Đấu tranh bảo vệ căn cứ địa cách mạng ở Trung Trung Bộ trong kháng chiến chống Mỹ (1961-1965)

Download

TRÖÔØNG ÑAÏI HOÏC ÑOÀNG THAÙP

Tap chí Khoa hoc so 36 (02-2019)

ĐẤU TRANH BẢO VỆ CĂN CỨ ĐỊA CÁCH MẠNG Ở TRUNG TRUNG BỘ

TRONG KHÁNG CHIẾN CHỐNG MỸ (1961-1965)

y Trần Thúy Hiền^(*)

Tóm tắt

Căn cứ địa cách mạng ở Trung Trung Bộ được thành lập theo chủ trương của Đảng, nhằm đấu

tranh với việc chính quyền Ngô Đình Diệm (do Mỹ hậu thuẫn) tăng cường các chiến dịch khủng bố

phong trào cách mạng ở miền Nam sau khi Hiệp định Geneve được ký kết năm 1954. Các căn cứ này

phần lớn được xây dựng ở những khu vực vùng núi có địa hình hiểm trở, điển hình như: Nước Oa, Nước

Là, Sơn-Cẩm-Hà, miền Tây tỉnh Quảng Ngãi, Núi Bà, Vân Hòa. Kẻ địch (Quân đội Việt Nam Cộng hòa

và quân Mỹ) đã tổ chức nhiều chiến dịch quân sự lớn nhằm tiêu diệt các căn cứ. Quân dân các căn cứ

đã xây dựng thế trận, chiến đấu dũng cảm, làm thất bại nhiều cuộc tấn công lớn của địch, bảo vệ an

toàn các cơ quan đầu não kháng chiến. Trên thực tế, sự tồn tại và đứng vững của các căn cứ địa đã

góp phần quan trọng vào sự phát triển của phong trào cách mạng địa phương, đồng thời tạo cơ sở để

Đảng vạch ra đường lối chiến lược cho cách mạng Việt Nam nhằm đánh bại chiến lược “Chiến tranh

đặc biệt” của đế quốc Mỹ.

Từ khóa: Cuộc kháng chiến chống Mỹ, căn cứ địa cách mạng, Trung Trung Bộ, cuộc tấn công quân

sự, chiến lược “Chiến tranh đặc biệt”.

1. Đặt vấn đề

hàng ngàn đảng viên bị tù đày, hy sinh. Trong bối

cảnh đó, việc xây dựng căn cứ địa cách mạng được

đặt ra một cách cấp bách nhằm bảo tồn, giữ gìn

lực lượng, bảo vệ cán bộ lãnh đạo, chỉ huy của

Đảng và quần chúng nòng cốt để tiến hành kháng

chiến lâu dài. Xuất phát từ thực tiễn cách mạng,

Bộ Chính trị xác định nhiệm vụ của cách mạng

miền Nam lúc này là “để bảo vệ các cơ quan đầu

não và che giấu cán bộ, cần xây dựng ở các địa

phương những cơ sở an toàn và khu an toàn”[5,

tr. 91]. Từ giữa năm 1958, Liên Khu ủy V đề ra

chủ trương xây dựng Tây Nguyên và miền núi

các tỉnh thành căn cứ địa cách mạng, xây dựng

lực lượng vũ trang và nửa vũ trang ở miền núi để

làm nhiệm vụ tự vệ, bảo vệ căn cứ, bảo vệ cán bộ

[9, tr. 261]. Chủ trương của các cấp ủy Đảng đã

kịp thời đáp ứng được yêu cầu thực tế của phong

trào cách mạng ở Trung Trung Bộ, là cơ sở để các

địa phương đẩy mạnh hoạt động xây dựng căn cứ

địa, tiến hành cuộc kháng chiến lâu dài.

Sau khi Hiệp định Genève được ký kết

(21/7/1954), đế quốc Mỹ và chính quyền Ngô Đình

Diệm tìm cách phá hoại Hiệp định, thi hành chính

sách cai trị phát xít, tàn bạo nhằm thực hiện mục

tiêu chống phá, tiêu diệt phong trào cách mạng,

biến miền Nam thành thuộc địa kiểu mới và căn

cứ quân sự của đế quốc Mỹ, thực hiện chia cắt

lâu dài Việt Nam. Song song với việc xây dựng,

củng cố bộ máy chính quyền các cấp, phát triển

lực lượng quân sự, Mỹ và chính quyền Ngô Đình

Diệm tiến hành khủng bố dã man đối với những

người yêu nước, tham gia kháng chiến cũ, thực

hiện “tố Cộng” trên toàn miền Nam. Từ năm 1956,

sau khi đánh phá ác liệt ở vùng đồng bằng Trung

Trung Bộ, địch mở chiến dịch “Thượng du vận”

tiến công lên miền núi với mục đích triệt tiêu tận

gốc lực lượng kháng chiến và các căn cứ địa cách

mạng ở miền núi như: Khu B1 (Quảng Nam), Trà

Bồng (Quảng Ngãi), Vĩnh Thạnh (Bình Định), Sơn

Hòa, Tây Đồng Xuân (Phú Yên). Sự đánh phá ác

liệt của Mỹ và chính quyền Ngô Đình Diệm làm

cho phong trào cách mạng ở đồng bằng và miền

núi Trung Trung Bộ đứng trước nhiều khó khăn,

tổn thất nặng nề. Nhiều tổ chức Đảng bị vỡ, một

số cán bộ lãnh đạo chủ chốt của tỉnh, huyện và

2. Nội dung

2.1. Sự ra đời của các căn cứ địa cách mạng

ở Trung Trung Bộ

Thực hiện chủ trương của các cấp ủy Đảng,

các tỉnh Trung Trung Bộ đẩy mạnh việc củng cố,

xây dựng các căn cứ địa cách mạng. Trong những

năm 1960-1965, nhiều căn cứ địa cách mạng đã

được hình thành, tiêu biểu như:

