Tỷ lệ nghiện Facebook và các yếu tố liên quan ở học sinh Trung học Phổ thông tại thành phố Long Khánh, tỉnh Đồng Nai
Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 24 * Số 1 * 2020
Nghiên cứu Y học
TỶ LỆ NGHIỆN FACEBOOK VÀ CÁC YẾU TỐ LIÊN QUAN Ở
HỌC SINH TRUNG HỌC PHỔ THÔNG
TẠI THÀNH PHỐ LONG KHÁNH, TỈNH ĐỒNG NAI
Trần Huỳnh Ngọc Ý*, Trương Thị Thùy Dung**, Trịnh Thị Hoàng Oanh*
TÓM TẮT
Giới thiệu: Tại Việt Nam, có 57% dân số đang sử dụng Facebook, là một trong mười quốc gia có số người
sử dụng Facebook nhiều nhất (2018). Sử dụng Facebook quá mức có thể gây tác động bất lợi đến sức khỏe.
Mục tiêu: Xác định tỷ lệ nghiện Facebook và các yếu tố liên quan ở học sinh trung học phổ thông tại thành
phố Long Khánh, tỉnh Đồng Nai năm 2019.
Đối tượng và phương pháp nghiên cứu: Nghiên cứu cắt ngang với phương pháp lấy mẫu cụm phân tầng
năm 2019. Khảo sát 864 học sinh trung học phổ thông tại thành phố Long Khánh bằng bộ câu hỏi tự điền để thu
thập dữ kiện. Thang đo Thai – BFAS được sử dụng để đánh giá nghiện Facebook ở học sinh trung học phổ thông
với điểm cắt đoạn là 12 điểm. Mô hình hồi qui đa biến được dùng để phân tích mối liên quan giữa nghiện
Facebook và các yếu tố liên quan.
Kết quả: Trong số 763 học sinh tham gia nghiên cứu, có 22,2% học sinh trung học phổ thông bị nghiện
Facebook. Sau khi phân tích, nghiên cứu tìm thấy mối liên quan giữa nghiện Facebook và thời gian trung
bình /lần học sinh sử dụng Facebook ≥2 giờ (PR=2,01; KTC95% 1,35–3,01), số lượng bạn bè trên Facebook
>500 (PR=2,03; KTC95% 1,37–3,01) và sự quan tâm của mẹ đối với con cái (PR=0,63; KTC95% 0,47–0,85)
với p <0,001.
Kết luận: Tình trạng nghiện Facebook trở nên khá phổ biến ở học sinh THPT. Cần thiết có những chương
trình can thiệp tại học đường và gia đình nhằm hạn chế việc sử dụng Facebook ở học sinh đồng thời, đặc biệt là
vai trò của người mẹ trong việc quan tâm chăm sóc đến con nhiều hơn có thể là biện pháp dự phòng hữu hiệu.
Từ khóa: nghiện, nghiện Facebook, học sinh trung học phổ thông
ABSTRACT
PREVALENCE OF FACEBOOK ADDICTION AND RELATED FACTORS AMONG HIGH SCHOOL
STUDENTS AT LONG KHANH CITY, DONG NAI PROVINCE
Tran Huynh Ngoc Y, Truong Thi Thuy Dung, Trinh Thi Hoang Oanh
* Ho Chi Minh City Journal of Medicine * Vol. 24 - No. 1 - 2020: 90 - 97
Backgrounds: In Vietnam, 57% of the population is using Facebook, which is one of the 10 countries with
the highest number of Facebook users (2018). Excessive use of Facebook can have adverse health effects.
Objectives: Determine the prevalence of Facebook addiction and related factors in high school students in
Long Khanh city, Dong Nai province in 2019.
Methods: Cross-sectional study with stratified cluster sampling method in 2019. Survey of 864 high school
students in Long Khanh City using a self-administrated questionnaire to collect data. The Thai Scale - BFAS was
used to evaluate Facebook addiction in high school students with a cut-off point of 12. The multivariate regression
model was used to analyze the relationship between Facebook addiction and related factors.
Results: Of the 763 students participating in the study, 22.2% of high school students were addicted to
*Khoa Y tế Công cộng, Đại học Y Dược TP. Hồ Chí Minh
Tác giả liên lạc: CN. Trần Huỳnh Ngọc Ý ĐT: 0963151943
90
Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 24 * Số 1 * 2020
Nghiên cứu Y học
Facebook. After analysis, the study found a relationship between Facebook addiction and the average time/student
using Facebook ≥2 hours (PR=2.01; KTC95% 1.35 - 3.01), the number of friends on Facebook >500 (PR=2.03;
95% CI 1.37 - 3.01) and maternal attention to children (PR=0.63; CI 95% 0.47 - 0.85) with p <0.001.
