Bài giảng Kỹ năng quan sát - Trì Thị Minh Thúy

KỸ NĂNG QUAN SÁT

TRÌ THỊ MINH THÚY, PHD

Sá ch tham khảo:

1. Ivey, A. E., & Ivey, M. B. (1999). Intentional Interviewing and

Counseling (4^thed.). CA: Brooks/Cole Publishing Company.

2. Ivey, A. E., Ivey, M. B., & Zalaquett, C. P. (2010). Intentional

Interviewing and Counseling (7^thed.). CA: Brooks/Cole

Publishing Company.

TẠI SAO CẦN KỸ NĂNG QUAN

SÁ T?

• Kỹ năng quan sá t cho phé p TVV lưu ý và

hiểu được hành vi của chí nh mì nh và của

thâ n chủ cũng như biểu mẫu/ mô hì nh

(pattern)/ cá ch của thâ n chủ khi nó i bàn luận

tì nh huống/ sự việc then chốt.

• Giúp lưu ý được hành vi khô ng lời của TVV

và thâ n chủ.

TẠI SAO CẦN KỸ NĂNG QUAN

SÁ T?

• Giúp để ý được hành vi có lời của TVV và

thâ n chủ.

• Giúp lưu ý được sự bất đồng, bất nhất, mâ u

thuẫn xảy ra giữa TVV và thâ n chủ, trong

hành vi và lời nó i của TVV và thâ n chủ.

• Kỹ năng quan sá t là một dụng cụ/ cô ng cụ

quan trọng để xá c định cá ch thâ n chủ lý giải

về thế giới.

KỸ NĂNG QUAN SÁT TẬP TRUNG VÀO

BA LÃNH VỰC SAU:

Hành vi khô ng lời.

• Nhã n liên (eye contact), ngô n ngữ cơ

thể, giọng nó i, né t mặt.

• Sự thay đổi trong những hành vi trên

cho thấy thâ n chủ hứng thú hay khô ng

thoải má i.

KỸ NĂNG QUAN SÁT TẬP TRUNG VÀO

BA LÃNH VỰC SAU:

Hành vi khô ng lời.

• Thâ n chủ có thể nghiêng người về phí a

trước khi thí ch thú một điều gì đó.

• Hoặc thâ n chủ có thể khoanh tay/ché o

tay lại như một dấu hiệu khô ng muốn

nghe hay tự vệ.

KỸ NĂNG QUAN SÁT TẬP TRUNG VÀO

BA LÃNH VỰC SAU:

Hành vi khô ng lời.

Những diễn tả trên khuô n mặt cần lưu ý:

• Chau mày

• Mí m mô i

• Đỏ mặt

• Mĩm cười khô ng đúng lúc

KỸ NĂNG QUAN SÁT TẬP TRUNG VÀO

BA LÃNH VỰC SAU:

Hành vi khô ng lời.

Lưu ý những thay đổi trong tư thế ngồi

của thâ n chủ:

• TC ché o châ n hoặc nhì n đi chỗ khá c khi

TVV thá ch đố TC.

• TC nắm chặt 1 tay và tay kia thả lỏng

khi nó i về một người thâ n → cảm xúc

yêu ghé t lẫn lộn.

KỸ NĂNG QUAN SÁT TẬP TRUNG VÀO

BA LÃNH VỰC SAU:

Hành vi có lời

• Từ then chốt/ Từ khó a

• Lưu ý những từ hoặc cụm từ thâ n chủ lập đi

lập lại.

• Lưu ý những cụm từ thâ n chủ nó i to, lên

giọng. Những từ này ắt hẳn rất quan trọng

đối với thâ n chủ.

• Quan sá t sự thay đổi đề tài/chủ đề nó i

chuyện. TVV có thể nó i cho thâ n chủ biết về

điều này và hỏi thâ n chủ lý do thay đổi.

KỸ NĂNG QUAN SÁT TẬP TRUNG VÀO

BA LÃNH VỰC SAU:

Hành vi có lời

• Trừu tượng hay cụ thể

• Một số thâ n chủ rất cụ thể khi kể về sự việc. Họ tập

trung vào từng chi tiết trong câ u chuyện.

• Thí dụ: Hô m qua, tô i đi làm về, tô i xuống xe, mở cửa

nhà. Ngô i nhà im lì m hơn bì nh thường. Mở cửa xong

tô i đi lên tam cấp rồi vào nhà. tô i khô ng thấy vợ tô i ở

nhà. Tô i đi vào từng phò ng trong nhà gọi vợ, nhưng

cũng khô ng thấy.

KỸ NĂNG QUAN SÁT TẬP TRUNG VÀO

BA LÃNH VỰC SAU:

Hành vi có lời

• Trừu tượng hay cụ thể

• Ngược lại, một số thâ n chủ rất trừu tượng khi

nó i về nan đề của họ.

• Thí dụ: “tương quan 2 vợ chồng khô ng suô ng

sẻ, hai người khô ng đồng quan điểm với

nhau”.

