Tài liệu Lịch sử Đảng bộ tỉnh Bình Định (1945-1954) (Phần 2)
Chöông VIII
ÑOÄNG VIEÂN CAO NHAÁT SÖÙC NGÖÔØI SÖÙC CUÛA,
GOÙP PHAÀN ÑÖA CUOÄC KHAÙNG CHIEÁN
CHOÁNG THÖÏC DAÂN PHAÙP ÑEÁN THAÉNG LÔÏI
(1950 - 1954)
I. ÑAÅY MAÏNH COÂNG TAÙC CHUAÅN BÒ, GOÙP PHAÀN CHUYEÅN
MAÏNH SANG TOÅNG PHAÛN COÂNG (1950 - 1951)
1. Ñaïi hoäi Ñaïi bieåu Ñaûng boä tænh laàn thöù III (thaùng 3-1950)
Böôùc vaøo naêm 1950, cuïc dieän cuoäc khaùng chieán choáng
thöïc daân Phaùp coù nhöõng chuyeån bieán quan troïng. Lieân Xoâ
hoaøn thaønh keá hoaïch 5 naêm sau chieán tranh (1946 - 1950)
tröôùc thôøi haïn, laïi thöû thaønh coâng bom nguyeân töû (ngaøy 23-9-1949)
laøm cho Myõ maát theá ñoäc quyeàn vuõ khí haït nhaân. Ngaøy 01-10-1949,
nöôùc Coäng hoøa nhaân daân Trung Hoa thaønh laäp. Tröôùc tuyeân
boá veà ngoaïi giao ngaøy 14-01-1950 cuûa nöôùc Vieät Nam Daân
chuû Coäng hoøa, Trung Quoác vaø Lieân Xoâ cuøng caùc nöôùc daân
chuû nhaân daân Ñoâng Baéc AÙ vaø Ñoâng AÂu laàn löôït coâng nhaän vaø
ñaët ngoaïi giao vôùi Chính phuû ta. Thaéng lôïi ngoaïi giao naøy, ñaõ
naâng cao uy tín cuûa nöôùc Vieät Nam Daân chuû Coäng hoøa treân
tröôøng quoác teá, phaù vôõ theá bao vaây cuûa chuû nghóa ñeá quoác ñoái
vôùi cuoäc khaùng chieán cuûa nhaân daân ta.
Thaát baïi naëng tröôùc chieán dòch tieán coâng Bieân giôùi cuûa
Quaân ñoäi nhaân daân Vieät Nam, thöïc daân Phaùp ngaøy caøng leä
thuoäc vaøo ñeá quoác Myõ. Myõ moät maët “can thieäp thaúng vaøo
Ñoâng Döông, möu bieán Ñoâng Döông thaønh moät caên cöù choáng
coäng ôû Ñoâng Nam AÙ”(1), maët khaùc naém laáy Baûo Ñaïi, buoäc
(1)
Vaên kieän Ñaûng toaøn taäp, taäp 11, Nhaø xuaát baûn Chính trò Quoác gia, Haø Noäi,
2001, trang 440.
103
Phaùp phaûi kyù thoûa öôùc “coâng nhaän neàn ñoäc laäp” vaø cho chính
phuû quoác gia Baûo Ñaïi coù quaân ñoäi vaø ngoaïi giao rieâng(1). Ñaàu
thaùng 12-1950, töôùng Ñôø-laùt Ñôø Taùt-xi-nhi (Jean De Lattre de
Tassigny), Tö leänh luïc quaân khoái Taây AÂu, ñöôïc cöû laøm Toång
Chæ huy quaân vieãn chinh kieâm Cao uûy Phaùp ôû Ñoâng Döông.
Ñôø-laùt Ñôø Taùt-xi-nhi ñeà ra keá hoaïch 4 ñieåm hoøng nhanh choùng
giaønh laïi quyeàn chuû ñoäng chieán tröôøng ôû Vieät Nam. Ñaùnh phaù
aùc lieät vaø taán coâng ñaùnh chieám vuøng töï do laø moät trong caùc
troïng ñieåm cuûa keá hoaïch ñaày tham voïng naøy.
Tröôùc tình hình ñoù, Trung öông Ñaûng trieäu taäp Hoäi nghò
caùn boä toaøn quoác laàn thöù III (thaùng 01-1950), Hoäi nghò nhaän
ñònh: “ta caøng ñaùnh, chính quyeàn nhaân daân caøng theâm vöõng
chaéc, tinh thaàn quaân vaø daân caøng cao, caùc löïc löôïng hoøa bình
vaø daân chuû caøng uûng hoä nhieät lieät, nhöng ta coøn maáy nhöôïc
ñieåm lôùn: thieáu vuõ khí haïng naëng, thieáu quaân chính quy, kinh
teá vaø vaên hoùa phaùt trieån chaäm”. Thöïc daân Phaùp “ñöôïc Myõ -
Anh giuùp ñôõ nhieàu, nhöng quaân vieãn chinh tinh thaàn suùt keùm,
tieáp teá khoù khaên, boå sung coù haïn, boá trí phaân taùn, taøi chính
nöôùc Phaùp khoán quaãn vaø nhaân daân phaûn ñoái chieán tranh ngaøy
moät cao”. Hoäi nghò chuû tröông: “Nhaân ñaø tieán boä cuûa baûn thaân
ta, döïa vaøo söï giuùp ñôõ cuûa caùc löïc löôïng baïn, lôïi duïng söï
luùng tuùng cuûa ñòch, tröôùc möu moâ cuûa ñeá quoác Myõ, maø gaáp
ruùt hoaøn thaønh chuaån bò chuyeån sang toång phaûn coâng trong
naêm 1950”(2). Ngaøy 12-02-1950, Chuû tòch Hoà Chí Minh kyù
(1)
Ngaøy 08-3-1949, Auriol - Toång thoáng Phaùp kyù vôùi Baûo Ñaïi thoûa öôùc
“coâng nhaän neàn ñoäc laäp Vieät Nam”; ngaøy 28-5-1949 Baûo Ñaïi laäp “chính phuû
quoác gia”; ngaøy 07-02-1950 Myõ - Anh “coâng nhaän chính quyeàn Baûo Ñaïi”;
ngaøy 24-12-1950, Myõ kyù hieäp öôùc vieän trôï tröïc tieáp vôùi Vieät Nam quoác gia,
Campuchia, Laøo.
(2)
Vaên kieän Ñaûng toaøn taäp, taäp 11, sñd, trang 197 - 199. Ngaøy 24-8-1950,
Thöôøng vuï Trung öông Ñaûng ra Thoâng tö veà vieäc söûa laïi maáy chöõ trong Nghò
quyeát Hoäi nghò toaøn quoác laàn thöù III (taäp 11, trang 473 - 474): “Trung öông
khoâng muoán ñoùng khung vieäc chuyeån sang toång phaûn coâng trong naêm 1950”.
104
Saéc leänh soá 20/SL quyeát ñònh toång ñoäng vieân nhaân taøi, vaät löïc
theo khaåu hieäu “Taát caû cho tieàn tuyeán, taát caû ñeå chieán thaéng!”.
Cuoái thaùng 01-1950, Lieân khu uûy V toå chöùc Hoäi nghò caùn
boä Ñaûng toaøn khu laàn thöù II. Sau khi ñaùnh giaù tình hình moät
naêm tích cöïc caàm cöï vaø chuaån bò toång phaûn coâng, caên cöù vaøo
chuû tröông môùi cuûa Hoäi nghò caùn boä toaøn quoác laàn thöù III, Hoäi
nghò xaùc ñònh: “naêm 1950 laø naêm gaáp ruùt hoaøn thaønh vieäc
chuaån bò ñeå chuyeån sang toång phaûn coâng”. Hoäi nghò ñeà ra
nhieàu chuû tröông môùi veà quaân söï, chính trò, kinh teá taøi chính,
vaên hoùa - xaõ hoäi vaø xaây döïng Ñaûng ñeå ñoäng vieân moïi nguoàn
löïc taäp trung cho toång phaûn coâng. Veà quaân söï, vöøa khaån tröông
xaây döïng boä ñoäi chuû löïc, boä ñoäi ñòa phöông vaø daân quaân du
kích, vöøa phaùt trieån du kích chieán tranh cao ñoä ôû vuøng taïm bò
chieám, taäp trung binh löïc lieân tuïc môû caùc chieán dòch lôùn taïo
chuyeån bieán trong töông quan löïc löôïng giöõa ta vaø ñòch, giaønh
chuû ñoäng hoaøn toaøn veà chieán dòch ñi ñeán chuû ñoäng chieán löôïc
boä phaän, tieán tôùi chuû ñoäng hoaøn toaøn(1).
