Mối liên quan giữa Eosinophil với kiểm soát hen

NGHIÊN CỨU LÂM SÀNG

Mối liên quan giữa Eosinophil với kiểm soát hen-COPD

Nguyễn Thị Ý Nhi, Nguyễn Xuân Đạt, Nguyễn Thị Hoài Phong

Trường Đại học Y Dược Huế

COPD có Eosinophil máu > 3% sẽ tăng nguy cơ đợt

cấp nếu không điều trị ICS [3].

ĐẶT VẤN ĐỀ

Hen và COPD là các bệnh viêm mạn thường gặp

Nhận thấy tầm quan trọng của Eosinophil trong

chiến lược kiểm soát hen-COPD nên chúng tôi tiến

hành nghiên cứu đề tài nhằm hai mục tiêu:

1. Khảo sát sự biến đổi số lượng Eosinophil ở bệnh

nhân hen và COPD ngoài đợt cấp.

2. Tìm hiểu mối liên quan giữa Eosinophil đàm và

máu với mức độ kiểm soát hen và phân tầng nguy cơ

COPD.

đứng đầu trong mô hình bệnh lý hô hấp. GINA ước

tính có khoảng 300 triệu người trên toàn cầu đã và

đang sống chung với hen [9], và khoảng 385 triệu

đối với COPD theo GOLD [10]. Tổ chức Y tế ế

giới (WHO) dự đoán COPD sẽ trở thành nguyên

nhân gây tử vong đứng hàng thứ 3 và là nguyên

nhân gây tàn phế xếp thứ 5 trong các nguyên nhân

phổ biến nhất năm 2020.

Gánh nặng do 2 bệnh cảnh này mang lại thực

sự quá to lớn trên mọi phương diện vì vậy việc tìm

kiếm các phương pháp tiếp cận mới cho chẩn đoán,

điều trị cũng như kiểm soát hiệu quả hen và COPD

là điều hết sức cần thiết. Trong đó phải kể tới vai trò

của Eosinophil trong cơ chế viêm đường thở mạn

tính- khía cạnh hầu như bị quên lãng trong một thời

gian dài- nhưng lại là cơ sở cho bác sĩ lâm sàng đưa

ra quyết định điều trị corticoid phù hợp.

eo GINA, những bệnh nhân kiểm tra đàm

trước khi điều trị có tình trạng tăng Eosinophil

thường sẽ đáp ứng tốt hơn với điều trị corticosteroid

hít (ICS), và đối với những trường hợp bệnh nhân

có bạch cầu ái toan đàm ≥ 2% sẽ cân nhắc tăng liều

ICS trong vòng 3-6 tháng [9]. Tương tự như vậy,

Liesker và cộng sự chứng minh rằng bệnh nhân

ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU

Đối tượng nghiên cứu

100 bệnh nhân hen và COPD đang được quản

lý tại Bệnh viện Đại học Y Dược Huế trong thời gian

nghiên cứu từ tháng 8/2019 đến tháng 5/2020.

bệnh nhân được đo hô hấp ký và làm trắc nghiệm

phục hồi phế quản, xác định được có 70 bệnh nhân

hen chẩn đoán theo tiêu chuẩn của GINA và 30

bệnh nhân COPD theo tiêu chuẩn của GOLD.

Phương pháp nghiên cứu

iết kế nghiên cứu

Phương pháp nghiên cứu cắt ngang trên mẫu

thuận tiện.

Tiêu chuẩn chọn bệnh

- Toàn bộ bệnh nhân Hen theo tiêu chuẩn của

Ngày nhận bài: 10/9/2020

Ngày phản biện: 07/10/2020

Ngày chấp nhận đăng: 15/10/2020

|

TẠP CHÍ NỘI KHOA VIỆT NAM SỐ 19+20/2020

0

79

NGHIÊN CỨU LÂM SÀNG

GINA 2019 và COPD theo GOLD 2019, đang

+ Bệnh lý cơ thần kinh (nhược cơ, teo cơ, hội

được quản lý tại Bệnh viện Đại học Y Dược Huế chứng Guillain- Barre,…).

trong thời gian nghiên cứu.

+ Các dị dạng bất thường về lồng ngực như gù

- Bệnh nhân vào viện vì đợt cấp sẽ được điều trị vẹo cột sống.

ổn định mới tiến hành nghiên cứu.

- Đồng ý tham gia nghiên cứu.

