Sketchnote - Kỹ thuật ghi chú thông tin ứng dụng phương pháp “Whole brain learning”
KHOA HỌC CƠ BẢN VÀ KỸ THUẬT - CÔNG NGHỆ
TRƯỜNG CAO ĐẲNG CÔNG NGHỆ THÔNG TIN HỮU NGHỊ VIỆT - HÀN
SKETCHNOTE - KỸ THUẬT GHI CHÚ THÔNG TIN ỨNG DỤNG
PHƯƠNG PHÁP “WHOLE BRAIN LEARNING”
SKETCHNOTE - TECHNIQUE NOTING INFORMATIONS
BASED ON “WHOLE BRAIN LEARNING” METHOD
Trần Thị Thúy Ngọc
Trường Cao đẳng CNTT Hữu nghị Việt - Hàn, Khoa Công nghệ Điện tử Viễn thông;
Tóm tắt
Như chúng ta đã biết, bộ não con người chia ra làm hai bán cầu não trái và phải, mỗi bên
bán cầu não đảm nhiệm chức năng, nhiệm vụ khác nhau trong quá trình điều khiển các hoạt động
của con người, từ những hành động đơn giản đến những tư duy phức tạp. Bán cầu não trái với
chức năng suy nghĩ logic, phân tích, lý giải, ghi nhớ, sắp xếp, tính toán; bán cầu não phải gắn
liền với khả năng sáng tạo, tưởng tượng, điều khiển cảm xúc. Khoa học cũng đã chứng minh mỗi
con người có xu hướng, hay thiên hướng, phát triển mạnh hơn một bên bán cầu não. Từ đó,
những khả năng của mỗi người sẽ gắn liền với việc họ phát triển, hay thuận sử dụng phần não
bên nào hơn trong suốt cuộc đời của họ. Tuy nhiên, để đạt được những kết quả cao nhất trong
học tập, nghiên cứu, công việc, người ta đã sử dụng nhiều phương pháp kích não, trong đó có
phương pháp “Học bằng hai bán cầu não” (Whole brain learning)… Vận dụng tất cả bộ phận
của não bộ cùng một lúc, giúp kiến thức được tiếp thu một cách sinh động và lưu giữ lại lâu nhất.
Trong số các phương pháp học tập ứng dụng “Whole brain learning” có phương pháp ghi chú
thông tin Sketchnote, kỹ thuật ghi chép lưu trữ thông tin giúp người học phát huy được tối đa
năng lực tư duy của cả hai bán cầu não, đem lại những hiệu quả to lớn về phát triển năng lượng
cá nhân cũng như lợi ích xã hội.
Từ khóa: Whole brain learning; Sketchnote.
Abstract
As we know, the human brain is divided into two right and left hemispheres, each of the
hemispheres of the brain is responsible for different functions and tasks in controlling human
activities. The left hemisphere with the function of logical thinking, analysis, explanation,
memorization, arrangement, calculation; The right hemisphere of the brain is associated with the
ability to create, imagine, control emotions. Science has also demonstrated that every human
being tends, or tends to, grow stronger than the hemisphere. Since then, the abilities of each
9
CHUYÊN ĐỀ CÔNG NGHỆ VÀ GIÁO DỤC - 10 (12-2018)
person will be associated with their development, or which side of the brain is more likely to be
used throughout their lives. However, to achieve the highest results in learning, research, and
work, people have used many methods of brainstorming, including the method “Whole brain
learning”… Apply all parts of the brain at the same time, help the knowledge to be absorbed
vividly and retain for the longest time. Among the applied learning methods “Whole brain
learning” has a method of Sketchnote, which is an information storage technique that helps
learners maximize the thinking ability of both hemispheres, bringing great effects on the
development of personal energy as well as social benefits.
Keywords: Whole brain learning; Sketchnote.