^(*)Trường Chính trị Thành phố Đà Nẵng.

TRÖÔØNG ÑAÏI HOÏC ÑOÀNG THAÙP

Tap chí Khoa hoc so 36 (02-2019)

Căn cứ Nước Oa (hay Vườn Cam) thuộc xã

Trà Tân, huyện Bắc Trà My. Căn cứ Nước Oa

nằm dưới chân dãy núi mẹ Hòn Bà. Phía trước là

sông Trường và sông Nước Oa, tạo nên triền đất bãi

bồi quanh co kéo dài và liên kết các thung lũng lớn

nhỏ, cao thấp bên trong. Ẩn mình trong khu rừng

già kín đáo, cách xa tụ điểm dân cư, phía Bắc là

suối Tân, phía Đông là sông Nước Oa, phía Tây và

phía Nam đều là rừng già. Căn cứ Nước Oa được

xây dựng trên một ngọn đồi um tùm cây cối, xung

quanh có rừng núi, sông suối bao bọc, che chở. Nơi

đây vừa có thế công vừa có thế thủ, thuận lợi cho

việc trú ẩn, cất giấu vũ khí, làm bàn đạp tiến công;

nơi ém quân và di chuyển vào Nam ra Bắc. Đặc

biệt, địa bàn này có thể tiếp cận với đồng bằng, khai

thác nguồn lương thực, thực phẩm, thuốc men tại

chỗ đáp ứng yêu cầu của các lực lượng bám trụ tại

căn cứ, kể cả trong trường hợp bị bao vây, phong

tỏa. Từ giữa năm 1960 đến năm 1973, Nước Oa

trở thành nơi đứng chân của Khu ủy và Bộ Tư lệnh

Quân khu V. Nơi đây cũng được xem là căn cứ địa

đầu tiên của Khu ủy và Bộ Tư lệnh Quân khu V

trong kháng chiến chống Mỹ, cứu nước.

Căn cứ Nước Là (Mật khu Đỗ Xá), thuộc

xã Trà Mai, huyện Nam Trà My tỉnh Quảng Nam.

Trung tâm của căn cứ là khu vực Tákpor, Nước

Là, Ngok La. Khu vực này nằm dưới chân những

ngọn núi cao như Hòn Bà ở phía Bắc có độ cao

1.347 m, phía Tây - Tây Nam là núi Ngọc Linh cao

2.598 m. Căn cứ trải rộng trên một địa bàn hiểm

trở, dựa lưng vào Tây Nguyên, tiếp giáp với tỉnh

Kon Tum, Gia Lai và miền núi Quảng Ngãi. Đây

là địa bàn thuận tiện cho việc cơ động liên lạc giữa

các tỉnh. Bên trong căn cứ có hệ thống sông suối

chằng chịt, ngoài con sông chính là Sông Tranh

còn có các sông phụ như sông Trường, Leng, Nước

Xa, Nước Là, Nước Ta, Nước Pui, Nước Oa, Nước

Vin… Địa điểm này cũng khá thuận lợi để các cơ

quan của Khu ủy triển khai cơ sở làm việc và cũng

là nơi cung cấp nguồn thực phẩm dồi dào cho các

lực lượng tại căn cứ. Căn cứ Nước Là là nơi đứng

chân của Liên Khu ủy - Ban Quân sự khu V từ năm

1960 đến năm 1963.

Phước, tỉnh Quảng Nam vào tháng 9/1962. Địa bàn

này có một vị thế chiến lược hết sức quan trọng.

Đây là một thung lũng, nhưng khá hiểm yếu, địch

muốn tấn công phải vượt qua các con đường độc

đạo, có đèo cao như đường 614 Tiên Phước - Phước

Cẩm, qua dãy Núi Vú; Đường 615 Tam Kỳ - Phước

Cẩm qua đèo Eo Gió; Thăng Bình - Phước Sơn phải

vượt qua dãy Núi Ngang, hoặc phải qua dốc Xoài,

Sông Khang lên Phước Hà. Căn cứ Sơn - Cẩm - Hà

ra đời đã mở ra khả năng uy hiếp hệ thống phòng

ngự của địch; nối thông với căn cứ Trà My, đồng

thời tỏa ra vùng đồng bằng trung du của tỉnh như

Hiệp Đức, Quế Sơn, Thăng Bình, Tam Kỳ… Sau

khi Sơn - Cẩm - Hà được giải phóng và trở thành

một căn cứ địa cách mạng có thế công thủ toàn

diện, các cơ quan Tỉnh ủy, Tỉnh đội Quảng Nam

đã chuyển về đứng chân tại đây để trực tiếp lãnh

đạo, chỉ huy cuộc kháng chiến.

