Nghiên cứu các thành phần của hệ thống kiểm soát chất lượng kiểm toán của doanh nghiệp kiểm toán Việt Nam
NGHIEÂN CÖÙU TRAO ÑOÅI
ngHieân cöùu caùc tHaønH pHaàn
cuûa Heä tHoáng kieåm soaùt cHaát löôïng
kieåm toaùn cuûa doanH ngHieäp
kieåm toaùn vieät nam
TS. NGUYỄN Tố TâM*
ài viết nghiên cứu các thành phần của hệ thống kiểm soát chất lượng kiểm toán (KSCL)
trong các doanh nghiệp kiểm toán độc lập Việt Nam. Nghiên cứu tài liệu nhằm đánh giá
thực trạng và quá trình khảo sát về các thành phần của hệ thống kiểm soát chất lượng với
B
các kiểm toán viên. Nhóm tác giả đã đưa ra những kết quả chính: Việc tuân thủ các quy định
về đạo đức nghề nghiệp cũng như trách nhiệm của Ban giám đốc được đánh giá là có tác động mạnh nhất,
xếp sau đó lần lượt là chấp nhận duy trì khách hàng, thực hiện hợp đồng dịch vụ, nguồn nhân lực, giám
sát có mức ảnh hưởng thấp hơn. Các ý kiến được đề xuất theo quan điểm tổng hoà với các thành phần làm
ảnh hưởng đến KSCL để đạt hiệu quả tốt nhất trong các doanh nghiệp kiểm toán.
Từ khoá: kiểm soát chất lượng, công ty kiểm toán độc lập.
e components of the control system of quality of audit of Vietnam auditing enterprises
e paper examines the components of the system of audit quality control (QC) of the independent
auditing firms in Vietnam. Studying the documents to assess the situation and the survey process of
the components of the quality control system with the auditors. Following results have been produced:
Compliance with regulations on professional ethics as well as the responsibility of the board of directors is
judged to have the strongest impact, followed by in turn accepting maintenance. customers, implementing
service contracts, human resources, and supervision have lower impact levels. Comments are proposed from
the standpoint of harmonizing with components that affect quality control to achieve the best performance
in auditing enterprises.
keywords: Quality controld, independent auditing firms
1. Giới thiệu
KSCL trên phương diện công ty và cuộc kiểm
toán được quy định và có hệ thống đánh giá. Đối
với một cuộc kiểm toán, các quy định về KSCL
hoạt động kiểm toán báo cáo tài chính được xác
định chi tiết, gắn với chức năng kiểm toán; với
KSCL doanh nghiệp kiểm toán gồm nhiều yếu tố
gắn với kiểm soát công ty. Các yếu tố đánh giá
KSCL trong công ty kiểm toán được xác định
để đảm bảo sự kiểm soát cả nội bộ và bên ngoài
doanh nghiệp.
Kiểm toán nhằm xác nhận độ tin cậy, trung
thực của các thông tin thực hiện và là cơ sở để đưa
ra các kiến nghị, ý kiến tư vấn, hoàn thiện công tác
quản lý. Nhằm duy trì niềm tin công chúng, chất
lượng kiểm toán có ý nghĩa đặc biệt quan trọng
đối với người sử dụng kết quả kiểm toán. Để tương
xứng với vị trí của hoạt động kiểm toán trong nền
kinh tế thị trường, vai trò của KSCL kiểm toán
cũng phải được nhìn nhận một cách thích đáng.
