phương, đáp ứng một phần đời sống tinh thần, tâm linh của người dân,
đồng thời còn phục vụ mục đích phát triển du lịch, nhiều địa phương thu hút hàng triệu
lượt khách du lịch đến tham gia. Lễ hội Thanh Hóa rất phong phú, đa dạng, mang nhiều
màu sắc, đặc trưng của từng tập tục, lề thói riêng biệt. Số kinh phí chi cho việc tổ chức
các lễ hội lên đến nhiều tỷ đồng.
Cũng như nhiều địa phương trong cả nước, do đặc trưng mang nặng yếu tố nông
nghiệp, lễ hội Thanh Hóa diễn ra nhiều nhất vào khoảng thời gian nông nhàn (sau tết Âm
lịch - vào tháng giêng mùa xuân hoặc vào tháng 7, tháng 8 mùa thu (xuân - thu nhị kỳ).
Các lễ hội diễn ra chủ yếu trong không gian làng, xã, là biểu hiện sinh động nhất, tổng
hợp nhất lịch sử - văn hóa làng. Có thể nói, tất cả các phong tục tập quán, tín ngưỡng,
tâm linh, đến những biểu hiện của thói quen cộng đồng làng, xã đều được thể hiện trong
lễ hội. Trong lịch sử, nhiều làng ở Thanh Hóa kết chạ với nhau, do vậy, có những lễ hội
được mở rộng phạm vi (nhiều làng giao chạ trong lễ hội), tuy nhiên nó cũng chỉ nằm
trong phạm vi làng và do làng tự lo liệu. Có một số lễ hội diễn ra trong không gian lớn
hơn: hội vùng (nhiều làng cùng thờ chung một vị Thành hoàng làng). Có lễ hội lấy
Tổng (tức nhiều làng) làm không gian lễ hội, nên trong các ngày trước, trong và sau lễ
hội, các làng trong Tổng chia nhau các phần việc, cử làng đăng cai việc chủ trì tế Thánh
hàng năm.
Xét về cấp độ, lễ hội xứ Thanh rất đa dạng, phong phú. Nhiều nhà nghiên cứu đã
khẳng định, Thanh Hóa có các dạng lễ hội từ sơ khai đến các hoạt động lễ hội phát triển
cao. Và có thể sắp xếp theo thứ tự: (1) Cấp độ hoạt động tục lệ, đây là loại lễ hội còn rất
3Lê Huy Trâm - Hoàng Anh Nhân (2001), Lễ tục, lễ hội truyền thống xứ Thanh, Nxb Văn hóa Dân tộc,
tr.10.
83
TRAO ĐỔI - NGHIÊN CỨU
thô sơ, nhằm thực hiện một số tín ngưỡng xa xưa truyền lại mà người thực hiện về sau
không biết hoặc không hiểu về nguồn gốc, nguyên nhân, chỉ làm theo song bỏ cũng
không được. Điển hình ở Thanh Hóa vẫn còn hiện hữu một số tục lệ: tục chơi Chợ
Chuộng (Đông Sơn), chợ Hoàng (Nga Sơn), chợ Chìa (Tĩnh Gia); tục chơi chợ Tình
duyên của người Mường (Cẩm Thủy); tục chơi Hang Lãm (huyện Thường Xuân); (2)
Cấp độ lễ tục, có nghĩa hoạt động còn gắn sâu sắc với tục nhằm bộc lộ mong muốn của
cộng đồng song không chỉ là hoạt động tục lệ nữa. Phần lễ ở đây đã thành quy củ, được
ghi trong các khoán ước của làng, còn phần hội đã có trò diễn (tuy còn thô sơ) và trở
thành nghĩa vụ của các thành viên trong làng. Lễ tục làng Thiết Đanh là một ví dụ tiêu
biểu; (3) Cấp độ lễ hội, được xem là cấp độ hoàn chỉnh nhất, thể hiện đầy đủ năm thành
tố trong cấu trúc lễ hội: Thành Hoàng - Thần tích - Thần điện - Tục lệ và trò diễn, hội
đủ các yếu tố của phạm vi lễ hội (thời gian, không gian, nội dung ý nghĩa và văn hóa
làng). Nó thỏa mãn nhu cầu hưởng thụ các giá trị văn hóa truyền thống và nhu cầu hội
hè, đình đám của người nông dân, lễ nghi của cư dân nông nghiệp sống ở xóm, làng
xưa. Một số lễ hội điển hình: lễ hội Lam Kinh, lễ hội đền Bà Triệu, lễ hội đền Sòng, lễ
hội đền Độc Cước, lễ hội Phủ Na....