1. Chức năng của bộ não và phương pháp học tập “Whole brain learning”
1.1. Chức năng của bộ não: Não trái và não phải
Bộ não là một cơ quan phức tạp nhất trong cơ thể con người mặc dù chỉ chiếm trọng lượng
khoảng 1,3 - 1,4kg hoặc khoảng 2% tổng trọng lượng cơ thể. Bộ não con người được cấu tạo từ
các tế bào thần kinh neuron, tế bào thần kinh đệm và các mạch máu. Số lượng tế bào thần kinh
trong não người đàn ông trưởng thành, theo mảng chụp cắt lớp, đã được ghi nhận có tổng cộng
khoảng 86 tỷ neuron thần kinh. Bộ não có cấu trúc chung bao gồm đại não, tiểu não, cuống não.
Bộ não là nơi điều khiển mọi hoạt động liên quan đến hành vi, nhận thức, tư duy, phản xạ… của
con người. [1] Bộ não được chia ra làm hai bán cầu não thường gọi là não trái và não phải, mỗi
bên có một chức năng nhiệm vụ khác nhau. Và việc chúng ta sử dụng bán cầu não nào nhiều hơn
sẽ quyết định những kỹ năng và sở thích của chúng ta. Trong phần này chúng ta sẽ tìm hiểu kỹ về
chức năng nhiệm vụ của mỗi bên bán cầu não để thấy được sự ảnh hưởng của chúng đến mỗi cá
nhân là như thế nào.
Năm 1981, giáo sư Roger W.Sperry và đồng sự được vinh danh ở giải Nobel trong ngành Y
học vì đã có những nghiên cứu về chức năng của hai bán cầu não trái, não phải và lý thuyết toàn
não. Nội dung nghiên cứu đã chứng minh rằng mỗi bán cầu trong não bộ được phân bố và giữ
những nhiệm vụ khác nhau. Theo đó, chúng ta có não trái thiên về lí trí, phân tích, suy luận, sử
dụng từ ngữ, ngôn ngữ và các chi tiết để hình dung mô tả thế giới; ngược lại, bán cầu não phải
thiên về cảm xúc, trí tưởng tượng, có khả năng lưu giữ làm việc tốt hơn với hình ảnh, màu sắc,
nhìn nhận vấn đề ở mức độ tổng thể. Chúng ta tham khảo bảng liệt kê (bảng 1) để thấy rõ hơn. [2]
Bảng 1. Liệt kê các chức năng chính của hai bán cầu não người
Não trái
Não phải
Nhận thức tiềm thức
Nhận thức ý thức
Tư duy logic
Tư duy trừu tượng
Bao quát tổng thể
Phân tích chi tiết
10
TRƯỜNG CAO ĐẲNG CÔNG NGHỆ THÔNG TIN HỮU NGHỊ VIỆT - HÀN
Sử dụng các giác quan
Sử dụng trực giác
Làm việc tốt với hình ảnh, màu sắc, hình
dạng, kí hiệu
Làm việc tốt với ngôn ngữ, từ ngữ, con số
Thiên về lý tính, thực tế, định lượng xác định
Thực tế, làm việc khi có áp lực
Thiên về cảm xúc, trí tưởng tượng, hình dung
Nhạy cảm, làm việc khi tự do phóng khoáng
Từ ngữ
Hình ảnh
Âm thanh
Chữ viết
Tưởng tượng
Sáng tạo
Phân tích
Logic
Cảm xúc
Hình 1. Mô phỏng chức năng hai bán cầu não
Một người thuận não trái (sử dụng não trái nhiều hơn) thường là người có khả năng phân
tích, lý luận, mạnh về sử dụng ngôn từ, có óc tổ chức, lập kế hoạch dựa trên các phân tích dữ liệu,
con số, chỉ số mang tính cụ thể, xác thực, chi tiết. Về tính cách, đây là người có cảm xúc cân
bằng, lý trí, óc thực tế cao, ít khi quyết định vấn đề dựa trên cảm tính. Đây cũng là người khá các
môn khoa học tự nhiên, ngoại ngữ.