KỸ NĂNG QUAN SÁT TẬP TRUNG VÀO

BA LÃNH VỰC SAU:

Hành vi có lời

• TVV cần lưu ý xem thâ n chủ là người cụ thể

hay trừu tượng.

• TVV cần điều chỉnh theo cá ch nó i chuyện của

thâ n chủ.

KỸ NĂNG QUAN SÁT TẬP TRUNG VÀO

BA LÃNH VỰC SAU:

Hành vi có lời

• Đối với thâ n chủ cụ thể: TVV giúp họ trừu

tượng hơn qua việc thấy được kiểu mẫu/mô

hì nh hành vi của mì nh, lý giải được hành vi

của mì nh cũng như tì nh huống.

KỸ NĂNG QUAN SÁT TẬP TRUNG VÀO

BA LÃNH VỰC SAU:

Hành vi có lời

Câ u hỏi giúp thâ n chủ cụ thể trở nên trừu tượng

hơn:

• “Em có thể cho cô biết sự việc đó có ý nghĩa như

thế nào đối với em?”

• “Điều em nhớ nhất trong câ u chuyện này là gì ?”

• “Em thí ch nhất điều gì trong câ u chuyện đó?”

• “Em có thể làm gì khá c để thay đổi phần kết của

câ u chuyện?”

KỸ NĂNG QUAN SÁT TẬP TRUNG VÀO

BA LÃNH VỰC SAU:

Hành vi có lời

• Những thâ n chủ cụ thể có thể thí ch hợp với

cá ch can thiệp hay giải quyết vấn đề cá ch cụ

thể.

• Thuyết hành vi thí ch hợp với những thâ n chủ

này.

KỸ NĂNG QUAN SÁT TẬP TRUNG VÀO

BA LÃNH VỰC SAU:

Hành vi có lời

• Thâ n chủ trừu tượng thường dễ suy tư, phâ n

tí ch nhận thức và hành vi của mì nh.

• Đối với những thâ n chủ quá trừu tượng thì rất

khó cho họ đưa ra những ví dụ cụ thể.

• Họ thí ch phâ n tí ch hơn là hành động.

• TVV giúp thâ n chủ trừu tượng nhì n đến những

điều cụ thể hơn.

• Thí ch hợp với liệu phá p phâ n tâ m học, và thâ n

chủ trọng tâ m.

KỸ NĂNG QUAN SÁT TẬP TRUNG VÀO

BA LÃNH VỰC SAU:

Hành vi có lời

• Câ u hỏi giúp thâ n chủ trừu tượng trở nên cụ

thể hơn:

• “Bạn có thể cho tô i một ví dụ cụ thể?”

CỤ THỂ HAY TRỪU TƯỢNG?

1. Em khó c cả ngày. Tối hô m qua em khô ng

ngủ được, và cả ngày nay ăn khô ng vô .

2. Tô i cảm thấy mặc cảm và kinh tởm bản thâ n

mì nh.

3. Tô i hô m qua, chúng tô i gặp nhau ăn tối ở

nhà hàng. Anh đến đón tô i đi và đưa tô i về

nhà bằng xe má y của anh.

4. Tô i là một người thất bại và tô i thấy tương

lai tô i thật mù mịt.

CỤ THỂ HAY TRỪU TƯỢNG?

5. Mẹ em rất khó tí nh và lúc nào cũng kiểm

soá t em. Em thấy thật ngột ngạt.

6. Sá ng nào, tô i cũng phải kêu con thức dậy

lúc 6g, chuẩn bị đồ ăn sá ng cho con và nhắc

nhở con đem tập vở đầy đủ. Ăn sá ng xong,

tô i đưa con đến trường lúc 7g.

7. Em chá n lắm và mệt mỏi nữa. Em khô ng

muốn gặp bất cứ ai hay làm bất cứ điều gì .

8. Ý tưởng “Tô i bất lực. Tô i vô dụng” hay đến

trong đầu em.

KỸ NĂNG QUAN SÁT TẬP TRUNG VÀO

BA LÃNH VỰC SAU:

Hành vi có lời

• Câ u nó i “Tô i” và câ u nó i “Người khá c”:

• Theo nhận thức của thâ n chủ, trá ch nhiệm

liên quan tới nan đề thuộc về ai: thâ n chủ

hay người khá c được thể hiện qua câ u nó i

của thâ n chủ “Tô i” hay “Người khá c”.

KỸ NĂNG QUAN SÁT TẬP TRUNG VÀO

BA LÃNH VỰC SAU:

Hành vi có lời

• “Tô i cố gắng hết sức để hò a hợp với người

yêu của tô i.” vs. “Đó là lỗi của anh ấy.”

• “Em chưa chăm chỉ đủ. Em cần cố gắng hơn

nữa.” vs. “Cá ch đối xử khô ng cô ng bằng của

cô giá o làm cho em khô ng muốn học.”