Căn cứ miền Tây tỉnh Quảng Ngãi: Từ sau

thắng lợi của cuộc khởi nghĩa Trà Bồng và miền

Tây Quảng Ngãi đến cuối năm 1960, căn cứ địa

miền Tây tỉnh Quảng Ngãi đã được hình thành với

54 xã hoàn toàn giải phóng (bao gồm 19 xã thuộc

các huyện Trà Bồng, 10 xã Sơn Tây, 8 xã Sơn Hà,

13 xã Ba Tơ và 4 xã Minh Long). Đây là địa bàn

có nhiều dãy núi cao hiểm trở như: Cà Đam (Trà

Bồng), Đá Vách (Sơn Hà), Cao Muôn (Ba Tơ),

tiếp giáp với các tỉnh Quảng Nam, Kon Tum, Bình

Định, vừa có thế công, vừa có thế thủ, rất thuận

lợi cho việc di chuyển lực lượng, tiếp nhận sự chỉ

đạo của Khu ủy, do vậy nơi đây đã trở thành nơi

đứng chân an toàn của cơ quan Tỉnh ủy và các cơ

quan chuyên môn tỉnh Quảng Ngãi trong kháng

chiến chống Mỹ.

Căn cứ Núi Bà: Núi Bà là dãy núi cao nhất ở

Bình Định, diện tích khoảng 90 km², địa hình hiểm

trở, có thế công thủ toàn diện. Cùng với hệ thống

rừng rậm, lòng núi có trên 30 hốc đá và hang động

lớn đủ khả năng làm chỗ trú ẩn cho cả một tiểu

đoàn, rất thuận lợi cho việc cất giấu lương thực,

vũ khí. Địa thế Núi Bà vừa giáp với biển, vừa giáp

với đồng bằng nên lực lượng cách mạng dễ dàng

hoạt động và rút lui an toàn. Núi Bà là địa bàn rất

thuận lợi cho việc xây dựng nơi đứng chân của các

cơ quan lãnh đạo, chỉ huy kháng chiến. Vì vậy, từ

năm 1962, các cơ quan của tỉnh, lực lượng vũ trang

Căn cứ Sơn - Cẩm - Hà: Ra đời sau thắng lợi

của chiến dịch “Vượt sông Tiên”, giải phóng ba xã

Phước Sơn, Phước Cẩm, Phước Hà của huyện Tiên

TRÖÔØNG ÑAÏI HOÏC ÑOÀNG THAÙP

Tap chí Khoa hoc so 36 (02-2019)

của Bình Định về đóng ở đây cho đến khi kết thúc với lực lượng địa phương quân và sự yểm trợ của

cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước. phi pháo, thiết giáp mở các cuộc càn quét lớn mang

Căn cứ Vân Hòa: Từ năm 1962, ba xã Sơn tên “Lam Sơn 7”,“Lam Sơn 8” và “Bình Châu” tấn

Long, Sơn Định, Sơn Xuân (huyện Sơn Hòa, tỉnh công vào căn cứ Sơn - Cẩm - Hà (Quảng Nam).

Phú Yên) được xây dựng thành căn cứ địa cách Trong năm 1965, mức độ đánh phá càng trở nên

mạng Vân Hòa. Cao nguyên Vân Hòa là nơi sinh ác liệt. Vào tháng 4/1965, với sự hỗ trợ của máy

sống của đồng bào các dân tộc, lại có nhiều gộp đá bay B.52 và pháo binh, địch tổ chức hai cuộc càn

lớn, liên thông với tỉnh Gia Lai ở hướng Tây, tiếp quét cấp trung đoàn tấn công vào căn cứ Núi Bà,

giáp với các huyện của tỉnh Phú Yên ở các hướng nơi đứng chân của Tỉnh ủy Bình Định. Hoạt động

còn lại. Với thế công và thế thủ thuận lợi, căn cứ đánh phá của địch đã phá huỷ tài sản, mùa màng,

Vân Hòa trở thành nơi đứng chân cho hầu hết các khiến cho đời sống của cán bộ, nhân dân các căn cứ

cơ quan Đảng, chính quyền, mặt trận, quân sự, công trở nên hết sức khó khăn, thiếu thốn. Nạn đói, bệnh

an, tài chính, giao liên… của tỉnh Phú Yên trong tật hoành hành khắp nơi. Do sự kiểm soát gắt gao

suốt những năm kháng chiến chống Mỹ, cứu nước của địch, hoạt động liên lạc, tiếp tế của đồng bào

(Nguồn tư liệu điền dã của tác giả trong quá trình đối với cán bộ và các căn cứ rất hạn chế. Khi địch

nghiên cứu).

thực hiện khủng bố ác liệt ở đồng bằng, địa bàn

Sự hình thành và phát triển của các căn cứ miền núi trở thành nơi trú chân an toàn của cán bộ,

địa cách mạng ở Trung Trung Bộ đã khiến cho đảng viên, chiến sĩ. Tuy nhiên, lúc địch tập trung