Người thuận não phải, ngược lại, sử dụng trí tưởng tượng, khả năng hình dung sự vật phong
phú của mình để mô tả thế giới. Họ rất ấn tượng và dễ làm việc với những hình ảnh, màu sắc, kí
hiệu, biểu tượng. Họ thiên về cảm xúc, quyết định vấn đề dựa trên trực giác, linh cảm nhiều hơn
là lý trí. Họ có khả năng sáng tạo, sáng tác, thụ cảm nghệ thuật, và là làm được điều đó trong hoàn
cảnh tự do cảm xúc không bị ai trói buộc, bắt ép. Những người thuận não phải hay là các nghệ sĩ,
văn sĩ, nhạc sĩ, vận động viên thể thao…
Trong thực tế, một cá nhân không hẳn thiên hoàn toàn về não trái hay não phải, mà luôn có
sự kết hợp giữa hai bán cầu não để tạo thành con người tổng hòa giữa cảm xúc và lý trí nói chung.
Chỉ có phần não bên nào trội hẳn lên sẽ quyết định khả năng hay thiên hướng cuộc sống nghề
nghiệp của người đó sau này. Có những người rất giói tính toán, phân tích con số dữ liệu nhưng
họ cũng có những lúc quyết định công việc dựa trên cảm xúc nhất thời - đó đơn thuần là khái
11
CHUYÊN ĐỀ CÔNG NGHỆ VÀ GIÁO DỤC - 10 (12-2018)
niệm “con người”: không ai hoàn toàn lí tính mà cũng không ai hoàn toàn cảm tính. Tuy nhiên,
việc phát triển thiên về não trái hay phải là tiền đề quan trọng đời sống mỗi cá nhân, cụ thể như từ
việc học tập, nghiên cứu, định hướng nghề nghiệp tương lai hay đơn giản là ra một quyết định.
Trước đây, người ta cũng đã chú trọng đến việc phát triển các kỹ năng liên quan đến cả hai
bán cầu não của con người nhằm tạo ra những con người phát triển toàn diện, ví dụ người ta cho
học sinh học những môn học tự nhiên như: Toán, Lý, Hóa, Sinh, Ngữ văn, Ngoại ngữ, Lịch sử,
Địa lý… kết hợp với những môn học thiên về nghệ thuật, cảm thụ cái đẹp, nhân văn như Hội họa,
Âm nhạc, Khiêu vũ, Thể thao… Quan điểm và cách thức giáo dục này vẫn duy trì cho đến tận
ngày nay ở nhiều quốc gia trên thế giới trong đó có Việt Nam. Tuy nhiên, hiện nay đã xuất hiện
nhiều phương pháp giáo dục mới chú trọng đến sự phát triển cân bằng và toàn diện bộ não con
người, không thiên về phát triển não trái hay não phải. Một trong các phương pháp đó là “Whole
brain learning” (học bằng hai bán cầu não). Phương pháp này mới xuất hiện gần đây nhưng đã
chứng tỏ được hiệu quả trong việc giúp người học phát huy hết năng lực của bộ não, giúp người
học hiểu sâu, nhớ lâu, ứng dụng tích cực vào việc học tập, nghiên cứu cũng như công việc sau
này. Chúng ta có thể hiểu một cách đơn giản phương pháp “Whole brain learning” (học bằng hai
bán cầu não) là một phương pháp huy động tổng lực cả khả năng sử dụng óc phân tích, đọc hiểu
kèm theo trí tưởng tượng, hình dung khiến khả năng lưu giữ, ghi nhớ thông tin trở nên sâu sắc
hơn, lâu dài hơn. Không chỉ vậy, khả năng sáng tạo của mỗi cá nhân được kích thích khi thông tin
lưu trữ trong bộ não không chỉ xuất hiện khi chúng ta cần đến mà còn có khả năng đến dưới
những hình thái khác nhau tùy thuộc trí tưởng tượng, cảm xúc của mỗi người. Rất nhiều quốc gia
như: Nhật Bản, Hàn Quốc, Singapore đã áp dụng phương pháp học tập bằng cách kích thích sự
liên kết cả hai bán cầu não và đã thành công khi tạo ra được nhiều con người có suy nghĩ vượt
trội, làm tiền đề cho sự phát triển đất nước. Nói như vậy để chứng minh một điều: không phải dân
tộc nào thông minh hơn dân tộc nào, mà dân tộc nào có phương pháp học tập tư duy khác biệt
hơn, huy động được trí tuệ, mọi khả năng vượt trội của cá nhân hơn, sẽ đạt được những thành tựu
to lớn hơn.