Conclusions: Facebook addiction become quite popular in high school students. It is necessary to have
interventions at school and at home to limit the use of Facebook in students at the same time, especially the role of
the mother in caring more about the children, which can be a preventive measure effective.
Keywords: addiction, Facebook addiction, high school students
sử dụng Facebook cải thiện mức độ sử dụng
Facebook của mình và sử dụng Facebook hiệu
quả hơn.
ĐẶT VẤN ĐỀ
Facebook là trang mạng xã hội phổ biến nhất
hiện nay. Theo thống kê của Công ty Facebook
(2019), hiện có 2,41 tỷ người đang sử dụng
Facebook(1), chiếm 69,3% số người sử dụng các
trang mạng xã hội, trung bình 1 năm Facebook
tăng khoảng 200 triệu người sử dụng trên toàn
thế giới(1,2). Việt Nam có hơn 57% dân số đang sử
dụng Facebook, là 1 trong 10 nước có số người
sử dụng Facebook nhiều nhất (2018)(3).
ĐỐITƯỢNG-PHƯƠNGPHÁPNGHIÊNCỨU
Đối tượng nghiên cứu
Chúng tôi tiến hành thực hiện trên 763 học
sinh đang sử dụng Facebook tại 7 trường
THPT trên địa bàn thành phố Long Khánh,
tỉnh Đồng Nai trong thời gian nghiên cứu từ
tháng 4 –5/2019.
Trên thế giới, có khoảng 38,5% đến 47%
người bị nghiện Facebook(4,5,6,7) và 21,9-38,5%
người nghiện Facebook bị trầm cảm(4,8). Ngoài ra,
có đến 71,5% người sử dụng Facebook phàn nàn
về sự thay đổi tâm trạng của mình, 52,6% người
cáu gắt vì bị làm phiền khi đang sử dụng
Facebook(8). Đã có nghiên cứu chứng minh rằng
nếu thời gian sử dụng tăng lên 1 giờ thì nguy cơ
Phương pháp nghiên cứu
Thiết kế nghiên cứu
Nghiên cứu cắt ngang.
Phương pháp chọn mẫu
Nghiên cứu sử dụng công thức tính cỡ mẫu
ước lượng 1 tỷ lệ với tỷ lệ nghiện Facebook ở học
sinh THPT là 41,8%(10); sai số cho phép d=0,05;
xác suất sai lầm loại 1 ꢀ=0,05 và hệ số thiết kế
nghiên cứu là 2. Cỡ mẫu tính được là 750 học
sinh. Dự trù mất mẫu là 15% nên cỡ mẫu cuối
cùng là 864 học sinh.
nghiện Facebook tăng 1,12 lần(9,10)
.
Tuy nhiên, các nghiên cứu hầu hết chỉ tập
trung đánh giá tỷ lệ sử dụng Facebook và tiến
hành nghiên cứu trên đối tượng sinh viên và
người trưởng thành, mà chưa xem xét tỷ lệ
nghiện Facebook ở đối tượng học sinh trung học
phổ thông (THPT), một đối tượng có tỷ lệ sử
dụng Facebook khá lớn(6,11,12). Thành phố Long
Khánh là nơi có nền kinh tế đang phát triển, dân
Sử dụng phương pháp chọn mẫu cụm phân
tầng (tầng là khối lớp, đơn vị cụm là lớp), cụm
được chọn theo phương pháp ngẫu nhiên hệ
thống. Thông qua 3 bước:
Bước 1
số trẻ, tỷ lệ học sinh THPT tương đối cao(13,14,15)
.
Tổng hợp số lớp và phân tầng theo khối lớp.
Do đó, chúng tôi thực hiện nghiên cứu với mục
đích xác định tỷ lệ nghiện Facebook ở học sinh
THPT và các yếu tố liên quan. Chúng tôi hy
vọng có thể góp thêm y văn về các yếu tố liên
quan đến nghiện Facebook của học sinh THPT
tại Việt Nam nói chung và thành phố Long
Khánh nói riêng. Đồng thời, giúp phụ huynh có
giải pháp hợp lý để giúp những học sinh đang
Bước 2
Chọn cụm theo phương pháp chọn cụm
ngẫu nhiên hệ thống.
Khoảng cách lấy mẫu (k) = Tổng số lớp/Số
lớp cần lấy mẫu = 166/22= 7,55.
Khối lớp 10 được chọn ngẫu nhiên với con số
ngẫu nhiên đầu tiên là số 3 cụm tiếp theo là
91
Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 24 * Số 1 * 2020
Nghiên cứu Y học
x+(n-1)k = 3+7= 10 và các cụm tiếp theo được
chọn theo cách tương tự.