Ñeå thöïc hieän Nghò quyeát Hoäi nghò caùn boä toaøn quoác laàn
thöù III vaø Hoäi nghò caùn boä Ñaûng toaøn Lieân khu V laàn thöù II,
khoaûng trung tuaàn thaùng 3-1950, Tænh uûy toå chöùc Ñaïi hoäi ñaïi
bieåu Ñaûng boä tænh laàn thöù III taïi traïi thieáu nhi Baùc Hoà ôû thoân
Taân Hoùa, xaõ Caùt Hanh, huyeän Phuø Caùt.
Qua moät naêm thöïc hieän chuû tröông “tích cöïc caàm cöï vaø
chuaån bò toång phaûn coâng” cuûa Trung öông vaø Nghò quyeát Ñaïi
hoäi ñaïi bieåu Ñaûng boä Lieân khu vaø tænh, tình hình quaân söï vaø
chính trò, kinh teá, vaên hoùa,... cuûa tænh ñeàu tieán boä. Löïc löôïng
(1)
Vaên baûn Nghò quyeát hoäi nghò naøy chöa tìm ñöôïc. Nhöõng ñoaïn naøy döïa
vaøo “Ñeà aùn veà tình hình vaø nhieäm vuï” trong Ñaïi hoäi ñaïi bieåu Ñaûng boä tænh laàn
thöù III (thaùng 3-1950) vaø Khu V, 30 naêm chieán tranh giaûi phoùng, sñd, trang
163, Söï kieän löïc löôïng vuõ trang nhaân daân Lieân khu V, taøi lieäu ñaùnh maùy,
taäp 1950, trang 8 - 10.
105
vuõ trang ñòa phöông vôùi hai thöù quaân (daân quaân, boä ñoäi ñòa
phöông) phaùt trieån ôû caùc huyeän, thò ñoàng baèng; caùc vuøng xung
yeáu ôû mieàn nuùi vaø ven bieån ñöôïc taêng cöôøng boá phoøng, caùc
thöù quaân phoái hôïp chieán ñaáu ñaùnh baïi nhöõng cuoäc haønh quaân
cöôùp phaù vaø laán chieám cuûa ñòch. Chaêm lo coâng taùc thuûy noâng,
taêng dieän tích luùa ngaén ngaøy (töù quyù, ba trieâng...), ñaåy maïnh
hoa maøu phuï, phaùt trieån caùc ngheà tieåu - thuû coâng nghieäp saûn
xuaát nhöõng maët haøng tieâu duøng thieát yeáu veà aên, maëc, hoïc
haønh... cho daân, cung öùng ngaøy caøng nhieàu cho boä ñoäi, cô
quan vaø moät soá tænh baïn.
Ñaïi hoäi ñaõ chæ ra nhöõng thieáu soùt, khuyeát ñieåm trong thöïc
hieän caùc nghò quyeát, chuû tröông cuûa Ñaûng vaø Chính phuû cuõng
nhö cuûa Lieân khu vaø tænh. Khoâng chæ quaàn chuùng maø caû caùn
boä vaø ñaûng vieân vaãn chöa thaám nhuaàn ñaày ñuû tö töôûng chieán
tranh nhaân daân cuûa Ñaûng, chuû tröông xaây döïng caên cöù ñòa coù
töø laâu, nhöng vaãn chöa thöïc hieän, xaây döïng daân quaân vaø boä
ñoäi ñòa phöông ôû mieàn nuùi chaäm, coâng taùc phoøng gian baûo maät
vaø choáng giaùn ñieäp keùm. Caùc caáp chöa coù keá hoaïch höôùng
daãn nhaân daân ñaåy maïnh taêng gia saûn xuaát töï tuùc, phong traøo
hôïp taùc lao ñoäng quaù yeáu, bao vaây kinh teá ñòch chöa ñöôïc chuù
troïng, söû duïng cuûa coâng coøn laõng phí. Huy ñoäng söùc ngöôøi vaø
söùc cuûa cho chuaån bò toång phaûn coâng vöøa chöa cao, vöøa chöa
chuù troïng ñeán vieäc tích cöïc caûi thieän daân sinh, chöa taäp hôïp
ñöôïc moïi taàng lôùp nhaân daân ñòa phöông (hoäi, ñoaøn vieân cuûa
Maët traän Lieân Vieät: 293.115/daân soá cuûa tænh naêm 1950: 679.660
ngöôøi)(1), nhaát laø ñoàng baøo coù ñaïo (Coâng giaùo, Cao ñaøi...) vaø
ñoàng baøo mieàn nuùi. Xaây döïng vaø cuûng coá caùc hoäi ñoaøn theå thì
naëng Ban Chaáp haønh hôn laø haï taàng cô sôû...
(1)
Ñeán naêm 1950, ta ñaõ taäp hôïp vaøo caùc hoäi, ñoaøn theå cuûa Maët traän Lieân
Vieät: 293.115 hoäi, ñoaøn vieân, so vôùi daân soá cuûa tænh naêm 1950: 679.660
ngöôøi (chieám 43%).
106
Trong coâng taùc xaây döïng Ñaûng, chöa keát hôïp giöõa phaùt
trieån vôùi cuûng coá Ñaûng, thi ñua phaùt trieån Ñaûng oà aït nhöng
khoâng chuù yù chaát löôïng ñaûng vieân, chöa quan taâm ñuùng möùc
vaán ñeà chaán chænh tö töôûng, hoïc taäp vaø boài döôõng lyù luaän
cho caùn boä, ñaûng vieân neân Ñaûng boä “soá löôïng taêng nhanh
maø chaát löôïng keùm nhieàu”, caáp uûy khoâng nhöõng chöa chæ
ñaïo ñöôïc coâng taùc quaân söï maø cuõng coi nheï laõnh ñaïo kinh
teá, laõnh ñaïo caùc phong traøo chöa saâu saùt, chöa thaám nhuaàn
quan ñieåm quaàn chuùng, chaäm söûa ñoåi phöông thöùc laõnh ñaïo
vaø leà loái laøm vieäc.
Ñaïi hoäi cho raèng trong thôøi gian ñeán thöïc daân Phaùp seõ
ñaùnh phaù vuøng töï do cuûa ta raát quyeát lieät, caû caøn queùt laán
chieám, phaù hoaïi vaø tung giaùn ñieäp, trong khi ñoù naêm 1949
coâng cuoäc chuaån bò toång phaûn coâng vaø phaùt ñoäng chieán tranh
nhaân daân cuûa Bình Ñònh laøm chöa ñöôïc nhieàu. Caên cöù vaøo
Nghò quyeát cuûa Trung öông vaø Lieân khu, Ñaïi hoäi xaùc ñònh
nhieäm vuï tröôùc maét cuûa Ñaûng boä, quaân vaø daân toaøn tænh laø
gaáp ruùt hoaøn thaønh chuaån bò chuyeån maïnh sang toång phaûn
coâng vôùi caùc nhieäm vuï cuï theå:
Veà quaân söï, ra söùc xaây döïng caùc löïc löôïng vuõ trang nhaân
daân ñòa phöông vöõng maïnh vaø phaùt ñoäng du kích chieán tranh,
goùp phaàn choáng phaù aâm möu cuûng coá vaø chieám ñoùng Nam
Trung Boä cuûa ñòch. Trong xaây döïng löïc löôïng vuõ trang phaûi
phaùt trieån maïnh meõ hôn nöõa daân quaân du kích nhaèm chuaån bò
nguoàn boå sung cho boä ñoäi ñòa phöông vaø chuû löïc, ñoàng thôøi
caûi tieán coâng taùc chính trò. Trong boá phoøng chuaån bò chieán ñaáu
caàn ñaåy maïnh caû xaây döïng caên cöù ñòa vaø laøng chieán ñaáu, ñaëc
bieät chuù yù caùc vuøng saùt maët traän, ven bieån, ñoâ thò vaø quoác loä.
Caùc caáp uûy ñaûng phaûi tröïc tieáp laõnh ñaïo quaân söï.
Veà chính trò, tích cöïc môû roäng ñi ñoâi vôùi cuûng coá Maët traän
Lieân Vieät vaø caùc ñoaøn theå quaàn chuùng, ñaëc bieät chuù yù vaän
107
ñoäng ñoàng baøo coù ñaïo vaø mieàn nuùi, kieân quyeát ñaäp tan aâm
möu chia reõ cuûa ñòch. Toång ñoäng vieân maïnh meõ nhaân taøi, vaät
löïc cho tieàn tuyeán vaø giuùp ñôõ Taây Nguyeân. Ñaåy maïnh coâng
taùc tuyeân truyeàn, giaùo duïc quaàn chuùng veà tình hình, nhieäm vuï
vaø chuû tröông, chính saùch cuûa Ñaûng, Chính phuû cuøng nhöõng
thaéng lôïi veà quaân söï, chính trò, kinh teá trong nöôùc vaø phe xaõ
hoäi chuû nghóa, ñeå nhaân daân ta tin töôûng, haêng haùi tham gia
khaùng chieán. Kieän toaøn chính quyeàn caùc caáp, nhaát laø caáp xaõ
vaø mieàn nuùi, phoái hôïp coù hieäu quaû hoaït ñoäng cuûa caùc ngaønh
quaân - daân - chính.