1.2. Phương pháp học tập “Whole brain learning” - Tư duy bằng hai bán cầu não
Bản chất của phương pháp “Whole brain learning” là gì? Đó thực chất là sự tăng cường liên
kết giữa hai phần của bộ não thông qua hệ thống các dây thần kinh nằm bên dưới vỏ não, gọi là
thể chai. Thông thường một cá nhân có thể phát triển nổi trội hơn về bán cầu não trái hay não phải
nhưng giữa hai não vẫn có mối liên kết nhờ vào thể chai, do vậy chúng ta vẫn thấy có những
người phát triển đều cả hai não chứ không hẳn thiên về bên nào. Ví dụ một người am hiểu về
ngôn ngữ, phân tích vẫn có thể có hiểu biết và say mê nghệ thuật, thậm chí là thực hành nghệ
thuật. Chúng ta vẫn thấy có người rất giỏi Toán học nhưng vẫn yêu thích âm nhạc và chơi đàn rất
giỏi, hay một nhà nghiên cứu thị trường chứng khoán vẫn có thể sáng tác các bức tranh nghệ
thuật. Tuy nhiên, không có nhiều người có thể thuận cả hai não như vậy. Trong thực tế các
12
TRƯỜNG CAO ĐẲNG CÔNG NGHỆ THÔNG TIN HỮU NGHỊ VIỆT - HÀN
phương pháp giáo dục của chúng ta cũng đặt trên nền tảng phát triển trí tuệ lý tính, logic, hay nói
cách khác là thiên về phát triển não trái nhiều hơn. Với đa số các môn học như Tự nhiên, xã hội,
ngoại ngữ… cách mà chúng ta vẫn dạy cho con em mình là lý thuyết và ghi nhớ thuộc lòng bằng
cách đọc sách giáo khoa, sách tham khảo. Chẳng hạn khi học ngoại ngữ, học sinh được dạy hết từ
vựng này đến từ vựng khác bằng cách viết đi viết lại và đọc đến thuộc lòng. Nhưng thật không
may số từ vựng đó thường biến mất khỏi bộ nhớ của họ sau một thời gian không sử dụng đến
hoặc khi học thêm nhiều từ vựng mới. Nhưng nếu áp dụng phương pháp học “Whole brain
learning” khiến người học phải tư duy bằng cả hai bán cầu não thì hiệu quả ghi nhớ tăng lên gấp
nhiều lần. Phương pháp “Whole brain learning” chủ yếu bao gồm những bước sau:
1. Visualization (nâng cao sức mạnh của sự hình dung): Khi học đến một vấn đề gì đó, ví
dụ từ vựng, người học sẽ hình dung những gì liên quan đến từ đó bằng những hình dung tưởng
tượng cụ thể như: tranh ảnh, hình vẽ… Đây là cách học trực tiếp sinh động nhất mà được áp dụng
rộng rãi hiện nay, nhất là trong học từ vựng.