Bước 3
Chọn đối tượng là tất cả học sinh trong lớp
hiện đang sử dụng Facebook để tiến hành
khảo sát.
Tương tự cho khối lớp 11 và lớp 12 (Bảng 1).
Bảng 1: Phân bố mẫu cho từng khối lớp
Số học sinh cần Số lớp cần lấy Số lớp chọn ngẫu Khoảng cách
Khối lớp
Tổng số lớp Tổng số học sinh
lấy mẫu
mẫu
nhiên
mẫu
Khối 10
Khối 11
59
53
2357 (36,1%)
2063 (31,6%)
2108 (32,3%)
6528
312
273
279
864
8
7
3
7
4
-
7
7
7
-
Khối 12
54
7
Tổng cộng
166
22
tâm của ba ≥24 điểm) và không (Nếu PBI sự
quan tâm của ba <24 điểm).
Thu thập số liệu
Sau khi được cung cấp thông tin và đồng ý
tham gia nghiên cứu thì học sinh sẽ xem bộ câu
hỏi và nghiên cứu giải đáp thắc mắc vào 10 phút
sinh hoạt đầu giờ, sau đó học sinh trả lời bộ câu
hỏi tự điền.
- Đối với sự quan tâm của mẹ là có (Nếu PBI
sự quan tâm của mẹ ≥27 điểm) và không (Nếu
PBI sự quan tâm của mẹ <27 điểm).
Phần 3
Công cụ thu thập số liệu
Thang đo đánh giá nghiện Facebook (6
câu). Dựa trên công cụ đánh giá nghiện
Facebook của Bergen theo tiếng Thái Lan
(Thai-BFAS – Thai Lan-Bergen Facebook
Addiction Scale) được chuẩn hóa từ thang đo
BFAS (Cronbach’s Alpha =0,81)(19).
Bộ câu hỏi tự điền gồm 49 câu và được chia
làm 3 phần cụ thể:
Phần 1
Đặc điểm nền của học sinh như khối lớp,
buổi học, thành tích học tập, sống chung với gia
đình, thói quen sinh hoạt và thói quen sử dụng
Facebook.
Câu hỏi được cho điểm theo thang đo
Likert, gồm 5 mức độ: (0) rất hiếm khi, (1)
hiếm khi, (2) thỉnh thoảng, (3) thường xuyên,
(4) rất thường xuyên.
Phần 2
Thang đo đánh giá sự quan tâm của ba mẹ
đối với con cái (12 câu). Dựa trên thang đo Liên
kết của bố mẹ (PBI – Parental Bonding
Instrument) của Gordon Parker(16). Nghiên cứu
đoàn hệ đánh giá độ tin cậy, tính ổn định của
thang đo trong suốt 20 năm trên đối tượng thanh
niên kết quả thang đo có tính tương đối ổn
định(17,18). Câu hỏi được cho điểm theo thang đo
Likert, gồm 4 mức độ: Rất đúng, gần đúng, hơi
sai, rất sai.
Trong nghiên cứu, chúng tôi sử dụng điểm
cắt Thai – BFAS ≥12 điểm. Học sinh nghiện
Facebook là Có (Nếu Thai – BFAS ≥12 điểm) và
Không (Nếu Thai – BFAS <12 điểm). Điểm cắt
này đã được khuyến nghị và tiến hành nghiên
cứu trên đối tượng học sinh trung học phổ thông
tại Thái Lan và được đánh giá độ tin cậy(20).
Xử lý số liệu
Nghiên cứu thu được 889 phiếu khảo sát
trong đó có 126 (14,2%) không thỏa tiêu chí và bị
loại ra khỏi nghiên cứu, bao gồm 92 phiếu của
học sinh không trả lời đầy đủ phần đánh giá
nghiện Facebook (6 câu) và 34 phiếu của học
sinh không sử dụng Facebook.
- Câu 1, 4, 5, 6, 7, 10 (gồm các câu hỏi thuộc
của bố và mẹ) được tính điểm như sau: rất đúng
(3), gần đúng (2), hơi sai (1), rất sai (0).
- Các Câu 2, 3, 8, 9, 11, 12 (gồm các câu hỏi
thuộc của bố và mẹ) được tính điểm rất đúng (0),
gần đúng (1), hơi sai (2), rất sai (3).
Nhập liệu bằng phần mềm Epidata 3.1 và xử
lý, phân tích số liệu bằng phần mềm Stata 14.2.
