Giáo trình Kế toán ngân hàng - Nghề: Kế toán doanh nghiệp
CỤC HÀNG HẢI VIỆT NAM
TRƯỜNG CAO ĐẲNG HÀNG HẢI I
GIÁO TRÌNH
KẾ TOÁN NGÂN HÀNG
NGHỀ: KẾ TOÁN DOANH NGHIỆP
TRÌNH ĐỘ: CAO ĐẲNG
Ban hành kèm theo Quyết định số.....QĐ/ ngày......tháng........năm....của Hiệu
Trưởng Trường Cao đẳng Hàng Hải I
Hải phòng, năm 2017
1
TUYÊN BỐ BẢN QUYỀN
Tài liệu này thuộc loại sách giáo trình nên các nguồn thông tin có thể được
phép dùng nguyên bản hoặc trích dùng cho các mục đích về đào tạo và tham khảo.
Mọi mục đích khác mang tính lệch lạc hoặc sử dụng với mục đích kinh
doanh thiếu lành mạnh sẽ bị nghiêm cấm.
2
LỜI NÓI ĐẦU
Tập tài liệu giảng dạy Kế toán ngân hàng được biên soạn với mục đích chính
là cung cấp cho người học những kiến thức cơ bản liên quan đến hoạt động kinh
doanh của ngân hàng thương mại và quy trình kế toán các hoạt động kinh doanh
đó. Tập tài liệu giảng dạy Kế toán ngân hàng tiếp cận và trình bày với kết cấu sau
đây:
Chương 1: Khái quát chung về kế toán ngân hàng
Chương 2: Kế toán nghiệp vụ huy động vốn
Chương 3: Kế toán ngiệp vụ tín dụng
Chương 4. Kế toán thanh toán qua ngân hàng không dùng tiền mặt
Chương 5. Kế toán nghiệp vụ kinh doanh ngoại tệ, vàng bạc, và thanh toán
quốc tế.
Chương 6: Kế toán nghiệp vụ thanh toán vốn giữa các ngân hàng thương
mại
Chương 7: Kế toán kết quả kinh doanh và báo cáo tài chính
Do điều kiện thời gian và một số hạn chế khác, tập tài liệu giảng dạy Kế
toán ngân hàng không thể tránh khỏi những thiếu sót. Tác giả xin trân trọng cảm
ơn những đóng góp quý báu từ các bạn đồng nghiệp và người đọc nhằm giúp tác
giả hoàn thiện trong những lần xuất bản tiếp theo.
Xin trân trọng cám ơn./.
Hải phòng, tháng … năm …….
Biên soạn
1. Chủ biên: ThS. Đồng Phong Huyền
3
MỤC LỤC
Trang
LỜI NÓI ĐẦU...........................................................................................................3
MỤC LỤC.................................................................................................................4
Danh mục bảng, biểu.................................................................................................8
TÀI LIỆU GIẢNG DẠY...........................................................................................9
1. Đối tượng, đặc điểm của kế toán ngân hàng..............................................................................11
1.1. Khái niệm................................................................................................................................11
1.2. Đối tượng của kế toán ngân hàng ..........................................................................................12
1.2.1. Nguồn vốn............................................................................................................................13
1.2.2. Vốn sử dụng (TS) .................................................................................................................13
1.3. Đặc điểm của kế toán ngân hàng ...........................................................................................14
1.4. Chứng từ kế toán ngân hàng ..................................................................................................15
1.4.1. Khái niệm.............................................................................................................................15
1.4.2. Phân loại chứng từ ..............................................................................................................15
1.4.3. Kiểm soát chứng từ..............................................................................................................15
1.4.4. Tổ chức luân chuyển chứng từ.............................................................................................16
2. Hệ thống tài khoản kế toán ngân hàng ......................................................................................17
2.1. Khái niệm và phân loại tài khoản...........................................................................................17
2.1.1. Khái niệm.............................................................................................................................17
2.1.2. Phân loại..............................................................................................................................17
2.2. Hệ thống tài khoản kế toán hiện hành....................................................................................17
CÂU HỎI VÀ BÀI TẬP CUỐI CHƯƠNG ..................................................................................19
1. Ý nghĩa, các nguồn vốn huy động .............................................................................................21
1.1. Ý nghĩa của nguồn vốn huy động............................................................................................21
1.2. Các nguồn vốn huy động ........................................................................................................22
2. Phương pháp hạch toán..............................................................................................................22
2.1. Tài khoản sử dụng ..................................................................................................................23
2.2. Phương pháp kế toán..............................................................................................................25
1. Ý nghĩa, nhiệm vụ và tổ chức kế toán cho vay..........................................................................35
1.1. Ý nghĩa....................................................................................................................................35
1.2. Nhiệm vụ.................................................................................................................................35
1.3. Tổ chức kế toán cho vay .........................................................................................................35
1.3.1. Chứng từ gốc .......................................................................................................................35
1.3.2. Chứng từ ghi sổ ...................................................................................................................36
1.3.3. Các phương thức cho vay chủ yếu.......................................................................................36
1.3.4. Nợ và phân loại nợ ..............................................................................................................36
1.3.5. Rủi ro và dự phòng rủi ro....................................................................................................37
2. Kế toán cho vay. ........................................................................................................................38
2.1. Tài khoản sử dụng ..................................................................................................................38
2.2. Phương pháp hạch toán..........................................................................................................41
2.2.1. Kế toán các nghiệp vụ tín dụng chủ yếu..............................................................................41
2.2.2 Kế toán lập dự phòng và sử dụng dự phòng rủi ro tín dụng. ...............................................45
4
KHÔNG DÙNG TIỀN MẶT ..................................................................................49
1. Khái niệm, ý nghĩa, nguyên tắc thanh toán qua ngân hàng.......................................................49
1.1. Khái niệm................................................................................................................................49
1.2. Ý nghĩa....................................................................................................................................49
1.3. Nguyên tắc thanh toán qua ngân hàng...................................................................................51