Veà kinh teá, ñaåy maïnh phong traøo taêng gia saûn xuaát ñeå tieáp
teá cho tieàn tuyeán vaø caûi thieän ñôøi soáng nhaân daân, laõnh ñaïo caûi
thieän daân sinh coù hieäu quaû laø coâng taùc troïng taâm cuûa Ñaûng
boä. Thöïc hieän taêng thu, giaûm vaø tieát kieäm chi, baûo veä cuûa
coâng vaø thanh toaùn caùc quyõ coøn daây döa, môû roäng trao ñoåi
haøng hoùa trong vaø ngoaøi tænh ñeå bình oån giaù caû thò tröôøng, phoái
hôïp vôùi caùc tænh baïn, tích cöïc bao vaây kinh teá ñòch. Trieät ñeå
giaûm toâ vaø giaûm töùc, trieån khai coâng taùc ñieàu tra kinh teá noâng
thoân. Cuûng coá vaø phaùt trieån phong traøo hôïp taùc xaõ tieâu thuï,
noâng ñoaøn vaø toå chöùc laøm aên taäp theå nhaèm thuùc ñaåy saûn xuaát.
Tích cöïc ñaøo taïo caùn boä cho caùc ngaønh kinh teá taøi chính.
Veà vaên hoùa, laõnh ñaïo caùc ngaønh vaên hoùa thoâng tin taäp
trung vaøo vieäc ñoäng vieân nhaân daân tích cöïc tham gia caùc coâng
taùc chuaån bò toång phaûn coâng, ñoàng thôøi tieáp tuïc xaây döïng
phong traøo ñôøi soáng môùi theo höôùng: caàn, kieäm, lieâm, chính.
Tieáp tuïc phaùt trieån vaø naâng cao chaát löôïng bình daân hoïc vuï.
Vôùi giaùo duïc phoå thoâng, tích cöïc phoå bieán phöông höôùng vaø
phöông chaâm cuûa neàn giaùo duïc môùi laø “boài döôõng theá heä treû
thaønh ngöôøi coâng daân, ngöôøi lao ñoäng töông lai”, “lyù luaän gaén
vôùi thöïc teá”, “hoïc ñi ñoâi vôùi haønh” trong caùc tröôøng coâng vaø
tröôøng tö, trong giaùo vieân vaø hoïc sinh.
108
Veà thi ñua aùi quoác, caùc caáp uûy ñaûng phaûi chuù troïng laõnh
ñaïo phong traøo thi ñua, taêng cöôøng boä maùy thi ñua caùc caáp vaø
caùc ngaønh, phaûi ñaåy maïnh phong traøo thi ñua töø caùc toå chöùc cô
sôû, töøng gia ñình, caù nhaân vaø tieåu toå nhaèm muïc ñích raát cuï theå:
gieát giaëc laäp coâng, taêng gia saûn xuaát, trieät ñeå tieát kieäm, phoøng
gian baûo maät,... Cuoäc vaän ñoäng thi ñua phaûi coù keá hoaïch, coù
troïng taâm, thôøi gian cuï theå, phaûi keát hôïp giöõa caùc ngaønh, caùc
ñôn vò vôùi nhöõng hình thöùc coå ñoäng phong phuù, loâi cuoán.
Veà xaây döïng Ñaûng, phaûi “cuûng coá noäi boä Ñaûng thaät vöõng
chaéc vaø tieáp tuïc phaùt trieån Ñaûng maïnh meõ, ñuùng höôùng”. Cuûng
coá Ñaûng vöõng chaéc khoâng chæ caûi tieán phöông phaùp laõnh ñaïo
vaø leà loái laøm vieäc cuûa caùc caáp uûy, maø phaûi thöïc hieän caàn,
kieäm, lieâm, chính trong Ñaûng ñeå laøm noøng coát cho vieäc thöïc
hieän caàn, kieäm, lieâm, chính trong nhaân daân; nhaân daân tröïc tieáp
giaùm saùt ñaûng vieân vaø caùn boä. Phaûi xaây döïng cô sôû ñaûng saâu
vaø roäng trong caùc ngaønh quan troïng veà kinh teá, chính trò, quaân
söï vaø caùc nôi xung yeáu: ñoâ thò, ñöôøng giao thoâng, vuøng thöôïng
du vaø nôi coù nhieàu tín ñoà Coâng giaùo. Ñaåy maïnh hôn nöõa phong
traøo thi ñua xaây döïng chi boä töï ñoäng coâng taùc ñuùng tieâu chuaån
cho töøng loaïi vaø haïng chi boä. Tích cöïc ñaøo taïo caùn boä ñòa
phöông theo keá hoaïch(1).
Ñaïi hoäi baàu Ban Chaáp haønh Ñaûng boä tænh khoùa III goàm 13
ñoàng chí, coù 2 döï khuyeát. Ñoàng chí Nguyeãn Vaên tieáp tuïc ñöôïc
baàu laøm Bí thö Tænh uûy. Khoaûng thaùng 6-1951(2), ñoàng chí
Nguyeãn Vaên ñöôïc ñieàu veà coâng taùc taïi Lieân khu uûy V, ñoàng chí
Traàn Vaên An ñöôïc Khu uûy chæ ñònh laøm Bí thö Tænh uûy. Khoaûng
(1)
Noäi dung phaàn kieåm ñieåm tình hình vaø nhieäm vuï döïa vaøo caùc vaên kieän: Ñeà
aùn veà tình hình vaø nhieäm vuï; Ñeà aùn noã löïc caûi thieän daân sinh ñeå hoaøn thaønh chuaån
bò toång phaûn coâng; Ñeà aùn quaân söï.
(2)
Lòch söû Ñaûng boä tænh Quaûng Ngaõi (1945 - 1975), Nhaø xuaát baûn Chính trò
Quoác gia, Haø Noäi, 1999, trang 18 ghi ñoàng chí Traàn Vaên An laøm Bí thö Tænh
uûy Quaûng Ngaõi ñeán thaùng 6-1951.
109
thaùng 10-1951, ñoàng chí Traàn Vaên An nhaän coâng taùc ôû Trung öông,
Lieân khu uûy ñöa ñoàng chí Traàn Quang Khanh veà laøm Bí thö.
2. Toång ñoäng vieân nhaân löïc, vaät löïc, taøi löïc cho khaùng chieán
Töø cuoái 1949, tænh Bình Ñònh bò ñòch ñaùnh phaù toaøn dieän.
Phía taây ñòch toå chöùc nhieàu ñôït caøn queùt vaøo Vónh Thaïnh vaø
Tam Bình, laäp oå vuõ trang (GOUM)(1) ôû Kon Plo vaø Giaù Maây
(xaõ Vónh Tröôøng), khoáng cheá xaõ Vónh Haûo, thaû bom laøng Kon
Klot (xaõ Vónh Chaâu),... ÔÛ ven bieån, ngö daân bò baét vaø ghe
maønh bò ñoát phaù, ñòch thöôøng xuyeân ñaùnh phaù cöûa bieån vaø baõi
ngang, laäp teà ôû Cuø Lao Xanh; maùy bay ñòch baén phaù döõ doäi
caùc truïc giao thoâng thuûy - boä, caàu - coáng, thò töù vaø caû vuøng
saâu,... gaây nhieàu toån thaát veà nhaân taøi, vaät löïc cho ta(2). Ñòch
coøn cho maùy bay raûi truyeàn ñôn nhieàu nôi trong tænh, nhaát laø
nhöõng vuøng coù nhieàu ñoàng baøo Coâng giaùo vôùi noäi dung ñeà
cao Myõ, coå ñoäng chính quyeàn Baûo Ñaïi; xuyeân taïc chính saùch
ngoaïi giao, caùc chuû tröông toång ñoäng vieân, giaûm bieân cheá cuûa
ta. Lôïi duïng toå chöùc Lieân ñoaøn Coâng giaùo, caùc phaàn töû choáng
coäng loâi keùo giaùo daân xa rôøi haøng nguõ khaùng chieán, chia reõ
löông - giaùo, laäp hoäi “Baûo veä thaùnh giaù” ñeå “vuõ trang hoùa” soá
tín ñoà cuoàng tín. Moät soá chöùc saéc coøn lieân keát vôùi soá trí thöùc
baát maõn laäp “Maët traän quoác gia baøi coäng”, chuaån bò löïc löôïng
noäi öùng, leùn luùt ñöa ngöôøi vaøo vuøng ñòch taïm chieám, bò ta kòp
thôøi phaù raõ cuoái naêm 1950(3).
(1)
GOUM: nguyeân goác tieáng A Raäp chæ caùc löïc löôïng vuõ trang ôû laøng, xaõ.