đối phương không khỏi lo ngại khi chúng nhận lực lượng đánh mạnh lên miền núi thì số cán bộ của

thấy rằng: “Những vùng căn cứ địa này đã dần Đảng từ đồng bằng lên hoạt động phải tản đi nhiều

hình thành được thế liên hoàn, hỗ trợ nhau, nhất nơi hoặc phải tạm ẩn nấp sâu hơn trong rừng thẳm,

là về phía Tây và Bắc Quốc lộ 19, Đông và Bắc núi cao. Nhiều cán bộ lãnh đạo chủ chốt của tỉnh,

Quốc lộ số 14”. Địch cũng thừa nhận: “Tình hình huyện bị tù đày, hy sinh. Sự lãnh đạo của tổ chức

hoạt động của Việt cộng ở vùng căn cứ địa Cao Đảng đối với nhân dân vì thế phần nào cũng gặp

Nguyên và Miền Tây các tỉnh Trung Nguyên với khó khăn. Thực tế này đã được Đảng chỉ rõ trong

sự lấn dần vùng cận sơn đang tạo ra một uy thế đe Báo cáo về tình hình miền núi Liên khu V: “Chi bộ

doạ an ninh đối với toàn bộ vùng đồng bằng Trung lúc bình thường lãnh đạo được quần chúng, nhưng

Phần” [10, tr.10].

2.2. Xây dựng thế trận và chiến đấu bảo vệ trí nắm địch tình, giao thông liên lạc không chặt,

căn cứ địa cách mạng ở Trung Trung Bộ không kịp thời giữ vững tinh thần quần chúng, lãnh

lúc địch khủng bố, càn quét sinh ra lúng túng; bố

Để thực hiện mục tiêu triệt phá tận gốc cơ đạo quần chúng đấu tranh, công tác binh địch vận

quan đầu não kháng chiến và lực lượng cách mạng, hầu như chưa có” [3, tr. 23].

song song với việc đẩy mạnh các chiến dịch tâm

Trong bối cảnh đó, vượt qua những thử thách

lý chiến, rải truyền đơn chiêu dụ cán bộ, nhân dân; khắc nghiệt của chiến tranh, quân dân ở các căn

thực hiện bao vây, phong tỏa về kinh tế đối với các cứ địa cách mạng ở Trung Trung Bộ đã tích cực,

căn cứ địa; Mỹ và chính quyền Việt Nam Cộng hoà chủ động tổ chức bố phòng, chiến đấu bảo vệ căn

tiến hành tập trung đánh phá bằng hoạt động quân cứ một cách hiệu quả.

sự. Từ năm 1960 đến 1965, địch liên tục tiến hành

Xây dựng lực lượng vũ trang là một trong

nhiều cuộc càn quét với quy mô lớn tấn công vào những nhiệm vụ căn bản nhằm đảm bảo sức mạnh

các căn cứ địa cách mạng. Trong cuộc tấn công vào chiến đấu bảo vệ căn cứ địa. Trong năm 1964,

căn cứ Nước Là vào cuối tháng 2/1961, địch huy Trung ương tăng cường cho Khu V bốn tiểu đoàn

động 01 tiểu đoàn lính với sự yểm trợ của trực thăng bộ binh 304, 40, 93, 97, Tiểu đoàn 303 súng máy

thực hiện đổ quân, bao vây đánh phá cơ quan, tiêu phòng không 12 ly 7 và 2 tiểu đoàn quân bổ sung

diệt lực lượng kháng chiến ở đây. Từ tháng 2/1963 là 305, 306. Bên cạnh đó, khối lực lượng vũ trang

đến tháng 10/1963, quân Mỹ - Việt Nam Cộng hoà địa phương các tỉnh Trung Trung Bộ được xây dựng

liên tiếp huy động lực lượng cấp sư đoàn phối hợp đến cấp tiểu đoàn. Năm 1965, thực hiện sự chỉ đạo

TRÖÔØNG ÑAÏI HOÏC ÑOÀNG THAÙP

Tap chí Khoa hoc so 36 (02-2019)

của Quân khu về xây dựng bộ đội chủ lực, bộ đội và “Lam Sơn 8” tấn công vào căn cứ Sơn - Cẩm -

địa phương và dân quân du kích, các tỉnh Quảng Hà, được sự chỉ đạo trực tiếp của Tỉnh ủy Quảng

Đà, Quảng Ngãi, Bình Định mỗi tỉnh có hai tiểu Nam, Huyện ủy Tiên Phước, các trung đội, tiểu

đoàn tập trung, các huyện có một đến hai đại đội. đội của Tiểu đoàn 70 lực lượng vũ trang tỉnh trực

lực lượng vũ trang Khu V lúc này đã có 37.000 tiếp xuống tận các xã, thôn để kèm cặp lực lượng

quân chủ lực, 21.000 quân địa phương, 95.000 du du kích. Phong trào du kích chiến tranh được phát

kích [9, tr. 325], lực lượng này trải rộng khắp các động rộng rãi trong quân dân. Lực lượng vũ trang

địa bàn căn cứ địa cách mạng ở Trung Trung Bộ. và du kích vận dụng linh hoạt các hình thức tác

Từ năm 1961, địch mở những cuộc hành quân chiến như tập kích, bắn tỉa…, lừa dụ địch vào các

càn quét quy mô lớn đánh vào các căn cứ địa cách hầm chông, bẫy đá để tiêu hao, tiêu diệt khiến cho

mạng ở miền núi Trung Trung Bộ. Với tinh thần chúng hoang mang, chùn bước khi tổ chức các cuộc

quyết tâm bảo vệ căn cứ, quân và dân các căn cứ càn quét vào căn cứ địa.