* Trường Đại học Điện lực
20 Số 135 - tháng 1/2019 NGHIÊN CỨU KHOA HỌC KIỂM TOÁN
Trong quá trình tìm hiểu, các nghiên cứu tập
trung vào chất lượng kiểm toán và đứng trên góc
độ người sử dụng thông tin kiểm toán. Các nghiên
cứu về KSCL hoạt động kiểm toán báo cáo tài
chính có một số nghiên cứu, tuy nhiên các nghiên
cứu về KSCL kiểm toán còn rất khiêm tốn cả trong
nước và quốc tế. Việc nghiên cứu chủ yếu là các
quy định và các hướng dẫn thực hiện. Chuẩn mực
kiểm toán về KSCL doanh nghiệp thực hiện kiểm
toán, soát xét báo cáo tài chính, dịch vụ đảm bảo và
các dịch vụ liên quan khác (VSQC1 của Việt Nam
và ISQC1 quốc tế) được nhóm nghiên cứu sử dụng
như hướng dẫn chính trong việc đánh giá các yếu
tố trong hệ thống đánh giá KSCL doanh nghiệp
kiểm toán.
hoạt động kiểm toán, nâng cao uy tín và vị thế cho
doanh nghiệp kiểm toán.
2. Cơ sở lý thuyết về kiểm soát chất lượng
doanh nghiệp kiểm toán
2.1. Kiểm soát chất lượng
eo AICPA 2016 hệ thống KSCL bao gồm các
chính sách thiết kế nhằm đạt được các mục tiêu của
hệ thống và các thủ tục cần thiết để thực hiện và
giám sát tuân thủ các chính sách. Tính chất, phạm
vi và hình thức của các chính sách và thủ tục KSCL
của doanh nghiệp kiểm toán sẽ phụ thuộc vào các
nhân tố khác nhau như quy mô doanh nghiệp, số
lượng và đặc điểm hoạt động của các văn phòng,
chi nhánh, sự trao quyền cho các kiểm toán viên,
kiến thức và kinh nghiệm của kiểm toán viên và
tính chất và sự phức tạp của dịch vụ thực hiện.
Với mong muốn tìm hiểu các yếu tố trong hệ
thống đánh giá KSCL doanh nghiệp kiểm toán,
nhóm tác giả thực hiện bài viết “Nghiên cứu các
nhân tố trong hệ thống đánh giá kiểm soát chất
lượng của doanh nghiệp kiểm toán Việt Nam”.
Từ đó, xác định những yếu tố nào có ảnh hưởng
lớn đến chất lượng công ty kiểm toán được nhóm
nghiên cứu và đưa ra đề xuất làm tăng hiệu quả
Kiểm soát chất lượng kiểm toán nhằm nâng
cao chất lượng dịch vụ của doanh nghiệp kiểm
toán, bảo đảm độ tin cậy về nghề nghiệp, đảm bảo
chất lượng tối thiểu trong việc tuân thủ các chuẩn
mực nghề nghiệp và thúc đẩy hoạt động đào tạo
và đổi mới.
NGHIÊN CỨU KHOA HỌC KIỂM TOÁN Số 135 - tháng 1/2019 21
NGHIEÂN CÖÙU TRAO ÑOÅI
2.2. Những yếu tố trong hệ thống kiểm soát
chất lượng của doanh nghiệp kiểm toán
bảo hợp lý rằng doanh nghiệp kiểm toán có đủ
nhân sự với trình độ chuyên môn, năng lực và cam
kết tuân thủ các nguyên tắc đạo đức nghề nghiệp
cần thiết để thực hiện hợp đồng dịch vụ theo các
chuẩn mực nghề nghiệp, pháp luật và các quy định
có liên quan; phát hành báo cáo phù hợp.
Các yếu tố của KSCL trong doanh nghiệp kiểm
toán theo ISQC1 2009 và VSQC1 2013 gồm:
(a) Trách nhiệm của Ban Giám đốc về chất
lượng trong doanh nghiệp kiểm toán;
ực hiện hợp đồng dịch vụ: Doanh nghiệp
kiểm toán phải xây dựng các chính sách và thủ tục
để có sự đảm bảo hợp lý rằng các hợp đồng dịch vụ
được thực hiện theo các chuẩn mực nghề nghiệp,
pháp luật và các quy định có liên quan và doanh
nghiệp kiểm toán phát hành báo cáo phù hợp với
hoàn cảnh cụ thể.