Toån thaát veà nhaân taøi, vaät löïc cuûa Bình Ñònh naêm 1950 laø 88.000.000
(2)
ñoàng, rieâng veà kho döï tröõ gaàn 60.000.000 ñoàng trong toång soá thieät haïi caû
vuøng töï do lieân khu laø 169.267.000 ñoàng. Naêm 1951, tænh coù 514 ngöôøi bò
ñòch baét gieát, 1.297 ngoâi nhaø bò chaùy vaø saäp, hôn 500 traâu boø bò baén, 450 ghe
thuyeàn vaø maønh löôùi bò ñoát phaù.
(3)
Maät ñieän cuûa UÛy ban khaùng chieán haønh chính Mieàn Nam Trung Boä ngaøy
11-12-1950: Toå chöùc giaùn ñieäp ôû Bình Ñònh do 2 nhoùm giaùo vaø löông lieân keát
laäp thaùng 6-1949, laáy teân laø “Maët traän quoác gia baøi coäng” do moät soá linh muïc
caàm ñaàu, ta khaùm phaù thaùng 10-1950.
110
Tình hình treân ñaët cho Ñaûng boä, quaân vaø daân toaøn tænh
nhöõng vaán ñeà caáp thieát caàn phaûi giaûi quyeát. Phaûi huy ñoäng
moïi tieàm naêng veà vaät chaát vaø tinh thaàn cuûa ñòa phöông ñeå ñaùp
öùng nhöõng nhu caàu ngaøy caøng cao cuûa tieàn tuyeán, ñoàng thôøi
khaån tröông vaø tích cöïc xaây döïng tænh nhaø thaønh haäu phöông
vöõng maïnh veà moïi maët cuûa chieán tröôøng Lieân khu V.
Ñaàu 1950, Tænh uûy môû cuoäc hoïp quaân - daân - chính toaøn
tænh baøn keá hoaïch thöïc hieän chuû tröông cuûa Ñaûng vaø Chính phuû
veà toång ñoäng vieân nhaân taøi, vaät löïc vaø tinh thaàn cuûa toaøn daân
theo khaåu hieäu “Taát caû cho tieàn tuyeán, taát caû ñeå chieán thaéng!”
Keá hoaïch toång ñoäng vieân cuûa tænh goàm haøng chuïc cuoäc vaän
ñoäng, moãi cuoäc vaän ñoäng ñeàu xaùc ñònh yeâu caàu cuï theå vaø toå
chöùc phuï traùch, cuõng nhö caùc coâng taùc keát hôïp. Nhö cuoäc vaän
ñoäng quyõ chuyeån maïnh sang toång phaûn coâng keát hôïp vôùi phong
traøo thi ñua yeâu nöôùc, xaùc ñònh ñònh möùc cho töøng ñòa phöông
vaø gia ñình, toå chöùc hoïc taäp thaûo luaän ñònh möùc trong Ñaûng
tröôùc khi ñöa ra nhaân daân. Môû ñaàu cuoäc vaän ñoäng laø tuaàn leã
toång ñoäng vieân töø ngaøy 01-3 ñeán ngaøy 07-3-1950(1).
Vôùi söï höôûng öùng maïnh meõ cuûa caùc taàng lôùp nhaân daân, keå
caû ñoàng baøo mieàn nuùi, cuoäc toång ñoäng vieân nhaân taøi, vaät löïc cuûa
tænh thu ñöôïc nhöõng keát quaû to lôùn. Veà toång ñoäng vieân nhaân löïc
cho phaùt trieån caùc löïc löôïng vuõ trang ñòa phöông, ñeán cuoái naêm
1950 ñoäng vieân ñöôïc khoaûng 323.571 ngöôøi, chieám 78% soá cöû
tri cuûa tænh (löïc löôïng vuõ trang ñòa phöông: 323.571/soá cöû tri
toaøn tænh: 426.931), taêng hôn 100.000 ngöôøi so vôùi cuoái naêm
1949. Trong ñoù boä ñoäi ñòa phöông tænh coù moät tieåu ñoaøn goàm 4
ñaïi ñoäi, 9/11 huyeän, thò coù töø 1 trung ñoäi ñeán 1 ñaïi ñoäi, taêng
cöôøng boä ñoäi ñòa phöông huyeän. Moãi xaõ, caû ñoàng baèng vaø mieàn
nuùi ñeàu coù töø moät tieåu ñoäi ñeán moät trung ñoäi du kích chuû löïc.
(1)
Lòch phaùt ñoäng toång ñoäng vieân cuûa Ñaûng boä vaø caùc ngaønh quaân - daân
- chính tænh Bình Ñònh naêm 1950.
111
Löïc löôïng daân quaân caùc loaïi ñeàu taêng, rieâng daân quaân trong cô
quan, xí nghieäp vaø tröôøng trung hoïc gaàn 30.000 ngöôøi. Naêm
1950 thanh nieân Bình Ñònh ñaàu quaân cho chuû löïc, boä ñoäi ñòa
phöông, tham gia caùc cô quan Lieân khu vaø Taây Nguyeân vôùi
9.600 ngöôøi, trong ñoù coù hôn 1.100 hoïc sinh trung hoïc, neáu tính
caû naêm 1949 thì hôn 12.500 ngöôøi. Huy ñoäng daân coâng phuïc vuï
caùc chieán tröôøng, trong chieán dòch Ñoâng Xuaân 1949 - 1950 vaø
Heø 1950 vôùi 279.274 ngaøy coâng, 10 thaùng ñaàu naêm 1951 vôùi
khoaûng 600.000 ngaøy coâng. Ñoù laø chöa keå soá daân coâng huy
ñoäng ñeå söûa chöõa vaø laøm môùi caùc tuyeán ñöôøng boä trong tænh ñeå
noái vôùi caùc höôùng chieán tröôøng (naêm 1950 söûa chöõa 513/613
km, naêm 1951 söûa chöõa 834/1.719 km)(1).
Veà toång ñoäng vieân vaät löïc, taøi löïc, caùc taàng lôùp nhaân daân
trong tænh ñaõ tích cöïc ñoùng goùp vaøo caùc quyõ: nuoâi quaân, reøn caùn
chænh quaân, uûng hoä vuøng taïm chieám,... nhaát laø quyõ chuyeån maïnh
sang toång phaûn coâng. Veà quyõ nuoâi quaân, vôùi ñònh möùc laø
80.000.000 ñoàng ñaõ thu ñöôïc 174.500.000 ñoàng, ñaït 217,5%
(vöôït 117,5%), trong ñoù coù 69.356.000 ñoàng tieàn maët, 1.003.000 kg
luùa vaø 11.000 kg gaïo, 614 maãu ruoäng hieán vónh vieãn vaø 1.074
maãu coù thôøi haïn. Cuoäc vaän ñoäng quyõ uûng hoä vuøng taïm bò chieám
cuõng ñaït keát quaû khaû quan, vôùi soá tieàn 8.360.000 ñoàng. Naêm
1950, tænh coøn nhaän theâm 197 caùn boä vaø con em caùn boä vuøng
taïm bò chieám ñeán nghæ, chöõa beänh vaø hoïc taäp vaên hoùa. Tænh uûng
hoä huyeän Ninh Hoøa (tænh Khaùnh Hoøa), tænh Ninh Thuaän, tænh
Laâm Vieân (tænh Laâm Ñoàng ngaøy nay) 50 taán gaïo, 7.000 kg ñöôøng,
900 boä quaàn aùo, 1.000 quaû löïu ñaïn cuøng moät soá thuoác chöõa
beänh, nòt da, meàn vaø aùo traán thuû, trò giaù 830.000 ñoàng(2).
(1)
Baùo caùo cuoái naêm 1950 cuûa UÛy ban khaùng chieán haønh chính tænh
Bình Ñònh, Baùo caùo cuoái naêm 1950 ngaøy 01-4-1950 vaø cuoái naêm 1951 ngaøy
09-01-1952 cuûa UÛy ban khaùng chieán haønh chính Nam Trung Boä, tlñd.
(2)
Baùo caùo thöôïng baùn nieân (thaùng 01 ñeán thaùng 5-1950) vaø Baùo caùo cuoái naêm
cuûa UÛy ban khaùng chieán haønh chính tænh Bình Ñònh, tlñd.
112
Lieân khu V thu quyõ chuyeån maïnh sang toång phaûn coâng ôû
vuøng töï do tröôcù khi nhaän ñöôïc Saéc leänh soá 20/SL ngaøy 12-02-1950
veà toång ñoäng vieân cuûa Chính phuû. Theo UÛy ban khaùng chieán
haønh chính Nam Trung Boä, quyõ naøy laø moät bieän phaùp ñaëc bieät
ñeå thaêng baèng thu chi ngaân saùch vaø giaûi quyeát naïn laïm phaùt
ñoàng tín phieáu, khoâng chæ ñaùp öùng yeâu caàu cho tieàn tuyeán,
coøn giaûi quyeát 3 quyõ cuûa caùc tænh (nuoâi boä ñoäi ñòa phöông,
ngaân saùch xaõ, quyõ hoaït ñoäng ñoaøn theå caùc caáp ôû vuøng töï do).