2. Các phương thức thanh toán qua ngân hàng..............................................................................51
2.1. Thanh toán bằng uỷ nhiệm chi – lệnh chi...............................................................................51
2.1.1. Khái niệm.............................................................................................................................51
2.1.2. Sơ đồ thanh toán bằng UNC................................................................................................51
2.2 Thanh toán bằng uỷ nhiệm thu hoặc nhờ thu ..........................................................................52
2.2.1. Khái niệm.............................................................................................................................52
2.2.2. Sơ đồ quy trình thanh toán bằng UNT.................................................................................52
2.3. Thanh toán bằng séc...............................................................................................................53
2.3.1. Khái niệm: ...........................................................................................................................53
2.3.2. Phân loại: ............................................................................................................................53
2.3.3. Các bên tham gia trong quá trình thanh toán bằng công cụ séc.........................................53
2.3.4. Quy trình thanh toán bằng séc. ...........................................................................................54
3. Tài khoản sử dụng .....................................................................................................................55
4. Phương pháp hạch toán..............................................................................................................56
4.1. Hạch toán kế toán với công cụ uỷ nhiệm chi..........................................................................56
4.2. Hạch toán kế toán với công cụ uỷ nhiệm thu..........................................................................57
4.3. Hạch toán kế toán với công cụ séc .........................................................................................57
CÂU HỎI VÀ BÀI TẬP CUỐI CHƯƠNG ..................................................................................58
1. Nguyên tắc chung ......................................................................................................................60
2. Tài khoản sử dụng .....................................................................................................................61
3. Phương pháp hạch toán..............................................................................................................63
3.1. Hạch toán kinh doanh ngoại tệ...............................................................................................63
3.1.1. Mua bán ngoại tệ kinh doanh trong nước ...........................................................................63
3.1.2 Chuyển đổi ngoại tệ thanh toán trong nước.........................................................................63
3.1.3. Chuyển tiền phi mậu dịch ....................................................................................................63
3.2. Kế toán nghiệp vụ thanh toán quốc tế ....................................................................................64
3.2.1. Các phương thức thanh toán quốc tế chủ yếu .....................................................................64
3.2.2. Phương pháp hạch toán.......................................................................................................64
CÂU HỎI VÀ BÀI TẬP CUỐI CHƯƠNG ..................................................................................67
GIỮA CÁC NHTM.................................................................................................69
1. Ý nghĩa, điều kiện tổ chức thanh toán giữa các ngân hàng .......................................................69
1.1. Ý nghĩa....................................................................................................................................69
1.2. Điều kiện thanh toán giữa các ngân hàng..............................................................................70
2. Các phương thức thanh toán vốn giữa các ngân hàng thương mại............................................70
2.1 Thanh toán liên ngân hàng điện tử ..........................................................................................70
2.2 Thanh toán bù trừ điện tử liên ngân hàng...............................................................................74
2.2.1. Khái niệm.............................................................................................................................74
2.2.2. Thành viên tham gia TTBTDT liên NH. ..............................................................................75
2.2.3. Các tài khoản sử dụng.........................................................................................................76
2.2.4. Phương pháp kế toán...........................................................................................................76
2.3 Thanh toán từng lần qua TK tiền gửi NHNN..........................................................................78
CÂU HỎI VÀ BÀI TẬP ...............................................................................................................80
BÁO CÁO TÀI CHÍNH..........................................................................................82
1. Kế toán nguồn vốn chủ sở hữu..................................................................................................82
5
1.1. Khái niệm................................................................................................................................82
1.2. Hệ thống tài khoản kế toán.....................................................................................................82
1.3. Qui trình kế toán.....................................................................................................................83
2. Kế toán thu nhập của ngân hàng................................................................................................84
3. Kế toán chi phí hoạt động kinh doanh của ngân hàng...............................................................86
4. Kế toán kết quả kinh doanh .......................................................................................................87
5. Báo cáo tài chính tại NHTM......................................................................................................89
5.1. Nguyên tắc lập và trình bày trên báo cáo tài chính ...............................................................89
5.2. Hệ thống báo cáo tài chính NHTM ........................................................................................89
5.2.1. Bảng cân đối kế toán ...........................................................................................................89
5.2.2. Báo cáo kết quả kinh doanh ................................................................................................89
5.2.3. Báo cáo lưu chuyển tiền tệ...................................................................................................90
CÂU HỎI VÀ BÀI TẬP ...............................................................................................................90
6
Bảng danh mục ký hiệu, từ viết tắt, thuật ngữ chuyên ngành
Ký hiệu, từ viết tắt,
thuật ngữ chuyên
ngành
Giải thích
NH
NHTM
NHNN
GTCG
UNC
Ngân hàng
Ngân hàng thương mại
Ngân hàng Nhà nước
Giấy tờ có giá
Ủy nhiệm chi
UNT
Ủy nhiệm thu
TK
Tài khoản
TSCĐ
TTBTĐTLNH
TG
Tài sản cố định
Thanh toán bù trừ điện tử liên ngân hàng
Tiền gửi
7
Danh mục bảng, biểu
Số bảng
Tên bảng
Trang
14
Sơ đồ 1.1 Vị trí của kế toán ngân hàng trong quản trị ngân hàng.