- Sự quan tâm của ba là có (Nếu PBI sự quan
92
Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 24 * Số 1 * 2020
Nghiên cứu Y học
Sử dụng phép kiểm Chi bình phương để xác
định mối liên quan giữa nghiện Facebook với
đặc điểm cá nhân, thói quen sử dụng Facebook
và sự quan tâm của ba mẹ đối với con cái. Độ
lớn mối liên quan được tính bằng tỷ số tỷ lệ hiện
mắc (PR – Prevalence ratio) với khoảng tin cậy
95% (KTC 95%). Tiêu chí để báo cáo mối liên
quan: p <0,05 là ngưỡng có ý nghĩa thống kê và
khoảng tin cậy 95% không chứa 1 thể hiện mối
liên quan chặt chẽ giữa các biến khảo sát.
(5,6%). Mẹ chủ yếu buôn bán (26,0%), chiếm
thấp nhất là mẹ làm công nhân (2,0%). Học
sinh chủ yếu sử dụng Facebook bằng điện
thoại (93,6%), sử dụng Facebook thường xuyên
(68,7%) và có thói quen sử dụng Facebook
trước khi đi ngủ (75,3%). Học sinh sử dụng
nhiều nhất vào buổi tối (42,2%). Thời gian sử
dụng phân phối không bình thường có trung
vị là 60 phút và khoảng tứ phân vị lần lượt là
30 phút và 120 phút.
Mô hình hồi qui Poisson được sử dụng để
phân tích đa biến. Chọn đưa những biến số
tiềm năng (có p <0,2) vào mô hình đa biến. Sau
đó, loại bỏ từ từ các biến số không ý nghĩa
theo trình tự những biến số có p >0,05 từ lớn
đến nhỏ. Mô hình đa biến cuối cùng gồm các
biến số có p <0,05.
Bảng 2 cho thấy học sinh nhận được sự quan
tâm của cả ba và mẹ chiếm 38,5%. Học sinh nhận
được sự quan tâm của ba nhiều hơn của mẹ,
chiếm tỷ lệ lần lượt là 58,3% và 47,4%.
Bảng 2: Sự quan tâm của ba mẹ đối với con cái (n=763)
Đặc điểm
Tần số (n) Tỷ lệ (%)
Sự quan tâm của ba đối với con cái
(n=682) (Có)
445
362
294
58,3
47,4
38,5
Y đức
Sự quan tâm của mẹ đối với con cái
(n=723) (Có)
Nghiên cứu được thông qua bởi Hội đồng
Đạo đức trong nghiên cứu y sinh học Đại học Y
Dược TP. Hồ Chí Minh số: 110/ĐHYD-HĐĐĐ
ngày 26/3/2019.
Sự quan tâm của cả ba và mẹ đối
với con cái (Có)
Với điểm cắt là 12 điểm, nghiên cứu tìm thấy
có 22,2% học sinh bị nghiện Facebook. Bảng 3
cho thấy điểm Thang đo nghiện Facebook có
trung vị là 8 với khoảng tứ phân vị lần lượt là 5
điểm và 11 điểm.
KẾTQUẢ
Trong số 763 học sinh có sử dụng Facebook
tại 7 trường THPT, đa số học sinh là nữ (59,1%).
Học sinh lớp 10 chiếm tỷ lệ cao nhất (36,7%), học
sinh đa số có học lực khá (50,7%) và học vào
buổi sáng (47,8%).
Bảng 3: Tỷ lệ nghiện Facebook (n=763)
Đặc điểm
Tần số
%
KTC 95%
Nghiện Facebook (có)
169
22,2 19,2 – 25,3
Điểm của thang đo BFAS*
8 (5 – 11)
Học sinh hầu hết sống cùng ba mẹ (83,6%).
Ba làm nông dân chiếm tỷ lệ cao nhất (32,2%),
tỷ lệ thấp nhất là ba làm nhân viên nhà nước
(*) Biến số định lượng phân phối không bình thường: trung
vị (khoảng tứ phân vị)
Bảng 4: Mối liên quan đơn biến giữa nghiện Facebook và đặc điểm nền của học sinh
Nghiện Facebook
Đặc điểm
Giá trị p
PR (KTC 95%)
Có (%) (n=169)
Không (%) (n=594)
Giới: Nữ
Nam
97 (21,9)
72 (22,5)
346 (78,1)
248 (77,5)
0,843
0,01
1,03 (0,79 – 1,34)
Khối lớp: Lớp 10
Lớp 11
50 (17,9)
54 (22,0)
65 (27,3)
230 (82,1)
191 (78,0)
173 (72,7)
1 (*)
1,23 (0,87 – 1,74)
1,53 (1,10 – 2,12)
Lớp 12
Học lực HK1:
Giỏi
15 (17,1)
78 (20,4)
76 (26,7)
73 (82,9)
305 (79,6)
209 (73,3)
1
Khá
0,484
0,079
1,19 (0,72 – 1,97)
1,56 (0,95 2,58)
Trung bình - Yếu
Thời gian học: Buổi sáng
Buổi chiều
84 (23,0)
28 (19,3)
57 (22,5)
281 (77,0)
117 (80,7)
196 (77,5)
1
0,368
0,888
0,84 (0,57 – 1,23)
0,98 (0,73 – 1,31)
Cả hai buổi
93
Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 24 * Số 1 * 2020
Nghiên cứu Y học
Nghiện Facebook
Đặc điểm
Giá trị p
PR (KTC 95%)
Có (%) (n=169)
Không (%) (n=594)
Hiện tại đang sống chung với:
Cả hai
138 (21,6)
25 (25,5)
6 (22,2)
500 (78,4)
73 (74,5)
21 (77,8)
0,381
0,942
1
Ba/ mẹ
1,18 (0,82 – 1,71)
1,03 (0,50 – 2,11)
Không sống chung với ba mẹ
(*) Mối liên hệ có tính khuynh hướng
nghiện Facebook với số bạn trên Facebook của
học sinh, thời gian sử dụng Facebook trong
ngày, thói quen sử dụng Facebook trước khi đi
ngủ và sử dụng Facebook với mục đích giải trí.
