Vụ VNG kiện Tiktok: Kinh nghiệm cho Việt Nam từ cơ chế "Safe harbour" của Hoa Kỳ, liên minh châu Âu và New Zealand
KINH NGHIỆM QUỐC TẾ
VỤ VNG KIỆN TIKTOK: KINH NGHIỆM CHO VIỆT NAM
TỪ CƠ CHẾ ‘SAFE HARBOUR’ CỦA HOA KỲ, LIÊN MINH CHÂU ÂU
VÀ NEW ZEALAND
Nguyễn Lương Sỹ*
Nguyễn Thị Lan Anh**
*CN. Trường Đại học Luật, Đại học Huế.
**CN. Trường Đại học Luật, Đại học Huế.
Thông tin bài viết:
Tóm tắt:
Vụ việc VNG Corporation khởi kiện TikTok đã đặt ra thách thức pháp lý
cho hệ thống pháp luật về sở hữu trí tuệ của Việt Nam. Nhiều quốc gia
đã xây dựng cơ chế miễn trách nhiệm dành cho các nhà cung cấp dịch
vụ trung gian đối với hành vi xâm phạm quyền tác giả của bên thứ ba.
Trong phạm vi bài viết này, tác giả phân tích cơ chế miễn trách nhiệm ở
Hoa Kỳ, EU và New Zealand; đồng thời, so sánh với pháp luật Việt Nam
hiện hành để đưa ra một vài nhận định cơ bản về vụ kiện giữa VNG và
TikTok.
Từ khóa: VNG, TikTok, nhà
cung cấp dịch vụ trung gian
trên Internet, quyền tác giả.
Lịch sử bài viết:
Nhận bài
Biên tập
Duyệt bài
: 19/12/2020
: 07/01/2021
: 09/01/2021
Abstract:
Article Infomation:
Keywords: VNG,
internet service intermediaries,
copyright.
TikTok,
The lawsuit between VNG and TikTok over alleged copyright
infringement has posed legal challenges on Vietnam’s intellectual
property law. Many countries have developed a Safe Harbour for
Internet service intermediaries from third party copyright infringement.
The article analyses that exemption from liability in the US, the EU
and New Zealand; also, compared with Vietnam’s current law to add
some comments on the case VNG v TikTok.
Article History:
Received
Edited
: 19 Dec. 2020
: 07 Jan. 2021
: 09 Jan. 2021
Approved
1. Khái quát chung
trong Luật Bản quyền thiên niên kỷ kỹ thuật
số năm 1998 của Hoa Kỳ (DMCA)1, sau đó
1.1. Định nghĩa cơ chế Safe harbour
được kế thừa ở nhiều quốc gia phát triển khác
như Liên minh châu Âu (EU) hay Australia,
New Zealand,…2. Cơ chế này bảo vệ nhà
cung cấp dịch vụ trung gian trên Internet
(Internet Service Intermediary – ISI)3 khỏi
“Safe harbour” (Bến an toàn) là một cơ
chế miễn trách nhiệm dành cho nhà cung cấp
dịch vụ trung gian trên Internet đối với các
hành vi xâm phạm quyền tác giả do bên thứ
ba thực hiện. Cơ chế này lần đầu tiên ghi nhận
1. The Digital Millennium Copyright Act 1998.
2. A. Marsoof and I. Gupta, Shielding internet intermediaries from copyright liability-Acomparative discourse
on safe harbours in Singapore and India, Journal of World Intellectual Property, volume 22,2019, p.238.
3. Còn được gọi là Internet Service Provider – ISP.
Số 03 + 04 (427 + 428) - T2/2021
109
KINH NGHIỆM QUỐC TẾ
các trách nhiệm pháp lý về quyền tác giả do
người dùng thực hiện trên nền tảng dịch vụ
của mình. Đồng thời, đây cũng là công cụ
hữu hiệu để chủ sở hữu quyền tác giả có thể
tự bảo vệ quyền lợi chính đáng thông qua các
điều kiện bắt buộc dành cho ISI nếu muốn
hưởng đặc quyền miễn trách nhiệm. Việc áp
dụng cơ chế miễn trách nhiệm nêu trên là vô
cùng cần thiết trong môi trường Internet, nơi
diễn ra khối lượng thông tin khổng lồ được
trao đổi gần như tức thời. Trong khi đó, ISI
được xem là trung tâm luân chuyển và vận
hành nội dung số, nên việc kiểm soát tính
pháp lý của toàn bộ nội dung là gần như
không thể và dễ dàng dẫn đến sự sụp đổ của
hệ thống tự do thông tin.
hệ thống đường truyền như vệ tinh, tháp
phát sóng, đường dây viễn thông,… (ví dụ:
Viettel, VNPT, FPT Telecom). Đây là dạng
ISI cơ bản nhất, được ví như “một bưu điện
ảo” tiếp nhận và truyền phát thông tin điện
tử giữa các cá nhân, tổ chức sử dụng dịch
vụ5. Như vậy, nhóm dịch vụ này chỉ hỗ trợ
truyền tải thông tin mà không lưu trữ trên
hệ thống (hoặc chỉ lưu trữ tạm thời phục vụ
việc truyền tải), không tiếp cận và đánh giá
thông tin.