Tiêu chuẩn loại trừ

- Bệnh nhân chồng lấp Hen- COPD (ACO).

- Bệnh nhân đã được xác định mắc các bệnh lý

khác gây hội chứng hạn chế như:

+ Các bệnh lý gây khó thở khác như tim mạch.

- Bệnh nhân không thỏa mãn điều kiện đo hô

hấp kí (đang mắc bệnh nhiễm trùng cấp, hôn mê,

suy tim nặng, rối loạn tâm thần,…).

- Bệnh nhân không thể lấy bệnh phẩm đếm

eosin, không hợp tác đo hô hấp kí.

+ Các bệnh màng phổi (tràn khí, tràn dịch màng

phổi, dày màng phổi,…).

- Bệnh nhân hoặc gia đình không đồng ý tham

gia nghiên cứu.

+ Các bệnh lý về nhu mô phổi (viêm phổi quá

mẫn, sarcodosis, bệnh collagen, ung thư, xơ phổi KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU

do thuốc, oxygen liều cao hay do xạ trị, bệnh lý xơ Một số đặc điểm chung của nhóm nghiên cứu

phổi mô kẽ lan tỏa,…).

Độ tuổi trung bình

100%

80%

74

BPTNMT

Hen

69,31

nữ

60%

40%

20%

0%

nam

59,16

20%

59,58

Hen

BPTNMT

0%

40%

60%

80% 100%

Biểu đồ 1. Phân bố giới, tuổi của nhóm nghiên cứu

Nhận xét: - Nghiên cứu 70 hen và 30 COPD. đối với nam và 59.58 14.08 đối với nữ. Trong khi

Trong nhóm hen, phân bố theo giới tính đương ở nhóm COPD, nam là 69.31 15.15 và 74 6.78

đương nhau giữa nam và nữ. Trong nhóm COPD, với bệnh nhân nữ mắc COPD. Tuổi trung bình của

nam chiếm ưu thế với 86.7% (p < 0.05).

nhóm bệnh nhân COPD, cao hơn so nhóm hen

- Tuổi trung bình của nhóm hen là 59.16 13.20 (69.93 14.23 và 59.36 13.42).

Hen

12.9%

Cơ địa dị ứng

COPD

18%

30%

70%

87,1%

82%

Dị ứng

Không dị ứng

Biểu đồ 2. Tình trạng dị ứng ở các nhóm bệnh nhân hen và COPD

|

TẠP CHÍ NỘI KHOA VIỆT NAM SỐ 19+20/2020

80

NGHIÊN CỨU LÂM SÀNG

Nhận xét:

- Xét toàn bộ mẫu nghiên cứu, số đối tượng có tình trạng dị ứng chiếm đến 82 trường hợp (82%), chiếm

đa số so với 18 trường hợp (18%) không dị ứng.

- Bệnh nhân hen có tình trạng dị ứng phổ biến hơn so với COPD (61 so với 21 trương hợp, p < 0.05).

Có hút thuốc %

Không hút thuốc %

43%

100%

50%

0%

57%

Hen

BPTNMT

Biểu đồ 3. Tình trạng hút thuốc ở bệnh nhân

Nhận xét:

- Trong nhóm hen, số trường hợp hút thuốc lá và không hút là tương đương nhau.

- Ngược lại có sự chênh lệch rõ rệt trong nhóm COPD về yếu tố nguy cơ thuốc lá với đến 24 trường hợp

có hút thuốc (80%) (p < 0.05).

Sự biến đổi số lượng Eosinophil ở bệnh nhân hen và COPD ngoài đợt cấp

Số lượng BCAT trung bình (n/200) = 3.98 (1.99%)

39%

BCAT_{trung bình}= 0.74%

61%

BCAT_{trung bình}= 2.77%

BCAT Không tăng

BCAT Tăng

Biểu đồ 4. Đặc điểm bạch cầu ái toan trong đàm ở bệnh nhân hen

Nhận xét:

- Trong số 70 bệnh nhân hen, có đến 61.43% tăng BCAT đàm ≥ 2% trong khi chỉ 38.57% mẫu đàm có

BCAT < 2%.

