Giáo trình Nghiệp vụ ngân hàng thương mại - Ngành: Kế toán
ỦY BAN NHÂN DÂN THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH
TRƯỜNG CAO ĐẲNG KINH TẾ KỸ THUẬT
THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH
vw
GIÁO TRÌNH
MÔN HỌC: NGHIỆP VỤ NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI
NGÀNH: KẾ TOÁN
TRÌNH ĐỘ: CAO ĐẲNG
Thành phố Hồ Chí Minh, năm 2020
ỦY BAN NHÂN DÂN THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH
TRƯỜNG CAO ĐẲNG KINH TẾ KỸ THUẬT
THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH
vw
GIÁO TRÌNH
MÔN HỌC: NGHIỆP VỤ NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI
NGÀNH: KẾ TOÁN
TRÌNH ĐỘ: CAO ĐẲNG
THÔNG TIN CHỦ NHIỆM ĐỀ TÀI
Họ tên: Nguyễn Thị Thanh Miện
Học vị: Thạc sỹ Tài chính ngân hàng
Đơn vị: Khoa Kế toán – Tài chính
Email: nguyenthithanhmien@hotec.edu.vn
TRƯỞNG KHOA
TỔ TRƯỞNG
BỘ MÔN
CHỦ NHIỆM
ĐỀ TÀI
HIỆU TRƯỞNG
DUYỆT
Thành phố Hồ Chí Minh, năm 2020
TUYÊN BỐ BẢN QUYỀN
Tài liệu này thuộc loại sách giáo trình nên các nguồn thông tin có thể được phép
dùng nguyên bản hoặc trích dùng cho các mục đích về đào tạo và tham khảo.
Mọi mục đích khác mang tính lệch lạc hoặc sử dụng với mục đích kinh doanh
thiếu lành mạnh sẽ bị nghiêm cấm.
LỜI GIỚI THIỆU
Nghiệp vụ ngân hàng thương mại là môn học cơ sở, là nền tảng cho sinh viên
ngành kế toán bắt đầu đi làm việc tại các doanh nghiệp và nắm được quy trình thực
hiện.
Giáo trình Nghiệp vụ ngân hàng thương mại là tài liệu hỗ trợ cho sinh viên
Khối ngành Kế toán, đáp ứng yêu cầu đổi mới nội dung, chương trình giảng dạy và
mục tiêu đào tạo của Trường Cao đẳng Kinh tế kỹ thuật Thành phố Hồ Chí Minh.
Giáo trình Nghiệp vụ ngân hàng thương mại gồm 8 chương:
Chương 1: Tổng quan về ngân hàng thương mại
Chương 2: Nghiệp vụ huy động vốn của ngân hàng thương mại
Chương 3: Những vấn đề cơ bản về nghiệp vụ tín dụng của ngân hàng thương
mại
Chương 4: Nghiệp vụ cho vay khách hàng doanh nghiệp
Chương 5: Nghiệp vụ cho vay khách hàng cá nhân
Chương 6: Chiết khấu chứng từ có giá
Chương 7: Cho thuê tài chính
Chương 8: Một số nghiệp vụ tín dụng khác
Ở mỗi chương ngoài nội dung lý thuyết, còn có hệ thống bài tập để người học
củng cố lý thuyết và rèn luyện kỹ năng thực hành.
Mặc dù rất cố gắng, tuy nhiên giáo trình khó tránh khỏi những thiếu sót về nội
dung và hình thức. Rất mong nhận được những ý kiến đóng góp của quý bạn đọc để
Giáo trình này được hoàn thiện hơn.
TPHCM, ngày
tháng
năm 2020
Chủ biên
Nguyễn Thị Thanh Miện
KHOA KẾ TOÁN – TÀI CHÍNH
1
MỤC LỤC
LỜI GIỚI THIỆU............................................................................................................1
GIÁO TRÌNH MÔN HỌC ..............................................................................................6
I. Vị trí, tính chất của môn học:.......................................................................................6
II. Mục tiêu môn học: ......................................................................................................6
CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN VỀ NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI ............................7
1.1. Khái niệm và đặc điểm của ngân hàng thương mại .................................................7
1.1.1 Khái niệm...........................................................................................................7
1.1.2 Đặc điểm ............................................................................................................8
1.2. Phân loại ngân hàng thương mại ..............................................................................9
1.2.1. Phân loại theo hình thức sở hữu........................................................................9
1.2.2. Phân loại theo chiến lược kinh doanh.............................................................10
1.2.3. Phân loại dựa vào quan hệ tổ chức..................................................................10
1.3. Các nghiệp vụ của ngân hàng thương mại .............................................................10
1.3.1. Nghiệp vụ nguồn vốn......................................................................................10
1.3.2. Nghiệp vụ tín dụng..........................................................................................12
1.3.3. Các nghiệp vụ khác.........................................................................................13
1.4. Cơ cấu tổ chức ngân hàng thương mại...................................................................14
1.5. Hệ thống ngân hàng thương mại Việt Nam............................................................16
CHƯƠNG 2: NGHIỆP VỤ HUY ĐỘNG VỐN CỦA NGÂN HÀNG THƯƠNG
MẠI...............................................................................................................................17
2.1. Các nghiệp vụ huy động vốn..................................................................................17
2.1.1. Huy động mang tính chất thường xuyên.........................................................17
2.1.2. Các hình thức huy động khác..........................................................................23
2.2. Nguyên tắc huy động vốn.......................................................................................23
2.2.1 Tuân thủ pháp luật trong huy động vốn ...........................................................23
2.2.2 Thỏa mãn yêu cầu kinh doanh với chi phí thấp nhất .......................................23
2.2.3 Ngăn ngừa sự giảm sút bất thường của nguồn vốn huy động..........................23
2.3. Các nhân tố ảnh hưởng đến huy động vốn .............................................................23
2.3.1 Yếu tố chủ quan ...............................................................................................23
2.3.2 Yếu tố khách hàng............................................................................................24
2.4. Vai trò huy động vốn của ngân hàng thương mại ..................................................25
2.5. Biện pháp gia tăng vốn huy động...........................................................................26
KHOA KẾ TOÁN – TÀI CHÍNH
2
2.5.1 Phát triển đa dạng hóa sản phẩm gửi tiền ........................................................26
2.5.2. Tối đa hóa sự tiện lợi cho khách hàng ............................................................26
2.5.3 Nâng cao trình độ tư vấn và kỹ năng bán hàng của nhân viên. .......................26
2.5.4 Xây dựng hình ảnh và thương hiệu ngân hàng ................................................26
2.6. Bài tập chương 2.....................................................................................................27
CHƯƠNG 3: NHỮNG VẤN ĐỀ CƠ BẢN VỀ NGHIỆP VỤ TÍN DỤNG CỦA
NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI..................................................................................28
3.1. Khái niệm tín dụng ngân hàng................................................................................28
3.2. Phân loại tín dụng ngân hàng .................................................................................28
3.2.1. Căn cứ theo mục đích sử dụng vốn.................................................................28
3.2.2. Căn cứ theo thời hạn cho vay..........................................................................29
3.2.3. Căn cứ vào mức độ tín nhiệm đối với khách hàng..........................................29
3.2.4. Căn cứ vào phương thức cho vay....................................................................29
3.2.5. Căn cứ vào phương thức hoàn trả ...................................................................29
3.3. Một số quy định về hoạt động tín dụng..................................................................29
3.4. Đảm bảo tín dụng ...................................................................................................29