Một yếu tố quan trọng tạo nên những sắc thái văn hóa độc đáo trong tín ngưỡng, lễ
hội Thanh Hóa chính là hệ thống các nhân vật được thờ phụng. Đó là những nhân vật
huyền thoại, hoặc mang tính lịch sử, hoặc cả hai. Đó là các nhân vật khổng lồ có sức
mạnh phi thường xẻ núi lấp biển, những ông Gióng đánh giặc Ân, An Dương Vương
xây thành, Mỵ Châu - Trọng Thủy, các vị Thánh Cao Sơn Đại vương, Tứ Vị Thánh
Nương, Thánh Bưng cùng hàng trăm vị Thành Hoàng nửa huyền thoại, nửa lịch sử. Bên
cạnh đó là những nhân vật lịch sử Bà Triệu, Dương Đình Nghệ, Lê Hoàn, Lê Phụng
Hiểu, Lê Lợi, Trần Khát Chân... Đôi khi, những nhân vật lịch sử này, do tầm vóc lớn
lao của họ đã được tâm thức dân gian đồng nhất với các vị thần khổng lồ như trường
hợp Lê Phụng Hiểu được lồng ghép trong nhân vật thần thoại ông Bưng và hàng loạt
các vị Thành Hoàng nửa lịch sử, nửa huyền thoại khác. Những yếu tố vừa huyền thoại,
vừa lịch sử này đã được khắc ghi trong tâm thức của nhân dân và được tái hiện thông
qua các lễ hội, phong tục và tín ngưỡng, nó trở thành một thứ tình yêu quê hương đất
nước đã được linh thiêng hóa, tín ngưỡng hóa. Những nhân vật này đã trở thành linh
hồn cho những tục lệ, tín ngưỡng, lễ hội trong làng xã cổ truyền. Đặc biệt, những lễ hội
gắn với những nhân vật lịch sử nổi tiếng thường có quy mô vượt ra khỏi phạm vi của
làng trở thành lễ hội của cả vùng, thu hút không chỉ người dân trong tỉnh mà cả du
khách ngoài tỉnh và nước ngoài tham dự.
84
TRAO ĐỔI - NGHIÊN CỨU
3. Những điểm tồn tại, hạn chế trong các lễ hội ở Thanh Hóa
Lễ hội dù quy mô lớn, nhỏ đều là nơi tập hợp rất đông người nên thường xảy ra
lộn xộn, nhất là khi ý thức, nhận thức của một bộ phận người dân còn nhiều hạn chế.
Trong khi số lượng nguồn nhân lực trong các cơ quan quản lý nhà nước về lĩnh vực văn
hóa biên chế rất hạn chế (cấp xã, phường 01 cán bộ/đơn vị; phòng Văn hóa Thông tin từ
4 - 8 người; Trung tâm Văn hóa Thông tin từ 5 - 10 người) rất khó để kiểm soát hết các
hoạt động lễ hội. Một số hạn chế, tồn tại có thể nhận thấy rõ:
- Tồn tại, hạn chế đến từ công tác tổ chức, quản lý lễ hội
+ Nhiều văn bản của Đảng và Nhà nước đã quy định rõ việc tổ chức, quản lý lễ
hội. Tuy nhiên, khi các địa phương triển khai thực tế vẫn thể hiện sự lúng túng, chưa thấy
rõ nét vai trò dẫn dắt, chỉ đạo của các cơ quan quản lý nhà nước, công tác xã hội hóa chưa
cao, chưa giao việc tổ chức lễ hội cho chính chủ nhân của nó là nhân dân. Việc đầu tư
ngân sách để phục dựng và tổ chức lễ hội (kịch bản, mua sắm đạo cụ, tập huấn dàn
dựng...) chưa tương xứng để có thể tạo thành những lễ hội có quy mô, tầm vóc, đủ sức lôi
cuốn không chỉ du khách trong tỉnh mà cả du khách toàn quốc và quốc tế.