Sơ đồ 4.1. Sơ đồ thanh toán bằng UNC
78
Sơ đồ 4.2. Sơ đồ quy trình thanh toán bằng UNT
Sơ đồ 4.3. Sơ đồ quy trình thanh toán bằng SEC
Sơ đồ 6.1. Sơ đồ quy trình thanh toán liên ngân hàng điện tử
Sơ đồ 7.1. Sơ đồ kế toán về kết quả kinh doanh tổng quát
79
81
94
109
8
TÀI LIỆU GIẢNG DẠY
Tên môn học: KẾ TOÁN NGÂN HÀNG
Mã số môn học: MH. 6340302.32
Vị trí, tính chất, ý nghĩa và vai trò của môn học/mô đun:
- Vị trí: Môn kế toán ngân hàng là một môn học tự chọn thuộc chuyên
ngành, được học sau các môn tài chính doanh nghiệp, thuế và là kiến thức bổ trợ
cho môn học thực hành kế toán tại các cơ sở.
- Tính chất:
+ Môn học kế toán ngân hàng cung cấp những kiến thức về nghiệp vụ kế
toán sử dụng trong các doanh nghiệp kinh doanh thương mại dịch vụ.
+ Thông qua kiến thức chuyên môn về kế toán ngân hàng, người học thực
hiện được các nội dung về nghiệp vụ kế toán tại doanh nghiệp ngân hàng. Là một
trong những công cụ quản lý điều hành và kiểm soát các hoạt động kinh tế.
- Ý nghĩa, vai trò: Mô đun cung cấp kiến thức và rèn luyện kỹ năng thực
hành cho người học.
Mục tiêu môn học/mô đun:
- Về kiến thức:
+ Vận dụng được các kiến thức đã học về kế toán ngân hàng trong việc thực
hiện thực hiện nghiệp vụ kế toán được giao.
+ Ứng dụng được phần hành kế toán trong việc thực hiện công tác kế toán
tại các doanh nghiệp ngân hàng.
- Về kỹ năng:
+ Phân biệt được các loại chứng từ, các loại tài khoản, các nguồn vốn huy
động, các phương thức cho vay chủ yếu, các hình thức thanh toán không dùng tiền
mặt trong kế toán ngân hàng.
+ Hạch toán được các nghiệp vụ liên quan đến kế toán tiền gửi, kế toán phát
hành giấy tờ có giá, kế toán cho vay, kế toán được các nghiệp vụ liên quan đến kế
toán thanh toán qua ngân hàng, kế toán thanh toán vốn liên ngân hàng điện tử, kế
toán nghiệp vụ kinh doanh ngoại tệ, vàng bạc và thanh toán quốc tế, kế toán kết
quả kinh doanh phát sinh ở ngân hàng thương mại.
- Về năng lực tự chủ và trách nhiệm:
+ Tuân thủ các chế độ kế toán tài chính do Nhà nước ban hành.
9
+ Có đạo đức lương tâm nghề nghiệp, có ý thức tổ chức kỷ luật, sức khỏe
giúp cho người học sau khi tốt nghiệp có khả năng tìm kiếm việc làm tại các doanh
nghiệp.
Nội dung môn học:
10
CHƯƠNG 1. KHÁI QUÁT CHUNG VỀ KẾ TOÁN NGÂN HÀNG
Mã chương: MH. 6340302.32.01
Giới thiệu:
Cung cấp kiến thức khái quát về hệ thống ngân hàng thương mại và một số
kiến thức cơ bản về công tác kế toán trong ngân hàng thương mại bao gồm hệ
thống chứng từ, tài khoản, sổ sách và báo cáo kế toán, làm nền tảng cho các phần
hành kế toán, các nghiệp vụ cụ thể được giải quyết ở các chương sau.
Mục tiêu:
- Kiến thức: Trình bày được đối tượng, đặc điểm và hệ thống tài khoản kế
toán ngân hàng
- Kỹ năng: Phân biệt được các loại chứng từ, các loại tài khoản trong kế toán
ngân hàng.