(2) Cổng thông tin và công cụ tìm
kiếm: Cổng thông tin (Portal) là nơi trực
tiếp đăng tải và cung cấp thông tin của một
bên thứ ba đến với người dùng, thường
biết đến là các trang thông tin điện tử tổng
hợp (ví dụ: Yahoo News, Baomoi.com).
Ngoài ra, dịch vụ thư điện tử (ví dụ: Gmail,
Outlook) cũng được xem là một loại cổng
thông tin6. Trong khi đó, công cụ tìm kiếm
giúp người dùng truy xuất các thông tin ở
các nguồn khác nhau dựa trên từ khóa (ví
dụ: Google, Bing, Baidu).
1.2. Phân loại nhà cung cấp dịch vụ
trung gian trên Internet
ISI là nơi cung cấp nền tảng hỗ trợ
trao đổi thông tin và nội dung giữa người
dùng với nhau trên Internet. Đúng với tính
chất trung gian, ISI không phải là bên tạo
ra thông tin, mà chỉ đóng vai trò cung cấp
máy chủ, đường truyền, lưu trữ cùng các
dịch vụ khác để người dùng cuối (end user)
tạo ra nội dung số. Trong mối quan hệ liên
quan đến ISI và chủ sở hữu quyền tác giả,
người dùng cuối được xem là bên thứ ba
trong trường hợp họ không phải là tác giả
của nội dung số do mình tạo ra. Thông
thường, ISI được chia thành bốn nhóm cơ
bản, bao gồm: nhà cung cấp đường truyền
(access provider), cổng thông tin và công
cụ tìm kiếm (portals and search engines),
mạng xã hội (social media) và cơ sở lưu trữ
máy chủ (hosting facility)4.
(3) Mạng xã hội là một trang web hoặc
ứng dụng cho phép người dùng tạo và chia
sẻ nội dung khi tham gia vào một mạng
lưới chung trên Internet (ví dụ: Facebook,,
Instagram, Youtube, TikTok). Điểm chung
giữa mạng xã hội và cổng thông tin, công
cụ tìm kiếm đó là doanh thu của các dịch vụ
này phần lớn đến từ quảng cáo chứ không
thu trực tiếp từ người dùng.
(4) Cơ sở lưu trữ là nơi cung cấp dịch
vụ máy chủ để tạo ra các phần mềm trên
Internet phục vụ người dùng cuối7. Đây
có thể được coi là dịch vụ “mẹ”, ví dụ như
Oracle Cloud, Amazon Web Services, giúp
các ISI khác đăng ký tên miền, sử dụng lưu
(1) Nhà cung cấp đường dẫn là người
kết nối cá nhân đến với Internet thông qua
4. Susy Frankel and Daniel J. Gervais, The evolution and equilibrium of copyright in the digital age, Cambridge,
United Kingdom, 2014, p.2.
5. N.A. Aziz and I. Ibrahim, Child’s Right to Free Flow Information via Internet: Liability and Responsibility
of the Internet Service Provider, Procedia - Social and Behavioral Sciences, volume 38, 2012, p.162.
6. D. (Darrel) Ince, A dictionary of the Internet, Oxford University Press, Oxford, 4 ed., 2019.
110
Số 03 + 04 (427 + 428) - T2/2021
KINH NGHIỆM QUỐC TẾ
trữ đám mây, thiết lập website hay cổng
thanh toán trực tuyến.
năm 2008 đã định nghĩa: ISI là người cung
cấp đường truyền, định tuyến, kết nối đến
truyền thông kỹ thuật số, hoặc lưu trữ dữ
liệu trên website và các hệ thống điện tử
có thể truy xuất khác10. Các ISI phù hợp
với định nghĩa nêu trên sẽ không bị xem là
người xâm phạm quyền tác giả trong các
trường hợp: (1) người dùng xâm phạm nội
dung được bảo hộ quyền tác giả trong quá
trình sử dụng dịch vụ của họ, hoặc (2) khi
ISI lưu trữ trung gian các tư liệu xâm phạm
quyền tác giả do người dùng tạo ra, hoặc
(3) lưu trữ tạm thời trên hệ thống các tư liệu
xâm phạm quyền tác giả.