+ Công tác điều tra, nghiên cứu khoa học về lễ hội chưa được chú trọng nên
nhiều địa phương lúng túng, khó khăn trong việc nhận diện lễ hội; chưa có khảo sát quy
mô để đánh giá chính xác lễ hội nào cần phát huy, cần bổ sung, điều chỉnh, thậm chí cần
phải loại bỏ vì không phù hợp. Một số trò chơi không phù hợp vẫn được đưa vào trong
không gian lễ hội; các biến tướng, mê tín dị đoan vẫn còn trong các lễ hội. Nhiều di tích
- nơi diễn ra lễ hội vẫn để các linh vật ngoại lại, không phù hợp với thuần phong mỹ tục
của Việt Nam. Xu hướng thương mại hóa các lễ hội đã dẫn đến nguy cơ phai mờ giá trị
bản sắc văn hóa dân tộc, tạo ra những biểu hiện tiêu cực, thiếu lành mạnh trong tổ chức
hoạt động lễ hội. Hoạt động quảng bá hình ảnh lễ hội với những nét văn hóa đặc trưng
chưa được chú trọng. Đội ngũ hướng dẫn viên du lịch lễ hội cho du khách quốc tế và
trong nước còn thiếu và yếu do đó chưa truyền tải được hết các giá trị văn hóa, lịch sử
của lễ hội cho du khách.
+ Một số lễ hội còn tổ chức một cách tự phát, vai trò các cấp quản lý chưa cao,
chưa có những thể chế được cụ thể hóa chặt chẽ, khiến thực trạng chung trong nhiều
năm trước đây hầu hết các lễ hội trong tỉnh trở thành cơ hội thu tiền với đủ các dịch vụ
“ăn theo”, nhiều hoạt động mê tín di đoan: xem bói, xem tướng, rút thẻ, ăn uống lãng
phí, giá gửi xe cao. Vệ sinh môi trường chưa thực sự đảm bảo, nhiều lễ hội chưa có
phương án làm mất vệ sinh môi trường (chưa có thùng đựng rác, phế thải; thiếu nhà vệ
sinh công cộng hoặc có nhưng rất tạm bợ, thô sơ; nhiều người dân tham gia lễ hội chưa
có ý thức tốt...).Vấn đề an toàn vệ sinh thực phẩm chưa được quan tâm đúng mức. Giá
85
TRAO ĐỔI - NGHIÊN CỨU
dịch vụ không kiểm soát tốt, nhiều cơ sở kinh doanh tự nâng giá dịch vụ. Hiện trạng bán
hàng rong tràn lan làm mất mỹ quan, phá vỡ không gian thiêng của lễ hội. Hòm công
đức còn để nhiều trong khuôn viên di tích; hiện tượng đổi tiền lẻ ở các lễ hội...
- Tồn tại đến từphía du khách
+ Xã hội ngày càng phát triển, nhiều người quan tâm đến việc đi đền, chùa,
tham gia vào các hoạt động lễ hội cầu may mắn, thưởng ngoại, du xuân. Tuy nhiên, có
nhiều khách du lịch đến lễ hội theo trào lưu chứ chưa hiểu hết các giá trị văn hóa truyền
thống của lễ hội. Chúng ta đã thấy rất rõ bài học đến từ việc phát ấn trong lễ hội Đền
Trần (Nam Định), khi các nhà quản lý, nhà tổ chức lễ hội không nói rõ ý nghĩa, thần
tích nên dẫn đến hiện tượng công chúng hiểu sai hoặc ngộ nhận về giá trị lễ hội. Kèm
theo đó là những người trục lợi, lợi dụng việc “bán ấn” để tạo nên giá trị ảo.
Có thể nói, khi chúng ta nhìn sang các nước phát triển họ luôn mong muốn phục
hồi vốn cổ và có nguyên tắc ứng xử với văn hóa nói chung và loại hình lễ hội nói riêng
để cả các cơ quan quản lý nhà nước (cụ thể là các nhà quản lý) và mong muốn của cộng
đồng cùng có lợi, có nghĩa phải đảm bảo và tìm ra một giải pháp đem đến lợi ích, trách
nhiệm có tính hài hòa.