- Thái độ: Tuân thủ các chế độ kế toán tài chính do Nhà nước ban hành.
Nội dung chính:
1. Đối tượng, đặc điểm của kế toán ngân hàng
1.1. Khái niệm
Kế toán Ngân hàng nói chung bao gồm kế toán tại các Tổ chức tín dụng và
tại các Ngân hàng Nhà nước.Tuy nhiên nói đến Kế toán ngân hàng người ta hay
tập trung nói về kế toán tại các Tổ chức Tín dụng mà trong đó tập trung nói đến
các Ngân hàng thương mại. Kế toán ngân hàng có vai trò đặc biệt trong việc cung
cấp các số liệu, phản ánh diễn biến các hoạt động kinh tế và nhờ đó có thể kiểm tra
tình hình huy động và sử dụng vốn của Ngân hàng có hiệu quả hay không? Cho
nên Kế toán ngân hàng là công cụ để quản lý các nghiệp vụ của ngân hàng và hoạt
động của nền kinh tế.
Kế toán ngân hàng là một môn khoa học và nghệ thuật ghi chép, tổng hợp,
phân loại và giải thích các nghiệp vụ bằng con số có tác động đến tình hình tài
chính của các ngân hàng, nhằm cung cấp các thông tin về tình hình tài chính và kết
quả hoạt động của ngân hàng, làm cơ sở cho việc ra các quyết định liên quan đến
mục tiêu quản lý kinh doanh và đánh giá hoạt động của ngân hàng.
Ngân hàng là một dạng doanh nghiệp đặc biệt: doanh nghiệp kinh doanh tiền
tệ, là trung gian tài chính. Ngân hàng cung cấp các dịch vụ về tiền - vốn, thanh
toán và bảo quản tài sản, tư vấn và hỗ trợ tài chính…
11
Mục
Hoạt động kinh doanh
tiêu
Nghiệp vụ
Kế toán
Thông tin
Nhà quản trị
Kiểm toán
- Ban giám đốc
- Hội đồng quản trị
Thông tin được xác nhận
Người có lợi ích
- Người gửi tiền
- Cổ đông
- Cơ quan, tổ chức
Sơ đồ 1.1: Vị trí của kế toán ngân hàng trong quản trị ngân hàng.
Đối tượng phục vụ của kế toán ngân hàng là:
- Quản trị viên ngân hàng: sử dụng thông tin do kế toán ngân hàng cung cấp
để đề ra các sách lược kinh doanh và hình thành các quyết định quản lý.
- Các nhà đầu tư, cơ quan tài chính, công ty chứng khoán,…: đây là những
đối tượng mà việc sử dụng thông tin kế toán quyết định tới lợi ích của họ do vậy
các thông tin kế toán cần được xác nhận bởi một cơ quan độc lập (kiểm toán). Họ
sử dụng thông tin kế toán phục vụ mục đích đầu tư hay quản lý.
1.2. Đối tượng của kế toán ngân hàng
Kế toán là một công cụ quản lý rất quan trọng và không thể thiếu được trong
bất kỳ một tổ chức kinh tế nào. Khi một tổ chức kinh tế muốn hoạt động có hữu
ích về mặt kinh tế và lợi ích xã hội thì công tác kế toán hết sức cần thiết. Nó cung
cấp những thông tin rất quan trọng và hữu ích không những cho người trong doanh
nghiệp mà cả cho người ngoài doanh nghiệp cả những người có lợi ích trực tiếp và
lợi ích không trực tiếp.
12
Tài sản là một nguồn lực mà doanh nghiệp kiểm soát được và dự tính đem
lại lợi ích kinh tế trong tương lai cho doanh nghiệp. Tài sản của Ngân hàng là số
tiền mà Ngân hàng bỏ ra để có các tài sản tại ngân quỹ, cho vay, đầu tư, TSCĐ,
công cụ lao động, vật liệu… những TS này trực tiếp mang lại thu nhập cho Ngân
hàng hoặc đóng vai trò phục vụ cho hoạt động sinh lời của ngân hàng.
Do vậy, tài sản và nguồn hình thành tài sản cũng như sự biến động của
chúng trong quá trình kinh doanh là đối tượng phản ánh của kế toán ngân hàng.
Thước đo tiền tệ được sử dụng để phản ánh nguồn vốn, cơ cấu hình thành
nguồn vốn và việc sử dụng vốn của các hoạt động trong ngân hàng.
Vốn của hệ thống ngân hàng hay của từng ngân hàng đều tồn tại dưới hai
hình thức: nguồn vốn và vốn sử dụng (TS).
1.2.1. Nguồn vốn
Nguồn vốn chỉ những nguồn lực tài chính mà hệ thống ngân hàng có thể dựa
vào đó để thực hiện chức năng kinh doanh và cung cấp dịch vụ tài chính. Nguồn
vốn bao gồm:
- Vốn tự có và coi như tự có (NV chủ sở hữu)
+ Vốn điều lệ: là vốn ghi trong điều lệ của ngân hàng do chủ sở hữu cam kết
góp vốn khi thành lập và khi đầu tư thêm vào ngân hàng. Với ngân hàng cổ phần,
vốn điều lệ chính là tổng mệnh giá cổ phiếu mà ngân hàng phát hành với các
NHTM nhà nước, vốn điều lệ do ngân sách nhà nước cấp.