2. Association (tăng cường khả năng tư duy kết nối): Khi học một vấn đề mới, người học sẽ
chủ động tạo ra những liên tưởng có tính kết nối giữa các vấn đề, chi tiết cũ và mới. Ví dụ khi học
ngoại ngữ, khi học những từ vựng mới, người học sẽ kết hợp từ đó và những từ đã học để tạo nên
một câu chuyện, một ngữ cảnh có sự tham gia của các từ mới học và từ đã học. Điều đó tạo nên sự
kết nối và khả năng xây dựng nên các tổng thể, bố cục, câu chuyện từ những chi tiết đơn lẻ. Điều
này rất có lợi cho sự phát triển óc sáng tạo, thiết kế, phát minh… hoặc khơi gợi những khả năng
sáng tạo của cá nhân trong các vấn đề, mà ta có thể gọi là sự liên tưởng, sự tưởng tượng của trí óc
trước mỗi hiện tượng, sự kiện trong tự nhiên và trong xã hội.
3. Imagination (thúc đẩy khả năng sáng tạo và trí tưởng tượng): Hầu hết những danh nhân và
người nổi tiếng trong nhiều lĩnh vực đều thuộc loại này, tức là có óc tưởng tượng và sự liên kết giữa
một vấn đề hiện tại và viễn cảnh tương lai. Ví dụ: Leonardo Da Vinci, nhà bác học người Ý, ông có
ý tưởng phát minh ra loại động cơ có thể bay trên trời mà ngày nay ta gọi là máy bay, dựa trên quan
sát cấu tạo của chim và dơi. Hay tàu ngầm là sản phẩm của con người khi quan sát các loài cá có
khả năng lặn sâu dưới đáy biển hàng kilomet mà không cần trồi lên mặt biển để tiếp dưỡng khí.
Hoặc gần đây nhất, dịch vụ gọi xe “Uber”, một hình thái “kinh tế chia sẻ” ra đời và phát triển lan
rộng trên khắp thế giới, lại bắt nguồn từ một sự cố không gọi được xe taxi và tiếp đó là sự hình dung
liên tưởng đến viễn cảnh mọi chiếc xe hơi lưu thông trên đường đều có thể trở thành phương tiện
chuyên chở tiện lợi thông qua một ứng dụng kết nối trên điện thoại di động. Dĩ nhiên để mọi ý
tưởng, phát minh muốn trở thành hiện thực thì người ta có rất nhiều vấn đề phải giải quyết, nhưng
cơ bản của khởi đầu này luôn là sự tưởng tượng, liên tưởng, kết nối các vấn đề lại với nhau trong
một chuỗi suy tính logic, chứ không phải những ý tưởng hoang tưởng, điên rồ. [3]
Đến đây chúng ta đã có những hình dung cơ bản về phương pháp học tập “Whole brain
learning” - Tư duy bằng hai bán cầu não - là như thế nào rồi. Tuy nhiên, khi tiến hành phương
13
CHUYÊN ĐỀ CÔNG NGHỆ VÀ GIÁO DỤC - 10 (12-2018)
pháp học tiên tiến này cho học viên, người ta nhận thấy lứa tuổi tiếp thu và thực hành tốt nhất là
khi còn trong độ tuổi trẻ em khoảng 2 -15 tuổi, do trong lứa tuổi này các em vẫn giữ được sự đơn
giản và trong sáng của tuổi thơ, rất phù hợp cho những phương pháp kích thích trí não bằng
những hình thức như vui chơi, tham quan trực tiếp, trực quan sinh động, sáng tạo nghệ thuật…
qua những hoạt động như: vẽ tranh, chơi nhạc, chơi thể thao, đi tham quan, cắm trại…
Tuy nhiên, phương pháp này vẫn có kết quả tốt với người học lớn hơn như học sinh trung
học, sinh viên đại học, vì họ vẫn đang trong một quy trình của việc học tập kiến thức. Thậm chí cả
những người đã tốt nghiệp đi làm như nhân viên, công nhân, doanh nhân, bà nội trợ vẫn có thể sử
dụng phương pháp này trong cuộc sống hằng ngày để đạt được những hiệu quả trong công việc
của họ.
