Bài giảng Chi tiết máy - Chương 10: Ổ lăn

Chương 10. Ổ lăn

10.1 Khái niệm chung

10.8 Bôi trơn và che kín ổ

10.9 Trình tự lựa chọn ổ lăn

10.6 Lựa chọn ổ theo

khả năng tải tĩnh

10.2 Động học và động

lực học ổ lăn

10.7 Định vị và lắp ổ

10.3 Các dạng hỏng và

chỉ tiêu lựa chọn ổ lăn

10.4 Tuổi thọ ổ lăn

10.5 Lựa chọn ổ theo khả

năng tải động

1

Chương 10. Ổ lăn

10.1 Khái niệm chung

1. Ñònh nghóa:

OÅ truïc, taûi troïng töø truïc tröôùc khi truyeàn qua goái ñôõ phaûi qua con laên (bi hoaëc ñuõa), nhôø caùc con laên neân

ma saùt sinh ra trong oå laø ma saùt laên.

2. Caùc boä phaän chính oå laên:

OÅ laên thöôøng goàm 4 boä phaän: voøng trong (1), voøng ngoaøi (2), voøng caùch (3) vaø con laên (4). Khi laøm vieäc,

voøng trong (1) hoaëc voøng ngoaøi (2) seõ quay, voøng coøn laïi ñöùng yeân, nhôø coù voøng caùch (3) maø caùc con laên

khoâng tröïc tieáp tieáp xuùc vôùi nhau, con laên (4) laên treân raõnh laên thöïc hieän ma saùt laên. Con laên coù theå laø bi,

ñuõa truï ngaén, ñuõa truï daøi, ñuõa coân, ñuõa hình troáng, ñuõa kim vaø ñuõa xoaén.

3. Phaân loaïi:

- Theo hình daïng con laên chia ra laøm 2 loaïi: oå bi vaø oå ñuõa

- Theo khaû naêng chòu löïc cuûa oå chia ra: oå ñôõ (chæ chòu löïc höôùng taâm vaø coù theå moät phaàn löïc doïc truïc); oå

ñôõ chaën (chòu löïc höôùng taâm vaø löïc doïc truïc); oå chaën ñôõ (chòu löïc doïc troïc laø chuû yeáu vaø moät phaàn löïc

höôùng taâm); oå chaën (chæ chòu löïc doïc truïc).

- Theo khaû naêng töï löïa vò trí: oå töï löïa (coù khaû naêng buø ñoä leäch goùc, leäch taâm hay sai leäch chieàu daøi) vaø oå

khoâng töï löïa.

- Theo soá daõy con laên chia ra: oå moät daõy, hai daõy, boán daõy...

- Theo kích thöôùc oå (ñöôøng kính ngoaøi) hoaëc khaû naêng taûi vaø chieàu roäng oå chia ra: 1-oå sieâu nheï, 2- oå ñaëc

bieät nheï, 3- nheï, 4- nheï roäng, 5- trung, 6- trung roäng vaø 7- naëng

Chương 10. Ổ lăn

10.1 Khái niệm chung

4. Caùc loaïi oå laên thoâng duïng:

- OÅ bi moät daõy (H.a): chòu löïc höôùng taâm laø chuû yeáu, coù theå chòu löïc doïc truïc nhoû, cho pheùp goùc nghieâng

1/4^o. Giaù thaønh reû, heä soá ma saùt thaáp vaø keát caáu goái ñôõ oå ñôn giaûn.

- OÅ ñuõa truï ngaén ñôõ moät daõy (H.e): nhôø dieän tích tieáp xuùc giöõa con laên vaø voøng caùch lôùn neân chòu ñöôïc taûi

troïng höôùng taâm lôùn hôn (7090%) vaø chòu ñöôïc va ñaäp. Tuy nhieân loaïi oå naøy khoâng chòu ñöôïc löïc doïc

truïc vaø khoâng cho pheùp truïc nghieâng. Giaù thaønh cao hôn oå bi ñôõ khoaûng 20%.

- OÅ bi ñôõ chaën moät daõy (H.b): chòu löïc höôùng taâm (F_r= 120%) laãn löïc doïc truïc, khaû naêng chòu löïc doïc truïc

phuï thuoäc vaøo giaù trò goùc tieáp xuùc  ( = 12^o; 26^ovaø 36^o).

- OÅ ñuõa coân ñôõ chaën (H.f): chòu ñöôïc löïc höôùng taâm F_r= 170% so vôùi oå bi ñôõ 1 daõy cuøng kích thöôùc, khaû

naêng chòu löïc doïc truïc cao hôn oå bi ñôõ chaën, deã thaùo laép vaø ñieàu chænh khe hôû ñeå buø laïi löôïng moøn, goùc

tieáp xuùc  = 10...16^o.