địa đã kiên cường bám trụ, chủ động, sáng tạo, tích

Tháng 4/1963, để bảo vệ Mật khu Đỗ Xá (còn

cực chiến đấu đập tan nhiều cuộc càn quét của địch. gọi là Căn cứ Nước Là), bộ đội địa phương và du

Ngày 28/2/1961, phát hiện cơ quan Khu uỷ V kích Trà Bồng phối hợp với quân chủ lực của Khu

đang đóng ở Nước Là, đối phương huy động một V cùng với quân dân các địa bàn lân cận tổ chức

tiểu đoàn với sự yểm trợ của trực thăng thực hiện đổ chiến đấu liên tục bao vây và tấn công địch,“tiêu

quân, bao vây, đánh phá cơ quan, tiêu diệt lực lượng diệt 600 quân, bắn rơi và làm hỏng 20 trực thăng,

kháng chiến ở Nước Là nhưng chúng bị tổn thất địch phải vội vã rút quân” [6, tr. 111].

nặng, buộc phải bỏ dỡ cuộc hành quân [8, tr. 89].

Ác liệt và dai dẳng hơn cả là cuộc chiến đấu

Tháng 2/1962, được tin địch chuẩn bị hành của quân dân Sơn - Cẩm - Hà chống lại cuộc càn

quân đánh lên Căn cứ Vân Hòa (Phú Yên), lực “Bình Châu” kéo dài suốt từ tháng 7/1963 đến

lượng vũ trang bảo vệ căn cứ đã tổ chức đánh ngăn tháng 10/1963. Trong thời gian này, địch liên tục

chặn các đại đội lính địch càn quét trên Đường số huy động hàng chục xe GMC chở quân lính cùng

6, Ma Lào, Hố Thẩm, Hòn Chai, Đá Líp. Kết quả là với sự yểm trợ của M113 tổ chức nhiều cuộc tiến

117 tên địch đã bị tiêu diệt, Căn cứ Vân Hòa được công, tập trung đánh vào Tiên Phong, nơi đứng

bảo vệ an toàn. Tháng 9/1962, nắm được ý đồ địch chân của cơ quan Tỉnh ủy Quảng Nam. Bộ đội địa

sẽ sử dụng chiến thuật “trực thăng vận” đổ quân phương tỉnh và du kích chặn đánh quyết liệt, địch

xuống căn cứ Nà Niêu, Trà Bồng (Quảng Ngãi), bị tổn thất nặng nề. Để đối phó với tình hình, địch

các lực lượng trụ bám tại đây đã chủ động chuẩn chuyển sang tập trung quân hình thành các chiến

bị sẵn sàng một hệ thống công sự bao quanh khu đoàn, đưa thêm lực lượng Sư đoàn 2 Việt Nam

vực dự kiến địch đổ quân, tổ chức chặn đánh địch Cộng hòa lên càn trở lại Tiên Sơn, Tiên Cẩm, Tiên

không cho chúng đổ quân. Trong trận đánh này, Phong; đổ quân đóng một số chốt điểm tại Tiên

các lực lượng bảo vệ căn cứ đã bắn rơi 12 máy bay Sơn; kéo 10 tiểu đoàn địch từ Tam Kỳ lên đóng rải

lên thẳng, tiêu diệt và làm bị thương 70 quân, đẩy rác ở các xã Tiên Sơn, Tiên Cẩm, Tiên Phong, Tiên

chúng ra khỏi hành lang căn cứ địa, bảo vệ được Mỹ và một số xã của huyện Tam Kỳ, Thăng Bình.

cơ quan lãnh đạo của Khu V [6, tr. 109].

Cuộc đấu tranh bảo vệ căn cứ địa cách mạng lần

Trong năm 1963, địch tiếp tục đẩy mạnh hoạt này được thực hiện trên cả ba mũi giáp công. Thực

động đánh phá. Tuy nhiên, với kinh nghiệm chiến hiện kế hoạch phối hợp của Tỉnh đội và Huyện đội,

đấu của các năm 1961-1962, quân dân căn cứ địa trong khi lực lượng vũ trang tỉnh đánh vào các ấp

Trung Trung Bộ tiếp tục tiến lên đánh bại hầu hết chiến lược ở Tiên Sơn, thôn 4 Tiên Cẩm, Gò Bụp,

các cuộc càn quét quy mô lớn của địch tấn công vào Tiên Phong, bộ đội huyện, du kích các xã nhân cơ

các căn cứ, gây cho địch nhiều thương vong, bảo hội này đã đẩy mạnh tấn công, giải phóng các xã

vệ an toàn cho các cơ quan đầu não kháng chiến.