(b) Chuẩn mực, các quy định về đạo đức nghề
nghiệp có liên quan;
(c) Chấp nhận và duy trì quan hệ khách hàng và
các hợp đồng dịch vụ cụ thể;
(d) Nguồn nhân lực;
(e) ực hiện hợp đồng dịch vụ;
(f) Giám sát.
Giám sát: ực hiện giám sát việc tuân thủ các
chính sách và thủ tục kiểm soát chất lượng của
doanh nghiệp kiểm toán; đồng thời đánh giá, trao
đổi và khắc phục các khiếm khuyết phát hiện được.
Các yếu tố được chi tiết như sau:
Trách nhiệm của Ban Giám đốc về chất lượng
trong doanh nghiệp kiểm toán: Doanh nghiệp
kiểm toán xây dựng các chính sách và thủ tục để
đẩy mạnh văn hóa nội bộ trên cơ sở nhận thức rằng
chất lượng là cốt yếu khi thực hiện các hợp đồng
dịch vụ.
3. Đánh giá các yếu tố của hệ thống kiểm soát
chất lượng kiểm toán trong công ty kiểm toán
độc lập Việt Nam
3.1. Đánh giá chung
Nhắc đến KSCL doanh nghiệp kiểm toán không
thể không nhắc đến vụ scandal đã đặt dấu chấm hết
cho trong trang sử 89 năm oai hùng của Andersen
- đơn vị kiểm toán Enron - mà còn ít nhiều làm xấu
đi danh tiếng và uy tín mà Big Five gây dựng hàng
trăm năm. Các phân tích đã chỉ ra những nguyên
nhân ảnh hưởng đến chất lượng là: Chất lượng
nhân sự kiểm toán, vấn đề đạo đức nghề nghiệp
(đặc biệt những cam kết về tính độc lập, tính thận
trọng), giám sát yếu kém.
Các quy định về đạo đức nghề nghiệp: Doanh
nghiệp kiểm toán xây dựng các chính sách và thủ
tục để có sự đảm bảo hợp lý rằng doanh nghiệp
kiểm toán và tất cả cán bộ, nhân viên của doanh
nghiệp tuân thủ chuẩn mực và các quy định về đạo
đức nghề nghiệp có liên quan.
Các quy định về đạo đức nghề nghiệp được coi
là nội dung cốt lõi nghề kiểm toán, đặc biệt là tính
độc lập của kiểm toán viên.
Tại Việt Nam, một số vụ việc liên quan đến
Công ty TNHH Kiểm toán và Tư vấn A&C (năm
2009), Công ty TNHH Kiểm toán và Dịch vụ Tin
học AISC (năm 2009), Công ty TNHH Kiểm toán
và Kế toán tại Hà Nội (năm 2017) là những ví dụ về
không đảm bảo KSCLKSCL. Các vụ việc tiêu biểu
trên đều sai phạm do việc đánh giá và ký phát hành
báo cáo từ phía Ban giám đốc. Và trách nhiệm này
thuộc về Ban giám đốc. Hệ thống kiểm soát chất
lượng công ty kiểm toán còn lỏng lẻo và hoạt động
không hiệu quả.
Chấp nhận, duy trì quan hệ khách hàng và các
hợp đồng dịch vụ, cụ thể: Doanh nghiệp kiểm
toán xây dựng các chính sách và thủ tục về việc
chấp nhận, duy trì quan hệ khách hàng và các hợp
đồng dịch vụ cụ thể để có sự đảm bảo hợp lý rằng
doanh nghiệp kiểm toán sẽ chỉ chấp nhận hoặc duy
trì quan hệ khách hàng và các hợp đồng dịch vụ
nếu doanh nghiệp kiểm toán có: năng lực chuyên
môn, tuân thủ đạo đức nghề nghiệp, lưu ý các trách
nhiệm pháp lý, trách nhiệm nghề nghiệp.