- Tỷ lệ BCAT đàm trung bình ở bệnh nhân hen tăng BCAT là 2.77%, và ở bệnh nhân hen không tăng

bạch cầu ái toan là 0.74%.

|

TẠP CHÍ NỘI KHOA VIỆT NAM SỐ 19+20/2020

0

81

NGHIÊN CỨU LÂM SÀNG

Bảng 1. Đặc điểm bạch cầu ái toan máu ở bệnh nhân hen

N

%

Tỷ lệ trung bình (%)

BCAT

Tăng

Không tăng

24

46

34.3

65.7

2.25

0.85

n/200

Tỷ lệ tế bào trung bình

2.66

1.33

Nhận xét: Số lượng BCAT máu trung bình/200 tế bào là 2.66 tương ứng với 1.33%. Ngược với kết quả

bệnh phẩm đàm, có đến 46 trường hợp không tăng BCAT máu (65.7%).

Y = 0.794 + 0.269X

Nhận xét:

Biểu đồ cho thấy mối tương quan tỷ lệ

thuận mức độ vừa giữa sự biến đổi của BCAT

trong đàm và sự biến đổi của BCAT trong

máu ở bệnh nhân hen với p < 0.05, r = 0.408.

Biểu đồ 5. Mối tương quan giữa BCAT đàm và máu ở bệnh nhân hen

Bảng 2. Đặc điểm bạch cầu ái toan đàm và máu ở bệnh nhân COPD

Đàm

%

30

70

2.34

1.17

Máu

%

23.3

76.7

2.34

1.17

Bệnh phẩm

BCAT Tăng

Không tăng

n/200

Trung bình (%)

N

9

21

Trung bình (%)

N

7

23

Trung bình (%)

2.22

0.71

2.25

0.85

Nhận xét: Phần lớn trường hợp không ghi nhận tăng BCAT chiếm 70% đối với đàm (21 trường hợp) và

76.7% đối với máu (23 trường hợp).

Y = 0.983 + 0.167X

Nhận xét:

Với r = 0.157, có mối tương quan yếu giữa nồng

độ BCAT trong đàm và máu, tuy nhiên mối tương

quan này không có ý nghĩa thống kê với p > 0.05.

Biểu đồ 6. Mối tương quan giữa Eosinophil đàm và máu ở bệnh nhân COPD

|

TẠP CHÍ NỘI KHOA VIỆT NAM SỐ 19+20/2020

82

NGHIÊN CỨU LÂM SÀNG

Liên quan giữa Eosinophil đàm và máu với mức độ kiểm soát hen và phân tầng nguy cơ COPD

Nhóm có tăng BCAT

16.7%

Dị ứng

BCAT đàm ở bệnh nhân hen

Không dị ứng

83.3%

38.6%

(27)

61.4%

(43)

Nhóm không tăng BCAT

10.9%

Dị ứng

Không dị ứng

Tăng

Không tăng

89.1%

Nhóm có tăng BCAT

16.7%

(4)

BCAT máu ở bệnh nhân hen

Dị ứng

Không dị ứng

83.3%

(20)

34.3%

(24)

65.7%

(46)

Nhóm không tăng BCAT

10.9%

(5)

Dị ứng

Không dị ứng

Tăng

Không tăng

89.1%

Biểu đồ 7. Liên quan giữa dị ứng với sự biến đổi BCAT đàm và máu ở bệnh

Nhận xét:

- Tỷ lệ bệnh nhân hen tăng BCAT đàm là 61.4% và số trường hợp có tiền sử dị ứng chiếm đa số. Không

khác biệt về tình trạng dị ứng ở 2 nhóm này và chưa tìm thấy liên quan giữa nồng độ BCAT trong đàm và

tiền sử dị ứng ở nhóm bệnh nhân hen với p > 0.05.

- Số lượng bệnh nhân hen không tăng BCAT máu, hen dị ứng chiếm ưu thế. Tuy nhiên chưa tìm thấy

mối liên quan giữa nồng độ BCAT máu và tiền sử dị ứng ở nhóm bệnh nhân hen (p > 0.05).

|

TẠP CHÍ NỘI KHOA VIỆT NAM SỐ 19+20/2020

0

83

NGHIÊN CỨU LÂM SÀNG

Bảng 3. Liên quan giữa sự biến đổi BCAT đàm và máu với mức kiểm soát hen

Bạch cầu ái toan đàm

Mức kiểm soát

Bạch cầu ái toan máu

Tă ng Không tăng

Tă ng

Không tăng

hen

p

N

%

N

%

N

%

N

%

Hoàn toàn

13

18.6

1

1.4

7

10

7

10

1 phần

Không

Tổ n g

22

8

31.4

11.4

61.4

12

14

27

17.2

20

15

2

21.4

2.9

19

20

46

27.2

28.5

65.7

p < 0,05

43

38.6

24

34.3

Nhận xét: Tỷ lệ đạt được kiểm soát hen hoàn toàn và 1 phần cao hơn rõ rệt ở nhóm tăng BCAT so với

nhóm không tăng. Ngược lại tình trạng không kiểm soát hen có phần cao hơn ở nhóm không tăng BCAT.