+ Thặng dư vốn cổ phần: là phần chênh lệc giữa giá thực tế phát sinh và
mệnh giá cổ phiếu (nếu có).
+ Các quỹ của ngân hàng (quỹ dự trữ bổ sung vốn điều lệ, quỹ dự phòng tài
chính, quỹ đầu tư phát triển nghiệp vụ…)
- Vốn quản lý và huy động (Nợ phải trả).
+ Vốn tiền gửi
+ Vốn đi vay
+ Vốn phát hành...
- Các khoản phải trả (trả lãi, trả tiền thuế, phải trả khác…)
1.2.2. Vốn sử dụng (TS)
- Vốn sử dụng (hay còn gọi là tài sản) là số tiền mà mỗi ngân hàng bỏ ra để
có tài sản như ngân quỹ, tài sản cố định, cho vay, đầu tư...
13
Sử dụng vốn để cho vay chiếm tỉ trọng lớn nhất trong tổng sử dụng vốn tại
ngân hàng. Tuy nhiên, cho vay phải đảm bảo một số yêu cầu:
+ Cho vay đúng mục đích, có hiệu quả, đảm bảo thu hồi đúng hạn cả vốn, lãi.
+ Tổ chức tín dụng không được cho khách hàng vay quá 15% vốn tự có và
10 khách hàng vay nhiều nhất không được vượt quá 30% tổng số dư nợ của tổ
chức tín dụng đó
+ Tổ chức tín dụng chỉ được dùng vốn tự có để góp liên doanh, liên kết mua
cổ phần, không dùng vốn huy động cho mục đích này.
+ Ngân hàng được phép kinh doanh vàng bạc, ngoại tệ theo quy định của
ngân hàng nhà nước.
- Ngoài ra, tài sản ngân hàng còn có:
+ Tài sản của ngân hàng như: trụ sở, máy tính….
+ Tiền măt tại quỹ: tiền VND, ngoại tệ…
+ Tiền gửi tại ngân hàng nhà nước bao gồm tiền gửi dự trữ bắt buộc và tiền
gửi thanh toán, tiền gửi kỹ quỹ bảo lãnh.
+ Tín phiếu kho bạc, các chứng khoán có giá trị khác.
+ Chứng khoán đầu tư.
+ Góp vốn đầu tư bao gồm số tiền mà ngân hàng góp vốn, đầu tư mua cổ
phần, góp vốn liên doanh.
1.3. Đặc điểm của kế toán ngân hàng
Kế toán ngân hàng tuân theo nguyên lý kế toán nói chung. Tuy nhiên có
những đặc điểm riêng sau:
+ Hoạt động ngân hàng là trung gian tài chính nên kế toán ngân hàng phải
phản ánh rõ việc huy động vốn trong các thành phần kinh tế và dân cư đồng thời
phản ánh cụ thể của việc sử dụng vốn đó.
+ Kế toán ngân hàng có tính giao dịch và xử lý nghiệp vụ ngân hàng: trước
khi hạch toán kế toán phải giao dịch, tiếp xúc với khách hàng, kiểm tra và xử lý
chứng từ xem có hợp pháp hợp lệ không.
+ Kế toán ngân hàng có tính cập nhật và chính xác cao: số liệu kế toán phải
phản ánh nhanh chóng, kịp thời chính xác.
+ Hàng ngày căn cứ số liệu của kế toán ngân hàng để lập bảng cân đối tài
khoản, các giấy báo (nợ, có...), các sổ phụ... gửi về các tổ chức kinh tế làm cơ sở
hạch toán tại các đơn vị này.
14
+ Kế toán ngân hàng có khối lượng chứng từ khá lớn và phức tạp.
+ Kế toán ngân hàng có tính tập trung và thống nhất cao.
1.4. Chứng từ kế toán ngân hàng
1.4.1. Khái niệm
Chứng từ kế toán ngân hàng là những minh chứng có tính chất pháp lý,
chứng minh nghiệp vụ kinh tế phát sinh và thực sự hoàn thành đồng thời là cơ sở
để kế toán hạch toán vào các tài khoản kế toán.
1.4.2. Phân loại chứng từ
- Căn cứ theo công dụng và trình tự ghi sổ của chứng từ:
+ Chứng từ gốc: là chứng từ được lập đầu tiên và có đầy đủ pháp lý chứng
minh nghiệp vụ kinh tế phát sinh và thực sự hoàn thành.
+ Chứng từ ghi sổ: được lập trên cơ sở chứng từ gốc và cho phép phản ánh
các nghiệp vụ kinh tế phát sinh vào sổ sách kế toán.