Ban ñaàu quyõ ñònh huy ñoäng toaøn khu 2.813.000.000 ñoàng,
nhöng ñeán Hoäi nghò Lieân khu uûy môû roäng (töø ngaøy 08 ñeán
ngaøy 15-7-1950) haï xuoáng coøn 2.382.000.000 ñoàng, trong ñoù
daønh 711 trieäu ñoàng cho 3 quyõ cuûa caùc tænh(1). Quyõ naøy phaûi
thu ñeán cuoái naêm 1951 vöøa tieàn, luùa, vaøng, baïc, ruoäng ñaát vaø
ñoà vaät laø 2.062.530.415 ñoàng, trong ñoù chæ coù tænh Phuù Yeân vaø
tænh Bình Ñònh hoaøn thaønh vaø vöôït möùc chæ tieâu. Rieâng Bình
Ñònh thu ñaït 708.828.046 ñoàng, trong ñoù coù 260.763.748 ñoàng
tieàn maët, 6.236.244 kg luùa, 5.103 maãu 1 saøo/18.815 maãu 5 saøo
ruoäng ñaát vónh vieãn vaø coù thôøi haïn, 78.646.869 ñoàng trò giaù
caùc ñoà vaät khaùc. Trong nhöõng ñoà vaät cuûa tænh coù 7 nhaø maùy in,
hôn 30 xe ñaïp, 1 xe camion(2).
Cuøng vôùi caùc quyõ ñoäng vieân treân, caùc loaïi thueá tröïc thu vaø
giaùn thu naêm 1950 so vôùi naêm 1949 ñeàu taêng töø 50 - 300%,
nhö thueá saùt sinh töø 1.512.143 ñoàng (naêm 1949) taêng leân
2.308.359 ñoàng, thueá moân baøi töø 1.424.741 ñoàng (naêm 1949)
leân 5.176.496 ñoàng. Toång soá tieàn thu ñöôïc töø caùc loaïi thueá
naøy töø 70.000.000 ñoàng (caû tieàn vaø luùa) leân 95.383.103 ñoàng
vaø 4.242.299 kg luùa (toaøn Lieân khu thu ñöôïc 301.200.856
ñoàng). Veà thueá ruoäng ñaát thu theo caùch tính môùi, neân tænh
(1)
Baùo caùo cuoái naêm 1950 cuûa UÛy ban khaùng chieán haønh chính Mieàn Nam
Trung Boä, tlñd.
(2)
Baùo caùo cuoái naêm 1950 ngaøy 01-4-1951 vaø Baùo caùo quyù III naêm 1951 ngaøy
20-11-1951 cuûa UÛy ban khaùng chieán haønh chính Mieàn Nam Trung Boä, tlñd.
113
Bình Ñònh coøn noäp theâm 3.204 taán luùa, cao nhaát toaøn Lieân
khu(1). Naêm 1951 coøn thu thueá noâng nghieäp, moät trong 7 loaïi
thueá do Chính phuû ban haønh ngaøy 01-5-1951. Thueá noâng nghieäp
1951 thu muoän vaø môùi meû neân ñeán 31-7-1952, toaøn tænh môùi
chæ thu ñöôïc 6.055.099 kg/14.000.000 kg, nhöng laø tænh coù soá
thu cao nhaát toaøn Lieân khu: (soá thu cuûa tænh: 6.055.099/toaøn
Lieân khu 18.865/44.000 taán)(2). Naêm 1950, tænh Bình Ñònh coøn
tieáp teá moät soá haøng thieát yeáu cho tieàn tuyeán vaø caùc tænh: Veà
gaïo hôn 6.450 taán, trong ñoù coù 3.020 taán cho boä ñoäi chuû löïc,
1.569 taán cho vieân chöùc caùc cô quan vaø hoûa xa Lieân khu, 146
taán cho Ñaéc Laéc vaø Bình Thuaän, ñaëc bieät cöùu ñoùi cho Phuù Yeân
1.500 taán. Hôn 63.100 meùt vaûi, chuû yeáu laø vaûi xi-ta, gaáp 3 laàn
naêm 1949, rieâng cho quaân trang Lieân khu 44.000 meùt, cho
coâng chöùc mieàn Nam 12.400 meùt. Muoái aên hôn 3.600 taán, coù
220 taán cho boä ñoäi chuû löïc, 220 taán cho Gia Lai - Kon Tum,
3.200 taán cho Quaûng Nam trong ñoù coù muoái cuûa Sôû Taøi chính
Lieân khu laøm haøng trao ñoåi haøng vôùi Thöøa Thieân Hueá, chöa
keå soá muoái cho kho döï tröõ cuûa Lieân khu(3).
Sau ngaøy toaøn quoác khaùng chieán, cuoäc toång ñoäng vieân
nhaân taøi, vaät löïc naøy laø moät ñôït vaän ñoäng chính trò saâu roäng
trong Ñaûng boä, quaân vaø daân toaøn tænh, soá tieàn vaø luùa gaïo ñoäng
vieân ñöôïc raát ñaùng keå, hôn 465.000.000 ñoàng cho caùc quyõ vaø
19.700.000 kg luùa. Song trong quaù trình thöïc hieän ñaõ phaïm
phaûi nhöõng sai laàm, khuyeát ñieåm lôùn. Vieäc tuyeân truyeàn veà
toång ñoäng vieân khaù raàm roä vaø moät chieàu, ñaõ laøm cho caùn boä,
ñaûng vieân vaø nhaân daân hieåu laàm raèng naêm 1950 laø thôøi ñieåm
(1)
Baùo caùo tình hình Lieân khu V ñaàu naêm 1951 cuûa Lieân khu uûy V.
Baùo caùo cuoái naêm 1951 vaø Baùo caùo cuoái naêm 1952 cuûa Tænh uûy Bình Ñònh:
(2)
6.055.099 kg laø cuûa tænh Bình Ñònh, 18.865.000 kg laø soá thu ñöôïc toaøn vuøng
töï do, 44.000 taán laø chæ tieâu thu naêm 1951 cuûa Lieân khu.
(3)
Baùo caùo cuoái naêm 1950 cuûa UÛy ban khaùng chieán haønh chính tænh
Bình Ñònh vaø Mieàn Nam Trung Boä, tlñd.
114
ta khôûi ñaàu cuoäc toång phaûn coâng, neân nhieàu ñòa phöông vaø
caùn boä ñua nhau hoâ haøo nhaân daân phaûi doác söùc ngöôøi, söùc cuûa
ñeå giaønh chieán thaéng. Ñònh möùc vaø caùch phaân boå quyõ “chuyeån
maïnh” vöøa quaù khaû naêng, laïi vöøa aùp ñaët thôøi gian ñoùng goùp
gaáp ruùt, vöøa khoâng hôïp lyù vaø coâng baèng giöõa caùc taàng lôùp xaõ
hoäi, thaäm chí caû nhöõng ngöôøi ngheøo khoå cuõng phaûi goùp 300
ñoàng. Bieän phaùp thu nhaän coù veû linh hoaït, coù theå noäp tieàn,
luùa, vaøng, baïc, ruoäng ñaát vaø hieän vaät coù giaù trò thuaän tieän cho
thu nhaän, nhöng ñaõ gaây bao heä luïy cho ngöôøi daân tuùng thieáu.
Ñòa chuû vaø phuù noâng möôïn côù ñoùng quyõ ñaõ toå chöùc laáy ruoäng
phaùt canh. Trung noâng vaø baàn noâng thieáu tieàn, luùa, vaøng, baïc,
phaûi vay, möôïn hoaëc ñem ruoäng ñaát, traâu boø... ñeå noäp. Tieåu
chuû vaø tieåu thöông tuùng baán phaûi noäp caû voán lieáng vaø coâng cuï
saûn xuaát,... töùc “ñoäng vieân ñeán taøi saûn goác, sinh keá cuûa nhaân
daân: ruoäng ñaát, traâu boø, voán lieáng”(1). Ñeå coù thaønh tích thi ñua
ñaõ coù “moät soá caùn boä vaø ñòa phöông thieân veà meänh leänh, eùp
buoäc daân chuùng ñoùng goùp”(2). Ruoäng ñaát, traâu boø, luùa, coâng
cuï saûn xuaát... cuûa daân ñoùng goùp laïi baûo quaûn keùm, hö hoûng vaø
söû duïng phung phí. Haäu quaû ñaõ aûnh höôûng ñeán chính trò, saûn
xuaát vaø ñôøi soáng cuûa nhaân daân. Sai laàm veà thu quyõ “chuyeån
maïnh” laø moät trong “ba vieäc lôùn ñaõ laøm cho tình hình chính trò
Lieân khu V naêm 1950 caêng thaúng”(3).