2. Quy định về cơ chế miễn trách nhiệm
cho ISI ở Hoa Kỳ, New Zealand và Liên
minh châu Âu
2.1. Các trường hợp được hưởng cơ
chế miễn trách nhiệm
- Hoa kỳ
Như đã đề cập ở trên, Hoa Kỳ được
xem là quốc gia đầu tiên áp dụng cơ chế
miễn trách nhiệm, được quy định tại Điều
512 Luật DMCA1998 về việc hạn chế trách
nhiệm liên quan đến tư liệu trực tuyến8.
Theo quy định này, ISI có thể hưởng cơ
chế miễn trách nhiệm khi thực hiện một
trong các chức năng sau đây9: (1) Truyền
tải tạm thời mạng kỹ thuật số (transitory
digital network communications), (2) Lưu
trữ hệ thống (system caching) trung gian và
tạm thời, (3) Lưu trữ thông tin trên mạng
hoặc hệ thống theo điều hướng của người
dùng (information residing on systems or
networks at direction of users), (4) Công
cụ định vị thông tin (Information location
tools). Dựa trên bốn chức năng kể trên, có
thể thấy, phần lớn các ISI đều có thể được
hưởng cơ chế miễn trách nhiệm đối với
xâm phạm quyền tác giả của bên thứ ba. Ví
dụ, nhà cung cấp dịch vụ Internet với chức
năng truyền tải mạng kỹ thuật số, hoặc
mạng xã hội thuộc nhóm chức năng lưu trữ
thông tin theo định hướng của người dùng.
Ngoài ra, New Zealand còn điều chỉnh
cơ chế miễn trách nhiệm bằng Luật Truyền
thông kỹ thuật số gây hại11. Tuy nhiên, đạo
luật này ra đời nhằm hạn chế các hành vi bắt
nạt và quấy rối trực tuyến (cyberbullying)
gây tổn hại nghiêm trọng đến tinh thần của
người khác. Do đó, tác giả sẽ không đề cập
đến cơ chế miễn trách nhiệm theo quy định
của đạo luật này.
- Liên minh châu Âu
Trước hết, cơ chế miễn trách nhiệm
ở EU được điều chỉnh trong Sắc lệnh về
thương mại điện tử 2000/31/EC12 không chỉ
đối với trách nhiệm về quyền tác giả, mà
còn với quyền dữ liệu (database right) và
các hành vi xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ
khác. Theo đó, một nhà cung cấp dịch vụ sẽ
được hưởng đặc quyền miễn trách nhiệm đối
với hành vi của bên thứ ba nếu ISI: (1) hoạt
động như là một đường dẫn thuần túy (mere
conduit), hoặc (2) lưu trữ tạm thời trên hệ
thống (caching), hoặc (3) lưu trữ trên máy
chủ (hosting). Trong tất cả các trường hợp
kể trên, ISI không có nghĩa vụ phải giám sát
thông tin hay nội dung được truyền tải trên
- New Zealand
Cơ chế miễn trách nhiệm dành cho ISI
theo quy định của pháp luật New Zealand
về cơ bản khá tương đồng với pháp luật
Hoa Kỳ. Theo đó, Luật Quyền tác giả New
Zealand năm 1994 khi được sửa đổi vào
8. Điều 512 Luật Bản quyền thiên niên kỷ kỹ thuật số năm 1998 (Hoa Kỳ).
9. Điều 512 (a) đến (d) Luật Bản quyền Thiên niên kỷ Kỹ thuật số 1998 (Hoa Kỳ).
10. Điều 2 Luật Quyền tác giả năm 1994 (New Zealand).
11. Harmful Digital Communications Act năm 2015 (New Zealand).
12. Directive 2000/31/EC on electronic commerce.
Số 03 + 04 (427 + 428) - T2/2021
111
KINH NGHIỆM QUỐC TẾ
nền tảng của mình13. Ngoài ra, Sắc lệnh Xã
hội thông tin 2001/29/EC14 còn bảo vệ ISI
trước trách nhiệm pháp lý đối với các hành
vi tái sản xuất tạm thời hoặc ngẫu nhiên
nội dung nhằm phục vụ mục đích kỹ thuật,
không có giá trị kinh tế15. Điểm khác biệt
lớn giữa các trường hợp miễn trách nhiệm
ở EU, so với Hoa Kỳ đó là EU không đề
cập đến việc bảo vệ cho công cụ tìm kiếm.
Tuy nhiên, Tòa án Công lý Liên minh châu
Âu (CJEU) sau đó đã diễn giải khái niệm
‘hosting’- lưu trữ trên máy chủ sẽ bao gồm
công cụ tìm kiếm, miễn là công cụ đó đáp
ứng được các điều kiện liên quan16.
nội dung cũng như không tham gia lựa chọn
người nhận tư liệu số được truyền phát17.