3.4.1. Khái niệm đảm bảo tín dụng...........................................................................29
3.4.2. Vai trò đảm bảo tín dụng.................................................................................30
3.4.3. Quy trình đảm bảo tín dụng ............................................................................31
3.4.4. Các hình thức đảm bảo tín dụng .....................................................................32
3.5. Xử lý tài sản đảm bảo.............................................................................................33
3.6. Rủi ro tín dụng........................................................................................................34
3.6.1. Khái niệm rủi ro tín dụng................................................................................34
3.6.2. Các loại rủi ro tín dụng....................................................................................34
3.6.3. Nguyên nhân rủi ro tín dụng ...........................................................................34
3.6.4. Biện pháp hạn chế và phòng ngừa rủi ro tín dụng ..........................................34
3.7. Bài tập chương 3.....................................................................................................35
CHƯƠNG 4: NGHIỆP VỤ CHO VAY KHÁCH HÀNG DOANH NGHIỆP .......36
4.1. Cho vay ngắn hạn ...................................................................................................36
4.1.1. Cho vay theo hạn mức tín dụng ......................................................................36
4.1.2. Cho vay từng lần .............................................................................................39
4.2. Cho vay trung dài hạn.............................................................................................42
KHOA KẾ TOÁN – TÀI CHÍNH
3
4.2.1. Khái niệm và đặc điểm cho vay trung dài hạn................................................42
4.2.2. Vai trò của tín dụng trung dài hạn...................................................................42
4.2.3. Hạn mức tín dụng trung dài hạn......................................................................42
4.2.4. Nguồn trả nợ trong cho vay trung dài hạn ......................................................43
4.2.5. Tổ chức cho vay trung dài hạn........................................................................44
4.3. Bài tập chương 4.....................................................................................................46
CHƯƠNG 5: NGHIỆP VỤ CHO VAY KHÁCH HÀNG CÁ NHÂN ....................51
5.1. Những vấn đề cơ bản về cho vay cá nhân ..............................................................51
5.1.1. Khái niệm cho vay cá nhân.............................................................................51
5.1.2. Đặc điểm cho vay khách hàng cá nhân...........................................................51
5.1.3. Các quy định về cho vay cá nhân....................................................................52
5.2. Quy trình tín dụng đối với khách hàng cá nhân .....................................................52
5.3. Một số sản phẩm cho vay chủ yếu..........................................................................52
5.4. Bài tập chương 5.....................................................................................................52
CHƯƠNG 6: CHIẾT KHẤU CHỨNG TỪ CÓ GIÁ...............................................54
6.1. Khái niệm và ý nghĩa của nghiệp vụ chiết khấu chứng từ có giá...........................54
6.1.1. Khái niệm ........................................................................................................54
6.1.2. Ý nghĩa của nghiệp vụ chiết khấu ...................................................................54
6.2. Đối tượng chiết khấu ..............................................................................................55
6.2.1. Thương phiếu ..................................................................................................55
6.2.2. Trái phiếu........................................................................................................55
6.2.3. Các chứng từ có giá khác................................................................................55
6.3. Quy trình chiết khấu ...............................................................................................55
6.4. Kỹ thuật chiết khấu.................................................................................................57
6.4.1. Chiết khấu GTCG không sinh lời....................................................................57
6.4.2. Chiết khấu GTCG sinh lời...............................................................................58
6.5. Bài tập chương 6.....................................................................................................61
CHƯƠNG 7: CHO THUÊ TÀI CHÍNH ...................................................................67
7.1. Khái niệm và đặc điểm cho thuê tài chính .............................................................65
7.2. Các hình thức cho thuê tài chính ............................................................................66
7.2.1. Cho thuê tài chính thông thường.....................................................................66
7.2.2. Mua và cho thuê lại.........................................................................................67
KHOA KẾ TOÁN – TÀI CHÍNH
4
7.2.3. Cho thuê giáp lưng..........................................................................................67
7.3. Vai trò của cho thuê tài chính (đối với công ty cho thuê tài chính, người đi thuê)68
7.4. Kỹ thuật cho thuê tài chính.....................................................................................69
7.4.1. Số tiền cho thuê...............................................................................................69
7.4.2. Thời hạn cho thuê............................................................................................70
7.4.3. Thanh toán tiền thuê........................................................................................70
7.5. Bài tập chương 7.....................................................................................................73
CHƯƠNG 8: MỘT SỐ NGHIỆP VỤ TÍN DỤNG KHÁC ......................................76
8.1. Nghiệp vụ bảo lãnh.................................................................................................76
8.1.1. Khái niệm và đặc điểm của nghiệp vụ bảo lãnh .............................................76
8.1.2. Các quy định về bảo lãnh................................................................................77
8.1.3. Các hình thức bảo lãnh....................................................................................80
8.1.4. Quy trình bảo lãnh...........................................................................................84
8.2. Nghiệp vụ thấu chi..................................................................................................87
8.2.1. Khái niệm và đặc điểm....................................................................................87
8.2.2. Xác định hạn mức thấu chi..............................................................................87
8.5. Bài tập chương 8.....................................................................................................88
TÀI LIỆU THAM KHẢO...........................................................................................91
KHOA KẾ TOÁN – TÀI CHÍNH
5
GIÁO TRÌNH MÔN HỌC
Nghiệp vụ ngân hàng thương mại
MH3104141
Tên môn học:
Mã môn học:
Vị trí, tính chất của môn học:
- Vị trí: Môn học Nghiệp vụ Ngân hàng thương mại thuộc nhóm các môn học
chuyên môn được bố trí giảng dạy sau khi đã học xong các môn học chung.