- OÅ bi ñôõ loøng caàu hai daõy vaø oå ñuõa ñôõ loøng caàu hai daõy (H.c,g): cho pheùp truïc nghieâng 2..3^o, chuûyeáu chòu

löïc höôùng taâm vaø coù theå chòu ñöôïc löïc doïc truïc nhoû.

- OÅ ñuõa truï daøi (oå kim) (H.h): chòu ñöôïc löïc höôùng taâm töông ñoái lôùn nhöng khoâng chòu ñöôïc löïc doïc truïc,

ñuôøng kính ngoaøi nhoû, tuoåi thoï thaáp.

- OÅ bi chaën ñôõ (H.i): duøng tieáp nhaän caû F_rvaø F_a, thoâng thöôøng F_a/F_r<< 1.

- OÅ bi chaën (H.d): chæ chòu löïc doïc truïc.

Chương 10. Ổ lăn

10.1 Khái niệm chung

5. Kyù hieäu oå laên:

Theo TCVN oå laên ñöôïc kyù hieäu nhö sau: Tính töø beân phaûi sang:

- Hai soá ñaàu töø beân phaûi sang: ñöôøng kính voøng trong d vaø coù giaù trò d/5 neáu d

 20mm. Neáu

d < 20mm ta kyù hieäu: 00 khi d = 10mm; 0 khi d = 12mm; 02 khi d = 15mm; 03 khi d = 17mm.

- Chöõ soá thöù 3 töø beân phaûi kyù hieäu côõ oå: 8, 9 - sieâu nheï; 1, 7 - ñaëc bieät nheï; 2, 5 - nheï; 3, 6 - trung vaø

4 - naëng.

- Chöõ soá thöù 4 töø phaûi sang bieåu thò loaïi oå: 0 - oå bi ñôõ moät daõy; 1 - oå bi ñôõ loøng caàu hai daõy; 2 - oå

duõa truï ngaén ñôõ; 3 - oå ñuõa ñôõ loøng caàu hai daõy; 4 - oå kim; 5 - oå ñuõa truï xoaén; 6 - oå bi ñôõ chaën; 7 - oå

ñuõa coân; 8 - oå bi chaën, oå bi chaën ñôõ; 9 - oå ñuõa chaën, oå ñuõa chaën ñôõ.

- Soá thöù 5 vaø 6 töø beân phaûi sang bieåu thò ñaëc ñieåm keát caáu

- Soá thöù 7 töø beân phaûi sang kyù hieäu chieàu roäng oå

Ví duï: kyù hieäu 0212: oå bi ñôõ moät daõy, d = 60mm, côõ nheï.

Caáp chính xaùc: oå laên coù 5 caáp chính xaùc: 0 (bình thöôøng), 6, 5, 4, 2 theo thöù töï taêng daàn.

6. Öu, nhöôïc ñieåm:

Öu ñieåm:- Heä soá ma saùt nhoû, coâng suaát maát maùt do ma saùt thaáp; - Chaêm soùc vaø boâi trôn ñôn giaûn; -

Kích thöôùc doïc truïc nhoû hôn so vôù oå tröôït; - Tính laép laãn cao, thay theá thuaän tieän khi söûa chöõa vaø

baûo döôõng maùy; - Giaù thaønh haï do saûn xuaát haøng loaït

Nhöôïc ñieåm:- Khaû naêng chòu va ñaäp vaø chaán ñoäng keùm do ñoä cöùng keát caáu cuûa oå laên; - Kích thöôùc

höôùng kính töông ñoái lôùn; - Ñoä tin caäy thaáp khi laøm vieäc vôùi vaän toác cao do nguy hieåm bi nung noùng

vaø vôõ voøng caùch do löïc li taâm; - Oàn khi laøm vieäc vôùi vaän toác cao.

Chương 10. Ổ lăn

10.1 Khái niệm chung

7. Vaät lieäu cheá taïo:

Vaät lieäu cheá taïo voøng trong, voøng ngoaøi thöôøng laø theùp crom coù haøm löôïng carbon töø 1..1,1%

nhö: X15, X15C ... (Nga); SUJ2 (Nhaät), AISI 52100 (Myõ)... Ngoaø ra con duøng theùp hôïp kim



ít carbon nhö 18CrMnT, 20Cr2Ni4A... thaám than roài toâi. khi laøm vieäc ôû moâi tröôøng aên moøn

ngöôøi ta duøng theùp khoâng gæ, goám, chaát deûo...