Đối với các trường hợp ISI thực hiện
chức năng máy chủ, lưu trữ hệ thống và
công cụ tìm kiếm, ngoài các điều kiện trên,
ISI còn phải đảm bảo không ý thức được
việc hành vi xâm phạm đang diễn ra trên
nền tảng dịch vụ của mình. Mặt khác, ISI
cũng phải chứng minh rằng mình không
được hưởng lợi trực tiếp về mặt tài chính
từ hành vi xâm phạm18. Quan trọng hơn,
Luật DMCA còn yêu cầu ISI phải khẩn
trương phản hồi bằng cách xóa bỏ hoặc vô
hiệu hóa truy cập đến nội dung xâm phạm
khi có thông báo từ chủ sở hữu quyền tác
giả19. Chính quy định này đã hình thành
nên cơ chế “thông báo và gỡ bỏ” (notice-
takedown), đặt trách nhiệm phát hiện sai
phạm lên chủ sở hữu quyền, chứ không phải
là ISI. Tuy nhiên, hệ thống “thông báo và
gỡ bỏ” không chỉ đơn thuần là việc khẩn
trương xóa bỏ nội dung vi phạm. Trong vụ
kiện giữa BMG Rights Management LLC
và Cox Communications Inc, bị đơn Cox
Communications mặc dù đã có chính sách
xóa bỏ nội dung vi phạm của người dùng,
nhưng vẫn không được miễn trách nhiệm
do Tòa án phán quyết rằng ISI cần phải mở
rộng chính sách hơn nữa đối với các hành
vi lặp lại liên tục20. Do vậy, để được miễn
trách nhiệm, ISI cần phải xây dựng chính
sách phù hợp đối với các hành vi tái phạm.
2.2. Các điều kiện để được hưởng cơ
chế miễn trách nhiệm
Nhà cung cấp dịch vụ trung gian, dù
thuộc một trong các trường hợp kể trên,
không đương nhiên hưởng cơ chế miễn
trách nhiệm đối với hành vi xâm phạm
quyền tác giả của bên thứ ba. Ngược lại,
pháp luật các nước còn đặt ra một số điều
kiện bắt buộc liên quan đến khả năng nhận
thức và mức độ tham gia của ISI đối với
hành vi xâm phạm nếu ISI muốn tránh chịu
trách nhiệm gián tiếp (secondary liability).
- Hoa Kỳ
Theo quy định của Điều 512 Luật
DMCA năm 1998, trước hết, đối với tổ chức
có chức năng truyền tải mạng kỹ thuật số
(nhà cung cấp đường truyền Internet), ISI
phải tiến hành truyền phát tư liệu số bằng tiến
trình kỹ thuật hoàn toàn tự động, không sao
lưu tư liệu (ngoại trừ vì lý do kỹ thuật); đồng
thời ISI không có bất kỳ can thiệp nào đến
Như phân tích ở trên, nhà cung cấp dịch
vụ có thể bị cáo buộc trách nhiệm nếu không
đáp ứng được các điều kiện của DMCA –
13. Simon Stokes, Digital copyright: law and practice, Oxford, UK, 5th ed., 2019, p.62.
14. Directive 2001/29/EC on information society.
16. Kimberlee Weatherall, Internet Intermediaries and Copyright – A 2018 Update, the Australian Digital
Alliance, 2018, p.17.
17. Điều 512 (a)(1) đến (5) Luật Bản quyền Thiên niên kỷ Kỹ thuật số 1998 (Hoa Kỳ).
18. Điều 512 (c)(1)(A), (B) Luật Bản quyền Thiên niên kỷ Kỹ thuật số 1998 (Hoa Kỳ).
19. Điều 512 (c)(1)(A)(C) Luật Bản quyền Thiên niên kỷ Kỹ thuật số 1998 (Hoa Kỳ).
20. Kimberlee Weatherall, tlđd, p.13.
112
Số 03 + 04 (427 + 428) - T2/2021
KINH NGHIỆM QUỐC TẾ
điều được khẳng định vững chắc hơn thông
qua vụ kiện giữa A&M Records Inc và
Napster Inc. Napster là một phần mềm chia
sẻ âm nhạc miễn phí, cho phép người dùng
chia sẻ file MP3 thông qua giao thức mạng
ngang hàng peer-to-peer. Từ đó, Napster bị
cáo buộc phải chịu trách nhiệm đồng phạm
(contributory liability) và trách nhiệm thay
thế (vicarious liability) đối với các vi phạm
quyền tác giả diễn ra khi người dùng chia sẻ
file nhạc21. Tòa án nhận định rằng, mặc dù
Napster cung cấp dịch vụ miễn phí, nhưng
công ty này đã phát triển phổ biến và thu
được lợi nhuận lớn, bao gồm từ hành vi
xâm phạm. Ngoài ra, Napster lưu trữ thông
tin người dùng chia sẻ, do đó phải biết và
có đủ khả năng kỹ thuật để ngăn chặn vi
phạm xảy ra. Chính vì các lẽ đó, Tòa buộc
Napster phải áp dụng chính sách gỡ bỏ kịp
thời khi có yêu cầu từ chủ sở hữu. Sau cùng,
đến năm 2002, Napster phải tuyên bố đóng
cửa vì không thể quản lý và gỡ bỏ toàn bộ
nội dung xâm phạm quyền tác giả diễn ra
trên nền tảng chia sẻ này22.
quyết rằng: Youtube (a) không cố tình bỏ
qua hành vi xâm phạm của bên thứ ba (no
willful blindness)24
và (b) không có quyền
và khả năng để kiểm soát hành vi xâm phạm
phù hợp với quy định của Điều 512(c)(1)
(B) Luật DMCA25.