+ Chứng từ gốc kiêm chứng từ ghi sổ: được lập trên cơ sở chứng từ gốc và
cho phép phản ánh các nghiệp vụ kinh tế phát sinh vào sổ sách kế toán.
- Căn cứ theo địa điểm lập:
+ Chứng từ nội bộ: do ngân hàng lập để thực hiên các nghiệp vụ kế toán
+ Chứng từ do khách hàng lập nộp vào ngân hàng: uỷ nhiệm thu, chi...
- Theo mức độ tổng hợp của chứng từ
+ Chứng từ cá biệt (đơn nhất): là những chứng từ được lập chỉ sử dụng cho
một nghiệp vụ kinh tế phát sinh.
+ Chứng từ tổng hợp (chứng từ liên hoàn): là những chứng từ được lập để
sử dụng cho nhiều nghiệp vụ kinh tế phát sinh.
- Theo nội dung kinh tế và mục đích sử dụng:
+ Chứng từ tiền mặt
+ Chứng từ chuyển khoản
- Theo trình độ chuyên môn kỹ thuật
+ Chứng từ bằng giấy
+ Chứng từ điện tử
1.4.3. Kiểm soát chứng từ
Kiểm soát chứng từ là việc kiểm tra tính đúng đắn của các yếu tố đã ghi trên
chứng từ và các nghiệp vụ kinh tế phát sinh trong suốt quá trình xử lý.
15
Kiểm sát chứng từ thực hiện qua 2 bước:
- Bước 1: Kiểm soát trước
Việc kiểm soát trước chứng từ do thanh toán viên thực hiện khi tiếp nhận
chứng từ của khách hàng.
Nội dung kiểm soát trước:
+ Kiểm soát xem chứng từ lập đã đúng quy định chưa
+ Nội dung nhiệm vụ kinh tế phát sinh có phù hợp với thể lệ tín dụng thanh
toán qua ngân hàng không, có phải là lệnh của chủ tài khoản không, số dư trên tài
khoản khách hàng có đủ điều kiện để thanh toán không?
- Bước 2: Kiểm soát sau
Kiểm soát sau chứng từ do kiểm soát viên kiểm soát. Khi tiếp nhận chứng từ
bộ phận thanh toán hoặc từ ngân quỹ chuyển tới trước khi vào sổ kế toán.
Nội dung của kiểm soát sau chứng từ tương tự kiểm soát trước trừ kiểm tra
số dư, đồng thời kiểm soát chữ ký của thanh toán viên với chứng từ chuyển khoản,
chữ ký của thủ quỹ đối với chứng từ tiền mặt
1.4.4. Tổ chức luân chuyển chứng từ
- Luân chuyển chứng từ chính là quá trình vận động của chứng từ kể từ khi
được ngân hàng lập hoặc do khách hàng nộp vào qua khâu kiểm soát xử lý đến
khâu hạch toán vào sổ sách kế toán và cuối cùng là lưu giữ chứng từ.
- Tổ chức luân chuyển chứng từ một cách có khoa học sẽ giúp cho ngân
hàng phục vụ khách hàng một cách nhanh nhất các bộ phận có đủ thời gian kiểm
soát nội bộ tránh thất lạc mất mát chứng từ.
- Nguyên tắc luân chuyển chứng từ: do chứng từ của kế toán ngân hàng có
nhiều loại, mỗi loại lại có đặc điểm luân chuyển khác nhau nên khi tổ chức luân
chuyển chứng từ phải đảm bảo nguyên tác:
+ Đối với chứng từ tiền mặt có liên quan đến việc nộp và lĩnh tiền trên các
tài khoản giao dịch của ngân hàng. Nếu là chứng từ nộp tiền mặt thì thủ quỹ ngân
hàng phải thu đủ tiền sau đó kế toán mới vào sổ kế toán của người nộp ngược lại
nếu là chứng từ lĩnh tiền mặt thì kế toán phải vào sổ tài khoản trước sau đó mới chi
tiền cho khách hàng.
+ Đối với chứng từ dùng trong thanh toán không dùng tiền mặt thì chỉ ghi
vào tài khoản của người thụ hưởng (ghi bên có) khi biết chắc tài khoản của người
chi trả có đủ khả năng thanh toán ghi nợ trước có sau.
16
+ Chứng từ luân chuyển giữa các bộ phận trong đơn vị ngân hàng do ngân
hàng tổ chức luân chuyển lấy không qua tay khách hàng. Chứng từ thanh toán ra
các ngân hàng khác như chuyển tiền, thanh toán bù trừ thì luân chuyển qua bưu
điện, qua hệ thống mạng của ngân hàng hoặc trực tiếp giao nhận chứng từ.
2. Hệ thống tài khoản kế toán ngân hàng
2.1. Khái niệm và phân loại tài khoản
2.1.1. Khái niệm
Tài khoản kế toán của ngân hàng là một phương pháp kế toán dùng thước đo
tiền tệ để phân loại, tập hợp, phản ánh, kiểm soát các đối tượng kế toán một cách
liên tục.
