Vận dụng chuẩn mực kế toán công quốc tế tại Việt Nam - Thực trạng và giải pháp
TAØI CHÍNH QUOÁC TEÁ
Taäp 04/2019
Vận dụng chuẩn mực kế toán công
quốc tế tại Việt Nam -
Thực trạng và giải pháp
Lê Thị Thu Huyền - CQ53/22.05
ền kinh tế Việt Nam trong những năm gần đây đã có những bước tiến mạnh
mẽ và hội nhập quốc tế ngày càng sâu rộng. Cùng với những chuyển biến
tích cực đó của nền kinh tế, bộ phận tài chính công Việt Nam cũng có những
thay đổi đáng kể. Tuy nhiên kế toán khu vực công tại Việt Nam vẫn còn một khoảng
cách lớn với các Chuẩn mực Kế toán công quốc tế. Do vậy, việc ban hành và áp dụng
thống nhất các chuẩn mực kế toán công (CMKTC) nhằm quản lý tài chính công theo
hướng hiện đại, hiệu quả phù hợp với thông lệ quốc tế và thực trạng nền kinh tế Việt
Nam là một yêu cầu cấp bách hiện nay.
1. Hệ thống Chuẩn mực Kế toán công quốc tế
Hệ thống CMKTC quốc tế (IPSAS - International Public Sector Accounting
Standards) được hiểu là những mực thước, những quy định chung mang tính nguyên
tắc về việc ghi chép kế toán và lập các báo cáo tài chính (BCTC) thuộc khu vực công.
CMKTC quốc tế do Ủy ban CMKTC quốc tế (IPSASB - International Public
Sector Accounting Standards Board) ban hành. Các CMKTC quốc tế được coi là
những yêu cầu chính thức của Ủy ban khu vực công (PSC - Public Sector Committee)
đối với kế toán công (KTC) trong các quốc gia nhằm cải thiện chất lượng các BCTC
trong khu vực công. Việc tuân thủ hợp lý các CMKTC sẽ tạo điều kiện cho tính minh
bạch, trách nhiệm cũng như tính dễ hiểu, thích hợp trong quản lý tài chính công nói
chung và trong quản lý chi tiêu công nói riêng của các quốc gia trên toàn thế giới.
Hệ thống CMKTC quốc tế được xây dựng và ban hành đến nay bao gồm 32
chuẩn mực và được áp dụng ở gần 100 quốc gia, vùng lãnh thổ và các tổ chức công
trên toàn thế giới. Trong đó, có 01 chuẩn mực áp dụng dựa trên cơ sở kế toán tiền mặt
(IPSAS 02: Báo cáo trên cơ sở tiền mặt) và 31 chuẩn mực áp dụng trên cơ sở kế toán
dồn tích. Nếu phân loại theo cơ sở đối tượng kế toán thì 32 chuẩn mực này được chia
thành 3 nhóm chính: (1) Nhóm chuẩn mực liên quan đến tài sản (07 chuẩn mực),
nghiªn cøu khoa häc
75
Sinh viªn
Taäp 04/2019
TAØI CHÍNH QUOÁC TEÁ
(2) Nhóm chuẩn mực về thu nhập, chi phí và các chuẩn mực khác (15 chuẩn mực),
(3) Nhóm chuẩn mực về BCTC (10 chuẩn mực).