Ngày nay, một số ISI đã phát triển
thêm các biện pháp bổ sung để điều chỉnh
nội dung xâm phạm quyền tác giả, được gọi
là biện pháp “DMCA+”26. Youtube là một
trong những công ty đi đầu về việc áp dụng
DMCA+, cung cấp nhiều giải pháp hữu
hiệu cho chủ sở hữu quyền tác giả khi phát
hiện ra nội dung vi phạm. Theo đó, mọi
video được đăng tải trên Youtube đều được
quét trên cơ sở dữ liệu do các chủ sở hữu
cung cấp cho Youtube. Trong trường hợp
phát hiện vi phạm, chủ sở hữu có quyền lựa
chọn các giải pháp khác nhau như: cho phép
đăng tải, chia sẻ lợi nhuận, hoặc xóa bỏ27.
- New Zealand
New Zealand cũng yêu cầu ISI phải
tuân thủ một bộ quy chuẩn nếu muốn hưởng
đặc quyền miễn trách nhiệm, gồm các
nguyên tắc cơ bản như sau:
Một vụ kiện nổi tiếng khác giữa
Viacom và Youtube; trong đó, Youtube bị
yêu cầu chịu trách nhiệm gián tiếp vì đã
tạo điều kiện cho người dùng đăng tải và
thưởng thức hàng ngàn video do Viacom
sở hữu. Nguyên đơn cho rằng Youtube
đã cố tình xây dựng một hệ thống trú ẩn
cho các vi phạm hàng loạt23. Tuy nhiên,
khác với Napster, Tòa phúc thẩm đã phán
(1) ISI phải không biết, hoặc không có
lý do để tin rằng hành vi xâm phạm đang diễn
ra, và phải tiến hành xóa bỏ hoặc chặn truy
cập ngay khi biết đến hành vi xâm phạm28.
(2) Đối với trường hợp lưu trữ caching,
ISI không được có bất kỳ điều chỉnh hay can
thiệp nào đối với nội dung, đồng thời tuân
21. Simon Stokes, tlđd, p.185.
22. B. Klein and others, Understanding Copyright: Intellectual Property in the Digital Age, SAGE, London,
2020, p.51.
23. M. Peguera, Secondary liability for copyright infringement in the web 2.0 environment: Some reflections
on Viacom v. Youtube, Journal of International Commercial Law and Technology, volume 6, 2011, p.21.
24. Viacom International, Inc. et al v. Youtube, Inc. et al, https://www.docketalarm.com/cases/New_York_
Southern_District_Court/1--07-cv-02103/Viacom_International_Inc._et_al_v._Youtube_Inc._et_al/452/,
p.10, accessed from 25/08/2020.
25. Viacom International, Inc. et al v. Youtube, Inc. et al, tlđd, p.21.
26. K. Weatherall, tlđd, p.5.
28. Điều 92C Luật Quyền tác giả 1994 (New Zealand).
Số 03 + 04 (427 + 428) - T2/2021
113
KINH NGHIỆM QUỐC TẾ
thủ mọi điều kiện do chủ sở hữu quyền đặt ra
cũng như thông lệ chung của lĩnh vực dịch vụ
đó. Hơn nữa, ISI phải xóa bỏ nội dung xâm
phạm ngay khi họ biết được nội dung gốc đã
bị xóa bỏ, hoặc theo yêu cầu của Tòa án29.
tin 2001/29/EC và xác định The Pirate Bay
đã tự mình góp phần thực hiện việc truyền
đạt tác phẩm đến công chúng (thông qua vai
trò tích cực trong cung cấp dịch vụ cho bên
thứ ba)33. Do đó, nền tảng này không được
hưởng miễn trừ trách nhiệm.
Ngoài ra, New Zealand còn rất tích cực
trong việc siết chặt quản lý đối với hình thức
chia sẻ dữ liệu ngang hàng thông qua việc
xây dựng một hệ thống phản hồi phân cấp.