2.1.2. Phân loại
- Căn cứ theo mối quan hệ của tài khoản với tài sản:
TK tài sản có
TK tài sản nợ
TK tài sản nợ có: là những tài khoản lúc có số dư nợ lúc có số dư có hoặc có
đồng thời cả 2 số dư nợ và có. Với những tài khoản này khi lập bảng cân đối tài
khoản không được bù trừ 2 số dư cho nhau. Thường là những tài khản phản ánh
kết quả kinh doanh của ngânhàng, các tài khoản điều chuyển vốn giữa các ngân
hàng...
- Căn cứ theo mối quan hệ của tài khoản với bảng cân đối kế toán
TK trong bảng cân đối kế toán: TK loại 1 loại 8
TK ngoài bảng cân đối kế toán: TK loai 9
- Căn cứ theo mức độ tổng hợp của tài khoản
TK tổng hợp: TK cấp I, II, III, IV, V
TK chi tiết
2.2. Hệ thống tài khoản kế toán hiện hành
Hệ thống tài khoản kế toán ngân hàng là danh mục các tài khoản được sử
dụng để phản ánh toàn bộ tài sản, nguồn vốn và sự vận động của chúng trong quá
trình hoạt động kinh doanh của ngân hàng. Trong danh mục này, mỗi tài khoản có
tên gọi, số hiệu riêng phù hợp với nội dung mà nó phản ánh. Các tài khoản được sắp
xếp theo một trật tự nhất định để đáp ứng yêu cầu hạch toán, tổng hợp thông tin.
Theo thông tư TT10/2014/TT-NHNN sửa đổi, bổ sung một số tài khoản
trong hệ thống tài khoản kế toán các tổ chức tín dụng ban hành kèm theo quyết
định số 479/2004-NHNN ra ngày 29/4/2004 của thống đốc ngân hàng Nhà nước.
17
Hệ thống tài khoản kế toán này áp dụng đối với các tổ chức tín dụng, chi
nhánh ngân hàng nước ngoài (sau đây gọi chung là tổ chức tín dụng) được thành
lập và hoạt động theo Luật các tổ chức tín dụng
Hệ thống tài khoản kế toán của các tổ chức tín dụng bao gồm 9 loại, trong
đó loại 9 bao gồm các tài khoản ngoại bảng, 8 loại còn lại (từ loại 1 đến loại 8) là
các tài khoản trong bảng cân đối kế toán. Cụ thể:
Loại 1: Vốn khả dụng và các khoản đầu tư
Loại 2: Hoạt động tín dụng
Loại 3: Tài sản cố định và các tài sản có khác
Loại 4: Các khoản phải trả
Loại 5: Hoạt động thanh toán
Loại 6: Nguồn vốn chủ sở hữu
Loại 7: Thu nhập
Loại 8: Chi phí
Loại 9: Các tài khoản ngoài bảng cân đối kế toán
Các tài khoản trong bảng cân đối kế toán và các tài khoản ngoài bảng cân
đối kế toán (từ đây gọi tắt là tài khoản trong bảng và tài khoản ngoại bảng) được
bố trí theo hệ thống số thập phân nhiều cấp, từ tài khoản cấp 1 đến tài khoản cấp 3,
ký hiệu từ 2 đến 4 chữ số.
Tài khoản cấp 1 ký hiệu bằng 2 chữ số từ 10 đến 99. Mỗi loại tài khoản cấp
1 được bố trí tối đa 10 tài khoản cấp 2.
Tài khoản cấp 2 ký hiệu bằng 3 chữ số, hai số đầu (từ trái sang phải) là số
hiệu tài khoản cấp 1, só thứ 3 là số thứ từ tài khoản cấp 2 trong tài khoản cấp 1, ký
hiệu từ 1 đến 9.
Tài khoản cấp 3 ký hiệu bằng 4 chữ số, ba số đầu (từ trái sang phải) là số
hiệu tài khoản cấp 2, cố thứ 4 là số thứ tự tài khoản cấp 3 trong tài khoản cấp 2, ký
hiệu từ 1 đến 9.
Các tài khoản cấp 1, 2, 3 là những tài khoản tổng hợp do Thống đốc ngân
hàng Nhà nước quy định, dùng lảm cơ sở để hạch toán kế toán tại các tổ chức tín
dụng.
Tài khoản chi tiết (tiểu khoản) dùng để theo dõi phản ánh chi tiết các đối
tượng của tài khoản tổng hợp. Việc mở tài khoản chi tiết được thực hiện theo quy
định tại phần nội dung hạch toán các tài khoản.
18
Cách ghi số hiệu tài khoản chi tiết:
Số hiệu tài khoản chi tiết gồm có 2 phần:
- Phần thứ nhất: số hiệu tài khoản tổng hợp và ký hiệu tiền tệ.
- Phần thứ hai: số thứ tự tiểu khoản trong tài khoản tổng hợp
Nếu một tài khoản tổng hợp có dưới 10 tiểu khoản, số thứ tự tiểu khoản
được ký hiệu bằng một chữ số từ 1 đến 9.
Nếu một tài khoản tổng hợp có dưới 100 tiểu khoản, số thứ tự tiểu khoản
được ký hiệu bừng hai chữ số từ 01 đến 99.