- Tính chất: Môn học Nghiệp vụ Ngân hàng thương mại là môn học tự chọn cung
cấp cho sinh viên các kiến thức khái quát về ngân hàng thương mại và các nghiệp vụ
cơ bản của ngân hàng thương mại như: huy động vốn, cấp tín dụng, một số nghiệp vụ
khác của ngân hàng thương mại như chiết khấu, cho thuê tài chính, bảo lãnh, thấu chi,
bao thanh toán.
Mục tiêu môn học:
- Về kiến thức:
+ Trình bày được khái niệm, đặc điểm, cách phân loại, vai trò và các nghiệp vụ
cơ bản của ngân hàng thương mại.
+ Trình bày được các hình thức huy động vốn, nhân tố ảnh hưởng đến hoạt động
huy động vốn, các biện pháp gia tăng vốn huy động trong ngân hàng thương mại.
+ Trình bày được khái niệm, phân loại tín dụng, quy định về hoạt động tín dụng,
biện pháp bảo đảm tín dụng, nhận dạng những rủi ro tín dụng của ngân hàng.
+ Trình bày được những vấn đề cơ bản về cho vay khách hàng doanh nghiệp và
cho vay khách hàng cá nhân.
+ Trình bày được những vấn đề cơ bản của nghiệp vụ chiết khấu chứng từ có giá,
cho thuê tài chính, bảo lãnh, cho vay theo hạn mức thấu chi.
- Về kỹ năng:
+ Tính toán được lãi phải trả của các ngân hàng thương mại đối với các loại tiền
gửi.
+ Vận dụng được xác định chính xác hình thức bảo đảm tín dụng.
+ Tính toán được mức vốn cho vay, số lãi phải thu đối từng loại hình cho vay
khách hàng doanh nghiệp và khách hàng cá nhân.
+ Tính toán được số tiền chiết khấu đối với từng loại chứng từ.
+ Tính toán số tiền thuê tài chính, mức bảo lãnh, mức cho vay thấu chi và số lãi
phải thanh toán trong các trường hợp.
- Về năng lực tự chủ và trách nhiệm:
+ Người học tiếp nhận và nghiên cứu đầy đủ nội dung bài giảng, rèn luyện kỹ
năng trình bày tóm tắt nội dung chính trong từng chương.
+ Rèn luyện tư duy Logic hình thành phương pháp học chủ động, nghiêm túc,
nhớ lâu về phương pháp tính toán, cách xử lý tình huống từ các ví dụ, bài tập.
KHOA KẾ TOÁN – TÀI CHÍNH
6
Nghiệp vụ Ngân hàng thương mại
Chương 1: Tổng quan về ngân hàng thương mại
CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN VỀ NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI
Giới thiệu: Chương 1 giới thiệu về khái niệm ngân hàng thương mại, đặc điểm của
ngân hàng thương mại, vai trờ của ngân hàng thương mại các nghiệp vụ cơ bản của
ngân hàng thương mại.
Mục tiêu:
+ Trình bày được khái niệm, đặc điểm, cách phân loại, vai trò, các nghiệp vụ cơ
bản của ngân hàng thương mại.
Nội dung chính:
1.1. Khái niệm và đặc điểm của ngân hàng thương mại
1.1.1 Khái niệm
Theo điều 4, luật các tổ chức tín dụng, ngày 16/6/2010, ngân hàng thương mại
là laoi hình ngân hàng được thực hiện tất cả các hoạt động ngân hàng và hoạt động
kinh doanh khác theo quy định của luật các TCTD nhằm mục tiêu lợi nhuận.
Như vậy, NHTM là tổ chức được thành lập theo quy định của pháp luật, kinh
doanh trong lĩnh vực tiền tệ, với hoạt động thường xuyên là nhận tiền gửi dưới nhiều
hình thức khác nhau và sư dụng số tiền này để cấp tín dụng, cung ứng dịch vụ thanh
toán cho các chủ thể trong nền kinh tế, nhằm mục tiêu lợi nhuận.