Vaät lieäu cheá taïo con laên töông töï nhö vaät lieäu voøng trong vaø voøng ngoaøi. Khi oå laøm vieäc vôùi

vaän toác cao choïn vaät lieäu coù khoái löôïng rieâng thaáp ñeå giaûm oàn. Moät soá haõng cheá taïo con laên töø

goám kim loaïi.

Voøng caùch ñöôïc cheá taïo baèng phöông phaùp daäp töø caùc vaät lieäu giaûm ma saùt nhö theùp ít carbon,

khi laøm vieäc vôùi vaän toác cao coù theå duøng goám kim loaïi, duara, tectolit, chaát deûo...

2. Caáp chính xaùc cheá taïo:

Theo TCVN coù 5 caáp chính xaùc khi cheá taïo oå laên theo thöù töï taêng daàn sau ñaây: P0, P6, P5, P4

vaø P2. Töông öùng cho pheùp kyù hieäu: 0, 6, 5, 4 vaø 2.

Trong caùc keát caáu cô khí, thöôøng duøng caáp chính xaùc caáp 0. Khaû naêng laøm vieäc oå laên phuï

thuoäc vaøo caáp chính xaùc. Giaù thaønh gia coâng caøng taêng khi caáp chính xaùc caøng cao:

Caáp chính xaùc

Ñoä ñaûo höôùng taâm

Giaù thaønh töông ñoái

P0

20

1

P6

10

1,3

P5

5

2

P4

4

P2

2,5

10

Chương 10. Ổ lăn

10.2 Động học và động lực học ổ lăn

2. Taûi troïng taùc duïng leân oå:

Theo ñieàu kieän caân baèng löïc: F_r= F₀+ 2F₁cosγ + 2F₂cos2γ + 2F₃cos3γ + ... + 2F_kcosk

γ

trong ñoù: F₀, F₁,... F_k- löïc taùc duïng leân caùc con laên vaø F₀coù giaù trò lôùn nhaát. γ = 360^o/Z - goùc

giöõa caùc con laên (Z - soá con laên). Caùc ñaïi löôïng bieán daïng coù theå xaùc ñònh gaàn ñuùng theo ñoä

bieán daïng lôùn nhaát δ₀nhö sau: δ₁= δ₀cosγ; δ₂= δ₀cos2γ;...; δ_k

=

δ₀cosk

γ

Giöõa ñoä bieán daïng

δ

vaø taûi troïng F coù lieân heä: Ñoái vôùi oå bi: δ = cF^2/3; ñoái vôùi oå ñuõa: δ = cF

Do ñoù: F₁= F₀cos^3/2γ; F₂= F₀cos^3/2(2γ);...; F_k= F₀cos^3/2(kγ) ; F₀= 4,37.F_r/ Z

Tính ñeán aûnh höôûng cuûa khe hôû höôùng taâm vaø ñoä khoâng chính xaùc cuûa kích thöôùc caùc chi tieát

trong oå, giaù trò F₀coù theå xaùc ñònh: F₀= 5.F_r/ Z vaø F_k= 5.F_r.cos^3/2(kγ) / Z

Khi quay con laên seõ sinh ra löïc ly taâm taùc ñoäng leân voøng ngoaøi cuûa oå: F_c= m_wω_c².D_pw/2

trong ñoù m_wlaø khoái löôïng cuûa con laên. Ngoaøi löïc ly taâm trong oå chaën coøn sinh ra moâmen hoài

chuyeån lieân quan ñeán thay ñoåi höôùng cuûa taâm quay con laên trong khoâng gian: M_hc= Jω_wω_c

trong ñoù J laø moâmen quaùn tính con laên ñoái vôùi truïc chính noù. Taùc duïng cuûa M_hclaøm taêng theâm

söï maøi moøn vaø ma saùt. Do ñoù soá voøng quay cho pheùp cuûa oå chaën nhoû hôn oå ñôõ vaø oå ñôõ chaën.

3- ÖÙng suaát tieáp xuùc trong oå:

Khi bieát ñöôïc caùc giaù trò F^o, F¹, F²,..., F^kta coù theå xaùc ñònh ñöôïc öùng suaát tieáp xuùc sinh ra taïi

choã con laên tieáp xuùc vôùi voøng oå: σ_H= 0,388.³ (F_n.E²/ρ₂). Trong ñoù

ρ₁, ρ₂laø baùn kính cong cuûa con laên vaø voøng oå taïi ñieåm tieáp xuùc.

ρ

=

ρ₁.

ρ₂/(ρ₁± ρ₂) vôùi

,

Chương 10. Ổ lăn

10.3 Các dạng hỏng và chỉ tiêu lựa chọn ổ lăn

1. Caùc daïng hö hoûng chính cuûa oå laên bao goàm:

- Troùc roã beà maët do moûi: do öùng suaát tieáp xuùc thay ñoåi trong ñieàu kieän laøm vieäc bình thöôøng.