2. Thực trạng áp dụng chuẩn mực kế toán công ở Việt Nam
Hệ thống kế toán công ở Việt Nam được thiết lập phục vụ công tác quản lý và
cung cấp thông tin theo cơ chế tài chính công, cơ chế này có hạt nhân trung tâm là
Luật Ngân sách Nhà nước (NSNN) số 83/2015/QH13 được Quốc hội ban hành ngày
25/06/2015, với cơ cấu tổ chức tập trung thống nhất từ dưới lên trên và từ trên xuống
dưới. Bên cạnh đó, hệ thống kế toán Việt Nam đang thực hiện trên môi trường pháp lý
thống nhất, đó là Luật Kế toán số 88/2015/QH13, ở lĩnh vực công, Luật Kế toán được
hướng dẫn bởi Nghị định số 174/2016/NĐ-CP. Hệ thống kế toán Nhà nước hiện hành
bao gồm nhiều chế độ kế toán kèm các thông tư hướng dẫn áp dụng cho các chủ thể
quản lý khác khau như: Kế toán NSNN và hoạt động nghiệp vụ kho bạc nhà nước
(thực hiện theo Thông tư số 77/2017/TT-BTC) được thực hiện tại hệ thống Kho bạc
Nhà nước; Kế toán hành chính sự nghiệp (thực hiện theo Thông tư số 107/2017/TT-
BTC) được sử dụng tại các đơn vị sử dụng kinh phí NSNN; Kế toán Ngân sách xã
(thực hiện theo Quyết định số 94/2005/QĐ - BTC và được sửa đổi, bổ sung tại Thông
tư số 146/2011/TT-BTC) được áp dụng cho chính quyền cấp xã nhằm quản lý ngân
sách và tài chính xã…
Chế độ kế toán hành chính sự nghiệp (HCSN) mới ban hành theo Thông tư số
107/2017/TT-BTC của Bộ Tài chính có hiệu lực từ ngày 01/01/2018 đã thay đổi căn
bản về chứng từ, tài khoản sử dụng, phương pháp kế toán và hệ thống báo cáo tài
chính, báo cáo quyết toán và dần tiếp cận với CMKTC quốc tế. Trong đó, nổi bật là:
- Đơn vị HCSN lập 2 phân hệ báo cáo theo mục tiêu sử dụng thông tin bao gồm:
BCTC và Báo cáo quyết toán, khác với quy định cũ không có sự tách biệt hai phân hệ
báo cáo.
- Quy định mới áp dụng cơ sở kế toán dồn tích với các tài khoản trong bảng (ghi
nhận doanh thu khi đạt được và chi phí khi phát sinh, không quan tâm đến việc thu tiền
hay chưa) thay vì áp dụng đồng thời cơ sở kế toán tiền mặt và cở sở kế toán dồn tích
có điều chỉnh như trước.
- Chênh lệch tỷ giá được ghi nhận là khoản thu hoặc chi phí trong kỳ phát sinh,
thay cho quy định cũ ghi tăng chi hoặc giảm chi trong kỳ.
nghiªn cøu khoa häc
76
Sinh viªn
TAØI CHÍNH QUOÁC TEÁ
Taäp 04/2019
- Tính thặng dư, thâm hụt của các hoạt động hành chính, sự nghiệp; hoạt động
sản xuất kinh doanh dịch vụ; hoạt động tài chính và hoạt động khác gần sát với IPSAS
khi tính thặng dư, thâm hụt trong hoạt động thông thường, hoạt động bất thường.
- Số chênh lệch sau khi bù trừ giữa thu và chi mới được ghi tăng nguồn vốn thay
vì quy định số thu được ghi thẳng tăng nguồn vốn như trước.
- Giá trị hàng tồn kho chỉ được ghi nhận vào chi phí trong kỳ cho phù hợp với
doanh thu được ghi nhận. Khác với chế độ kế toán cũ, giá trị nguyên vật liệu, công cụ,
dụng cụ đã mua chưa sử dụng hết cũng được tính hết vào chi phí trong kỳ và được
quyết toán tại thời điểm cuối năm tài chính.
- Hạch toán khấu hao tài sản cố định (TSCĐ) hàng năm tính vào chi phí trong kỳ
giống với quy định IPSAS 17. Khác với quy định cũ, khi mua sắm TSCĐ ghi nhận
toàn bộ giá trị tài sản vào chi phí trong kỳ, hạch toán hao mòn TSCĐ hàng năm ghi
giảm nguồn hình thành TSCĐ.
Những điểm chưa tương đồng với IPSAS
Về pháp lý: Hệ thống KTC ở Việt Nam được quy định trải dài qua các tầng pháp
lý bao gồm: Luật, nghị định, quyết định, thông tư và các văn bản hướng dẫn dưới luật
khác, trong khi đó lại chưa ban hành hệ thống CMKTC tại Việt Nam. Điều này gây
khó khăn cho các nhà nghiên cứu và nhà quản lý vì có quá nhiều tầng pháp lý quy
định, không tránh khỏi sự trùng lặp, thừa, thiếu hoặc không nhất quán; đồng thời gây
ra khó khăn rất lớn cho việc ban hành, thực thi các chế độ KTC hiện hành, ảnh hưởng
rất lớn tới chất lượng thông tin KTC cung cấp.