Theo quy định của Điều 92B và Điều 122A
đến 122U Luật Quyền tác giả, ISI cung cấp
dịch vụ chia sẻ dữ liệu ngang hàng phải có
hệ thống cho phép người dùng thông báo về
các hành vi nghi ngờ. Sau ba cấp thông báo,
lần lượt là phát hiện (detection), cảnh báo
(warning) và thực thi (enforcement), chủ
sở hữu có quyền yêu cầu Tòa Bản quyền
(Copyright Tribunal) phạt tiền hoặc khóa
vĩnh viễn tài khoản vi phạm30.
Một vụ kiện khác, tuy không liên quan
đến quyền tác giả, nhưng cũng làm rõ mức
độ tham gia của ISI vào hành vi xâm phạm
như thế nào thì phù hợp với cơ chế miễn
trách nhiệm. Đó là vụ kiện giữa L’Oreal
và eBay, khi mà công ty mỹ phẩm L’Oreal
cáo buộc sàn thương mại điện tử eBay đã
tạo điều kiện cho việc mua bán hàng giả
và hàng nhái nhãn hiệu L’Oreal34. Với
chính sách hỗ trợ người bán trong việc tối
ưu hóa hiển thị sản phẩm, hoặc thậm chí
hỗ trợ quảng cáo, eBay đã bị Tòa CJEU ra
phán quyết loại trừ khỏi cơ chế miễn trách
nhiệm35. Như vậy, nếu ISI có vai trò tích
cực tới việc xảy ra hành vi xâm phạm quyền
tác giả, cơ chế miễn trách nhiệm sẽ không
thể áp dụng trong trường hợp đó.
- Liên minh châu Âu
Các điều kiện đặt ra cho ISI để được
miễn trách nhiệm quy định từ Điều 12 đến
Điều 15 Sắc lệnh về thương mại điện tử
2000/31/EC về cơ bản tương đồng với quy
định của Hoa Kỳ và New Zealand31. Trong
quá trình thực thi, cơ chế miễn trách nhiệm
ở châu Âu đã được giải thích và hoàn thiện
thêm thông qua một số vụ kiện tiêu biểu.
Đầu tiên phải kể đến đó là vụ việc liên
quan đến The Pirate Bay – trang chia sẻ dữ
liệu bằng giao thức mạng ngang hàng lớn
nhất thế giới32. Năm 2017, Tòa CJEU giải
thích lại quyền truyền đạt đến công chúng
theo quy định của Sắc lệnh Xã hội thông
3. Vụ VNG kiện TikTok ở Việt Nam
Như đã biết, tập đoàn công nghệ hàng
đầu Việt Nam VNG Corporation đã khởi
kiện TikTok – nền tảng trung gian cho phép
người dùng chia sẻ video ngắn. VNG cáo
buộc TikTok đã để người dùng đăng tải trái
phép nhiều bản âm thanh thuộc sở hữu của
Zing Mp3 – trang web nghe nhạc trực tuyến
thuộc VNG. Vụ kiện đặt ra bài toán pháp lý
mới mẻ và phức tạp cho Tòa án Việt Nam,
có khả năng ghi nhận một án lệ về tranh
29. Điều 92E Luật Quyền tác giả 1994 (New Zealand).
30. Điều 92B, Điều 122A tới Điều 122U Luật Quyền tác giả 1994 (New Zealand).
32. Simon Stokes, tlđd, p.192.
33. E. Rosati, The CJEU Pirate Bay Judgment and Its Impact on the Liability of Online Platforms, Rochester,
New York, 2017.
34. L’Oréal SA and Others v eBay International AG and Others, https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/
TXT/?uri=CELEX:62009CJ0324, para.34.
TXT/?uri=CELEX:62009CJ0324, para.116.
114
Số 03 + 04 (427 + 428) - T2/2021
KINH NGHIỆM QUỐC TẾ
chấp quyền sở hữu trí tuệ trên nền tảng
trung gian Internet. Hiện nay, thông tin do
các bên đưa ra còn rất sơ sài, nên khó có thể
sử dụng làm căn cứ để bình luận. Tuy nhiên,
trên cơ sở các chuẩn mực chung về cơ chế
miễn trách nhiệm cho ISI ở Hoa Kỳ, EU và
New Zealand, một số vấn đề mang tính then
chốt trong vụ kiện nêu trên cần phải được
giải quyết tại Tòa án như sau:
với VNG. Tuy nhiên, việc VNG xác định
mức bồi thường sẽ một phần phụ thuộc vào
lợi nhuận chính xác mà TikTok thu được.
Trong khi đó, khoản lợi nhuận trung gian
này rất khó để xác định khi TikTok không
muốn tiết lộ.