Hieän töôïng troùc xaûy ra treân raõnh voøng oå vaø treân beà maët con laên.

- Moøn con laên vaø voøng oå: xaûy ra vôùi ñoái vôùi oå boâi trôn khoâng toát vaø coù haït kim loaïi rôi vaøo oå.

- Vôõ voøng caùch: xaûy ra vôùi oå quay nhanh do löïc li taâm vaø taùc duïng cuûa con laên gaây neân.

- Bieán daïng dö beà maét raõnh voøng vaø con laên: xaûy ra vôùi caùc oå chòu taûi troïng naëng vaø quay

chaäm.

- Vôõ voøng oå vaø con laên: xaûy ra do taûi troïng rung vaø va ñaäp, laép raùp, vaän haønh khoâng chính xaùc.

2. Chỉ tiêu lựa chọn ổ lăn:

Hieän nay ta tính toaùn oå theo khaû naêng taûi maø khoâng theo öùng suaát. Tính toaùn oå laên theo hai

tieâu chuaån:

Ñoái vôùi oå coù soá voøng quay thaáp (n < 1vg/ph): tính theo khaû naêng taûi tónh ñeå traùnh bieán daïng dö

lôùn.

Ñoái vôùi nhöõng oå laøm vieäc vôùi vaän toác cao (n > 10vg/ph) hoaëc töông ñoái cao (1<n<10vg/ph):

tính toaùn oå theo khaû naêng taûi ñoäng (ñoä beàn laâu) ñeå traùnh troùc roã beà maët oå (tröôøng hôïp

1<n<10vg/ph tính vôùi n = 10vg/ph).

Chương 10. Ổ lăn

10.4 Tuổi thọ ổ lăn

Beà maët con laên vaø caùc voøng oå chòu taùc duïng cuûa öùng suaát tieáp xuùc _Hvôùi chu kyø thay ñoåi tuaân

m

theo phöông trình ñöôøng cong moûi:

_{H H}.N = const

trong ñoù: N - soá chu kyø laøm vieäc; m_H- baäc cuûa ñöôøng cong moûi. Vì N tæ leä baäc nhaát vôùi soá

voøng quay L (tính baèng trieäu voøng quay), _Htæ leä vôùi caên baäc ba cuaû taûi troïng Q vaø veá phaûi coù

theå bieåu dieãn döôùi daïng C^mneân ta coù theå vieát:

m

_{H H}L = const ; L = (C/Q)^mhay:

Q^m.L = C^m

trong ñoù: Q - taûi troïng quy öôùc taùc duïng leân oå; m = m_H/3 - chæ soá muõ, m = 3 ñoái vôùi oå bi vaø m =

10/3 ñoái vôùi oå ñuõa; L - tuoåi thoï; C - haèng soá coøn goïi laø khaû naêng taûi ñoäng cuûa oå (taûi troïng

khoâng ñoåi öùng vôùi tuoåi thoï L = 1 trieäu voøng quay), xaùc ñònh baèng thöïc nghieäm. Trò soá cuûa C

phuï thuoäc vaøo loaïi oå vaø kích thöôùc oå, cho trong caùc baûng oå laên.

Töø coâng thöùc treân ta suy ra coâng thöùc xaùc ñònh khaû naêng taûi ñoäng C_ttkhi bieát thôøi gian phuïc vuï

(tuoåi thoï) L vaø taûi troïng quy öôùc Q:

C_tt= Q.L^1/m

tröôøng hôïp tuoåi thoï ñöôïc tính b

sau:

ằ

ng giôø, kí hieäu L_h, thì L vaø L_hlieân heä vôùi nhau theo coâng thöùc

L = 60.10^-6.n.L_h

L_h= 10⁶.L /(60.n)

trong ñoù n laø soá voøng quay cuûa oå, vg/ph.

Chương 10. Ổ lăn

10.5 Lựa chọn ổ theo khả năng tải động:

Choïn oå laên theo ñieàu kieän khaû naêng taûi ñoäng nhö sau: C_tt

≤

C

Giaù trò khaû naêng taûi ñoäng C coù theå tra baûng hoaëc xaùc ñònh theo caùc coâng thöùc sau:

Ñoái vôùi oå ñôõ vaø oå ñôõ chaën thì Q laø taûi troïng höôùng taâm khoâng ñoåi Q_r. Ñoái vôùi oå chaën vaø oå chaën

ñôõ laø taûi troïng doïc truïc khoâng ñoåi Q_a. Giaù trò Q_rvaø Q_añöôïc xaùc ñònh theo coâng thöùc sau:

Q = Q_r= (XVF_r+ YF_a)K_бK_t

; Q = Q_a= (XF_r+ YF_a)K_бK_t

trong ñoù: F_r, F_a- toång caùc löïc höôùng taâm vaø doïc truïc taùc ñoäng leân oå

K_бHeä soá xeùt ñeán aûnh höôûng ñaëc tính taûi troïng ñeán tuoåi thoï oå, choïn theo baûng.