Nếu một tài khoản tổng hợp có dưới 1000 tiểu khoản, số thứ tự tiểu khoản
được ký hiệu bằng ba chữ số từ 001 đến 999…
Số lượng chữ số của các tiểu khoản trong cùng một tài khoản tổng hợp bắt
buộc phải ghi thống nhất theo quy định trên (một, hai, ba chữ số …) nhưng không
bắt buộc phải ghi thống nhất số lượng chữ số của các tiểu khoản giữa các tài khoản
tổng hợp khác nhau.
Số thứ tự tiểu khoản được ghi vào bên phải của số hiệu tài khoản tổng hợp
và ký hiệu tiền tệ. Giữa số hiệu tài khoản tổng hợp, ký hiệu tiền tệ và số thứ tự tiểu
khoản, ghi thêm dấu (.) để phân biệt.
Như vậy, số hiệu tài khoản chi tiết có cấu trúc chung như sau:
Xxxx
Xx
x (xxx…)
TK cấp 3
Ký hiệu tiền tệ
Số thứ tự tài khoản chi tiết
Ví dụ: Tài khoản 4221.37.88
4221 là tài khoản tổng hợp _ tiền gửi “không kỳ hạn của ngân hàng trong
nước bằng ngoại tệ”.
37 là ký hiệu tiền tệ (đồng USD).
88 là số thứ tự tiểu khoản của tài khoản tiền gửi trên.
Tiếp sau chữ số thứ tự của tài khoản cấp 3 là 2 chữ số phản ánh đơn vị tiền
tệ sử dụng trong quá trình hạch toán và hai chữ số này được mã hóa theo từng
đồng tiền của các quốc gia trên thế giới (theo phụ lục của hệ thống tài khoản ngân
hàng theo 479/2004-NHNN ra ngày 29/4/2004).
CÂU HỎI VÀ BÀI TẬP CUỐI CHƯƠNG
Câu 1: Trình bày khái niệm, đối tượng, đặc điểm của kế toán ngân hàng.
Câu 2: Trình bày các nội dung về chứng từ kế toán ngân hàng.
19
Câu 3: Trình bày hệ thống tài khoản kế toán ngân hàng.
Câu 4: Trình bày sự giống và khác nhau giữa bảng cân đối kế toán NHTM
với các doanh nghiệp khác.
Câu 5: Tại sao phần tài sản trên Bảng cân đối kế toán NHTM không phân
thành 2 loại tài sản ngắn hạn và tài sản dài hạn.
Câu 6: Tình hình tài chính của một NHTM vào ngày 31/12/N như sau:
Chỉ tiêu
1. Tiền mặt
Số tiền
10
Chỉ tiêu
6. Tiền gửi KH
7. Vay NH khác
8. Vốn điều lệ
9. Lợi nhuận
Số tiền
160
27
9
2. Tiền gửi NHNN
3. CK kinh doanh
4. Cho vay
12
24
150
4
4
5. Tài sản khác
Yêu cầu: 1. Viết phương trình kế toán
2. Lập bảng Cân đối kế toán vào ngày 31/12/N
3. Cho biết chỉ tiêu kinh tế nào phản ánh mối quan hệ giữa Bảng cân đối
kế toán và Báo cáo thu nhập, chi phí.
4. Hãy chỉ ra các biến động của bảng cân đối kế toán sau khi mỗi nghiệp
vụ kinh tế phát sinh và lập bảng Cân đối kế toán vào cuối tháng 1/N.
Biết rằng: Trong tháng 1/N+1 có các nghiệp vụ phát sinh như sau:
- Khách hàng trả nợ vay 100 tỷ đồng, trong đó tiền mặt 20 tỷ, số còn lại từ
tài khoản tiền gửi của khách hàng.
- NH mua TSCD trẳ bằng tiền mặt 0,5 tỷ đồng.
- NH cho khách hàng vay 50 tỷ, trong đó giải ngân băng tiền mặt 10 tỷ, số
còn lại tră tiền mua hàng cho KH bằng chuyển khoản cho người thụ hưởng cũng có
tài khoản tiền gửi tại NH.
- Phát hành kỳ phiếu đúng mệnh giá, số tiền thu được bằng tiền mặt 50 tỷ.
- Dùng tiền mặt mua chứng khoán đầu tư 10 tỷ.
Yêu cầu về đánh giá kết quả học tập của bài.
- Đánh giá vể kiến thức: Tự luận
- Đánh giá vể kỹ năng: Thực hành
20
Tải về để xem bản đầy đủ
91 trang
26/03/2022
6560
Bạn đang xem 20 trang mẫu của tài liệu "Giáo trình Kế toán ngân hàng - Nghề: Kế toán doanh nghiệp", để tải tài liệu gốc về máy hãy click vào nút Download ở trên
File đính kèm:
- giao_trinh_ke_toan_ngan_hang_nghe_ke_toan_doanh_nghiep.doc
PHỤ LỤC GT KE TOAN NGÂN HÀNG.docx