Thứ ba, VNG và TikTok đã có những
hành động gì để giải quyết tranh chấp trước
khi nộp đơn lên Tòa án. Đây chính là cơ chế
“thông báo và gỡ bỏ”, một trong các điều
kiện để hưởng miễn trừ trách nhiệm dành
cho ISI như đã đề cập ở phần trước. Theo
thông tin, VNG đã gửi thư khuyến cáo số
29/2019/ZA-CV ngày 07/06/2019 yêu cầu
TikTok rà soát và loại bỏ toàn bộ các đoạn
âm thanh do Zing sở hữu. Tuy nhiên, phía
TikTok chưa phản hồi về hành động mà
mình đã thực hiện sau khi nhận được thông
báo từ VNG36.
Thứ nhất, cần xác định mối quan hệ
giữa VNG và chủ sở hữu quyền tác giả.
Trước hết, sản phẩm Zing MP3 của VNG
được biết đến là một nền tảng mạng xã hội,
cho phép người dùng nghe, đăng tải hoặc
tải về các sản phẩm âm nhạc. Do không
phải là nhà sản xuất âm nhạc, nên nhiều
khả năng VNG không phải là chủ sở hữu
quyền tác giả đối với hầu hết các tác phẩm
tranh chấp với TikTok. Ngược lại, VNG có
được quyền khai thác thương mại đối với
tác phẩm thông qua hợp đồng với chủ sở
hữu quyền tác giả thực sự. Như vậy, hợp
đồng giữa VNG và các chủ sở hữu quyền
tác giả là đối tượng quan trọng đầu tiên cần
được xét đến trong vụ kiện này. VNG chỉ có
quyền khởi kiện TikTok nếu như hợp đồng
cho phép VNG độc quyền phân phối, truyền
đạt bản sao tác phẩm đến với công chúng
trên Internet. Trong trường hợp này, thậm
chí những chủ sở hữu quyền tác giả có thỏa
thuận với TikTok (theo thông tin từ phía
TikTok đưa ra) cũng đứng trước nguy cơ bị
khởi kiện do vi phạm hợp đồng với VNG.
Kể cả nếu giải quyết được tất cả các điều
kiện nêu trên, vụ kiện VNG và TikTok vẫn
gặp nhiều rào cản khi căn cứ vào pháp luật
Việt Nam, do Việt Nam chưa xây dựng cơ
chế miễn trách nhiệm thực thụ dành cho ISI.
Luật Công nghệ Thông tin năm 2006 phân
loại ISI theo bốn nhóm chức năng: truyền
đưa thông tin số, lưu trữ tạm thời thông tin
số, cho thuê chỗ lưu trữ thông tin số, và công
cụ tìm kiếm thông tin số. Với cách phân loại
khá tương đồng với hệ thống phân loại mà
Hoa Kỳ đang áp dụng, Việt Nam đã bước
đầu tiếp cận cơ chế miễn trách nhiệm đối với
các ISI. Theo đó, ISI không phải chịu trách
nhiệm về nội dung thông tin của tổ chức, cá
nhân khác khi truyền đưa hay lưu trữ tạm
thời thông tin số, trừ trường hợp ISI có hành
vi can thiệp, chẳng hạn: tự truyền đưa thông
tin, sửa đổi nội dung, lựa chọn người nhận,
thu thập bất hợp pháp37. Đối với ISI cho thuê
chỗ lưu trữ thông tin, Luật đặt ra nghĩa vụ
ngăn chặn, loại bỏ thông tin trái pháp luật
khi tự mình phát hiện hoặc do cơ quan nhà
Thứ hai, cần xác định TikTok có được
hưởng lợi về tài chính từ các tác phẩm tranh
chấp hay không? Trên thực tế, câu trả lời
cho vấn đề này không quá phức tạp. Mặc
dù cung cấp dịch vụ miễn phí, nhưng những
nền tảng như TikTok có nguồn thu khổng lồ
từ quảng cáo. Nói cách khác, TikTok hưởng
lợi gián tiếp từ nội dung người dùng đăng
tải, trong đó có các tác phẩm tranh chấp
37. Điều 16 và Điều 17 Luật Công nghệ Thông tin năm 2006 (Việt Nam).
Số 03 + 04 (427 + 428) - T2/2021
115
KINH NGHIỆM QUỐC TẾ
nước có thẩm quyền yêu cầu38. Có thể thấy,
nền tảng miễn trách nhiệm đối với ISI được
đặt ra ở Luật Công nghệ Thông tin năm
2006 phù hợp với các quốc gia tiên tiến. Tuy
nhiên, cho đến nay, Việt Nam vẫn chưa ban
hành quy trình xử lý cụ thể để ISI tuân thủ
như cơ chế “Thông báo và gỡ bỏ” của Hoa
Kỳ. Một khó khăn nữa là phạm vi điều chỉnh
của Luật Công nghệ thông tin quá rộng mà
quyền sở hữu trí tuệ chỉ là một bộ phận nhỏ.