3. Tieáp tuïc cuûng coá haäu phöông vöõng maïnh
Trong caùc naêm 1950 - 1951, ñeå taêng cöôøng söùc maïnh ñaïi
(1)
Ngaøy 14-11-1950, Chuû tòch Hoà Chí Minh göûi Maät ñieän soá 509 pheâ bình
caùn boä chính quyeàn vaø caùc ñoaøn theå Mieàn Nam Trung Boä, khoâng phaûi laø thaùng
5-1951.
(2)
Baùo caùo tình hình Lieân khu V naêm 1950, Vaên kieän Ñaûng toaøn taäp, taäp 11,
sñd, trang 715.
(3)
Cuoái naêm 1950, theo Baùo caùo cuûa UÛy ban khaùng chieán haønh chính
Mieàn Nam Trung Boä: Soá hoäi vieân caùc ñoaøn theå vuøng töï do laø 1.393.000
ngöôøi chieám 1/3 daân soá, hoäi vieân caùc ñoaøn theå ôû Bình Ñònh chieám gaàn 1/3 soá
hoäi vieân toaøn khu (hoäi vieân tænh Bình Ñònh 427.000/hoäi vieân toaøn Lieân khu
1.393.000).
115
ñoaøn keát toaøn daân vaø hieäu löïc cuûa chính quyeàn nhaân daân tröôùc
tình hình môùi, Tænh uûy chuû tröông: phaûi môû roäng vaø cuûng coá
Maët traän, trong ñoù laáy cuûng coá Hoäi Noâng daân cöùu quoác laøm
trung taâm; ñoàng thôøi kieän toaøn boä maùy chính quyeàn caùc caáp
theo höôùng chính quyeàn daân chuû nhaân daân, ñaëc bieät chuù yù
chính quyeàn mieàn nuùi.
Veà môû roäng vaø cuûng coá Maët traän vaø caùc ñoaøn theå quaàn
chuùng ñeán cuoái naêm 1950 soá hoäi ñoaøn vieân toaøn tænh coù 427.000
ngöôøi, taêng 143.000 ngöôøi so vôùi cuoái naêm 1949, chieám gaàn 2/3
daân soá vaø 3/4 cöû tri(1). Uy tín cuûa Maët traän Lieân Vieät ñöôïc ñeà cao
trong coâng taùc toång ñoäng vieân, vaän ñoäng caùc quyõ nuoâi quaân,...
Hoäi Noâng daân cöùu quoác khoâng nhöõng laøm noøng coát trong phong
traøo ñaåy maïnh saûn xuaát vaø tieát kieäm, ñi daân coâng... maø coøn ñi
ñaàu trong cuoäc vaän ñoäng chuyeån caùc toå hôïp taùc lao ñoäng thaønh
caùc toå saûn xuaát, voøng vaø ñoåi coâng. Hoäi Phuï nöõ tích cöïc tham gia
caùc toå chöùc phoø trôï daân quaân, noåi baät laø trong phong traøo thi ñua
“Phuï nöõ 5 toát” vaø phong traøo “Phuï nöõ chöùc nghieäp”. Vôùi thanh
nieân keå caû thanh nieân hoïc sinh, ngoaøi vieäc haêng haùi tham gia
caùc löïc löôïng vuõ trang nhaân daân vaø thanh nieân xung phong, coøn
ñi ñaàu trong phong traøo “Xaây döïng ñôøi soáng môùi”.
Naêm 1951, do phaûi taäp trung cho coâng taùc thu thueá noâng
nghieäp, neân UÛy ban khaùng chieán haønh chính Mieàn Nam Trung
Boä cho pheùp tænh Bình Ñònh hoaõn cuoäc baàu cöû Hoäi ñoàng nhaân
daân tænh vaø xaõ khoùa III. Ñeå cuûng coá chính quyeàn, tænh ñaõ ñöa
moät soá caùn boä coù naêng löïc laø baàn noâng vaø phuï nöõ vaøo caùc cô
quan caáp xaõ vaø huyeän. Veà giaûm bieân cheá, theo keá hoaïch chung
cuûa khu thì cuoái naêm 1951 môùi ôû böôùc toå chöùc hoïc taäp chuû
tröông vaø chính saùch, nhöng ngaønh haønh chính caáp tænh cuõng
(1) Cuoái naêm 1950, theo Baùo caùo cuûa UÛy ban khaùng chieán haønh chính Mieàn
Nam Trung Boä: Soá hoäi vieân caùc ñoaøn theå vuøng töï do laø 1.393.000 ngöôøi
chieám 1/3 daân soá, hoäi vieân caùc ñoaøn theå ôû Bình Ñònh chieám gaàn 1/3 (427.000/
1.393.000) soá hoäi vieân toaøn khu.
116
giaûm ñöôïc 83/810 ngöôøi(1), vaø taäp trung caùc ngaønh chuyeân
moân vaøo vaên phoøng UÛy ban khaùng chieán haønh chính caùc caáp.
Trong 2 naêm 1950 - 1951, tænh môû 3 ñôït “reøn caùn, chænh cô”,
rieâng ñôït 1 vaø 2 (thaùng 8 vaø thaùng 11-1950) môû 5 lôùp cho 239
ngöôøi töø hoäi vieân hoäi ñoàng nhaân daân vaø uûy vieân uûy ban caáp
xaõ, huyeän ñeán tröôûng ty, tröôûng phoøng caáp tænh tham gia. Nhìn
chung, coâng taùc cuûng coá boä maùy chính quyeàn caùc caáp môùi taäp
trung quyeàn löïc vaøo UÛy ban khaùng chieán haønh chính, vieäc ñeà
cao coâng noâng coøn maùy moùc vaø hình thöùc, kieän toaøn caáp tænh
ñöôïc moät phaàn, caáp huyeän luùng tuùng, caáp xaõ môùi baét ñaàu(2).
Ñeå chaán chænh coâng taùc thöôïng du, Tænh uûy vaø UÛy ban
khaùng chieán haønh chính tænh ñaõ taêng cöôøng cho ba huyeän mieàn
nuùi 82 caùn boä chính trò vaø chuyeân moân. Taïi vuøng cao An Laõo
vaø Vónh Thaïnh ñaõ thay caùc toå chöùc quaàn chuùng theo kieåu
mieàn xuoâi (Noâng daân, Thanh nieân,...) baèng caùc hoäi ñi saên, caùc
toå phaùt raãy vaø baûo veä raãy, hoäi ñaùnh Taây,... Vôùi söï chuyeån
höôùng veà hình thöùc toå chöùc naøy khoâng nhöõng taäp hôïp ñöôïc
löïc löôïng treû chòu xa laøng tham gia coâng taùc khaùng chieán, maø
coøn tranh thuû ñöôïc nhieàu chuû laøng vaø caùc giaø laøng ôû buoân,
noùc. Veà chính quyeàn ñeán cuoái naêm 1950 ñaõ nhaäp khoaûng 180
laøng vuøng thaáp vaø vuøng cao, so vôùi naêm 1949 taêng 15 laøng ñeå
laäp 37 xaõ (huyeän An Laõo 14, huyeän Vónh Thaïnh 10, huyeän
Vaân Canh 13) vôùi hôn 8.800 cöû tri vaø 15.130 daân cuøng Hoäi
ñoàng nhaân daân vaø UÛy ban khaùng chieán haønh chính xaõ(3). Chính
quyeàn ñaõ huy ñoäng nhaân taøi, vaät löïc taïi choã hôn 700.000 ñoàng
(3)
Baùo caùo cuoái naêm 1951 cuûa UÛy ban khaùng chieán haønh chính Mieàn Nam
Trung Boä: quyù II naêm 1951, boä maùy haønh chính caáp tænh cuûa Quaûng Nam,
Quaûng Ngaõi, Bình Ñònh, Phuù Yeân, Kon Tum, Ñaéc Laéc giaûm 810 ngöôøi, rieâng
Bình Ñònh 83 ngöôøi.
(2),(3)
Baùo caùo cuoái naêm 1950 cuûa UÛy ban khaùng chieán haønh chính tænh Bình
Ñònh, tlñd.
(3)
Baùo caùo toång keát cuoái naêm 1951 cuûa Tænh uûy Bình Ñònh.
117
cho quyõ chuyeån maïnh, 364.000 ñoàng vaø 22 taán luùa cho ngaân
saùch ñòa phöông, cuøng hôn 3.400 ñoäi vieân daân quaân du kích
xaõ, töùc hôn 38% daân soá. Veà ñaøo taïo caùn boä, ngoaøi 100 caùn boä
cho UÛy ban khaùng chieán haønh chính huyeän vaø xaõ do Phoøng
Daân toäc thieåu soá tænh ñaøo taïo, caùc huyeän coøn ñaøo taïo taïi choã
77 ngöôøi, trong ñoù coù 26 caùn boä ngöôøi daân toäc(1).