2. Phương pháp ghi chú Sketchnote - Ứng dụng nghệ thuật vào phương pháp học tập kiểu
“Whole brain learning” - Tư duy bằng hai bán cầu não
2.1. Tác động của nghệ thuật đối với sự phát triển của bộ não
Chúng ta không thể phủ nhận được tác động của nghệ thuật đến tâm tư tình cảm, cảm xúc
thậm chí là quá trình hình thành nhân cách của một con người. Có những người có khả năng cảm
thụ nghệ thuật và sáng tác nghệ thuật như nghệ sĩ, nhưng cũng có người chỉ có cảm xúc đối với
nghệ thuật tự nhiên không qua trường lớp hay sách vở. Một nghiên cứu đã chỉ ra rằng bộ não của
chúng ta có chức năng cảm thụ nghệ thuật một cách tự nhiên, đứng trước một tác phẩm nghệ thuật
bộ não luôn hoạt động để tạo ra những cảm xúc, đa số là cảm xúc tích cực, có ảnh hưởng lớn đến
tâm trạng, tình cảm của con người. Nghệ thuật có những chức năng giúp phát triển trí não con
người hoàn thiện hơn là những lý tính thông thường. Nghệ thuật giúp con người hoàn thiện cả trí
tuệ lẫn thể xác. Một số kỹ năng mà một các nhân có thể rèn luyện được từ học tập các môn nghệ
thuật như:
- Kỹ năng vận động: (Motor skills)
Các động tác nâng lên thành kỹ năng như: tô màu, quét màu, pha trộn màu, vẽ phác thảo,
nặn tượng, nhào trộn đất nặn,… khiến người học tăng khả năng vận động tay đi kèm với tư duy
não để tạo ra những tác phẩm đẹp. Đối với trẻ em những kỹ năng vận động trong nghệ thuật này
rất quan trọng giúp hình thành khái niệm về không gian 2 chiều, 3 chiều…
- Phát triển ngôn ngữ (Language Development)
Mỗi khi thảo luận về các tác phẩm nghệ thuật, hay tham gia sáng tạo, chúng ta có thể học
thêm vô số các danh từ, tính từ mô tả màu sắc, hình dạng, hay khó hơn là các động từ chỉ hành
động, cảm xúc.
- Đưa ra quyết định (Decision Making)
Các môn học nghệ thuật làm tăng cường khả năng giải quyết vấn đề và tư duy phân tích.
Trong quá trình học, chúng ta phải tự đưa ra các quyết định và lựa chọn, ví dụ: chọn màu sắc,
14
TRƯỜNG CAO ĐẲNG CÔNG NGHỆ THÔNG TIN HỮU NGHỊ VIỆT - HÀN
hình dạng, tỉ lệ sao cho phù hợp với bố cục, ý tưởng tác phẩm. Điều này sẽ tạo thành một khả
năng xuyên suốt trong cả cuộc đời.
- Học tập trực quan (Visual Learning)
Vẽ tranh, chơi đàn, nặn tượng, diễn kịch, ca hát, múa hát,… đều là những hoạt động mang
tính trực quan sinh động giúp chúng ta hiểu biết và thực hành nghệ thuật và cảm thụ nghệ thuật.
Quan trọng hơn là cách chúng ta học cách thể hiện thế giới thực trên bề mặt tác phẩm nghệ thuật.
- Sáng tạo (Inventiveness)
Nghệ thuật là cách khuyến khích phát triển theo những quy trình, thử nghiệm các ý tưởng
và đồng thời cải thiện để các ý tưởng trở nên hiệu quả hơn. “Xã hội cần những người suy nghĩ về
tương lai, đưa ra các ý tưởng mới, chứ không cần những người chỉ biết nghe lời” (Kolh).
- Nhận thức về văn hóa (Cultural Awarness)
Nhờ sự phát triển về công nghệ thông tin và toàn cầu hóa, chúng ta có thể nhận thức về sự
tồn tại của nhiều nền văn hóa trên thế giới. [4]
Một cá nhân được trang bị thêm những kiến thức, kỹ năng nghệ thuật sẽ tăng cường phát
triển bộ não một cách toàn diện hơn, chất lượng cảm thụ cuộc sống sẽ tốt hơn và hiệu quả công
việc sẽ được nâng cao hơn.