Nguồn nhân lực: Doanh nghiệp kiểm toán phải
xây dựng các chính sách và thủ tục để có sự đảm
Từ thực trạng trên, ta nhận thấy hệ thống KSCL
22 Số 135 - tháng 1/2019 NGHIÊN CỨU KHOA HỌC KIỂM TOÁN
trong doanh nghiệp kiểm toán là vô cùng quan
trọng. Muốn nâng cao hệ thống KSCL cần xác định
sự ảnh hưởng của các yếu tố trong hệ thống và
từ đó tìm ra các giải pháp tối ưu giúp cho doanh
nghiệp kiểm toán tồn tại và phát triển trong thời
buổi cạnh tranh hiện nay.
với khách hàng).
(v) Tuân thủ các yêu cầu đạo đức liên quan khi
chấp nhận và duy trì khách hàng.
(vi) Tính chính trực của khách hàng.
Nguồn nhân lực, được chi tiết:
3.2. Phương pháp thực hiện
(i) Đảm bảo số lượng nhân sự cuộc kiểm toán.
(ii) Đảm bảo chất lượng nhân sự cuộc kiểm toán.
Để đánh giá mức độ ảnh hưởng của các yếu
tố trong hệ thống KSCL doanh nghiệp kiểm toán,
các yếu tố được chi tiết thành nhỏ, dựa vào KPMG
2015, (ISQC1 2009).
(iii) Quy trình đánh giá kết quả hoạt động của
nhân viên hàng năm.
(iv) Sử dụng chuyên gia (bên ngoài doanh
nghiệp) thực hiện các cuộc kiểm toán.
Trách nhiệm của Ban Giám đốc về chất lượng
trong doanh nghiệp Kiểm toán, được chi tiết:
(i) Trách nhiệm của Ban Giám đốc đối với hệ
thống KSCL.
(v) Số giờ cập nhật kiến thức của nhân viên.
ực hiện hợp đồng dịch vụ, được chi tiết:
(ii) Văn hóa doanh nghiệp đối với KSCL.
(i) Quy định về tài liệu, hồ sơ về thực hiện hợp
đồng dịch vụ.
(iii) Đào tạo truyền đạt thông điệp về KSCL cho
nhân viên trong công ty.
(ii) Việc giám sát, soát xét hợp đồng dịch vụ.
(iv) Chiến lược kinh doanh của công ty.
Giám sát, được chi tiết:
Các quy định về đạo đức nghề nghiệp có liên
quan, được tập trung chi tiết:
(i) Việc giám sát thường xuyên các chính sách
về thủ tục KSCL bên ngoài.
(i) Đảm bảo các nguyên tắc về đạo đức nghề
nghiệp.
(ii) Việc xem xét và đánh giá liên tục về hệ thống
KSCL của doanh nghiệp kiểm toán.
(ii) Quan điểm của thành viên Ban Giám đốc
phụ trách về đạo đức nghề nghiệp.
(iii) Ảnh hưởng của việc công ty có nhiều chi
nhánh.
(iii) Việc duy trì, quảng bá và giám sát các vấn
đề liên quan đến đạo đức trong tất cả các nhân viên.
Bảng hỏi được xây dựng trên những khoản mục
nhỏ và được chi tiết thành 23 câu hỏi. Số phiếu
khảo sát được gửi đi là 120 phiếu, số phiếu nhận
được là 52 phiếu (tỷ lệ 43,3%). Trên cơ sở đó, nhóm
nghiên cứu đã thực hiện. Với 23 biến quan sát cho
sáu yếu tố của KSCL doanh nghiệp kiểm toán,
đánh giá ảnh hưởng với biểu điểm từ 1 - 5 với điểm
rất ảnh hưởng là 5 và điểm không ảnh hưởng là 1.
Chấp nhận và duy trì quan hệ khách hàng, các
hợp đồng dịch vụ cụ thể và thủ tục cho việc chấp
nhận và tiếp nối các mối quan hệ với khách hàng,
được chi tiết:
(i) Tính độc lập trong quá trình thực hiện
dịch vụ.
(ii) Yêu cầu bảo mật thông tin trong doanh
nghiệp kiểm toán.