4. Giải pháp để nâng cao hiệu quả tổ chức, quản lý lễ hội
Thứ nhất, tăng cường công tác tuyên truyền cho các tầng lớp nhân dân tự ý thức
về trách nhiệm bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa của lễ hội, đặc biệt là người dân bản
địa (nơi, địa điểm diễn ra lễ hội), sau đó là các khách du lịch đến với lễ hội theo các
hình thức khác nhau. Mỗi đối tượng lựa chọn hình thức tuyên truyền phù hợp. Ví dụ:
đối với người dân địa phương có thể sử dụng loa truyền thanh với những nội dung được
biên tập ngắn gọn, dễ hiểu, dễ nhớ, nhưng vẫn khơi ngợi được tinh thần quý trọng, tôn
vinh, thái độ gìn giữ văn hóa và những giá trị lễ hội. Thông qua công tác tuyên truyền
phải làm chuyển biến được thái độ của người dân địa phương, và chính họ sẽ là một
trong những “cánh tay nối dài” của các nhà quản lý, các nhà điều hành lễ hội. Đối với
khách du lịch cần sử dụng các biển hiệu chỉ dẫn, các tờ rơi quảng cáo, băng rôn, khẩu
hiệu, cờ hội, cờ đồng kỳ, đèn chiếu sáng được bố trí hợp lý, trang trọng. Sử dụng hiệu
quả, tối đa các phương tiện thông tin đại chúng bằng việc tăng thời lượng tin, bài, ảnh...
tuyên truyền giới thiệu di tích, lịch sử lễ hội, thân thế sự nghiệp các danh nhân văn hóa và
sinh hoạt tín ngưỡng, bảo vệ di tích, bảo vệ môi trường. Những hành vi vi phạm các quy
định về tham quan, lễ hội đều bị phê phán trên các phương tiện thông tin đại chúng, tạo
nếp sống lành mạnh, góp phần gìn giữ, phát huy sắc thái văn hóa địa phương hiệu quả.
Thứ hai, các cơ quan chức năng chủ động quán triệt những quan điểm chỉ đạo của
Đảng, các Luật, Nghị định, các văn bản pháp quy dưới Luật của Nhà nước. Cụ thể: (1)
86
TRAO ĐỔI - NGHIÊN CỨU
Pháp lệnh Tín ngưỡng, tôn giáo ngày 18/6/2004; (2) Các Nghị định Chính phủ số:
92/2012/NĐ-CP ngày 08/12/2012 về quy định chi tiết và biện pháp thi hành Pháp lệnh
Tín ngưỡng, tôn giáo; số 103/2009/NĐ-CP ngày 06/11/2009 về việc ban hành Quy chế
hoạt động văn hóa và kinh doanh dịch vụ văn hóa công cộng; số 01/2012/NĐ-CP ngày
04/01/2012 về việc sửa đổi, bổ sung, thay thế hoặc bãi bỏ, hủy bỏ các quy định có liên
quan đến thủ tục hành chính thuộc phạm vi chức năng quản lý của Bộ Văn hóa, Thể
thao và Du lịch; (3) Các Thông tư của Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch: số
04/2009/TT-BVTTTDL ngày 16/12/2009 về việc quy định chi tiết thi hành một số quy
định tại Quy chế hoạt động văn hóa và kinh doanh dịch vụ văn hóa công cộng ban hành
kèm theo Nghị định số 103/2009/NĐ-CP ngày 06/11/2009 Chính phủ; số 04/2011/TT-
BVHTTDL ngày 21/01/2011 quy định về việc thực hiện nếp sống văn minh trong việc
cưới, việc tang, lễ hội; số 07/TT-BVHTTDL ngày 07/06/2011 về việc sửa đổi, bổ sung,
thay thế hoặc bãi bỏ các quy định có liên quan đến thủ tục hành chính thuộc phạm vi
chức năng quản lý của Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch; (4) Thông tư liên tịch số
04/2014/TT-BVHTTDL-BNV ngày 30/5/2014 của Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch
và Bộ Nội vụ hướng dẫn việc thực hiện nếp sống văn minh tại các cơ sở tín ngưỡng,
cơ sở tôn giáo; (5) Gần đây có văn bản số 71/BVHTTDL-VHCS, ngày 12/01/2015 của
Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch về việc tiếp tục chấn chỉnh việc quản lý, sử dụng lưu
thông đồng tiền có mệnh giá nhỏ trong hoạt động văn hóa, tín ngưỡng, lễ hội; Thông
tư số 15/2015/TT-BVHTTDL ngày 22/12/2015 Quy định về tổ chức lễ hội; (6) Quyết
định số 5382/QĐ-UBND ngày 22/12/2015 của Chủ tịch UBND tỉnh Thanh Hóa về
Ban hành Quy định quản lý, tổ chức lễ hội trên địa bàn tỉnh Thanh Hóa.