Hoạt động kinh doanh của NHTM là hoạt động kinh doanh tiền tệ và các hoạt
động khác có liên quan,bao gồm:
− Huy động vốn là hoạt động nhận tiền gửi của tổ chức, cá nhân dưới hình thức
tiền gửi không kỳ hạn, tiền gửi có kỳ hạn, tiền gửi tiết kiệm, phát hành chứng chỉ tiền
gửi, kỳ phiếu, trái phiếu..theo nguyên tắc hoàn trả đầy đủ cả gốc lẫn lãi cho khách
hàng theo đúng thời gian thỏa thuận.
− Cấp tín dụng là việc thỏa thuận để tổ chức, cá nhân sử dụng một khoản tiền
hoặc cam kết cho phép sử dụng một tài sản theo nguyên tắc có hoàn trả và lãi bằng
nghiệp vụ cho vay, chiết khấu, cho thuê tài chính, bao thanh toán, bảo lãnh, ngân hàng
và các nghiệp vụ cấp tín dụng khác.
− Cung ứng dịch vụ thanh toán qua tài khoản là việc cung ứng phương tiện thanh
toán, thực hiện dịch vụ thanh toán Séc, lệnh chi, ủy nhiệm chi, nhờ thu, ủy nhiệm thu,
thẻ ngân hàng, thư tín dụng và các dịch vụ thanh toán khác cho khách hàng thông qua
tài khoản tiền gửi của khách hàng.
− Các hoạt động kinh doanh khác của NHTM
KHOA KẾ TOÁN – TÀI CHÍNH
7
Nghiệp vụ Ngân hàng thương mại
Chương 1: Tổng quan về ngân hàng thương mại
+ Dịch vụ ngân quỹ
+ Dịch vụ ủy thác
+ Dịch vụ môi giới tiền tệ
+ Dịch vụ kinh doanh ngoại hối
+ Dịch vụ khác: quản lý tài sản, tư vấn tài chính....
1.1.2 Đặc điểm
NHTM có những đặc điểm so với các đơn vị kinh tế khác trong nền kinh tế,
chính những điểm khác biệt này giúp cho các NHTM thể hiện được vai trờ quan trọng
trong quá trình phát triển KT- XH.
Thứ nhất, NHTM hoạt động trong lĩnh vực tài chính – tiền tệ. Đây là lĩnh vực
đặc biệt, nhạy cảm, tác động trực tiếp đến mọi nghành nghề, mọi hoạt động, mọi chủ
thể trong nền kinh tế. Do đó, khi lĩnh vực này có những biến động xất, bất thường thì
hoạt động kinh doanh của NHTM sẽ gặp khó khăn, sẽ dẫn những thiệt hại kinh tế. Mặc
khác, sản phảm kinh doanh của NHTM là các dịch vụ gắn liền với sự chu chuyển tiền
tệ trong nền kinh tế, đáp ứng các giao dịch phát sinh giữa các chủ thể mà các giao dịch
này cần thiết sử dụng tiền để đo lường, tính toán giá trị, thanh toán....Cho nên hoạt
động ngân hàng luôn chịu sự kiểm soát chặt chẽ từ phía Chính phủ nhằm ổn định tiền
tệ và hạn chế nguy cơ khủng hoảng tài chính có thể xảy ra.
Thứ hai, hoạt động kinh doanh của NHTM phụ thuộc vào lòng tin và mức độ
tín nhiệm của khách hàng đối với ngân hàng. Điều này giúp cho ngân hàng có thể dễ
dàng huy động vốn từ công chúng và sử dụng nguồn vốn này để cho vay. Do đó, khi
lòng tin của khách hàng đối với NHTM giảm sút thì ngân hàng sẽ rất khó khăn trong
huy đông vốn, quan hệ tín dụng giữa các ngân hàng và khách hàng sẽ không được thiết
lập, đồng thời việc cung ứng các dịch vụ khác cũng gặp những khó khăn nhất định.
Thứ ba, hoạt động kinh doanh của NHTM có thể xuất hiện rủi ro. Rủi ro trong
kinh doanh của NHTM bao gồm: rủi ro thanh khoản, rủi ro tỷ giá, rủi ro lãi suất, rủi ro
hoạt động kinh doah của NHTM khi nền kinh tế biến động từ các yếu tố kinh tế, chính
trị bất thường. Bản thân NHTM là một tổ chức đi vay để cho vay lại, khả năng thanh
khoản của ngân hàng phụ thuộc cung cầu vốn trên thị trường, khả năng huy động vốn
của ngân hàng, khả năng trả nợ của người đi vay và năng lực quản trị ngân
hàng.....Mặt khác, khi sự biến động của lạm phát trong nền kinh tế nằm ngoài khả năng
dự báo thì NHTM còn phải đối mặt với những rủi ro tỷ giá, rủi ro lãi suất...
KHOA KẾ TOÁN – TÀI CHÍNH
8
Nghiệp vụ Ngân hàng thương mại
Chương 1: Tổng quan về ngân hàng thương mại
Thứ tư, hoạt động kinh doanh của NHTM chịu ảnh hưởng dây chuyền với nhau.
Trong thực tế, hoạt động kinh doanh của ngân hàng mang tính hệ thống, khi có một
ngân hàng mất khả năng thanh toán thì sẽ tạo ra một tác động lan truyền đến các
NHTM khác. Trong xu thế toàn cầu hóa hiện nay sự phụ thuộc và mức độ liên kết giữa
ngân hàng càng cao, một NHTM phá sản có thể ảnh hưởng đến toàn hệ thống ngân
hàng trong nước, khi vực và thế giới. Chính vì vậy, trong kinh doanh các NHTM canh
tranh với nhau nhằm khẳng định vị thế của mình trên thị trường trên cơ sở cùng tồn tại
chứ không triệt tiêu lẫn nhau.