Tuy nhiên, nghiện Facebook không có mối liên
quan với thiết bị dùng để sử dụng Facebook và
các mục đích sử dụng Facebook khác.
Bảng 4 thể hiện mối liên quan giữa nghiện
Facebook và các đặc điểm nền của học sinh,
được phân tích bằng kiểm định đơn biến. Kết
quả cho thấy không tìm được mối liên quan đơn
biến giữa nghiện Facebook và các đặc điểm nền
của học sinh THPT như giới tính, học lực, thời
gian học và người mà học sinh hiện tại đang
sống cùng. Tuy nhiên, tác giả tìm thấy mối liên
quan giữa nghiện Facebook với học sinh khối 12.
Kết quả của Bảng 6 thể hiện mối liên quan
giữa nghiện Facebook với sự quan tâm của ba
mẹ đối với con cái. Học sinh nhận được sự quan
tâm của ba mẹ thì sẽ hạn chế được việc nghiện
Facebook.
Bảng 5 thể hiện mối liên quan giữa nghiện
Facebook và thói quen sử dụng Facebook của
học sinh, được phân tích bằng kiểm định đơn
biến. Kết quả cho thấy có mối liên quan giữa
Bảng 5: Mối liên quan đơn biến giữa nghiện Facebook và thói quen sử dụng Facebook
Nghiện Facebook
Đặc điểm
Giá trị p PR (KTC 95%)
Có (%) (n=169) Không (%) (n=594)
Thiết bị thường dùng: Thiết bị khác
Điện thoại
5 (10,2)
164 (23,0)
44 (89,8)
550 (77,0)
1
0,037 2,25 (0,97 – 5,22)
1 (*)
Số bạn trên Facebook: <500 bạn
<1000 bạn
43 (14,1)
34 (22,1)
43 (28,3)
49 (32,0)
260 (85,9)
120 (77,9)
109 (71,7)
104 (68,0)
1,31 (1,17 – 1,46)
1,72 (1,37 – 2,13)
<0,001
<2000 bạn
≥2000 bạn
2,25 (1,60 – 3,11)
Thời gian trung bình 1 lần sử dụng Facebook (giờ/ lần)
<1 giờ
1 – 2 giờ
≥ 2 giờ
30 (12,7)
57 (20,3)
60 (29,7)
206 (87,3)
224 (79,7)
142 (70,3)
1 (*)
1,51 (1,26– 1,83)
<0,001 2,28 (1,59 – 3,35)
Thời gian thường xuyên sử dụng Facebook
Buổi sáng: Không
Có
98 (18,9)
69 (29,9)
422 (81,1)
162 (70,1)
1
<0,001 1,58 (1,21 – 2,07)
Buổi trưa: Không
59 (17,6)
108 (26,0)
82 (18,1)
84 (28,3)
277 (82,4)
307 (74,0)
371 (81,9)
213 (71,7)
1
0,006 1,48 (1,12 – 1,97)
1
Có
Buổi chiều: Không
Có
0,001 1,56 (1,20 – 2,04)
Buổi tối: Không
Có
9 (14,3)
158 (23,0)
54 (85,7)
530 (77,0)
1
0,113 1,61 (0,86 – 2,99)
Sử dụng Facebook trước khi ngủ:
Không
Có
168 (89.8)
425 (14,4)
1
<0,001
19 (10,2) 146
(25,6)
2,52 (1,61 – 3,94)
Mục đích sử dụng Facebook
Học tập: Không
Có
113 (22,9)
56 (21,1)
381 (77,1)
210 (78,9)
1
0,565 0,92 (0,69 – 1,22)
Tìm kiếm và cập nhật thông tin: Không
Có
51 (19,0)
118 (24,0)
218 (81,0)
374 (76,0)
1
0,111 1,27 (0,94 – 1,70)
94
Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 24 * Số 1 * 2020
Nghiên cứu Y học
Nghiện Facebook
Giá trị p PR (KTC 95%)
Đặc điểm
Có (%) (n=169) Không (%) (n=594)
Nói chuyện, tán gẫu: Không
Có
45 (19,4)
124 (23,4)
187 (80,6)
405 (76,6)
1
0,217
1,21 (0,89 – 1,64)
Giải trí (Lướt web, xem video, nghe nhạc,..): Không
28 (15,8)
141 (24,1)
133 (21,0)
36 (28,1)
149 (84,2)
443 (75,9)
500 (79,0)
92 (71,9)
1
Có
0,02 1,53 (1,06 – 2,21)
Chơi game: Không
Có
1
0,07
1,34 (0,98 – 1,84)
(*) Mối liên hệ có tính khuynh hướng
Bảng 6: Mối liên quan đơn biến giữa nghiện Facebook và sự quan tâm của ba mẹ đối với con cái
Nghiện Facebook
Đặc điểm
Giá trị p PR (KTC 95%)