Tiên Phong, Tiên Sơn, Tiên Cẩm. Quân Việt Nam

Tháng 2/1963, trong cuộc chiến đấu chống Cộng hòa bị tổn thất, buộc chúng phải rút lui. Cùng

lại các cuộc càn quét lớn mang tên “Lam Sơn 7” lúc này, phong trào du kích chiến tranh phát triển

TRÖÔØNG ÑAÏI HOÏC ÑOÀNG THAÙP

Tap chí Khoa hoc so 36 (02-2019)

mạnh mẽ, du kích các xã quần bám đánh địch, tham của phong trào du kích chiến tranh đã góp phần

gia chống càn, liên tục quấy rối địch. Hỗ trợ cho tiêu hao một bộ phận sinh địch, hạn chế sự đánh

hoạt động quân sự của lực lượng vũ trang, phong phá của chúng đối với các căn cứ địa.

trào đấu tranh chính trị của nhân dân diễn ra dưới

Cùng với thắng lợi của chiến tranh du kích,

nhiều hình thức. Nhân dân Tiên Sơn, Tiên Cẩm trong năm 1964 và 1965, lực lượng vũ trang chính

vừa phối hợp với du kích và bộ đội phá rào thép quy cũng lập nên nhiều chiến công tiêu biểu trong

gai, lấp chiến hào của địch, vừa xây dựng vừa đấu cuộc chiến đấu bảo vệ căn cứ địa. Tháng 4/1964, lực

tranh đòi địch bồi thường lúa, nhà cửa bị đốt, bồi lượng an ninh vũ trang của tỉnh Quảng Ngãi và căn

thường nhân mạng những người bị chết do bom cứ Trà Bồng phối hợp với các đơn vị vũ trang Khu

đạn, đòi chồng con bị bắt lính trở về… Đến cuối V tổ chức phục kích đánh bại cuộc hành quân càn

tháng 10/1963, các mũi đấu tranh của lực lượng quét của địch mang tên “Chiến dịch Quyết thắng

vũ trang và quần chúng đã làm phá sản chiến dịch 202” đánh vào căn cứ Nước Là, bảo vệ an toàn cho

“Bình Châu” của địch, bảo vệ vững chắc căn cứ phần lớn các cơ quan, kho tàng, các cơ sở sản xuất,

Sơn - Cẩm - Hà [8, tr. 91].

đường dây, trạm trại trong căn cứ. Cũng trong tháng

Trong điều kiện quân đội Việt Nam Cộng hòa 4/1964, các lực lượng trụ bám đã bẻ gãy cuộc càn

dưới sự chỉ huy của cố vấn Mỹ, tiến hành đánh phá quét của địch tấn công vào Căn cứ Núi Bà, tiêu diệt

ngày càng ác liệt, việc đẩy mạnh phong trào du kích 50 tên, bắn rơi 7 máy bay trực thăng, thu nhiều vũ

chiến tranh trở thành yêu cầu tất yếu, góp phần quan khí trang bị chiến tranh.

trọng vào hoạt động chiến đấu bảo vệ các căn cứ

Trên cơ sở những thắng lợi và kinh nghiệm

địa ở Trung Trung Bộ. Lực lượng du kích các địa chiến đấu, trong năm 1965, các lực lượng trụ bám

phương không ngừng được củng cố và tăng cường. tiếp tục đánh bại các cuộc hành quân “tìm diệt” tấn

Mỗi thôn thành lập 1 trung đội dân quân, xã có 1 công vào căn cứ địa ở Trung Trung Bộ.

đến 2 trung đội du kích. Hệ thống làng chiến đấu

Ngày 14/12/1965, địch mở cuộc càn lớn với

được chú trọng xây dựng vững chắc. Cuối 1965, trên 1.200 lính thủy đánh bộ Mỹ tấn công vào Căn

Quảng Đà có 107 thôn và 5 xã xây dựng làng chiến cứ Sơn - Cẩm - Hà. Tuy nhiên, khi vào đây, đi đến

đấu, huy động 49.350 công của quần chúng tham đâu chúng cũng vấp phải hầm chông, bãi mìn do

gia phát triển 229 tuyến chiến đấu dài 3.727 m và nhân dân và du kích cài đặt. Lực lượng du kích các

nhiều bờ rào, chông thò, cạm bẫy [7, tr. 50]. Quảng xã Tiên Sơn, Tiên Cẩm lúc ẩn, lúc hiện liên tục bắn

Ngãi cũng xây dựng 294 thôn chiến đấu, đào được tỉa, phục kích, tập kích làm chết và bị thương hàng

gần 20 km địa đạo và 710 km giao thông hào, 845 chục quân địch. Sau 3 ngày bị tiêu hao lực lượng,

công sự chiến đấu, 26.547 hầm chống tăng [1, tr. chiều ngày 17/12/1965, địch kéo xuống Cẩm Khê.