1.2. Phân loại ngân hàng thương mại
1.2.1. Phân loại theo hình thức sở hữu
a. Ngân hàng thương mại Nhà nước
Là NHTM do Nhà nước đầu tư vốn, thành lập và tổ chức hoạt động kinh doanh,
góp phần thực hiện mục tiêu kinh tế của Nhà nước. Quản trị NHTM Nhà nước là Hội
đồng quản trị do Thống đốc Ngân hàng Nhà nước bổ nhiệm, miễn nhiệm sau khi có
thoả thuận với Ban Tổ Chức – Cán bộ của Chính phủ. Điều hành hoạt động của
NHTM là Tổng giám đốc. Giúp việc cho Tổng giám đốc có các Phó Tổng giám đốc,
Kế toán trưởng và bộ máy chuyên môn nghiệp vụ
b. Ngân hàng thương mại cổ phần
Là NHTM được thành lập dưới hình thức công ty cổ phần, trong đó có các
doanh nghiệp Nhà nước, tổ chức tín dụng, tổ chức khác, và cá nhân cùng góp vốn theo
quy định của Ngân hàng Nhà nước. Loại hình ngân hàng này hiện tại nhỏ hơn ngân
hàng thương mại Nhà nước về quy mô nhưng về số lượng nhiều hơn và ngày càng tỏ
ra năng động và nhanh chóng đổi mới công nghệ nhằm mục tiêu hội nhập. NHTM cổ
phần được chia thành NHTM cổ phần đô thị, có vốn pháp định lớn với hoạt động chủ
yếu ở thành thị và NHTM cổ phần nông thôn, có vốn pháp định nhỏ hơn và chủ yếu
hoạt động ở nông thôn.
c. Ngân hàng liên doanh
Là ngân hàng được thành lập bằng vốn góp của bên Việt Nam và bên nước
ngoài trên cơ sở hợp đồng kinh doanh. Ngân hàng liên doanh là một pháp nhân Việt
Nam, có trụ sở chính tại Việt Nam, hoạt động theo giấy phép thành lập và theo các quy
định liên quan tới pháp luật.
KHOA KẾ TOÁN – TÀI CHÍNH
9
Nghiệp vụ Ngân hàng thương mại
Chương 1: Tổng quan về ngân hàng thương mại
d. Chi nhánh ngân hàng nước ngoài
Là đơn vị trực thuộc của ngân hàng nước ngoài, được ngân hàng nước ngoài
bảo đảm chịu trách nhiệm đối với mọi nghĩa vụ và cam kết của chi nhánh tại Việt
Nam. Chi nhánh nước ngoài có quyền và nghĩa vụ do pháp luật Việt Nam quy định,
hoạt động theo giấy phép mở chi nhánh và các quy định liên quan tới pháp luật Việt
Nam.
1.2.2. Phân loại theo chiến lược kinh doanh
a. Ngân hàng bán buôn
Ngân hàng chỉ giao dịch và cung ứng dịch vụ cho đối tượng khách hàng công ty
chứ không giao dịch với khách hàng cá nhân. Thường là chi nhánh ngân hàng thương
mại nước ngoài.
b. Ngân hàng bán lẻ
Ngân hàng bán lẻ là loại ngân hàng giao dịch và cung ứng dịch vụ cho đối
tượng khách hàng cá nhân .
c. Ngân hàng vừa bán buôn vừa bán lẻ
Là ngân hàng giao dịch và cung ứng dich vụ cho cả khách hàng công ty lẫn
khách hàng cá nhân.
1.2.3. Phân loại dựa vào quan hệ tổ chức
Có thể chia NHTM thành ngân hàng hội sở, ngân hàng chi nhánh (cấp 1 và cấp
2) và phòng giao dịch.
Ngân hàng hội sở là nơi tập trung quyền lực cao nhất và là nơi cung cấp đầy đủ
hơn các dịch vụ ngân hàng.
Ngân hàng chi nhánh và phòng giao dịch nhỏ hơn và cung cấp không đầy đủ tất
cả các giao dịch mà chỉ tập trung vào các giao dịch cơ bản như huy động vốn, thanh
toán và cho vay.
1.3. Các nghiệp vụ của ngân hàng thương mại
1.3.1. Nghiệp vụ nguồn vốn
Nghiệp vụ nguồn vốn là nghiệp vụ hình thành nên nguồn vốn hoạt động của
NHTM. Vốn của NHTM bao gồm: Vốn chủ sở hữu, vốn huy động, vốn vay, vốn khác.
a. Vốn chủ sở hữu
KHOA KẾ TOÁN – TÀI CHÍNH
10
Nghiệp vụ Ngân hàng thương mại
Chương 1: Tổng quan về ngân hàng thương mại
Vốn chủ sở hữu là vốn thuộc quyền sở hữu của ngân hàng, do đó chủ sở hữu
ngân hàng góp vào khi thành lập ngân hàng và được bổ sung trong quá trình hoạt động
của ngân hàng từ vốn góp thêm của chủ sở hữu và từ lợi nhuận của ngân hàng.
Vốn chủ sở hữu chiếm tỷ trọng nhỏ trong tổng vốn của NHTM, nhưng đóng vai
trò quan trọng đối với hoạt động kinh doanh của NHTM, quyết định năng lực tài
chính, quy mô hoạt động và khả năng cạnh tranh của NHTM.
b. Vốn huy động
Vốn huy động là vốn thuộc sở hữu của các chủ thể trong nền kinh tế, được ngân
hàng tạm thời quản lý và sử dụng để kinh doanh trong một thời gian xác định sau đó sẽ
hoàn trả lại cho chủ sở hữu.
NHTM huy động vốn trong nền kinh tế bằng các nghiệp vụ: nhận tiền gửi
không kỳ hạn, tiền gửi có kỳ hạn, nhận tiền gửi tiết kiệm, phát hành kỳ phiếu, trái
phiếu, chứng chỉ tiền gửi và các công cụ nợ khác.