Có (%) (n=169) Không (%) (n=594)
Sự quan tâm của ba đối với con cái (n=682):
Không
Có
84 (26,4)
85 (17,3)
234 (73,6)
360 (82,7)
1
0,016
0,013
0,72 (0,55 – 0,94)
Sự quan tâm của mẹ đối với con cái (n=723):
Không
Có
103 (25,7)
66 (16,8)
298 (74,3)
296 (83,2)
1
0,71 (0,54 – 0,93)
Facebook và sự quan tâm của mẹ đối với con cái.
Bảng 7 thể hiện kết quả phân tích đa biến của
các yếu tố liên quan là những biến số tiềm năng
(p <0,2). Bao gồm: khối lớp, thiết bị thường
dùng, tần số sử dụng Facebook, thời gian trung
bình 1 lần sử dụng Facebook, các buổi trong
ngày (sáng, trưa, chiều, tối), mục đích sử dụng
Facebook (gồm tìm kiếm, truy cập thông tin/giải
trí/chơi game), thói quen sử dụng Facebook
trước khi ngủ, sự quan tâm của ba, mẹ.
BÀN LUẬN
Mặc dù nhiều nhà nghiên cứu đã cho thấy
nghiện Facebook rất phổ biến hiện nay và có tác
động tiêu cực đến sức khỏe tâm thần và đời sống
xã hội ở đối tượng học sinh, sinh viên và người
trưởng thành. Nhưng vẫn còn rất ít nghiên cứu
tại Việt Nam. Nghiên cứu của chúng tôi sử dụng
thang đo Thai – BFAS của Thái Lan, thang đo đã
được chuẩn hóa và nghiên cứu trên đối tượng
học sinh THPT và cho thấy tỷ lệ nghiện
Facebook là 22,2%. Kết quả này thấp hơn một số
nghiên cứu tại Thái Lan (41,8%)(5), Jordan
(38,5%)(4), Bangladesh (39,7%)(7), Malaysia
(47,0%)(6), sự khác biệt này có thể do tần số sử
dụng Facebook ở các nước khác nhau như tại
Thái Lan có đến 71% dân số sử dụng Facebook,
tương tự tại Jordan (60,9%)(4) và Maylaysia
(75%)(6). Ngoài ra, sự khác biệt này có thể do thời
điểm nghiên cứu khác nhau và phương pháp
nghiên cứu khác nhau. Nghiên cứu tại Malaysia
và Bangladesh với phương pháp lấy mẫu thuận
tiện nên không có tính đại diện cho dân số và
đặc biệt theo đánh giá sơ bộ về mạng xã hội tại
Malaysia thì hơn 73% người dùng tự nhận thấy
mạng xã hội có thể gây ra nghiện, đánh giá cho
thấy tại thời điểm thực hiện nghiên cứu thì
mạng xã hội đang là vấn đề đáng chú ý tại
Bảng 7: Mối liên quan giữa nghiện Facebook và các
yếu tố liên quan bằng mô hình đa biến
Mô hình cuối cùng
PR (KTC95%)
Các biến đưa vào mô hình hồi quy
đa biến
Số bạn trên Facebook
< 500 bạn
1
1,56 (1,001 – 2,42)**
1,77 (1,18 – 2,67)**
2,03 (1,37 – 3,01)*
< 1000 bạn
< 2000 bạn
≥ 2000 bạn
Thời gian trung bình 1 lần sử dụng
Facebook (giờ/ lần):
1
< 1 giờ
1- 2 giờ
≥ 2 giờ
1,49 (0,99 -2,23)
2,01 (1,35 – 3,01)*
Sự quan tâm của mẹ đối với con cái
(n=723)
0,63 (0,47 – 0,85)*
(*): p <0,001
(**): p <0,05
Sau quá trình phân tích mô hình hồi quy đa
biến, kết quả cho thấy các biến thực sự có mối
liên quan đến nghiện Facebook (p <0,05), gồm:
số bạn trên Facebook, thời gian mỗi lần sử dụng
95
Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 24 * Số 1 * 2020
Nghiên cứu Y học
Malaysia. Đồng thời, kết quả nghiên cứu của
chúng tôi cũng cao hơn so với nghiên cứu tại
Đức (8,6%)(21), Thỗ Nhĩ Kỳ (7,6%)(22) và Philippin
(4,2%)(23), sự khác biệt này có thể do Facebook
không phải là trang mạng xã hội chính tại các
nước này, mạng xã hội chính được sử dụng
nhiều là Instagram và Whatsapp(3,24) và thời