Về đối tượng áp dụng: Cũng như IPSAS, kế toán Nhà nước không áp dụng đối
với doanh nghiệp kinh doanh vốn Nhà nước, nhưng sự phân biệt giữa Tài chính công
và Tài chính Nhà nước ở Việt Nam so với quốc tế còn có sự chênh lệch nhất định,
chính vì thế đối tượng áp dụng kế toán HCSN ở Việt Nam bao gồm: Các đơn vị hành
chính, đơn vị sự nghiệp có sử dụng kinh phí NSNN; Các đơn vị sự nghiệp tổ chức
không sử dụng kinh phí NSNN (đây là đối tượng áp dụng chưa thực sự rõ ràng cần
được làm rõ hơn).
Về hợp nhất báo cáo: Theo IPSAS, toàn bộ các đơn vị dưới sự kiểm soát của
Chính phủ trong và ngoài nước hoặc những đơn vị Chính phủ phải chịu trách nhiệm
về tài sản và công nợ khi giải thể, phá sản đều được hợp nhất vào BCTC Chính phủ.
Trong khi kế toán Nhà nước Việt Nam mới chỉ dừng lại quy định việc lập BCTC ở
nghiªn cøu khoa häc
77
Sinh viªn
Taäp 04/2019
TAØI CHÍNH QUOÁC TEÁ
cấp đơn vị và có tổng hợp BCTC theo từng cấp ngân sách nhằm phục vụ quyết toán
kinh phí ở đơn vị. Toàn Chính phủ chưa có quy định BCTC hợp nhất. Do đó còn
trùng lặp về thu, chi giữa cấp trên với cấp dưới, một đối tượng kế toán thu, chi Ngân
sách được hạch toán ở nhiều chế độ kế toán khác nhau, ở nhiều cơ quan theo dõi,
quản lý khác nhau.
Về nợ tiềm tàng, tài sản cố định: Kế toán Nhà nước Việt Nam chưa có hướng
dẫn hạch toán cụ thể đối với nợ tiềm tàng; TSCĐ là thiết bị quân sự, bất động sản đầu
tư, tài sản là di sản…
3. Giải pháp kiến nghị trong việc áp dụng IPSAS tại Việt Nam
Thứ nhất, cần có CMKTC Việt Nam để đưa ra các nguyên tắc cơ bản, các khái
niệm áp dụng cho kế toán một cách thống nhất dựa trên nguyên tắc tuân thủ cơ bản,
không tách rời khỏi CMKTC quốc tế và có sự điều chỉnh cho phù hợp với điều kiện
thực tế của Việt Nam. Xem xét tính pháp lý của CMKTC nếu được ban hành ở Việt
Nam thì nó là dạng văn bản nào dưới luật hay dưới nghị định hay dưới thông tư,… để
tránh quy định chồng chéo và mâu thuẫn về kế toán trong các văn bản pháp quy của
Nhà nước.
Thứ hai, về đối tượng áp dụng CMKTC, ngoài những đối tượng đang áp dụng
hiện hành cần nghiên cứu thêm những đối tượng như:
+ Phần vốn của Nhà nước tại đơn vị kinh doanh vốn nhà nước;
+ Tổ chức phi chính phủ (NGO) hoặc tổ chức tình nguyện tư nhân (PVO);
+ Tài chính tại các tổ chức tôn giáo;
+ Tài chính tổ dân cư, thôn bản.
Thứ ba, các đối tượng kế toán đã phát sinh trên thực tế nhưng chưa được ghi
nhận như tài sản tiềm tàng, nợ tiềm tàng cần áp dụng nội dung các chuẩn mực như
IPSAS 19: Các khoản dự phòng, nợ phải trả tiềm tàng và tài sản tiềm tàng; IPSAS 21:
Tổn thất của tài sản không tạo tiền; IPSAS 26 - Tổn thất tài sản tạo tiền; IPSAS 7: Kế
toán các khoản đầu tư vào đơn vị liên kết. Ban hành quy định về phạm vi, khái niệm và
tiêu chuẩn ghi nhận TSCĐ là thiết bị quân sự, bất động sản đầu tư, tài sản là di sản.