Riêng với cấp chính quyền địa phương quan tâm chỉ đạo và ban hành các văn bản
chỉ đạo quản lý, tổ chức lễ hội triển khai tại các di tích và lễ hội thực hiện các phương
án tổ chức theo xu hướng tiết kiệm, an toàn, hiệu quả.
Thứ ba, nâng cao trách nhiệm của ban tổ chức lễ hội, quá trình xây dựng kế hoạch
và tổ chức thực hiện phải đảm bảo đúng các quy định.
Tùy theo quy mô lễ hội mà thành lập ban tổ chức và các tiểu ban có liên quan.
Trong kế hoạch cần phân công nhiệm vụ chi tiết, cụ thể, rõ trách nhiệm, quyền hạn và
lợi ích của từng bộ phận, cá nhân. Nội dung chương trình, kịch bản của các hoạt động lễ
hội phải được các cấp có thẩm quyền phê duyệt và thông qua Đảng ủy, HĐND, UBND
các cấp, đồng thời gửi bằng văn bản báo cáo Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch.
Cần chú ý đến việc chỉnh trang cơ sở vật chất phù hợp với điều kiện kinh tế và văn
hóa địa phương như: Tạo cảnh quan môi trường, xử lý chất thải, bố trí khu đỗ xe, vệ
sinh hợp lý, thực hiện niêm yết giá các dịch vụ phục vụ khách và bán đúng giá niêm yết,
87
TRAO ĐỔI - NGHIÊN CỨU
cần chú trọng chất lượng dịch vụ, vệ sinh an toàn thực phẩm. Thiết lập đường dây nóng
tiếp nhận, xử lý những kiến nghị từ du khách và người dân tham gia lễ hội.
Công tác đảm bảo an ninh trật tự, phòng chống cháy nổ, cứu hộ, cứu nạn cần được
chú trọng. Những cơ sở kinh doanh dịch vụ trong không gian lễ hội cần được tập huấn
các kỹ năng phòng chống cháy nổ và các kỹ năng giao tiếp. Vận động du khách, nhân
dân thực hiện nếp sống văn minh khi tham gia lễ hội, việc thắp hương, đốt hàng mã cần
hạn chế tối đa và thực hiện nghiêm túc.
Các trò chơi, trò diễn, các hoạt động vui chơi khác ban tổ chức phải thảo luận,
chọn lựa kỹ lưỡng, hướng đến những trò chơi, trò diễn dân gian truyền thống giàu giá trị
văn hóa, phù hợp với thuần phong mỹ tục. Các trò chơi mới cần có sự cân nhắc phù
hợp, tránh để không gian lễ hội mất đi màu sắc, giá trị truyền thống vốn có.
Cần bố trí lực lượng an ninh, vệ sinh môi trường, y tế thường trực trong lễ hội.
Trung tâm y tế cấp huyện, tỉnh cần hỗ trợ cấp địa phương bằng việc thường xuyên kiểm
tra vệ sinh an toàn thực phẩm tại các hàng quán, dịch vụ ăn uống... không nên để xảy ra
những vụ ngộ độc thức ăn trong mùa lễ hội.
Thứ tư, tăng cường công tác kiểm tra thường xuyên và xử lý vi phạm trong lễ hội.