3.3. Xác định mức độ ảnh hưởng của các yếu tố
của hệ thống kiểm soát chất lượng doanh nghiệp
kiểm toán
(iii) Việc thiết lập các chính sách và thủ tục cho
việc chấp nhận và tiếp nối các mối quan hệ với
khách hàng.
Kết quả thống kê về các yếu tố của hệ thống
KSCL doanh nghiệp kiểm toán được chi tiết theo
bảng sau:
(iv) Ảnh hưởng của Ban Giám đốc đến việc
chấp nhận khách hàng. (Mối quan hệ của giám đốc
NGHIÊN CỨU KHOA HỌC KIỂM TOÁN Số 135 - tháng 1/2019 23
NGHIEÂN CÖÙU TRAO ÑOÅI
Bảng 1. kết quả thống kê các yếu tố của hệ thống kSCL doanh nghiệp kiểm toán
Mã hóa
Nhân tố ảnh hưởng
Trách nhiệm Ban Giám đốc
Điểm số
TNBGĐ
4,07
4,23
4,13
4,09
3,83
4,20
1
Trách nhiệm của BGĐ đối với hệ thống KSCL
Văn hóa doanh nghiệp đối với KSCL
Đào tạo truyền đạt thông điệp về KSCL trong công ty
Chiến lược kinh doanh
2
3
4
YCĐĐNN
Yêu cầu đạo đức nghề nghiệp
1
2
Đảm bảo các nguyên tắc về đạo đức nghề nghiệp
4,36
4,29
Quan điểm của thành viên Ban Giám đốc phụ trách về đạo đức nghề
Việc duy trì, quảng bá và giám sát các vấn đề liên quan đến đạo đức
trong tất cả các nhân viên
3
4,11
4
5
Tính độc lập trong suốt quá trình làm dịch vụ
4,13
4,09
3,89
Yêu cầu bảo mật thông tin trong doanh nghiệp kiểm toán
CNDTQHkH Chấp nhận và duy trì quan hệ khách hàng và các hợp đồng cụ thể
Việc thiết lập các chính sách và thủ tục cho việc chấp nhận và tiếp nối
các mối quan hệ với khách hàng
1
3,9
Ảnh hưởng của Ban Giám đốc đến việc chấp nhận khách hàng (mối
quan hệ của Ban Giám đốc với khách hàng)
2
3,78
Tuân thủ các yêu cầu đạo đức liên quan khi chấp nhận và duy trì khách
hàng
3
3,9
4
Tính chính trực của khách hàng
3,96
NNL
Nguồn nhân lực
3,60
3,77
4,04
3,59
3,19
3,35
3,67
3,67
3,67
3,60
1
Đảm bảo số lượng nhân sự cuộc kiểm toán
Đảm bảo chất lượng nhân sự cuộc kiểm toán
Quy trình đánh giá kết quả hoạt động của nhân viên hàng năm
Sử dụng chuyên gia (bên ngoài doanh nghiệp) thực hiện cuộc kiểm toán
Số giờ cập nhật kiến thức của nhân viên
ực hiện hợp đồng dịch vụ
2
3
4
5
THHĐDV
1
2
Quy định về tài liệu, hồ sơ về thực hiện hợp đồng dịch vụ
Việc giám sát, soát xét hợp đồng dịch vụ
Giám sát
GS
Giám sát thường xuyên các chính sách về thủ tục kiểm soát chất lượng
của doanh nghiệp kiểm toán
1
2
3
3,67
3,86
3,28
Việc xem xét và đánh giá liên tục về hệ thống KSCL của doanh nghiệp
kiểm toán
Ảnh hưởng của việc công ty có nhiều chi nhánh đến việc giám sát chất
lượng kiểm toán
(Tổng hợp từ kết quả nghiên cứu)
24 Số 135 - tháng 1/2019 NGHIÊN CỨU KHOA HỌC KIỂM TOÁN
Tỷ trọng ảnh hưởng của các yếu tố trong hệ
thống KSCL doanh nghiệp kiểm toán, được biểu
đồ hoá:
Với phương pháp nghiên cứu các tài liệu liên
quan, thực hiện khảo sát, nhóm nghiên cứu đã
thực hiện đánh giá mức độ ảnh hưởng của sáu yếu
tố của hệ thống KSCL doanh nghiệp kiểm toán.