Thứ tư, cần phải chuyển đổi từ tổng hợp báo cáo sang hợp nhất báo cáo và sau
đó là tiến tới hợp nhất báo cáo toàn Chính phủ theo tinh thần của các chuẩn mực như
nghiªn cøu khoa häc
78
Sinh viªn
TAØI CHÍNH QUOÁC TEÁ
Taäp 04/2019
IPSAS 1: Trình bày báo cáo tài chính; IPSAS 2: Báo cáo lưu chuyển tiền tệ; IPSAS 6:
Báo cáo tài chính hợp nhất và kế toán các khoản đầu tư vào các đơn vị bị kiểm soát.
Thứ năm, xây dựng và phát triển môi trường cho KTC ở Việt Nam: ban hành
các quy định pháp luật, các chính sách tăng cường công tác quản lý tài chính công và
hỗ trợ hoàn thiện hệ thống KTC; tăng cường đào tạo nguồn nhân lực có chất lượng
cao; phát triển cơ sở hạ tầng công nghệ thông tin, viễn thông bắt kịp cuộc cách mạng
công nghiệp 4.0;…
Tài liệu tham khảo:
Học viện Tài chính (2010), Giáo trình chuẩn mực kế toán công, NXB Tài chính, Hà Nội.
Ngô Thanh Hoàng, “Nhận thức về CMKTC quốc tế, kiến nghị các nội dung cần vận
dụng CMKTC quốc tế vào Việt Nam”.
Ngô Thanh Hoàng, Ngô Thị Thùy Quyên (2015), “Khuôn khổ pháp lý cho chuẩn mực
kế toán công trong tiến trình cải cách kế toán Việt Nam”, Kỷ yếu hội thảo khoa học Học viện
Tài chính, Hà Nội.
nhung-thay-doi-cua-che-do-ke-toan-hanh-chinh-su-nghiep-138543.html
Thư giãn:
ĐỪNG CÓ NÓI DỐI
Một thầy đồ hay ngủ ngày, nhưng lại bắt học trò phải thức, nếu ngủ là thầy đánh. Học trò
tức quá, mới hỏi:
- Con học chữ và phải học cả tính nết của thầy. Thầy hay ngủ ngày, sao thầy không cho
con ngủ ngày?
Thầy trả lời liều:
- Ta đâu có ngủ ngày, đấy là ta nằm chiêm bao để nói chuyện với ông Chu Công và
Khổng Tử đấy chứ!
Một buổi kia, thầy ngủ, trò cũng ngủ theo. Thầy thức dậy trước, liền lay trò dậy, mắng:
- Sao mày dám bỏ học mà nằm ngủ?
Trò thưa:
- Thưa thầy, con có ngủ đâu! Con nằm chiêm bao để ra mắt ông Chu Công và ông
Khổng Tử đấy chứ ạ!
Thầy tức giận nói:
- Mày phải ra mắt ông Chu Công và ông Khổng Tử, vậy thì hai ông ấy nói gì với mày?
Trò trả lời:
- Hai ông ấy bảo sao lâu nay không thấy thầy mày đến thăm. Con trình rằng mới hôm qua
thầy có đến thăm ông. Hai ông thấy nói vậy có vẻ giận lắm bảo con rằng: “Mày về bảo cái
thằng thầy mày đừng có nói dối”.
nghiªn cøu khoa häc
79
Sinh viªn
5 trang
19/04/2022
2660
Bạn đang xem tài liệu "Vận dụng chuẩn mực kế toán công quốc tế tại Việt Nam - Thực trạng và giải pháp", để tải tài liệu gốc về máy hãy click vào nút Download ở trên
File đính kèm:
- van_dung_chuan_muc_ke_toan_cong_quoc_te_tai_viet_nam_thuc_tr.pdf