-

K_t- Heä soá xeùt ñeán aûnh höôûng nhieät ñoä (t^oC) ñeán tuoåi thoï oå.

X, Y - heä soá taûi troïng höôùng taâm vaø doïc truïc (tra baûng)

V - heä soá tính ñeán voøng naøo quay, V = 1 neáu voøng trong quay vaø V = 1,2 neáu voøng ngoaøi quay.

Khi tyû soá F_a/VF_r< e thì taûi troïng doïc truïc F_akhoâng aûnh höôûng ñeán khaû naêng taûi cuûa oå.

Neáu cheá ñoä taûi troïng thay ñoåi theo baäc thì taûi troïng quy öôùc Q xaùc ñònh theo taûi troïng quy öôùc

Q_ibaäc thöù i:

Q_E= ³ Σ(Q_i³.L_i)/

L_i

Σ

trong ñoù L_ilaø soá trieäu voøng quay laøm vieäc ôû cheá ñoä thöù i vôùi taûi troïng Q_i. Neáu taûi troïng thay

ñoåi lieân tuïc thì tuoåi thoï töông ñöông ñöôïc xaùc ñònh theo coâng thöùc: L_hE= K_HEL_h

trong ñoù: L_h= Σt_i- toång soá giôø laøm vieäc; K_HE- heä soá cheá ñoä taûi troïng (tra baûng).

Chương 10. Ổ lăn

10.5 Lựa chọn ổ theo khả năng tải động:

a. Xaùc ñònh F_r:

F_r- löïc höôùng taâm taùc duïng leân oå, xaùc ñònh theo coâng thöùc: F_r=



F²+ F²

rx

ry

F_rx,F_ry- taûi troïng höôùng taâm taùc duïng leân oå theo hai maët phaúng vuoâng goùc vôùi nhau (xaùc ñònh trong

phaàn tính truïc).

b. Xaùc ñònh F_a: F_a- löïc doïc truïc ñöôïc xaùc ñònh tuøy thuoäc vaøo loaïi oå:

+ Ñoái vôùi oå bi ñôõ, oå bi ñôõ loøng caàu hai daõy vaø oå ñuõa ñôõ loøng caàu hai daõy, F_alaø toång caùc löïc doïc truïc

ngoaøi taùc ñoäng leân oå.

+ Ñoái vôùi oå ñôõ chaën ngoaøi toång caùc löïc doïc truïc treân coøn coù löïc doïc truïc phuï F_sdo löïc höôùng taâm

taùc duïng leân oå gaây neân vaø ñöôïc xaùc ñònh theo caùc coâng thöùc sau:

F_s= 0.83.e.F_rvôùi e=1,5tg ñoái vôùi oå ñuõa coân ( - goùc tieáp xuùc)

vaø: F_s= e.F_rñoái vôùi oå bi ñôõ chaën

trong ñoù e phuï thuoäc vaøo goùc tieáp xuùc :

Khi



= 12^olge = [lg(F_r/ C_o) - 1,144]/4,73

= 15^olge = [lg(F_r/ C_o) - 1,766]/7,363

= 18^o...40^o: giaù trò cuûa e cho trong baûng vôùi C_olaø khaû naêng taûi tónh cuûa oå laên.

F_a0= F_s1- F_a; F_a1= F_s0+ F_añoái vôùi sô ñoà O

F_a1= F_s0- F_añoái vôùi sô ñoà X, sau ñoù so saùnh F_aivôùi F_si, neáu F_ai> F_sita

laáy löïc doïc truïc taïi oå (i) laø F_ai; coøn neáu F_ai< F_sita laáy löïc doïc truïc taïi oå (i) laø F_si.