Việc kiểm tra lễ hội cần có sự phối hợp của các đơn vị, ban, ngành chức năng theo
quy định. Hoạt động này cần được diễn ra thường xuyên, kiểm tra, giám sát việc chấp
hành các quy định về tổ chức lễ hội. Phát hiện, xử lý nghiêm các vi phạm tiêu cực trước,
trong và sau lễ hội nhằm bảo đảm nếp sống văn minh lễ hội, văn hóa tín ngưỡng. Qua
công tác kiểm tra quán triệt và thực hiện nghiêm túc nội dung Chỉ thị 41/CT-TW ngày
05/02/2015 của Ban Bí thư Trung ương Đảng khóa XI. Công điện 229/CĐ-TTg ngày
12/02/2015 của Thủ tướng Chính phủ về tăng cường quản lý và tổ chức lễ hội, đồng
thời kiến nghị và nhắc nhở chính quyền địa phương, ban chỉ đạo, ban tổ chức nơi có lễ
hội những biện pháp hiệu quả nhằm quản lý tốt hoạt động lễ hội trên địa bàn.
5. Kết luận
Những lễ hội còn tồn tại trên đất Thanh Hóa đến ngày nay là kết quả của một quá
trình tiếp diễn và biến đổi văn hóa phong phú trải qua hàng nghìn năm lịch sử. Việc bảo
tồn, phát huy các giá trị văn hóa truyền thống của lễ hội trong điều kiện xã hội công
nghiệp hóa, hiện đại hóa và toàn cầu hóa hiện nay rất cần thiết để giữ giá trị cố kết, biểu
dương sức mạnh cộng đồng; hướng về cội nguồn; cân bằng đời sống tâm linh; đồng thời
cũng là giá trị để con người sáng tạo, hưởng thụ; bảo tồn và trao truyền văn hóa. Và,
bên cạnh nhiều giải pháp được đưa ra, cần chú trọng đến yếu tố nâng cao năng lực quản
lý của các cấp, các ngành, trong đó cấp chính quyền làng, xã đóng vai trò quan trọng.
88
TRAO ĐỔI - NGHIÊN CỨU
Tài liệu tham khảo
[1]
. Ban Quản lý di tích và danh thắng Thanh Hóa (2009), Lễ hội xứ Thanh (tập
1), Nxb Thanh Hóa.
[2]
. Lê Huy Trâm - Hoàng Anh Nhân (2001), Lễ tục lễ hội truyền thống xứ Thanh
(tập 2), Nxb Văn hóa Dân tộc.
[3]
. Hoàng Minh Tường (2005), Tục thờ thần Độc Cước ở làng Núi Sầm Sơn
Thanh Hóa, Nxb Văn hóa Dân tộc.
[4]
hóa Dân tộc.
[5]
. Bùi Hoài Sơn (2009), Quản lý lễ hội truyền thống của người Việt, Nxb Văn
. Văn kiện đại hội đại biểu Đảng bộ tỉnh lần thứ XV; XVI; XVII; XVIII, Nxb
Thanh Hóa, 2006.
IMPROVING THE EFFICIENCY OF THE ORGANIZATION AND
THE MANAGEMENT OF TRADITIONAL FESTIVALS
IN THANH HOA PROVINCE
Nguyen Thi Thuc, Ph.D
Abstract: Among other localities in Vietnam, Thanh Hoa province has many
traditional spring festivals. In spite o f being well-done, there exist many limitations to
the preparations before the festivals. Seeking practical solutions to reduce these
limitations, improve the efficiency o f the organization and the management o f
traditional festivals, help people participate in good festivals and contribute o f the
preservation o f traditionalfestivals in Thanh land is quite essential nowadays.
Key words: Traditionalfestivals; the management oftraditionalfestivals in ThanhHoa...
89
9 trang
yennguyen
21/04/2022
900
Bạn đang xem tài liệu "Nâng cao hiệu quả tổ chức và quản lý lễ hội truyền thống trên địa bàn tỉnh Thanh Hóa", để tải tài liệu gốc về máy hãy click vào nút Download ở trên
File đính kèm:
- nang_cao_hieu_qua_to_chuc_va_quan_ly_le_hoi_truyen_thong_tre.pdf