Vốn huy động chiếm tỷ trọng lớn trong nguồn vốn của NHTM, là nguồn vón
chủ yếu cho hoạt động kinh doanh của NHTM. Tuy nhiên, khi đến hạn ngân hàng phải
hoàn trả cho chủ sở hữu cả vốn gốc và lãi nên vốn huy động là thành phần vốn có tính
biến động. Khi sử dụng nguồn vốn này NHTM phải thiết lập dự trữ để đáp ứng kịp
thời nhu cầu thanh khoản.
c. Vốn đi vay
Vốn vay là vốn thuộc sở hữu của các chủ thể trong nền kinh tế mà NHTM chủ
động thỏa thuận sử dụng để bù đắp thiếu hụt thanh khoản tạm thời trong hoạt động
kinh doanh. NHTM có thể vay từ nhiều chủ thế khác nhau: vay từ các TCTD khác
trong nước, vay từ các ngân hàng và các tổ chức tài chính nước ngoài, vay từ ngân
hàng trung ương.
d. Vốn khác
Ngoài các nguồn vốn nêu trên, khi NHTM đi vào hoạt đọng tạo điều kiện phát
sinh các nguồn vốn khác, chẳng hạn:
− Vốn tài trợ, ủy thác từ các chủ thể trong và ngoài nước.
− Vốn chiếm dụng phát sinh từ dịch vụ thanh toán trong nước, dịch vụ tanh toán
quốc tế, đại lý kiều hối...
KHOA KẾ TOÁN – TÀI CHÍNH
11
Nghiệp vụ Ngân hàng thương mại
Chương 1: Tổng quan về ngân hàng thương mại
− Vốn điều hòa trong hệ thống NHTM điều tiết nguồn từ chi nhanh thừa sang chi
nhánh thiếu vốn nhằm nâng cao hiệu quả sử dụng nguồn vốn, cân đối vốn trong toàn
bộ hệ thống NHTM, đảm bảo thanh khoản.
1.3.2. Nghiệp vụ tín dụng
Cấp tín dụng là nghiệp vụ phân phối nguồn vốn còn lại của ngân hàng sau khi
thiết lập dự trữ cho các chủ thể thiếu vốn trong nên kinh tế, nhằm điều tiết nguồn vốn
cho nền kinh tế, đồng thời mang lại nguồn thu nhập cho ngân hàng. Tuy nhiên, đây
cũng là mảng nghiệp vụ tiềm ẩn rủi ro, NHTM cần chú trọng công tác quản trị rủi ro
đối với nghiệp vụ này.
a. Cho vay
Là nghiệp vụ cấp tín dụng trong đó NHTM chuyển giao cho khách hàng quyền
sử dụng một số vốn bằng tiền trong một khoảng thời gian xác định, khi kết thúc thời
hạn cho vay khách hàng phải hoàn trả cho ngân hàng cả nợ gốc và lãi vay.
b. Chiết khấu giấy tờ có giá
Là nghiệp vụ cấp tín dụng trong đó NHTM thỏa thuận mua lại GTCG khi chưa
đến hạn thanh toán từ ngưởi thụ hưởng.
c. Bảo lãnh
Là nghiệp vụ cấp tín dụng mà ngân hàng (người bảo lãnh) theo yêu cầu của
khách hàng (người được bảo lãnh) cam kết thực hiện nghĩa vụ tài chính trong tương lai
cho người thụ hưởng bảo lãnh (người nhận bảo lãnh), nếu khách hàng không thực hiện
hoặc thực hiện không đầy đủ nghĩa vụ tài chính đã cam kết thì ngân hàng bảo lãnh
phải có nghĩa vụ thực hiện các nghĩa vụ tài chính này. Khi thực hiện bảo lãnh ngân
hàng dựa vào uy tín và năng lực tài chính của mình mà không cần phải xuất vốn, chỉ
khi nào khách hàng không thực heienj được đầy đủ nghãi vụ tài chính của mình thì
ngân hàng bảo lãnh phải thực hiện, điều này nghĩa là ngân hàng phải cho vay. Khách
hàng phải nhận nợ vay và cam kết hoàn trả nợ gốc và lãi vay đúng hạn.
d. Bao thanh toán
Là nghiệp vụ cấp tín dụng của NHTM cho bên bán hàng, thông qua việc mua
lại các khoản phải thu ngắn hạn phát sinh từ việc mua bán hàng đã được bên bán và
bên mua thỏa thuận trong hợp đồng.
e. Thấu chi tài khoản tiền gửi thanh toán
KHOA KẾ TOÁN – TÀI CHÍNH
12
Nghiệp vụ Ngân hàng thương mại
Chương 1: Tổng quan về ngân hàng thương mại
Là nghiệp vụ cấp tín dụng trong đó NHTM chấp nhận cho khách hàng chi vượt
số dư tiền gửi trên tài khoản tiền gửi thanh toán trong một thời gian nhát định, giới hạn
đó goi là HMTD thấu chi.
f. Cho thuê tài chính
là nghiệp vụ cấp tín dụng trong đó bên cho thuê chuyển giao cho bên thuê
quyền sử dụng tài sản cho thuê trong một khoảng thời gian xác định. Trong thời gian
sử dụng tài sản, bên thuê phải trả tiền thuê cho bên cho thuê. Khi kết thúc thời hạn cho
thuê, bên thuê được quyền mua lại tài sản thuê hoặc tiếp tục thuê tài sản hoặc hoàn trả
lại tài sản cho bên cho thuê.