Nhaèm oån ñònh tình hình chính trò trong tænh, ñaàu naêm 1951
Tænh uûy môû ñôït sinh hoaït chính trò cho Ñaûng boä vaø nhaân daân.
Trong Ñaûng hoïc taäp vaø kieåm ñieåm theo noäi dung Maät ñieän soá
509 ngaøy 14-11-1950 cuûa Chuû tòch Hoà Chí Minh göûi caùn boä
chính quyeàn vaø caùc ñoaøn theå Nam Trung Boä veà nhöõng sai laàm
trong toång ñoäng vieân vaø thöôïng du vaän. Caùc ñoaøn theå hoïc taäp
Chính cöông, Ñieàu leä, Tuyeân ngoân cuûa Ñaïi hoäi toaøn quoác thoáng
nhaát Vieät Minh - Lieân Vieät (thaùng 3-1951). Beân caïnh ñoù tænh
ñaõ tieán haønh ñieàu chænh möùc ñoùng goùp, möùc giaûm toâ, traû laïi
ruoäng ñoäng vieân cuûa baàn noâng vaø trung noâng, cho ñòa chuû
chuoäc laïi ruoäng noäp vaøo quyõ chuyeån maïnh, boû chuû tröông
“thoáng nhaát thu nhaët vaø chæ huy phaân phoái”, thöïc hieän töï do
giao löu haøng hoùa trong vuøng töï do. Tænh uûy cuõng ñaõ trieån khai
nhieàu giaûi phaùp ñeå ñaûm baûo an ninh traät töï treân ñòa baøn: Vôùi
vuï aùn “Maët traän quoác gia baøi coäng”, ta ñaõ toå chöùc cho nhaân
daân caùc ñòa phöông trong tænh tham gia mít-tinh uûng hoä chuû
tröông, chính saùch veà toân giaùo cuûa Chính phuû, cöïc löïc leân aùn
boïn phaûn ñoäng, toå chöùc hoäi nghò ñoaøn keát giaùo löông ôû nhöõng
vuøng ñoâng tín ñoà Coâng giaùo ñeå giaûi quyeát nhöõng maéc möùu
giöõa hai beân(2). ÔÛ caùc huyeän mieàn nuùi ñaõ kieåm ñieåm soá caùn boä
Kinh coù nhöõng sai phaïm veà chính saùch daân toäc, chaán chænh caùc
chi ñieám Kinh - Thöôïng ôû Taø Laêng (huyeän Vónh Thaïnh) vaø
(1)
Baùo caùo cuoái naêm 1950 cuûa UÛy ban khaùng chieán haønh chính tænh Bình
Ñònh, tlñd.
(2)
Baùo caùo toång keát cuoái naêm 1951 cuûa Tænh uûy Bình Ñònh.
118
Canh Thaønh, Canh Tieán (huyeän Vaân Canh), vaän ñoäng nhaân
daân phaùt trieån hoa maøu ñeå khaéc phuïc naïn ñoùi giaùp haït. Ñoái
vôùi vieäc ñòch laäp teà vaø oå vuõ trang ôû 2 laøng Kon - Plo vaø Giaù
Maây, ñoaøn coâng taùc vuøng cao Vónh Thaïnh cuûa tænh ñaõ baùm ñòa
baøn vaän ñoäng caùc giaø laøng vaø phaân hoùa soá thanh nieân nhaän
suùng ñeå töøng böôùc voâ hieäu hoùa aâm möu naøy cuûa ñòch. Caùc
laøng Chu, Thinh, Kon - Yôn, 2 laøng Maëc... gaàn ñoàn Tuù Thuûy
vaø Kan - Nak thì vaän ñoäng daân caát giaáu taøi saûn, xaây döïng laøng
chieán ñaáu, choáng ñòch doàn daân(1).
Veà caùc löïc löôïng vuõ trang, ñaàu naêm 1950 caùc caáp uûy
vieân töø tænh xuoáng xaõ tröïc tieáp laøm chính trò vieân Ban Quaân
söï vaø uûy vieân Ñaûng ñoaøn chính quyeàn cuøng caáp. Ñoàng thôøi,
laäp Lieân chi tröïc thuoäc Tænh uûy taïi Tænh ñoäi ñeå chuyeân traùch
coâng taùc Ñaûng vaø coâng taùc chính trò trong boä ñoäi ñòa phöông.
Trong ñôït “reøn caùn chænh quaân” laàn thöù hai (1950 - 1951),
vôùi caùc lôùp hoïc taäp chính trò vaø quaân söï ñaõ goùp phaàn khaéc
phuïc moät soá leäch laïc veà tö töôûng, quan ñieåm. Rieâng löïc löôïng
daân quaân du kích thoân, xaõ, ñaàu naêm 1950 tænh ñaõ môû hôn
150 khoùa cho ñoäi vieân caùc ñoäi du kích chuû löïc xaõ vaø 1.905
caùn boä töø Trung ñoäi ñeán xaõ ñoäi, trong ñoù coù 175 chính trò
vieân vaø xaõ ñoäi tröôûng(2). Ñeå luyeän quaân trong thöïc teá chieán
ñaáu, haøng naêm tænh ñöa töø 5 - 7 ñaïi ñoäi ñi tham gia chieán ñaáu
taïi caùc chieán tröôøng: Quaûng Nam, Ñaø Naüng, Baéc Taây Nguyeân,
Baéc Khaùnh Hoøa,... (naêm 1950, löïc löôïng ñi tham gia chieán
ñaáu laø 2.014 ngöôøi, goàm: 584 boä ñoäi ñòa phöông, 1.350 du
kích chuû löïc xaõ vaø 80 trinh saùt vieân). Caùc löïc löôïng vuõ trang
tænh coøn tích cöïc tham gia taêng gia saûn xuaát töï tuùc. Caùc ñaïi
ñoäi boä ñoäi ñòa phöông tænh, huyeän vaø caùc ñôn vò tröïc thuoäc
tænh ñoäi ñeàu coù 1 tieåu ñoäi “noâng binh”; du kích xaõ coù cô sôû
(1)
Baùo caùo ñaëc bieät tình hình mieàn Taây tænh Bình Ñònh naêm 1951 cuûa Tænh
uûy Bình Ñònh.
(2)
Baùo caùo tình hình 6 thaùng ñaàu naêm 1950 cuûa Tænh uûy Bình Ñònh.
119
töï tuùc, haøng naêm thu hoaïch ñöôïc moät khoái löôïng ñaùng keå veà
löông thöïc vaø gia suùc(1).
Ñeå ñoái phoù vôùi maùy bay ñòch baén phaù, tænh cho sô taùn caùc
thò töù ñoâng daân, laäp caùc ban phoøng thuû, baûo veä kho taøng, cô
xöôûng vaø nhöõng ñoäi phoøng, chöõa chaùy, vaän ñoäng daân laøm
bòch ñaát chöùa luùa, di chuyeån taøi saûn, chuaån bò ñoà daäp löûa vaø
bom napan. Ñoàng thôøi, huy ñoäng löïc löôïng söûa chöõa vaø ñaøo
theâm giao thoâng haøo, haàm traùnh phi phaùo cho ngöôøi vaø gia
suùc, haàm truù aån coâng coäng vaø toå chöùc nhoùm chôï, hoïc taäp vaøo
ban ñeâm. Nhöõng nôi ñòch coù theå nhaûy duø thì caém theâm coïc
phoøng khoâng, cuûng coá haàm haøo chieán ñaáu ôû nhöõng nôi xung
yeáu. Heä thoáng phaùt hieän, caûnh giôùi vaø baùo ñoäng ñòch oanh
kích, ñoå boä, caøn queùt ñöôïc taêng cöôøng veà ngöôøi vaø phöông
tieän. Ghe thuyeàn ñaùnh caù ñeàu coù du kích ñi keøm, coù luø thoâng
nöôùc kòp thôøi laøm ñaém ñeå baûo toaøn ngöôøi vaø ngö cuï.
Coâng taùc phoøng gian baûo maät, choáng giaùn ñieäp cuõng ñöôïc
taêng cöôøng. Tænh môû ñôït hoïc taäp “Baûo veä traät töï trò an” trong
nhaân daân vaø phaùt trieån maïng löôùi coäng taùc vieân an ninh ôû thoân,
xoùm. Caùc cô quan, cô xöôûng, kho taøng, ñôn vò boä ñoäi ñoùng ôû
ñaâu ñeàu phoái hôïp chaët cheõ vôùi chính quyeàn vaø coâng an ôû ñoù
trong coâng taùc phoøng gian baûo maät. Trong caùc naêm 1950 - 1951,
vôùi söï giuùp ñôõ cuûa nhaân daân, coâng an ñòa phöông khoâng chæ giaûi
quyeát kòp thôøi nhöõng vuï vieäc laøm maát an ninh ôû thoân, xaõ, maø
coøn phoái hôïp vôùi Coâng an Lieân khu khaùm phaù toå chöùc giaùn ñieäp
“Maët traän quoác gia baøi coäng” (thaùng 10-1950), baét goïn moät
nhoùm thanh nieân Coâng giaùo duøng thuyeàn chaïy vaøo vuøng taïm
chieám ôû xaõ Caùt Chaùnh (huyeän Phuø Caùt) (thaùng 11-1951)(2).