2.2. Sketchnote - Diễn họa thông tin - Phương pháp huy động cả hai bán cầu não vào hoạt
động tư duy, nghiên cứu
Phương pháp học bằng cả hai bán cầu não đã được áp dụng ở nhiều quốc gia trên thế giới
trong đó có các nước phương Tây, Mỹ, Nhật Bản, Hàn Quốc, Singapore. Hiệu quả lâu dài thì vẫn
còn phải cần những nghiên cứu chuyên sâu hơn nữa. Nhưng hiệu quả trước mắt thì đã được chứng
thực khi người học phát huy hết khả năng ghi nhớ lâu dài, hiệu quả trong học tập nghiên cứu.
Trước khi Sketchnote ra đời đã có nhiều phương pháp khác được áp dụng như: Sơ đồ tư duy Mind
Map, Spidergram, Concept Maps, phương pháp ghi chú Cornell Notes, Skeleton Prose… Tuy
nhiên, trong quá trình nghiên cứu, người ta phát hiện ra rằng một trong cách thức để tăng trí nhớ,
vận động não bộ hiệu quả nhất là vẽ, đặc biệt là kiểu vẽ nguệch ngoạc trên giấy chứ không hẳn là
kiểu vẽ tỉ mỉ của hội họa. Các nhà nghiên cứu đã thực hiện một chuỗi thử nghiệm để so sánh giữa
phương pháp viết và các phương pháp khác để ghi nhớ từ ngữ, kết quả vẽ là phương pháp tối ưu
nhất. Ở thử nghiệm đầu tiên, họ cho các tình nguyện viên những từ dễ vẽ minh họa (ví dụ “quả
táo”) và yêu cầu họ vẽ hoặc viết các từ đó. Để đảm bảo các tình nguyện viên dành lượng thời gian
bằng nhau, mỗi người được cho phép 40 giây cho mỗi từ và dùng hết khoảng thời gian đó. Vì vậy
họ có thể viết hoặc vẽ đi vẽ lại, hoặc chỉ làm một lần và dành thời gian còn lại để thêm các chi tiết
khác. Sau đó họ kiểm tra xem các tình nguyện viên nhớ được bao nhiêu từ. Kết quả vẽ giúp họ
nhớ nhiều gấp đôi viết. Thí nghiệm sau đó so sánh giữa vẽ với các phương pháp khác: viết lại các
đặc tính của vật (chẳng hạn như màu sắc, hình dạng, kích thước, chủng loại) hay nhìn vào hình
15
CHUYÊN ĐỀ CÔNG NGHỆ VÀ GIÁO DỤC - 10 (12-2018)
ảnh của vật đó. Và vẽ vẫn là phương pháp tối ưu nhất. Các nhà nghiên cứu cho rằng, vẽ là phương
pháp hiệu quả nhất và nó tích hợp nhiều kỹ năng khác nhau. Khi ta vẽ một vật, ta phải cân nhắc
các đặc điểm vật lý, tưởng tượng nó trong đầu, dùng kỹ năng vận động để truyền đạt lại trên giấy.
Sự tích hợp này đem lại cho chúng ta một lượng thông tin phong phú hơn là khi chúng ta chỉ viết
hay nhìn vào tranh ảnh. Ngoài ra không thể phủ nhận, vẽ là một cách giúp chúng ta giải thoát
năng lượng cá nhân rất hiệu quả, giúp giảm stress và khiến tinh thần hưng phấn hơn. [5]
Phương pháp Sketchnote được phát triển bởi nhà thiết kế Mike Rohde với hai cuốn sách
The Sketchnote Handbook, The Sketchnote Workbook. Rohde dùng khái niệm sketchnote để gọi
tên cách anh vẽ các hình khối, tranh ảnh kết hợp trong các bản ghi chép để ghi lại các ý chính
trong các buổi hội thảo, thay vì chép lại từng nội dung nhỏ. Rohde khuyến khích mọi người dùng
kí hiệu và hình khối như hộp, mũi tên, cỡ chữ to nhỏ khác nhau và những hình vẽ để minh họa
cho bản ghi chép.