1.3.3. Các nghiệp vụ khác
a. Mua sắm tài sản cố định
Mua sắm tài sản cố định là nghiệp vụ sử dụng vốn đầu tiên của NHTM. Trong
đó, NHTM sử dụng một phần vốn tự có để xây dựng trụ sở, văn phòng, hệ thống kho
quỹ mua sắm các phương tiện, máy móc, trang thiết bị phục vụ cho hoạt động kinh
doanh của ngân hàng.
b. hoạt động đầu tư
Để đa dạng hóa nguồn thu nhập cho NHTM đồng thời góp phần phân tán rủi ro
trong hoạt động kinh doanh, NHTM còn sử dụng nguồn vốn để đầu tư vào các lĩnh
vực khác. Hoạt động đầu tư của NHTM thực hiện dưới hai hình thức:
− Hùn vốn, góp vốn liên doanh với các tổ chức tài chính khác, mua cổ phần của
các NHTM cổ phần hoặc các tổ chức kinh tế khác.
− Đầu tư vào các loại GTCG, các loại chứng khoán có tính thanh khoản cao trên
thị trường tài chính.
c. Nghiệp vụ trung gian
Ngoài nghiệp vụ nguồn vốn và sử dụng vốn, NHTM còn cung ứng cho khách
hàng một số dịch vụ, mà trong đó NHTM giữ vai trò là một đơn vị trung gian làm thay
cho khách hàng để được hưởng hoa hồng và phí dịch vụ, chẳng hạn:
+ Dịch vụ ngân quỹ
+ Dịch vụ thanh toán
+ Dịch vụ giữ hộ tài sản
+ Dịch vụ tư vấn tài chính
KHOA KẾ TOÁN – TÀI CHÍNH
13
Nghiệp vụ Ngân hàng thương mại
Chương 1: Tổng quan về ngân hàng thương mại
1.4. Cơ cấu tổ chức ngân hàng thương mại
Hội đồng quản trị, Hội đồng thành viên là cơ quan quản trị có toàn quyền nhân
danh tổ chức tín dụng để quyết định, thực hiện các quyền, nghĩa vụ của tổ chức tín
dụng, trừ những vấn đề thuộc thẩm quyền của Đại hội đồng cổ đông, chủ sở hữu.
Ban kiểm soát có nhiệm vụ kiểm tra hoạt động tài chính của tổ chức tín dụng,
giám sát việc chấp hành chế độ kế toán, hoạt động của hệ thống kiểm tra và kiểm toán
nội bộ của tổ chức tín dụng.
Ban giám đốc của tổ chức tín dụng là người chịu trách nhiệm trước HĐQT điều
hành hoạt động hằng ngày theo nhiệm vụ, quyền hạn phù hợp với các quy định của
Luật các tổ chức tín dụng và các quy định khác của pháp luật.
Phòng nghiệp vụ là các bộ phận chuyên trách thực hiện các hoạt động tác
nghiệp kinh doanh cụ thể của NHTM là các bộ phận trực tiếp giao dịch với khách
hàng.
Mạng lưới hoạt động
Hội sở chính: Mỗi NHTM đều có Hội sở chính, thường đặt tại các trung tâm
kinh tế - tài chính của cả nước hoặc các khu vực, địa phương.
Hội sở chính là nơi đặt trụ sở lãnh đạo và điều hành thống nhất của toàn hệ thống. Bộ
máy lãnh đạo và điều hành cao nhất của một NHTM đặt tại Hội sở chính.
Hội sở chính là nơi quyết định các vấn đề quan trọng nhất của một NHTM:
− Kế hoạch và chiến lược phát triển của toàn hệ thống.
− Các chính sách lớn của NHTM (chính sách tín dụng, chính sách lãi suất, chính
sách nhân sự, chính sách tài chính…)
− Tất cả các quyết định có liên quan đến hoạt động kinh doanh của hệ thống.
− Chính sách đầu tư
− Quan hệ đối ngoại….
Tóm lại, Hội sở là cơ quan đầu não của một NHTM, sự thành công hay thất bại
trong kinh doanh, sự phát triển đi lên hay dẫm chân tại chỗ…. Của một NHTM bị ảnh
hưởng lớn bởi bộ máy của Hội sở.
Tại Hội sở của một NHTM, khi được bố trí nhân lực cán bộ phù hợp, sắp xếp
các bộ máy khoa học và hợp lý, đồng thời có các quyết định sang suốt, đúng đắn trong
các chính sách của mình thì NHTM đó sẽ có cơ hội để ổn định và phát triển vững
chắc.
KHOA KẾ TOÁN – TÀI CHÍNH
14
Nghiệp vụ Ngân hàng thương mại
Chương 1: Tổng quan về ngân hàng thương mại
Sở giao dịch và các chi nhánh
Sở giao dịch và các chi nhánh là những đơn vị trực thuộc hội sở - là nơi thực
hiện giao dịch với khách hàng, là nơi thực hiện các hoạt động nghiệp vụ của NHTM.
Tất cả các mặt hoạt động của NHTM (huy động vốn, hoạt động tín dụng, hoạt động
thanh toán và ngân quỹ, dịch vụ ngân hàng….) đều được thực hiện tại các sở giao dịch
và các chi nhanh của một ngân hàng. Chính vì vậy, việc mở rộng mạng lưới chi nhánh
và sở giao dịch, sẽ làm cho doanh số và quy mô hoạt động của NHTM ngày càng gia
tăng, đồng thời giữ vững thị phần để gia tăng năng lực cạnh tranh với các NHTM
khác. Các sở giao dịch và chi nhanh là những đơn vị cấp dưới của hội sở, nhưng lại là
nơi tạo ra các nguồn thu nhập chính của toàn hệ thống, vì vậy, chất lượng và hiệu quả
hoạt động của các sở giao dịch và chi nhánh sẽ quyết định tất cả.