(1) Naêm 1950, caùc loaïi quaân cuûa tænh ñaõ saûn xuaát: 268 maãu thu 630.000 kg
luùa vaø maøu; nuoâi 45 con traâu, 20 con boø, 29 con heo, 4.842 con gaø vòt, 13 maùy
may, haøng thaùng thu 1.092.000 ñoàng; 1 xöôûng deät vôùi 14 khung, haøng naêm
saûn xuaát 30.000 meùt khoå chieác. Du kích Quy Nhôn vaø xaõ Tam Quan moãi nôi
coù moät giaøn maønh, Huyeän ñoäi Tuy Phöôùc coù 1 xöôûng giaáy.
(2)
Thôøi ñieåm vuï Caùt Chaùnh, chuùng toâi döïa vaøo Baùo caùo toång keát cuoái naêm
1951 cuûa Tænh uûy Bình Ñònh.
120
Thöïc hieän chuû tröông xaây döïng haäu phöông veà kinh teá,
Bình Ñònh phaùt trieån maïnh caû noâng nghieäp vaø tieåu - thuû coâng.
Trong noâng nghieäp, ñeå phaùt trieån saûn xuaát thaâm canh, tænh chuù
troïng phaùt ñoäng caùc phong traøo “nöôùc, phaân, gioáng”. Veà nöôùc,
ngoaøi vieäc tu boå haøng ngaøn ñaäp, möông, bôø baïn,... tænh coøn
huy ñoäng nhaân coâng vaø tieàn, luùa, laøm môùi caùc coâng trình tieåu
thuûy noâng, naêm 1950 caùc coâng trình môùi naøy töôùi vaø ngaên
maën gaàn 9.000 maãu. Ñaàu naêm 1951, tænh ñöa caùn boä Noâng hoäi
vaøo Ban Quaûn trò caùc ñaäp lôùn phía Nam tænh, ñaëc bieät laø ñaõ giaûi
quyeát ñöôïc tình traïng tranh giaønh nöôùc “truyeàn ñôøi” giöõa caùc
ñaäp doïc soâng Koân. Phong traøo laøm phaân boùn ñöôïc noâng daân
höôûng öùng maïnh meõ, neáu naêm 1950 toaøn tænh môùi coù 19.622
haàm phaân caùc loaïi, thì naêm 1951 leân tôùi 35.000 haàm vôùi 90%
ñeàu coù maùi che. Phong traøo laøm phaân baéc töø Hoaøi Nhôn,
Phuø Myõ lan roäng tôùi Phuø Caùt, Bình Kheâ,... Töø naêm 1950, noâng
daân nhieàu nôi ñöôïc höôùng daãn veà kyõ thuaät gieo thöa, caáy nhoû
buïi, choïn gioáng vaø chaêm soùc ruoäng luùa gioáng...(1).
Qua caùc muøa “thi ñua thaâm canh”, naêng suaát vaø saûn löôïng
luùa vaø hoa maøu taêng. Naêm 1950, maëc duø vuï luùa töù quyù chæ coù
9.200 maãu, nhöng laàn ñaàu tieân saûn löôïng luùa toaøn tænh ñaït
176.700 taán (vuøng töï do 597.000 taán). Naêm 1951, caû 3 vuï (vuï
thaùng 8, vuï thaùng 10 vaø vuï thaùng 12) maát töø 30 - 40% saûn
löôïng luùa toaøn tænh, chæ ñaït 141.120 taán (vuøng töï do 341.320
taán), nhöng nhôø taêng dieän tích vuï luùa töù quyù leân 24.700 maãu
vaø thu 14.700 taán, dieän tích hoa maøu caùc loaïi taêng leân tôùi 26.965
maãu (taêng gaàn 100.000 maãu so vôùi naêm 1950), neân saûn löôïng
löông thöïc toaøn tænh khoâng giaûm nhieàu. Ngaøy 15-10-1950, tænh
ñem hôn 210 maãu ruoäng ñaát cuûa Phaùp ôû ñoàn ñieàn Portier
(huyeän Tuy Phöôùc) vaø Delignon (huyeän Bình Kheâ), chia cho
(1)
Baùo caùo cuoái naêm 1950 cuûa UÛy ban khaùng chieán haønh chính tænh
Bình Ñònh vaø Mieàn Nam Trung Boä, Baùo caùo cuoái naêm 1951 cuûa UÛy ban
khaùng chieán haønh chính Mieàn Nam Trung Boä vaø Tænh uûy Bình Ñònh, tlñd.
121
176 hoä noâng daân thieáu ruoäng, trong ñoù coù 6 gia ñình lieät só, 8
thöông binh, 18 gia ñình boä ñoäi taïi nguõ,... Veà giaûm toâ, naêm
1951 toaøn tænh coù 14.930 taù ñieàn ñöôïc höôûng 870.700 kg luùa
toâ, 2.500 taán luùa taêng vuï vaø 121 taán hoa maøu. Vuøng cao 3
huyeän mieàn nuùi nhôø phaùt trieån maïnh hoa maøu phuï vaø ñöôïc
Ban Kinh - Thöôïng tieáp teá gaïo kòp thôøi, neân vöôït qua naïn ñoùi
giaùp haït naêm 1951. Vuøng thaáp huyeän Vaân Canh taêng dieän tích
luùa gieo, coøn vuøng thaáp huyeän An Laõo thì phaùt trieån luùa caáy 2
vuï, laøm 17 bôø xe nöôùc, neân ñôøi soáng coù phaàn oån ñònh hôn
Vónh Thaïnh(1).
Veà saûn xuaát tieåu - thuû coâng nghieäp, moät soá ngaønh tieåu thuû
coâng nghieäp quan troïng cuûa tænh ñaït möùc khaù cao. Ngaønh sôïi
vaø deät, soá ngöôøi keùo sôïi töø 20.000 ngöôøi (naêm 1949) leân 35.000
ngöôøi vôùi saûn löôïng sôïi ñaït 264 taán/naêm, taêng 164 taán (so vôùi
naêm 1949); khung cöûi (ñoâi vaø chieác) taêng töø 1.074 leân 5.300
khung vaø saûn löôïng vaûi caùc loaïi töø 100 taán (naêm 1949) leân 268
taán/naêm, rieâng vaûi xi-ta khoâng taêng nhöng kyõ thuaät ñaùnh chæ töø
13 x 13 sôïi leân 17 x 17 sôïi. Ngaønh giaáy, nhôø caûi tieán kyõ thuaät
vaø tìm ñöôïc nguyeân lieäu môùi taïi choã, neân saûn löôïng giaáy caùc
loaïi töø 249 taán (naêm 1950) leân 275 taán (naêm 1951), chaát löôïng
giaáy ñaùnh maùy vaø in baïc tín phieáu toát hôn. Ngaønh xaø phoøng
ñaït 15.000 kg/16.700 kg/thaùng, xaø phoøng Quy Nhôn khoâng
keùm xaø phoøng ngoaïi, giaù laïi reû hôn. Ngaønh daàu döøa (naêm
1951) saûn xuaát ñöôïc 1.075 taán, so vôùi caû vuøng töï do thì rieâng
tænh Bình Ñònh taêng 1.000 taán. Ngaønh reøn vaø cô khí söûa chöõa
phaùt trieån khaù maïnh, toaøn tænh coù 342 loø reøn, chieám 34,44% soá
loø reøn toaøn vuøng töï do (993 loø toaøn vuøng töï do). Khoâng nhöõng
saûn xuaát vaø cung caáp nhieàu haøng noâng cuï vaø gia duïng cho ñòa
(1)
Baùo caùo cuoái naêm 1951 cuûa UÛy ban khaùng chieán haønh chính Nam Trung
Boä, tlñd vaø Thoáng keâ tình hình tieåu thuû coâng nghieäp... vaø Taøi lieäu tham khaûo
veà tình hình kinh teá taøi chính Lieân khu V, tlñd.
122
Tải về để xem bản đầy đủ
94 trang
21/04/2022
920
Bạn đang xem 20 trang mẫu của tài liệu "Tài liệu Lịch sử Đảng bộ tỉnh Bình Định (1945-1954) (Phần 2)", để tải tài liệu gốc về máy hãy click vào nút Download ở trên
File đính kèm:
- tai_lieu_lich_su_dang_bo_tinh_binh_dinh_1945_1954_phan_2.pdf
