Bài thuyết trình Cập nhật cấp cứu phản vệ

CẬP NHẬT CẤP CỨU PHẢN VỆ

TS Đào Xuân Cơ

Khoa Hồi sức tích cực BV Bạch Mai

ĐẠI CƯƠNG

• Phản ứng phản vệ có thể diện ra ở bất cứ đâu với bất

kz loại thuốc hoặc dị nguyên nào (thuốc hoặc hóa

chất dùng trong chẩn đoán và điều trị , thức ăn, hóa

mỹ phẩm,côn trùng đốt….)

• Diễn biến lâm sàng phong phú, phức tạp , khó lường

trước

• cần nhận biết sớm các tình huống phức tạp có thể

xảy ra đồng thời sẵn sàng cấp cứu kịp thời hiệu quả

2641

trước CN

Thời kz

Babylon

1902

• Charlet

Richat gọi

tên hiện

1913

• Charlet

được trao

giải Nobel

cho nghiên

cứu về sốc

phản vệ

• Menes chết

sau khi bị

ong bắp

• 2 trường

hợp chết

do ong bắp

cày đốt

tượng “SỐC

PHẢN VỆ”

cày đốt

Vấn đề không mới

Khởi tố vụ “đập phá bệnh viện, đánh bác sĩ”

(Dân trí) - Liên quan đến vụ việc bệnh nhân tử vong sau khi tiêm kháng

sinh, người nhà đập phá tại bệnh viên Đa khoa Hà Tĩnh, Cơ quan điều

tra Hà Tĩnh vừa có quyết định đem vụ án ra khởi tố.

• Sáng 6/9, ông Nguyễn Tiến Nam, Trưởng Công an TP.Hà Tĩnh (Hà Tĩnh),

cho biết cơ quan này vừa ra quyết định khởi tố vụ án “đập phá bệnh viện,

đánh bác sĩ” để tiếp tục điều tra về nguyên nhân gây ra cái chết đối với

bệnh nhân Nguyễn Xuân Hồng liên quan đến bác sĩ Đào Xuân Lý, Phó

Trưởng khoa chấn thương (người đưa pháp lệnh tiêm) và điều dưỡng Phan

Văn Hà (người trực tiếp tiêm).

• Như Dân trí đã đưa tin, trước đó, ngày 8/8, ông Hồng nhập BV Đa khoa Hà

Tĩnh để điều trị với chẩn đoán bị viêm xương. Đến trưa 12/8, các y, bác sĩ

tiêm thuốc kháng sinh Trikazim và Ciprofloxacin Kabi cho ông Hồng. Ông

Hồng tử vong do sốc phản vệ. Trước cái chết đột ngột của ông Hồng, nhiều

người thân có mặt tại bệnh viện đã tỏ ra bất bình, đập vỡ một số máy móc,

đánh bị thương bác sĩ Mai Văn Lục (Trưởng Khoa Hồi sức tích cực) và 3 y,

bác sĩ khác của khoa này. Công an TP.Hà Tĩnh phải huy động hơn 40 người

mới kiểm soát được vụ việc.

“đập phá bệnh viện, đánh bác sĩ”

ĐỊNH NGHĨA CÒN PHỨC TẠP

• Phản ứng dị ứng (allergic reactions)

• Phản ứng quá mẫn (hypersentsitivity reactions)

• Phản vệ (anaphylaxis)

• Phản ứng phản vệ (anaphylactic reactions)

• Phản ứng dạng phản vệ (anaphylactoid

reations)

Nguyên nhân ngày càng nhiều

•

Foods:Bananas, beets, buckwheat, Chamomile tea, citrus fruits, cow’s milk,* egg whites,* fish,*

kiwis, mustard, pinto beans, potatoes, rice, seeds and nuts (peanuts, Brazil nuts, almonds,

hazelnuts, pistachios, pine.nuts, cashews, sesame seeds, cottonseeds, sunflower seeds, millet seeds),*

shellfish*

•

Venoms and saliva: Deer flies, fire ants, Hymenoptera (bees, wasps, yellow jackets, sawflies),*

jellyfish, kissing bug (Triatoma), rattlesnakes

Antibiotics: Amphotericin B (Fungizone), cephalosporins, chloramphenicol ,ciprofloxacin ,

nitrofurantoin (Furadantin), penicillins,* streptomycin, tetracycline, vancomycin (Vancocin)

•

Aspirin and nonsteroidal anti-inflammatory drugs*

Miscellaneous other medications

Allergy extracts, antilymphocyte and antithymocyte globulins, antitoxins, carboplatin (Paraplatin),

corticotropin (H.P. Acthar), dextran, folic acid, insulin, iron dextran, mannitol (Osmitrol),

methotrexate,methylprednisolone (Depo-Medrol), opiates, parathormone, progesteron

(Progestasert), protamine.sulfate, streptokinase (Streptase), succinylcholine (Anectine), thiopental

(Pentothal), trypsin,chymotrypsin, vaccines

•

Latex rubber*

Radiographic contrast media*

Blood products

Cryoprecipitate, immune globulin, plasma, whole blood

Seminal fluid

Physical factors

Cold temperatures, exercise

Idiopathic

Cơ chế qua

IgE/FcFI

Cơ chế MD

Không do

MD

Cơ chế

khác

Côn trùng/ong đốt

Thức ăn

Thuốc

Nguyên nhân khác

MD tổng hợp

Hoạt hóa bổ thể

Hoạt hóa hệ đông máu

Cơ chế tự miến

Gắng sức

Lạnh

Thuốc

Nguyên nhân khác

Nguyên

nhân

TB mast

BC ái kiềm

Chymas

TB chính

Mediator

Histamine

Carboxypeptidase A

PAF Prostaglandin

Leukotriene

Tryptase

Khác

Cơ quan

đích

Yếu tố tăng nguy cơ hoặc tăng

mức độ nặng của phản vệ

Simons FER, et al. WAO Journal. 2011;4:13-37.