Khi ñoù löïc doïc truïc taùc duïng leân oå seõ laø:

F_a0= F_s1+ F_a;



Chương 10. Ổ lăn

10.6 Lựa chọn ổ theo khả năng tải tĩnh

:

Vôùi caùc oå laên khoâng quay hoaëc quay vôùi taàn soá thaáp n < 1 vg/ph, oå döôïc choïn theo khaû naêng

taûi tónh nhaèm ñeà phoøng bieán daïng dö theo ñieàu kieän:

Q_o C_o

trong ñoù: C_o- khaû naêng taûi tónh cho trong caùc baûng oå laên phuï thuoäc vaøo loaïi vaø côõ oå (phuï luïc);

Q_o- taûi troïng quy öôùc, ñöôïc xaùc ñònh nhö sau:

- Ñoái vôùi oå ñôõ vaø oå ñôõ chaën: choïn giaù trò lôùn nhaát trong: Q_o= X_o.F_r+ Y_o.F_avaø Q_o= F_r;

X_o, Y_o- heä soá taûi troïng höôùng taâm vaø doïc truïc, ñöôïc choïn theo baûng.

- ñoái vôùi oå chaën vaø oå chaën ñôõ: Q_o= F_a+2,3.F_r.tg; khi 

= 90^o(oå chaën) thì Q_o= F_a

Soá voøng quay giôùi haïn cuûa oå:

Vaän toác voøng oå laên ñöôïc giôùi haïn laø do caùc nguyeân nhaân sau: - Taêng nhieät ñoä laøm giaûm ñoä

nhôùt daàu boâi trôn; - Giaûm ñoä beàn vaø tuoåi thoï voøng caùch; - Taêng phaù huûy moûi cho con laên vaø

voøng caùch do soá chu kyø laøm vieäc trong moät ñôn vò thôøi gian taêng leân.

Soá voøng quay giôùi haïn n_ghcuûa töøng loaïi oå cho trong baûng tra oå laên, neáu oå laøm vieäc vöôït quaù soá

haïng naøy thì tuoåi thoï oå khoâng ñöôïc ñaûm baûo. Do ñoù, oå laên ñöôïc choïn caàn phaûi thoûa maõn ñieàu

kieän:

n

≤

n_gh; trong ñoù: ñeå xaùc ñònh soá voøng quay tôùi haïn cuûa oå, ta duøng thoâng soá vaän

[D_pw.n] = const ; D_pw- ñöôøng kính taâm caùc con laên; n - soá voøng quay.

toác sau ñaây:

Tích soá [D_pw.n] phuï thuoäc vaøo caùc thoâng soá keát caáu vaø vaän haønh oå (tra baûng): loaïi oå, daïng

voøng caùch, caáp chính xaùc, daïng boâi trôn...

Chương 10. Ổ lăn

10.7 Định vị và lắp ổ:

1. Ñònh vò oå laên:

Ñònh vò oå laên nhaèm muïc ñích khoâng cho oå dòch chuyeån

höôùng taâm vaø doïc truïc, khoâng bò taûi troïng phuï do bieán

daïng nhieät sinh ra… Ñeå ñònh vò voøng trong treân truïc coù



theå duøng caùc phöông phaùp sau: laép coù ñoä doâi (h.a); duøng

voøng loø xo (h.b); naép chaën (h. c); ñai oác (h.d); oáng loùt

coân (h.e)…

Ñeå coá ñònh moät beân voøng ngoaøi oå: coù theå duøng gôø thaønh

ngoaøi hoäp (h.a); naép oå (h.b); gôø voøng ngoaøi oå (h.e); naép



hoäp (h.d); oáng loùt coù gôø (h.f); voøng loø xo gaén vaøo raõnh

treân thaønh hoäp hay gaén vaøo raõnh treân voøng ngoaøi vaø

ñöôïc giöõ hai beân bôûi thaønh hoäp vaø naép hoäp (h.g); ñai oác

coù ren ngoaøi (h.h).

Ñeå ñieàu chænh oå theo phöông doïc truïc: coù theå duøng naép

oå coù ñeäm ñieàu chænh (h.a); naép coù vít ñieàu chænh (h.b,c).



Tuyø theo keát caáu oå laên vaø phöông phaùp ñònh vò oå laên maø

ta coù caùc loaïi goái truïc: goái coá ñònh (coù theå haïn cheá di

chuyeån cuûa truïc theo moät phía hoaëc hai phía) vaø goái tuyø

ñoäng (cho pheùp di chuyeån doïc truïc veà caû hai phía).

Chương 10. Ổ lăn

10.7 Định vị và lắp ổ:

1. Ñònh vò oå laên (t):

Truïc thöôøng ñöôïc ñaët treân hai goái truïc, phöông phaùp phoái hôïp söû

duïng goái tuyø ñoäng vaø coá ñònh thöôøng duøng:

- Caû hai goái ñeàu laø tuyø ñoäng (h.a): caùc voøng oå ñöôïc coá ñònh treân truïc

vaø voû hoäp. Hai goái truïc ñeàu cho pheùp truïc di chuyeån veà caû hai phía



(truïc laép baùnh raêng chöõ V ñeå caân baèng taûi troïng doïc truïc sinh ra do

sai soá cheá taïo, laép gheùp).