điểm nghiên cứu khác nhau. Năm 2012 là năm
Facebook đạt đỉnh điểm về số lượng người sử
dụng trên toàn thế giới (1 tỷ người)(25), do đó một
số tác giả đã thực hiện nghiên cứu đánh giá
nghiện Facebook, tuy nhiên tại thời điểm đó
lượng tương tác và số lượng người sử dụng trên
Facebook không nhiều và chưa phổ biến như
hiện nay.
dụng thì áp lực do Facebook mang lại càng tăng
cao. Đặc biệt, nghiên cứu chúng tôi tìm thấy mối
liên quan giữa sự quan tâm của mẹ đến nghiện
Facebook của học sinh, học sinh nhận được sự
quan tâm của mẹ nhiều hơn sẽ giảm khả năng
nghiện Facebook. Kết quả nghiên cứu của chúng
tôi tương tự với kết quả nghiên cứu của tác giả
Wang K và cộng sự, tác giả Anindita và cộng sự
đã thực hiện và cho kết quả tương tự(29,30). Điều
này có thể được giải thích là do mẹ chính là
người quan tâm, chăm sóc con cái nhiều nhất,
nên sự quan tâm của mẹ có sức ảnh hưởng rất
lớn đến con cái và ngược lại.
Ngoài ra, nghiên cứu cũng có một số hạn
chế. Công cụ đánh giá nghiện Facebook sử
dụng trong nghiên cứu này đã được chuẩn hóa
và ứng dụng tại nhiều nơi trên thế giới. Tuy
nhiên, tại Việt Nam công cụ này vẫn chưa
được đánh giá tính tin cậy và giá trị. Nghiên
cứu đã đưa ra tỷ lệ dự trù mất mẫu nhưng vẫn
chưa dự trù được chính xác tỷ lệ này. Do đó
dẫn đến số lượng mẫu thu được chỉ vừa đạt
đủ cỡ mẫu dự tính ban đầu.
Nghiên cứu của chúng tôi phát hiện một số
yếu tố thực sự có liên quan đến nghiện Faceook
và tương đồng với các nghiên cứu trước đây sau
khi phân tích hồi quy đa biến. Học sinh có số
bạn bè trên Facebook càng nhiều thì càng có khả
năng nghiện Facebook cao vì càng nhiều bạn bè
thì nhu cầu tương tác càng cao, luôn mong
muốn được quan tâm chú ý nhiều hơn hết nên
sẽ thường xuyên cập nhật Facebook. Tương
đồng với nghiên cứu của tác giả Biolcati và cộng
sự cho thấy sự cô đơn trong các mối quan hệ gia
đình hoặc bạn bè là nguyên nhân dẫn đến việc
sử dụng Facebook của học sinh và việc sử dụng
Facebook nhiều hơn sẽ làm cho học sinh cảm
thấy bớt cô đơn hơn(26). Nghiên cứu cũng tìm
thấy học sinh sử dụng Facebook càng nhiều càng
có nguy cơ nghiện Facebook. Kết quả này phù
hợp với nghiên cứu của tác giả Huỳnh Văn Sơn
thực hiện tại TP. HCM(27) và tác giả Trần Thị
Minh Đức cùng cộng sự thực hiện tại 6 thành
phố lớn tại Việt Nam(28) và nghiên cứu thực hiện
tại Thái Lan, Joran, Bangladesh, Malaysia, sinh
viên sử dụng Facebook >5 giờ đồng hồ có khả
năng gây nghiện(4,5,6,7,10). Điều này có thể giải
thích do học sinh đang sử dụng một công cụ với
quá nhiều tính năng như Facebook – vừa có thể
trao đổi thông tin, cập nhật tin tức, nói chuyện
với mọi người, như vậy khi đang sử dụng thì
người dùng không thể bỏ được, vô tình càng sử
KẾT LUẬN
Tỷ lệ nghiện Facebook ở học sinh THPT tại
địa bàn thành phố Long Khánh, tỉnh Đồng Nai
là 22,2%. Kết quả này cho thấy nghiện Facebook
cũng là vấn đề đáng quan tâm ở độ tuổi học sinh
THPT và đặc biệt là những đối tượng học sinh
có đặc điểm góp phần gia tăng nghiện Facebook
mà nghiên cứu của chúng tôi đã phát hiện được.