Việc tuân thủ các quy định về đạo đức nghề nghiệp
cũng như trách nhiệm
Hình 1. Trọng số các nhân tố ảnh hưởng đến
kSCLkT tại công ty kiểm toán
của Ban Giám đốc
được đánh giá là có tác
động mạnh nhất, tiếp
đó là chấp nhận duy
trì khách hàng, thực
hiện hợp đồng dịch vụ,
nguồn nhân lực, giám
sát có mức ảnh hưởng
thấp hơn.
Tuy nhiên, kết luận
trên mới dừng ở mức độ
với số mẫu nhỏ. Nghiên
cứu sẽ tiếp tục được mở
rộng và có thể thêm các
nội dung về kiểm định
ảnh hưởng của các yếu tố KSCL đến hiệu quả hoạt
động của doanh nghiệp kiểm toán.
(Tổng hợp từ kết quả nghiên cứu).
Đánh giá chung, yêu cầu về đạo đức nghề
nghiệp luôn là nhân tố ảnh hưởng cao nhất, xếp
sau đó là trách nhiệm của Ban Giám đốc, các chính
sách duy trì quan hệ khách hàng được xếp tiếp theo
và cuối cùng có mức ảnh hưởng vừa phải là vấn
đề thực hiện hợp đồng dịch vụ, nguồn nhân lực và
giám sát.
TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. AICPA (2016). Establishing and maintaining
a system of quality control for a CPA firm’s
accounting and auditing practice - For small
and medium sized, American Institute of
Certifed Public Accountants, Inc.
4. kết luận
Với cách tiếp cận các kiểm toán viên hành nghề,
những người trực tiếp thực hiện các cuộc kiểm toán
và quản lý ở các doanh nghiệp kiểm toán. Chúng
ta nhận thấy rằng việc xây dựng hệ thống KSCL là
vô cùng cần thiết và quan trọng trong các doanh
nghiệp kiểm toán. KSCL với mục tiêu đảm bảo cho
kiểm toán viên của mình tuân thủ đúng các chuẩn
mực nghề nghiệp hiện hành và các chuẩn mực chất
lượng theo quy định đặt ra, nhằm tạo ra những sản
phẩm kiểm toán đạt tiêu chuẩn chất lượng, đáp ứng
yêu cầu của các đối tượng sử dụng kết quả kiểm
toán. Như vậy, việc KSCL giúp các doanh nghệp
kiểm toán đánh giá tốt hơn và đảm bảo hơn về chất
lượng của báo cáo kiểm toán, tăng độ tin cậy cho
người sử dụng thông tin.
2. ISQC1 (2009). Quality Control for Firms that
Perform Audits and Reviews of Financial
Statements, and Other Assurance and
Related Services Engagements, IAAASB.
3. KPMG (2015) Audit quality - Our
hands-on process of maintaining integrity,
independence, ethics, objectivity, skepticism
and quality performance.
4. VSQC1 (2013). Chuẩn mực kiểm soát chất
lượng số 1: Kiểm soát chất lượng doanh
nghiệp thực hiện kiểm toán, soát xét báo
cáo tài chính, dịch vụ đảm bảo và các dịch
vụ liên quan khác (VSQC1), Bộ Tài chính.
NGHIÊN CỨU KHOA HỌC KIỂM TOÁN Số 135 - tháng 1/2019 25
6 trang
19/04/2022
1480
Bạn đang xem tài liệu "Nghiên cứu các thành phần của hệ thống kiểm soát chất lượng kiểm toán của doanh nghiệp kiểm toán Việt Nam", để tải tài liệu gốc về máy hãy click vào nút Download ở trên
File đính kèm:
- nghien_cuu_cac_thanh_phan_cua_he_thong_kiem_soat_chat_luong.pdf