230]. Các thôn xã chiến đấu được xây dựng vững Lúc này, Trung đoàn Ba Gia và Tiểu đoàn 70 đã dựa

mạnh đã phát huy tác dụng tốt trong việc chống lại vào địa hình quanh co, vực thẳm, tổ chức bao vây,

các hoạt động lùng sục, càn quét của địch vào căn phục kích, tiêu diệt 450 quân địch, bắn rơi 3 máy

cứ địa. Bên cạnh đó, du kích tại các căn cứ địa ở bay. Đây là lần đầu tiên trên chiến trường Quảng

Trung Trung Bộ còn sử dụng nhiều phương thức Nam, cuộc hành quân “tìm diệt” với quy mô cấp

đánh giặc hết sức phong phú sáng tạo. Ở Phú Yên, tiểu đoàn của địch đã hoàn toàn thất bại [2, tr. 128].

du kích An Xuân dùng cả ong vò vẽ đánh giặc. Du Căn cứ Sơn - Cẩm - Hà vẫn đứng vững.

kích Hòa Xuân dùng súng giả chặn tàu địch thu vũ

khí. Du kích Đồng Xuân tháo ốc đường ray sau đó

3. Một số nhận xét

Từ quá trình ra đời, hoạt động xây dựng thế

kéo đường ray cho tàu địch đổ… Du kích huyện trận và chiến đấu bảo vệ các căn cứ địa ở Trung

Hiên (Quảng Nam) chế tạo dàn thò liên hoàn làm Trung Bộ, có thể rút ra một số nhận xét sau đây:

chết một lúc hàng chục tên địch. Trong năm 1965,

Thứ nhất, các căn cứ địa ra đời chủ yếu tập

lực lượng vũ trang và du kích các xã căn cứ miền trung ở địa bàn miền núi. Sự tồn tại và đứng vững

núi tỉnh Quảng Đà đã đánh 25 trận, tiêu diệt hàng của các căn cứ đã tạo nên thế bao vây, uy hiếp đối

trăm quân địch [7, tr. 50]. Sự phát triển mạnh mẽ với các cơ quan đầu não của địch ở đồng bằng, vì

TRÖÔØNG ÑAÏI HOÏC ÑOÀNG THAÙP

Tap chí Khoa hoc so 36 (02-2019)

vậy chúng coi việc đối phó với các căn cứ trở thành mà lực lượng cách mạng không ngừng được bảo

“vấn đề cấp thiết trước mắt cần phải tiến hành một tồn và xây dựng, hoạt động chiến tranh du kích phát

cách khẩn trương gấp rút hơn bao giờ hết” [10, tr. triển. Sự ra đời, phát triển của các căn cứ địa cách

30]. Mỹ và Việt Nam Cộng hòa đã tập trung lực mạng và thực tiễn chiến trường miền Nam trong

lượng với quy mô lớn để đánh vào các căn cứ địa đó có vùng Trung Trung Bộ là cơ sở quan trọng để

cách mạng. Thế nhưng, chẳng những địch không Đảng xác định con đường tiến lên của cách mạng

tiêu diệt được lực lượng ở các căn cứ mà chúng còn miền Nam, đó là: “có khởi nghĩa bộ phận, lập căn

bị tổn thất nặng nề. Hoạt động chiến đấu của lực cứ địa, có chiến tranh du kích rồi tiến lên tổng khởi

lượng vũ trang và nhân dân các căn cứ miền núi nghĩa”[4, tr. 31].

không những đã góp phần tiêu hao đáng kể một bộ

phận sinh lực địch mà còn khiến chúng phải co cụm

4. Kết luận

Cũng với sự ra đời, phát triển và hoạt động

về đồng bằng, tạo điều kiện cho lực lượng vũ trang của các căn cứ địa ở Trung Trung Bộ trong cuộc

xây dựng bàn đạp để mở rộng căn cứ về đồng bằng. kháng chiến chống Mỹ là cuộc chiến đấu ác liệt để

Thứ hai, các căn cứ địa cách mạng trở thành bảo vệ các căn cứ này trong những năm 1961-1965.

nơi đứng chân an toàn cho các cơ quan lãnh đạo, Cuộc chiến đấu bảo vệ các căn cứ địa diễn ra với sự

chỉ huy kháng chiến ở Khu V và các địa phương phối hợp của lực lượng ba thứ quân trên lĩnh vực

đồng thời là nơi xây dựng và phát triển tiềm lực quân sự là chủ yếu, lần lượt làm thất bại âm mưu

cách mạng của địa phương. Trong kháng chiến của Mỹ và Việt Nam Cộng hòa, đây là một cơ sở

chống Mỹ, cơ quan Khu ủy V và Bộ Tư lệnh Quân để làm thất bại chiến lược ‘Chiến tranh đặc biệt’

khu V chủ yếu đứng chân hoạt ở Nước Là, Nước (196-1965) của Mỹ ở Trung Trung Bộ.