- Moät trong hai goái laø coá ñònh coøn goái kia laø tuyø ñoäng (h.b), thöôøng

duøng cho caùc keát caáu truïc coù chieàu daøi töông ñoái lôùn (l  350mm hay

 8 d) ñeå buø tröø ñoä daõn daøi cuûa truïc do nhieät gaây nenâ (truïc baùnh raêng

coân, truïc vít…) hay trong tröôøng hôïp boá trí goái ñôõ treân caùc voû maùy

khaùc nhau. Goái coá ñònh cuõng coù theå goàm 2 oå ñaët caïnh nhau (h.c).

- Moãi goái truïc haïn cheá truïc di chuyeån veà moät phía (h.d), thöôøng duøng

ñoái vôùi caùc truïc töông ñoái ngaén (l < (6  8)d), ñeå traùnh keït oå do daõn

nôû nhieät khi laøm vieäc neân chöøa khe hôû giöõa naép oå vaø voøng ngoaøi moät

khoaûng 0,2  0,5mm ñoái vôùi oå bi vaø 0,5  1mm ñoái vôùi oå ñuõa.

2. Laép gheùp oå laên:



Trong heä thoáng laép gheùp giöõa voøng oå vôùi truïc vaø voû hoäp, voøng oå ñöôïc xem nhö chi tieát cô baûn (voøng trong

ñöôïc laép vôùi truïc theo heä thoâng loã, voøng ngoaøi ñöôïc laép vôùi voû hoäp theo heä thoáng truïc).

Ñeå laép oå vaøo truïc, ta coù caùc phöông phaùp: phöông phaùp eùp tröïc tieáp (H.a), phöông phaùp nung noùng oå,

duøng bôm thuûy löïc, laøm laïnh truïc.... Ñeå thaùo voøng trong ra khoûi truïc, ta duøng phöông phaùp eùp, caûo (H.b),

bôm thuûy löïc (H.c)...

Chương 10. Ổ lăn

10.8 Bôi trơn và che kín ổ

1. Boâi trôn oå laên:

Boâi trôn oå laên nhaèm muïc ñích: giaûm ma saùt vaø maøi moøn; giaûm nhieät sinh ra

trong oå; keùo daøi tuoåi thoï oå, baûo veä khoâng cho caùc chaát baån rôi vaøo beà maët

tieáp xuùc… Choïn vaät lieäu boâi trôn tuyø vaøo vaän toác quay cuûa oå, nhieät ñoä sinh

ra trong oå:

- Môõ boâi trôn: duøng khi vaän toác nhoû vaø nhieät ñoä lamø vieäc nhoû hôn 70 

100^oC, keát caáu goái ñôõ deã röûa vaø thay môõ, caùc loaïi môõ thöôøng duøng: Litium,

Sodium, Calcium…

- Daàu boâi trôn: duøng khi caàn giaûm masaùt ñeán möùc thaáp nhaát, nhieät ñoä cao

(120  150^oC) hoaëc khi laøm vieäc ôû cacù choã aåm öôùt, cacù loaïi daàu thöôøng

duøng: ISO VG320, ISO VG160, ISO VG68, ISO VG46, ISO VG32…

2- Che chaén oå laên:

Che chaén oå laên nhaèm muïc ñích ngaên buïi, caùc haït maøi moøn, nöôùc töø ngoaøi

chaûy vaøo oå vaø khoâng cho môõ, daàu töø trong oå chaûy ra ngoaøi.

- Che kín tieáp xuùc: voøng che, phôùt, voøng kim loaïi hoaëc chaát deûo (h.a,b)



- Che kín baèng raõnh dích daéc (caûn söï chaûy cuûa chaát loûng qua caùc raõnh

heïp), duøng vôùi vaän toác baát kyø (h.c,d).

- Che kín nhôø löïc li taâm: daàu hoaëc chaát baån rôi vaøo ñóa chaén ñang quay seõ

bò haét ra do löïc li taâm, duøng khi vaän toác trung bình vaø cao ((h.e,f,g).

- Voøng chaén daàu gaén tröïc tieáp trong oå (H.a,b).



Chương 10. Ổ lăn

10.9 Trình tự lựa chọn ổ lăn

Thoâng soá bieát tröôùc: 1- Sô ñoà tính toaùn vôùi giaù trò vaø höôùng taûi troïng taùc duïng (bieát ñöôïc töø

phaàn tính truïc); 2- Soá voøng quay oå; 3- Ñöôøng kính voøng trong d; 4- Ñieàu kieän laøm vieäc vaø keát

caáu; 5- Thôøi gian laøm vieäc cuûa oå L_h.