Phương pháp Sketchnote chủ yếu rèn luyện cho chúng ta những kỹ năng gì: thực chất
sketchnote không làm cho quá trình ghi chép nhanh hơn lối ghi chép truyền thống, vì vẽ là một
việc tốn thời gian hơn chúng ta nghĩ. Nhưng Sketchnote rèn luyện cho chúng ta kỹ năng tập trung
cao độ vào những gì người thuyết trình đang nói; kỹ năng nắm bắt ý chính, lọc bỏ những chi tiết
không cần thiết; kỹ năng bao quát vấn đề, phân tích, tổng hợp vấn đề; kỹ năng trình bày thành bố
cục dễ hiểu, dễ đọc, dễ ghi nhớ; và kỹ năng vẽ - hình họa hóa các đối tượng từ khái niệm thành
hình vẽ cụ thể. Đến đây sẽ có nhiều người ngần ngại khi cho rằng mình không có khả năng vẽ
hoặc vẽ không đẹp, nên có thể phương pháp Sketchnote sẽ không phù hợp. Nhưng thực chất
Sketchnote không yêu cầu khả năng vẽ đẹp như họa sĩ từ người học, mà là kỹ năng vẽ các đối
tượng theo cách mà người đọc người xem có thể hiểu được người ghi chú muốn nói gì, đề cấp đến
vấn đề gì.
Để bắt đầu với phương pháp ghi chú Sketchnote, người học sẽ phải trải qua một khóa học
bao gồm những bài học cơ bản về tập vẽ các đối tượng đơn giản, các biểu tượng, nghệ thuật chữ,
sử dụng màu sắc, kích thước độ lớn của chữ và các đối tượng, các hình vẽ chỉ dẫn như hộp bao,
mũi tên chỉ dẫn,… Và quan trọng hơn là cách thức ghi chú một bài giảng, bài học, bài thuyết trình
theo một bố cục hợp lý để dễ dàng sử dụng và ghi nhớ sau này.
Tuy mới bắt đầu được giảng dạy ở Việt Nam vài năm gần đây, phương pháp Sketchnote đã
thu hút được sự chú ý của rất nhiều người, phần lớn là các bạn học sinh, sinh viên vì tính hiệu
quả, tính sáng tạo, tính cá nhân và khả năng vẽ được ứng dụng và đề cao trong những bản ghi chú
này. Phương pháp Sketchnote giúp cho việc ghi chép, ghi nhớ và ứng dụng bài học trở nên hứng
thú hơn nhiều so với những cách ghi chép truyền thống trước đó. Nó đánh thức tính sáng tạo và
khả năng tưởng tượng trình bày, diễn đạt của các bạn và khiến các bạn tự tin hơn khi các vấn đề
được ghi chú và hiểu theo cách hiểu của cá nhân, đầy đủ nhưng vẫn ngắn gọn, sáng tạo, thuyết
phục hơn. Đây được coi là một kỹ năng mềm cần thiết trong số nhiều kỹ năng mà các bạn học
16
TRƯỜNG CAO ĐẲNG CÔNG NGHỆ THÔNG TIN HỮU NGHỊ VIỆT - HÀN
sinh sinh viên cần được trang bị để tự tin học tập tiếp thu kiến thức trong thời đại tri thức toàn cầu
hóa hiện nay.
Hình 2. Sketchnote bài học lịch sử lớp 6
TÀI LIỆU THAM KHẢO
17
11 trang
16/04/2022
1140
Bạn đang xem tài liệu "Sketchnote - Kỹ thuật ghi chú thông tin ứng dụng phương pháp “Whole brain learning”", để tải tài liệu gốc về máy hãy click vào nút Download ở trên
File đính kèm:
- sketchnote_ky_thuat_ghi_chu_thong_tin_ung_dung_phuong_phap_w.pdf