Oa. Căn cứ Sơn - Cẩm - Hà là nơi đứng chân của

Sự tồn tại vững chắc của các căn cứ địa ở

Tỉnh ủy Quảng Nam. Ban chỉ đạo tiền phương và Trung Trung Bộ đã đáp ứng được yêu cầu của cuộc

các cơ quan Tỉnh ủy Bình Định đóng cơ quan ở các kháng chiến tại địa phương, tạo nên thế trận chiến

Căn cứ Núi Bà. Tỉnh ủy Phú Yên đứng chân ở Căn tranh nhân dân rộng khắp nhằm làm thất bại các

cứ Vân Hòa. Lực lượng vũ trang Quân khu V và hoạt động đánh phá của địch, bảo vệ an toàn nơi

các địa phương ra đời và được tổ chức huấn luyện đứng chân của các cơ lãnh đạo, chỉ huy kháng chiến

tại các căn cứ. Bên cạnh hoạt động chiến đấu, các của các tỉnh và Khu V trong thời kỳ kháng chiến

căn cứ còn chủ động sản xuất tự cấp, tự túc, thực chống Mỹ cứu nước. Đây cũng là cơ sở để khẳng

hiện nghĩa vụ của hậu phương tại chỗ đối với cuộc định đường lối đúng đắn của Đảng về xây dựng căn

kháng chiến tại địa bàn.

cứ địa cách mạng miền Nam. Từ đó, góp phần tạo

Thứ ba, sự tồn tại và đứng vững của các căn thế và lực mới cho một giai đoạn chiến đấu mới,

cứ địa cách mạng nói trên góp phần thúc đẩy phong giai đoạn đánh thắng chiến lược “Chiến tranh cục

trào cách mạng Khu V. Chính nhờ có các căn cứ địa bộ ” (1965-1968) của đế quốc Mỹ./.

Tài liệu tham khảo

[1]. Ban Chấp hành Đảng bộ tỉnh Quảng Ngãi (1999), Lịch sử Đảng bộ tỉnh Quảng Ngãi (1945-

1975), NXB Chính trị Quốc gia, Hà Nội.

[2]. Ban Chỉ huy quân sự huyện Tiên Phước (1999), Lịch sử lực lượng vũ trang nhân dân Huyện

Tiên Phước (1945-1975), Ban Chỉ huy quân sự huyện Tiên Phước xuất bản.

[3]. Báo cáo bổ sung về tình hình miền núi Liên khu V, Tài liệu lưu tại Viện Lịch sử Đảng, Kí hiệu

K5/13.7.

[4]. Lê Duẩn (1985), Thư vào Nam, NXB Sự thật, Hà Nội.

[5]. Đảng Cộng sản Việt Nam (2002), Văn kiện Đảng Toàn tập, Tập 20, Chính trị Quốc gia, Hà Nội.

[6]. Đảng ủy - Ban chỉ huy quân sự huyện Trà Bồng (2010), Lịch sử lực lượng vũ trang nhân dân

huyện Trà Bồng (1945 - 2010), NXB Quân đội Nhân dân.

[7]. Đặc khu ủy Quảng Đà (1965), Báo cáo tình hình địch và hoạt động của ta trong năm 1965,

Tài liệu lưu tại Ban Tuyên giáo Thành ủy Đà Nẵng, kí hiệu 39 - III.

TRÖÔØNG ÑAÏI HOÏC ÑOÀNG THAÙP

Tap chí Khoa hoc so 36 (02-2019)

[8]. Trần Thuý Hiền (2015), Căn cứ địa cách mạng ở Trung Trung Bộ trong kháng chiến chống Mỹ

(1954-1975), Luận án tiến sĩ Lịch sử Đại học Sư phạm Huế.

[9]. Hội đồng biên soạn lịch sử Nam Trung Bộ kháng chiến (1995), Nam Trung Bộ kháng chiến

1945 - 1975, NXB Chính trị Quốc gia, Hà Nội.

[10]. Tài liệu về vấn đề đối phó với mật khu VC ở Trung cao nguyên Trung phần, TTLTQGII, Kí

hiệu hồ sơ: PTT 15234.

THE STRUGGLE TO PROTECT THE REVOLUTIONARY MILITARY BASES

IN THE MID – CENTRAL REGION IN THE ANTI – AMERICAN WAR (1960-1965)

Summary

The revolutionary military bases in the coastal provinces of the Mid-Central Region were established

under the Party’s policy in order to deal with increasing terrorist campaigns launched by the US-supported

government of Ngo Dinh Diem against revolutionary cadres in South of Vietnam after the 1954 Geneva

Agreements were signed. These bases built mostly in mountainous, difﬁcult areas include typically

Nuoc Oa, Nuoc La, Son-Cam-Ha, West Quang Ngai Province, Nui Ba, and Van Hoa. The enemies (i.e.

Republic Vietnam and US Armies) launched intensive military offensives in order to destroy those

evolutionary bases. However, the local people and the revolutionary army bravely fought back and

defeated the large-scale military operations, successfully protected the headquarters of the resistance

war. In fact, the bases’ establishment and resilience signiﬁcantly contributed to the development of the

revolutionary movement in the local region. It also helped the Party develop Vietnam’s revolutionary

strategy to defeat that of the US imperialists’ “Attrition War”.

Keywords: Anti-American War; revolutionary military base; the mid-central region; military

offensive; “Attrition War” strategy.

Ngày nhận bài: 16/10/2018; Ngày nhận lại: 22/01/2019; Ngày duyệt đăng: 22/02/2019.

7 trang yennguyen 21/04/2022 1480

Download

Bạn đang xem tài liệu "Đấu tranh bảo vệ căn cứ địa cách mạng ở Trung Trung Bộ trong kháng chiến chống Mỹ (1961-1965)", để tải tài liệu gốc về máy hãy click vào nút Download ở trên

File đính kèm:

dau_tranh_bao_ve_can_cu_dia_cach_mang_o_trung_trung_bo_trong.pdf