Có liên quan giữa tăng BCAT đàm và máu với mức kiểm soát hen (p < 0.05).

Liên quan giữa BCAT đàm và máu với COPD

Bảng 4. Liên quan giữa tình trạng dị ứng với sự biến đổi BCAT trong đàm và máu

Dị ứng

Tổ n g (n)

Có

Không

p

N

%

N

%

N

%

Tăng

6

66.3

3

33.7

9

30

BCAT

đàm

Không

15

71.4

6

28.6

21

70

p > 0.05

TỔNG

Tăng

21

6

70

20

50

70

9

1

8

9

30

3.3

30

7

100

23.3

76.7

100

BCAT

máu

Không

TỔNG

15

21

26.7

30

23

30

Nhận xét: Chưa tìm thấy liên quan giữa dị ứng với nồng độ BCAT đàm và máu ở COPD.

Bảng 5. Liên quan giữa BCAT đàm và máu với phân tầng nguy cơ COPD

Bạch cầu ái toan

Tổ n g

p

Bệnh

phẩm

Phân tầng

nguy cơ

Tă ng

Không tăng

N

2

4

0

3

9

%

6.7

13.3

0

N

%

20

N

8

%

A

B

6

26.7

33.3

16.7

23.3

100

20

10

5

ĐÀM

C

5

16.7

13.3

70

p > 0.05

D

10

20

4

7

Tổ n g

21

30

|

TẠP CHÍ NỘI KHOA VIỆT NAM SỐ 19+20/2020

84

NGHIÊN CỨU LÂM SÀNG

A

B

2

3

0

2

7

6.7

10

6

7

20

8

10

5

26.7

33.3

16.7

23.3

100

23.3

16.7

76.7

MÁU

C

0

5

p > 0.05

D

6.6

23.3

5

7

Tổ n g

23

30

Nhận xét: 30 bệnh nhân COPD phân bố đồng của GINA 2019- có nhiều thay đổi so với GINA

đều ở tất cả các nhóm nguy cơ. Ở từng nhóm nguy 2017). Tỷ lệ bệnh nhân hen có tăng BCAT đàm

cơ đều ghi nhận số trường hợp không tăng BCAT trong nghiên cứu của chúng tôi là 61.43%, cùng

máu lớn hơn so với có tăng BCAT, tuy nhiên không với nghiên cứu của Nguyễn Minh Sang [1], góp

đủ ý nghĩa thống kê với p > 0.05.

phần khẳng định rằng kiểu hình hen tăng BCAT

là kiểu hình chiếm ưu thế trong hen phế quản [9].

Tuy nhiên vẫn chưa tìm thấy liên quan giữa tiền sử

BÀN LUẬN

Sự biến đổi số lượng Eosinophil ở bệnh nhân dị ứng với sự biến đổi BCAT đàm, có thể do nhiều

hen và COPD ngoài đợt cấp

yếu tố: cỡ mẫu, cách chọn mẫu, công tác theo dõi,

Bạch cầu ái toan được chứng minh là một phần tình trạng sử dụng thuốc hay thậm chí sự kém tin

của quá trình bệnh lý đặc trưng cho hen góp phần cậy trong lời khai của bệnh nhân khi đánh giá yếu tố

tạo ra hai đặc điểm lâm sàng nổi bật là tăng đáp ứng dị ứng. Nên chăng tình trạng dị ứng cần được đánh

phế quản và hạn chế luồng khí đảo ngược [5]. Do giá bởi bác sĩ có chuyên môn miễn dịch-dị ứng. Tỷ