Sở giao dịch và chi nhánh là nơi tiếp xúc với khách hàng, các mặt hoạt động
nghiệ vụ được thực hiện tại đây, do đó, việc bố trí sắp xếp đội ngũ cán bộ lãnh đạo,
cán bộ chuyên môn và đội ngũ nhân viên là rất quan trọng. Họ phái giỏi và tinh thông
về nghiệp vụ, họ phải nắm bắt và vận dụng linh hoạt công tác tiếp thị và quản trị
chuyên môn.
Một NHTM mạnh không những về mặt năng lực tài chính hung hậu mà còn
phải là ngân hàng có mạng lưới sở giao dịch và chi nhánh rông khắp, hoạt động hiệu
quả.
Phòng giao dịch và các quỹ tiết kiệm
Phòng giao dịch và quỹ tiết kiệm là các cơ sở trực thuộc sở giao dịch hoặc chi
nhánh, đây là những cơ sở giao dịch với khách hàng về huy động vốn và cho vay theo
sự phân cấp của sở giao dịch và chi nhánh. Phòng giao dịch và quỹ tiết kiệm là những
đơn vị hạch toán phụ thuộc hoàn toàn.
Các công ty trực thuộc , có tư cách pháp nhân, hạch toán độc lập (các công ty con).
Các NHTM được phép thành lập các công ty con để hoạt động độc lập trong
một ngành nghề nhất định phù hợp với pháp luật. Các công ty trực thuộc NHTM gồm
các loại công ty sau:
Công ty cho thuê tài chính
Công ty chứng khoán
Công ty quản lý nợ và khai thác tài sản
Công ty kinh doanh vàng bạc đá quý
KHOA KẾ TOÁN – TÀI CHÍNH
15
Nghiệp vụ Ngân hàng thương mại
Chương 1: Tổng quan về ngân hàng thương mại
Công ty bảo hiểm
Công ty dịch vụ địa ốc
Công ty tư vấn tài chính tiền tệ
Công ty kho bãi….
1.5. Hệ thống ngân hàng thương mại Việt Nam
Đặc biệt, sự ra đời của Ngân hàng Quốc gia Việt Nam ngày 6/5/1951 là bước
ngoặt lịch sử trong quá trình phát triển hệ thống tiền tệ - ngân hàng Việt Nam.
- Ngày 26/1/1961, Ngân hàng Quốc gia Việt Nam được đổi tên thành Ngân
hàng Nhà nước Việt Nam.
- Ngày 26/03/1988 Chủ tịch Hội đồng Bộ trưởng đã ký Nghị định 53 hình thành
Hệ thống Ngân hàng hai cấp:
+ Cấp ngân hàng quản lý: là Ngan hàng Nhà nước thực thi nhiệm vụ Quản lý
nhà nước về lĩnh vực tiền tệ và hoạt động ngân hàng.
+ Cấp Ngân hàng kinh doanh: đó là các tổ chức tín dụng ngân hàng và tổ chức
phi ngân hàng thực hiện chức năng kinh doanh tiền tệ.
KHOA KẾ TOÁN – TÀI CHÍNH
16
Nghiệp vụ Ngân hàng thương mại
Chương 2: Nghiệp vụ huy động vốn
của ngân hàng thương mại
CHƯƠNG 2: NGHIỆP VỤ HUY ĐỘNG VỐN CỦA NGÂN HÀNG THƯƠNG
MẠI
Giới thiệu: Trong chương 1 bao hàm các nội dung: Giới thiệu về các phương thức huy
động vốn của ngân hàng, cách tính lãi theo các phương thức huy động vốn.
Mục tiêu:
+ Trình bày được các hình thức huy động vốn, nhân tố ảnh hưởng đến hoạt động huy
động vốn, các biện pháp gia tăng vốn huy động trong ngân hàng thương mại.
+ Tính toán được lãi phải trả của các ngân hàng thương mại đối với các loại tiền gửi
Nội dung chính:
2.1. Các nghiệp vụ huy động vốn
2.1.1. Huy động mang tính chất thường xuyên
2.1.1.1. Tiền gửi thanh toán
a. Khái niệm
Tiền gửi thanh toán là hình thức huy động vốn của ngân hàng thương mại bằng
cách mở cho khách hàng tài khoản gọi là tài khoản tiền gửi thanh toán. Tài khoản này
mở cho các đối tượng khách hàng, cá nhân hoặc tổ chức, có nhu cầu thực hiện thanh
toán qua ngân hàng.
b. Đặc điểm
Số dư có trên tài khoản tiền gửi thanh toán của khách hàng có thể hình thành từ
hai nguồn:
- Do khách hàng nộp tiền mặt vào
- Do khách hàng nhận tiền chuyển khoản từ các đơn vị khác.
Số dư này nhằm duy trì khả năng thanh toán và chi trả của khách hàng ở bất cứ
thời điểm nào.
Ngân hàng rất khó có kế hoạch hóa việc sử dụng loại tiền gửi này.
Loại tiền gửi này thường ngân hàng trả lãi suất thấp, hoặc thậm chí không trả
lãi cho khách hàng.
c. Tiền lãi
Số dư TK x Số ngày tồn tại số dư x Lãi suất (tháng)
Tiền lãi
=
30
KHOA KẾ TOÁN – TÀI CHÍNH
17
Tải về để xem bản đầy đủ
95 trang
18/04/2022
1900
Bạn đang xem 20 trang mẫu của tài liệu "Giáo trình Nghiệp vụ ngân hàng thương mại - Ngành: Kế toán", để tải tài liệu gốc về máy hãy click vào nút Download ở trên
File đính kèm:
- giao_trinh_nghiep_vu_ngan_hang_thuong_mai_nganh_ke_toan.pdf