18

HỘI THẢO VÊ CẤP CỨU PHẢN VỆ TẠI CHICAGO 2011

( The journal of emergency Medicine vol 45 no 2,pp 299-306; 2013)

• Phản vệ là một phản ứng nghiêm trọng gây ra

nhiều bệnh cảnh lâm sàng khác nhau nhưng

có đặc điểm chung là xuất hiện nhanh và có

thể dẫn đến tử vong

• Thường do nguyên nhân phản ứng dị ứng

nhưng cũng có thể không

Theo viện quốc gia Hoa Kz về Dị ứng và bệnh nhiễm

trùng( NIAIP) và Hệ thống theo dõi dị ứng thức ăn và

phản vệ ( FAAN) Mỹ 2005

• Xuất hiện nhanh ( một vài phút- vài giờ )

• Đe dọa tính mạng ( suy cấp tính các cơ quan :

tuần hoàn, hô hấp, tiêu hóa…)

• Vì vậy phải chẩn đoán nhanh ( chủ yếu dựa vào

lâm sàng, có chẩn đoán phân biệt)

• và xử trí đúng và nhanh

Định nghĩa của Anh

• Là phản ứng dị ứng nặng ,toàn thân , xuất hiện

nhanh

• Đe dọa tính mạng:

Hô hấp : đường thở ( phù họng, thanh quản) và

hoặc kèm theo Rối loan về thở ( thở nhanh, co thắt

phế quản) và hoặc kèm theo triệu chứng của hệ

Tuần hoàn : trụy mạch, tụt HA

Thường kèm theo các triệu chứng của da, niêm

mạc

Thời gian xuất hiện dấu hiệu phản vệ đầu tiên

theo Rescusitation Council (UK) 2012

Da, niêm

Triệu chứng

Tim mạch

Hô hấp

Tiêu hóa

Thần kinh

mạc

khác

• Ban đỏ, ngứa,

• Đau ngực

• Ngứa mũi, sổ

mũi, chảy nước

mũi, nói khàn.

• Đau bụng, nôn,

buồn nôn, khó

nuốt, tiêu chảy

• Bất tỉnh thoáng

qua, lo lắng, khó

chịu ( ở trẻ em

thường biểu

hiện: dễ bị kích

thích, ngừng

chơi, bám cha

mẹ).

• Thay đổi vị giác:

mày đay, phù

mạch, ban dạng

sởi.

• Mạch nhanh,

nhịp chậm (ít

xảy ra), loạn

nhịp, hồi hộp

đánh trống

ngực.

• Hạ huyết áp,

ngất

• Suy tuần hoàn

Cảm giác có vị

kim loại trong

miệng

• Ngứa họng, co

thắt thanh quản,

nói khó, thở khò

khè, ho khan

từng cơn.

• Tím tái

• Đại tiểu tiện

không tự chủ

• Ngứa, đỏ, phù

nề xung quanh

mắt, xung huyết

kết mạc, chảy

nước mắt.

• Ngứa môi, lưỡi,

vòm miệng và

vành tai, sưng

môi, lưỡi

• Đau quặn, ra

máu âm đạo do

co bóp tử cung ở

phụ nữ

• Đau đầu, thay

đổi nhận thức,

hoa mắt, chóng

mặt, lẫn lộn,

• Suy hô hấp

giảm thị lực

• Ngứa bộ phận

sinh dục ngoài,

gan bàn tay, gan

bàn chân

TẠI SAO TỬ VONG

• Chẩn đoán và xử trí chậm

Cơ quan nào bị ảnh hưởng dẫn đén tử vong ?

1.Hô hấp : do tắc nghẽn đường thở ( Airway:

phù miệng,lưỡi,họng, hạ họng, thanh quản)

không thở được ( Breathing) do co thắt phế quản

2. Tuần hoàn : giãn mạch nặng, thoát quản,

co mạch vành, thiếu máu cơ tim

Phù có thể tại chỗ hoặc toàn

thân , diễn biến khó lường , nguy

hiểm nhất là phù lưỡi,họng,thanh

quản

bbba

HIỆN TƯỢNG TĂNG TÍNH THẤM MAO MẠCH

( mất 35% nước trong lòng mạch trong vòng 10 phút)

Vậy phải làm gì ?

Thế giới ?

Việt nam ?

Mỗi cơ sở ?

Thế giới

• Định nghĩa đơn giản , nhấn mạnh triệu chứng

lâm sàng để dễ nhận biết

• Phân loại để chẩn đoán và xử trí sớm

• Phổ biến rộng ra cộng đồng tự cấp cứu trước

khi nhân viên y tế có mặt

Bài thuyết trình Cập nhật cấp cứu phản vệ - Đào Xuân Cơ