Điều này dẫn đến khó có thể áp dụng một
quy trình thống nhất chung cho tất cả các đối
tượng, đặc biệt là nhóm đối tượng đặc thù
như quyền sở hữu trí tuệ.
vừa bỏ ngỏ khả năng chịu trách nhiệm gián
tiếp của ISI, đồng thời lại quá khắt khe, đi
ngược lại cơ chế miễn trách nhiệm được
nhiều quốc gia áp dụng39. Ngoài ra, điểm d
quy định trách nhiệm cho ISI nếu hoạt động
như nguồn phân phối thứ cấp nội dung vi
phạm quyền tác giả. Hiện chưa rõ pháp luật
Việt Nam định nghĩa như thế nào là một
“nguồn phân phối thứ cấp”, có bao gồm các
nền tảng trung gian như TikTok hay không?
Một quy định quan trọng khác của
Thông tư kể trên là yêu cầu ISI phải gỡ bỏ
và xoá nội dung thông tin số vi phạm quyền
tác giả, quyền liên quan khi nhận được yêu
cầu bằng văn bản của cơ quan nhà nước có
thẩm quyền40. Như vậy, thư khuyến cáo số
29/2019/ZA-CV chưa đáp ứng được điều
kiện để buộc TikTok phải gỡ bỏ nội dung
chiếu theo Thông tư này. Dĩ nhiên, thông
báo của VNG vẫn có giá trị khi tranh tụng
trước Tòa theo thông lệ chung và pháp luật
Việt Nam về sở hữu trí tuệ.
Bên cạnh đó, khoản 5 Điều 5 Thông
tư liên tịch số 07/2012/TTLT-BTTTT-
BVHTTDL quy định về trách nhiệm của ISI
trong việc bảo hộ quyền tác giả và quyền
liên quan trên môi trường mạng Internet và
mạng viễn thông trong các trường hợp sau:
a) Là nguồn khởi đầu đăng tải, truyền
đưa hoặc cung cấp nội dung thông tin số
qua mạng viễn thông và Internet mà không
được phép của chủ thể quyền;
Từ các phân tích kể trên, nguyên đơn
VNG, bị đơn TikTok và cả pháp luật quyền
tác giả Việt Nam sẽ đứng trước nhiều thách
thức để đi đến phán quyết cuối cùng. Mặc
dù vụ kiện sẽ không chỉ xoay quanh quyền
tác giả, mà còn liên quan đến nhiều khía
cạnh rộng hơn của pháp luật dân sự, đặc biệt
là trách nhiệm bồi thường ngoài hợp đồng.
Tuy nhiên, tình huống này cũng đã bộc lộ
ra lỗ hổng của hệ thống pháp luật về sở hữu
trí tuệ trong việc điều chỉnh các nhà cung
cấp dịch vụ trung gian, vốn là trung tâm
của toàn bộ mạng lưới Internet hiện nay. Từ
đó, Việt Nam cần có những thay đổi, hoàn
thiện trên cơ sở kinh nghiệm của các nước
tiên tiến trong lĩnh vực sở hữu trí tuệ để hội
b) Sửa chữa, cắt xén, sao chép nội dung
thông tin số dưới bất kỳ hình thức nào mà
không được phép của chủ thể quyền;
c) Cố tình huỷ bỏ hoặc làm vô hiệu hoá
các biện pháp kỹ thuật do chủ thể quyền thực
hiện để bảo vệ quyền tác giả, quyền liên quan;
d) Hoạt động như nguồn phân phối thứ
cấp các nội dung thông tin số do vi phạm
quyền tác giả, quyền liên quan mà có.
Nội dung quy định trên cho thấy, thay
vì đặt ra điều kiện buộc ISI phải tuân thủ
nếu không muốn chịu trách nhiệm gián tiếp,
Thông tư lại quy định các trường hợp ISI
phải chịu trách nhiệm trực tiếp. Điều này
nhập trong kỷ nguyên Internet vạn vật
38. Điều 18 Luật Công nghệ Thông tin năm 2006 (Việt Nam).
truy cập ngày 27/08/2020.
40. Thông tư liên tịch số 07/2012/TTLT-BTTTT-BVHTTDL quy định trách nhiệm của doanh nghiệp cung cấp
dịch vụ trung gian trong việc bảo hộ quyền tác giả và quyền liên quan trên môi trường mạng Internet và mạng
viễn thông, Điều 5.3.
116
Số 03 + 04 (427 + 428) - T2/2021
8 trang
20/04/2022
1800
Bạn đang xem tài liệu "Vụ VNG kiện Tiktok: Kinh nghiệm cho Việt Nam từ cơ chế "Safe harbour" của Hoa Kỳ, liên minh châu Âu và New Zealand", để tải tài liệu gốc về máy hãy click vào nút Download ở trên
File đính kèm:
- vu_vng_kien_tiktok_kinh_nghiem_cho_viet_nam_tu_co_che_safe_h.pdf