Ta tieán haønh choïn oå laên coù soá voøng quay n > 1vg/ph theo trình töï sau:

I. Choïn loaïi oå laên theo taûi troïng hoaëc keát caáu.

II. Choïn côõ oå theo trình töï sau:

1- Xaùc ñònh phaûn löïc F_rtoång coäng taùc ñoäng leân oå theo coâng thöùc: F_r=



F²+ F².

rx

ry

Ñoái vôùi oå coù löïc doïc truïc F_a= 0

2- Choïn caùc heä soá K_бK_t, V (tra baûng) theo ñieàu kieän laøm vieäc. Khi khoâng coù löïc doïc truïc thì

,

heä soá X = 1 vaø Y = 0. Tính taûi troïng quy öôùc taùc duïng leân oå Q theo coâng thöùc:

Q = Q_r= (XVF_r+ YF_a)K_бK_t; Q = Q_a= (XF_r+ YF_a)K_бK_thoaëc: Q_E= ³ Σ(Q_i³.L_i)/ Σl_i).

3- Xaùc ñònh tuoåi thoï tính baèng trieäu voøng quay L theo coâng thöùc: L = 60.10^-6.n.L_h. Xaùc ñònh

khaû naêng taûi ñoäng tính toaùn cuûa oå C_tttheo coâng thöùc: C_tt= Q.L^1/m.

4- Choïn côõ oå theo ñieàu kieän C_tt< C vaø n < n_gh(giaù trò C tra bảng). Neáu khoâng choïn ñöôïc côõ oå

thì chia thôøi gian laøm vieäc L_hcuûa oå cho 2, 3 hoaëc 4... hoaëc thay loaïi oå, söû duïng hai oå treân moät

goái ñôõ... cho ñeán luùc thoûa ñieàu kieän treân.

Chương 10. Ổ lăn

10.9 Trình tự lựa chọn ổ lăn

Ñoái vôùi oå coù löïc doïc truïc F_a

≠

0

1- Vôùi giaù trò ñöôøng kính voøng trong vaø loaïi oå ñaõ choïn theo baûng tra ta choïn sô boä oå côõ trung

hoaëc nheï vôùi caùc giaù trò khaû naêng taûi ñoäng C vaø khaû naêng taûi tónh C₀. Ñoái vôùi oå ñuõa coân khoâng

caàn thieát tieán haønh böôùc naøy.

2- Ñoái vôùi oå bi ñôõ chaën hoaëc oå ñuõa coân ta tính löïc doïc truïc phuï F_s1vaø F_s2theo caùc coâng thöùc:

F_s= 0.83.e.F_rhoaëc: F_s= e.F_r, theo baûng ta choïn taûi troïng doïc truïc taùc duïng leân oå.

3- Choïn caùc heä soá K_бK_t, V (tra baûng) theo ñieàu kieän laøm vieäc.

,

4- Xaùc ñònh tæ soá F_a/C₀vaø choïn heä soá e theo baûng. Sau ñoù tính tæ soá F_a/(VF_r) vaø so saùnh vôùi e,

ta choïn ñöôïc caùc heä soá X vaø Y.

5- Xaùc ñònh tuoåi thoï tính baèng trieäu voøng quay L. Tính taûi troïng quy öôùc taùc duïng leân oå Q.

6- Tính khaû naêng taûi ñoäng tính toaùn cuûa oå C_tt.

7- So saùnh giaù trò C_ttvöøa tính phaûi thoûa maõn ñieàu kieän C_tt< C. Neáu khoâng thoûa thì ta choïn côõ

naëng hôn, neáu quaù dö taûi thì ta choïn côõ nheï hôn vaø tính toaùn laïi ñeán luùc naøo thoûa ñieàu kieän

treân. Neáu khoâng thoûa thì chia thôøi gian laøm vieäc cuûa oå cho 2, 3 hoaëc 4... cho ñeán luùc thoûa ñieàu

kieän treân hoaëc thay loaïi oå, söû duïng hai oå treân moät goái ñôõ.

- Xaùc ñònh laïi tuoåi thoï cuûa oå theo coâng thöùc: L = (C/Q)^m.

- Kieåm tra khaû naêng taûi tónh cuûa oå theo coâng thöùc: Q_o C_o; Q_o= X_o.F_r+ Y_o.F_avaø Q_o= F_r;

- Kieåm tra soá voøng quay tôùi haïn oå theo coâng thöùc: n

≤

n_gh; trong ñoù: [D_pw.n] = const

HẾT CHƯƠNG 10