đó rất có ý nghĩa trong điều trị viêm đường thở, lệ BCAT máu ở nghiên cứu của chúng tôi là 1.33%,

tổn thương mô cũng như sửa chữa trong bệnh sinh thấp hơn rất nhiều so với con số 2%, điều này được

của hen. Tỷ lệ BCAT đàm ở bệnh nhân hen trong giải thích bởi Tae Gi [17], Rosenberg HF [15],

nghiên cứu của chúng tôi là 1.99%, có sự khác biệt so Lambrecht [11] khi cho rằng BCAT là loại tế bào tổ

với 3.93% theo 1 báo cáo của Jie Gao năm 2017 [7] chức hơn là tế bào máu. Corticosteroid đường uống

do tiêu chuẩn chọn bệnh khác nhau: Jie Gao chọn rất đáng kể làm giảm số lượng BCAT trong máu

các bệnh nhân được chẩn đoán hen hoặc COPD ít [4], và sự ức chế này kéo dài hơn 24 giờ sau một

nhất 1 năm trước khi nghiên cứu. Tất cả các bệnh liều duy nhất. Tác dụng của corticosteroid dạng hít

nhân đã không sử dụng bất kỳ thuốc uống hoặc/ và cũng được ghi nhận, nhưng cường độ nhỏ hơn. Một

ICS trong 8 tuần trước, trong khi nghiên cứu của liều thuốc uống 15 mg có tác dụng tương đương

chúng tôi được thực hiện trên các bệnh nhân tham với 1,84 mg/ngày hít budesonide vào số lượng

gia sinh hoạt câu lạc bộ bệnh nhân định kỳ, đã được BCAT máu [8]. Như vậy, nghiên cứu chỉ ra rằng ở

điều trị ICS- thuốc kiểm soát hen không thể thiếu bệnh nhân hen, sự gia tăng của BCAT trong máu là

trong việc khống chế nền viêm và duy trì mức kiểm không đáng kể và không có giá trị nhiều so với sự gia

soát (sẽ là vi phạm y đức nếu thuốc thiết yếu này vì tăng của nó trong đàm. Tuy nhiên trong điều kiện

mục đích nghiên cứu mà không cho bệnh nhân tiếp nhiều cơ sở không thể làm BCAT đàm (hay dịch

tục sử dụng theo hướng dẫn điều trị hen cập nhật phế quản) thì sau khi loại bỏ yếu tố nhiễu, chúng tôi

|

TẠP CHÍ NỘI KHOA VIỆT NAM SỐ 19+20/2020

0

85

NGHIÊN CỨU LÂM SÀNG

vẫn chứng minh được mối tương quan thuận mức Mối liên quan giữa Eosinophil đàm và máu với

độ vừa giữa sự biến đổi của BCAT trong đàm đối mức độ kiểm soát hen và phân tầng nguy cơ COPD

với BCAT trong máu phù hợp với nghiên cứu của

Schleich 2013 [16].

Nghiên cứu của chúng tôi cho thấy có sự liên

quan giữa biến đổi BCAT trong đàm và máu với

Số lượng BCAT trong đàm ở bệnh nhân COPD mức độ kiểm soát hen. Điều này ủng hộ việc điều

trong nghiên cứu của chúng thấp hơn so với Jie trị ICS ở bệnh nhân hen tăng BCAT, phù hợp với

Gao 2017 [7] được giải thích bởi nghiên cứu của khuyến cáo của GINA 2019 [9].

Nguyễn Như Vinh [2], Drost [6] hay Papi [14] khi

Chúng tôi chưa tìm thấy mối liên quan giữa sự

chỉ ra loại tế bào gia tăng chủ yếu trong BPTNM gia tăng của BCAT trong đàm và máu với phân tầng

là bạch cầu đa nhân trung tính [2]. Về phía BCAT nguy cơ ở bệnh nhân BPTNMT, điều này là hoàn

máu chúng tôi ghi nhận tỷ lệ tương đương với Vedel toàn không mâu thuẫn với kết quả đã được công bố

năm 2016 [18], cả 2 đều có chung điểm cắt là 2%. của các tác giả khác vì so với hen thì cơ chế bệnh

Cả 2 nghiên cứu đều không tìm thấy mối liên quan sinh của BPTNMT mang nhiều đặc trưng riêng

giữa BCAT đàm và máu với phân tầng nguy cơ ở biệt mặc dù đều có sự góp mặt của sự viêm mạn tính

bệnh nhân COPD. Trong khi Negewo đã báo cáo đường hô hấp.

BCAT trong máu tương quan với cả tỷ lệ phần

trăm và số lượng BCAT đàm [13]. Hầu hết các tác KẾT LUẬN

giả đều chọn mẫu gần giống như Landis khi phân

Tỷ lệ trung bình của Eosinophil trong đàm và

tích độ nhạy của BCAT máu: loại bỏ những bệnh máu của bệnh nhân hen lần lượt là 1.99% và 1.33%.

nhân được chỉ định dùng corticosteroid toàn thân Mức độ kiểm soát hen với ICS tốt hơn ở nhóm tăng

hoặc kháng sinh bất cứ lúc nào trong quá trình theo so với nhóm không tăng Eosinophil (p < 0.05).

dõi [12]. Điều này sẽ đánh mất yếu tố dịch tễ của Chưa thể xác định mối liên quan giữa bạch cầu ái

nghiên cứu khi mức C, D thường gặp nhiều nhất.

toan đàm và máu với phân tầng nguy cơ COPD.

TÀI LIỆU THAM KHẢO

1. Nguyễn Minh Sang (2016), “Hen tăng và không tăng bạch cầu ái toan”, Hô hấp số 10/2016.

2. Nguyễn Như Vinh (2017), “Viêm trong đợt cấp bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính”, Tạp chí Y Học 10/2017,

tr. 35-40.

3. E. Bathoorn et al. (2009), “Change in inﬂammation in out-patient COPD patients from stable phase to

a subsequent exacerbation”, Int J Chron Obstruct Pulmon Dis. 4, pp. 101-9.

4. B. S. Berthon et al. (2017), “A sputum gene expression signature predicts oral corticosteroid response

in asthma”, Eur Respir J. 49(6).

5. J. Douwes et al. (2002), “Non-Eosinophilic asthma: importance and possible mechanisms”, orax.

57(7), tr. 643-8.

6. E. M. Drost etal. (2005), “Oxidative stress and airway inﬂammation in severe exacerbations of COPD”,

orax. 60(4), pp293-300.

|

TẠP CHÍ NỘI KHOA VIỆT NAM SỐ 19+20/2020

86

NGHIÊN CỨU LÂM SÀNG

7. J. Gao et al. (2017), “Sputum cell count: biomarkers in the diﬀerentiation of asthma, COPD and asthma-

COPD overlap”, Int J Chron Obstruct Pulmon Dis. 12, tr. 2703-2710.

8. P. G. Gibson(2018), “VariabilityofbloodEosinophilsasabiomarkerinasthmaandCOPD”, Respirology.

23(1), tr. 12-13.

9. GINA 2019

10. GOLD 2019

11. B. N. Lambrecht et al. (2000), “Myeloid dendritic cells induce 2 responses to inhaled antigen,

leading to Eosinophilic airway inﬂammation”, J Clin Invest. 106(4), tr. 551-9.

12. W. Loh and M. L. K. Tang (2018), “e Epidemiology of Food Allergy in the Global Context”, Int J

Environ Res Public Health. 15(9).

13. G. Ntritsos et al (2018), “Gender-speciﬁc estimates of COPD prevalence: a systematic review and

meta-analysis”, Int J Chron Obstruct Pulmon Dis. 13, tr. 1507-1514.

14. A. Papi et al. (2006), “Infections and airway inﬂammation in chronic obstructive pulmonary disease

severe exacerbations”, Am J Respir Crit Care Med. 173(10), tr. 1114-21.

15. H. F. Rosenberg, K. D. Dyer and P. S. Foster (2013), “Eosinophils: changing perspectives in health

and disease”, Nat Rev Immunol. 13(1), tr. 9-22.

16. F. N. Schleich et al. (2013), “Distribution of sputum cellular phenotype in a large asthma cohort:

predicting factors for Eosinophilic vs neutrophilic inﬂammation”, BMC Pulm Med. 13, pp.11.

17. T. G. Uhm, B. S. Kim and I. Y. Chung (2012), “Eosinophil development, regulation of Eosinophil-

speciﬁc genes, and role of Eosinophils in the pathogenesis of asthma”, Allergy Asthma Immunol Res. 4(2),

pp. 68-79.

18. S. Vedel-Krogh et al. (2016), “Blood Eosinophils and Exacerbations in Chronic Obstructive

Pulmonary Disease. e Copenhagen General Population Study”, Am J Respir Crit Care Med. 193(9), tr.

965-74.

|

TẠP CHÍ NỘI KHOA VIỆT NAM SỐ 19+20/2020

0

87

Mối liên quan giữa Eosinophil với kiểm soát hen - COPD