Qua kết quả nghiên cứu, học sinh nên hạn chế
sử dụng Facebook vào ban ngày và những giờ
trước khi ngủ, chỉ nên sử dụng dưới 2 giờ/ngày
và đặc biệt mẹ nên quan tâm đến con cái vì đây
có thể là biện pháp dự phòng hiệu quả để hạn
chế việc sử dụng Facebook quá mức ở học sinh.
TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Facebook INC (2018). The Facebook company info. URL:
2. We are Social (2019). Social media users pass 3.5 billion. URL:
users-pass-3-5-billion.
3. We are social (2018) Digital in 2018 in southeast asia - part 1
northwest.
URL:
96
Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 24 * Số 1 * 2020
Nghiên cứu Y học
southeast-asia-part-1-northwest-86866386.
17. Murphy E, Brewin C. R, Silka L (1997). The assessment of
parenting using the parental bonding instrument: two or three
factors? Psychol Med, 27(2):333-41.
4. Alzougool B (2018). The impact of motives for Facebook use on
Facebook addiction among ordinary users in Jordan. Int J Soc
Psychiatry, 64(6): 528-535.
18. Wilhelm K, Niven H, Parker G, Hadzi-Pavlovic D (2005). The
stability of the Parental Bonding Instrument over a 20-year
period. Psychol Med, 35(3):387-93.
5. Hanprathet N, Manwong M, Khumsri J, Yingyeun R,
Phanasathit M (2015). Facebook Addiction and Its Relationship
with Mental Health among Thai High School Students. J Med
Assoc Thai, 98(S3):81-90.
19. Andreassen CS, Torsheim T, Brunborg GS, Pallesen S (2012).
Development of a Facebook Addiction Scale. Psychol Rep,
110(2):501-17.
6. Jafarkarimi H, Alex T.H.S, Saadatdoost R, Jee M. H (2016)
Facebook Addiction among Malaysian Students. International
Journal of Information and Education Technology, 6 (6): 465-69.
7. Mamun MAA, Griffiths MD (2019). The association between
Facebook addiction and depression: A pilot survey study
among Bangladeshi students. Psychiatry Res, 271:628-633.
8. Farooqi H, Patel H, Aslam HM, Ansari IQ, Khan M, Iqbal N, et
al (2013). Effect of Facebook on the life of Medical University
students. Int Arch Med, 6(1):40-48.
20. Phanasathit M, Manwong M, Hanprathet N, Khumsri J,
Yingyeun R (2015) Validation of the Thai version of Bergen
Facebook addiction scale (Thai-BFAS). J Med Assoc Thai,
98(S2):108-17.
21. Brailovskaia J, Schillack H, Margraf
J (2018). Facebook
Addiction Disorder in Germany. Cyberpsychol Behav Soc Netw,
21(7):450-456.
22. Koc M, Gulyagci S (2013). Facebook addiction among Turkish
college students: the role of psychological health, demographic,
and usage characteristics. Cyberpsychol Behav Soc Netw, 16(4):279-
84.
9. Nguyễn Thị Thu Thảo (2016). Ảnh hưởng của mạng xã hội trực
tuyến đối với kết quả học tập của học sinh trung học phổ thông
tại huyện Xuân Lộc tỉnh Đồng Nai năm 2016. Khóa luận tốt
nghiệp Cử nhân Y tế Công cộng, Đại học Y Dược Thành phố Hồ
Chí Minh.
23. Marcial DE (2013). Are you a facebook addict? Measuring
facebook addiction in the Philippine University. International
Proceedings of Economics Development and Research 66:1-4.
24. We are Social (2018). Digital in 2018 in Western Europe. URL:
northern-europe-part-1-west-86864045.
10. Khumsri J, Yingyeun R, Mereerat, Manwong, Hanprathet N,
Phanasathit M (2015). Prevalence of Facebook Addiction and
Related Factors Among Thai High School Students. J Med Assoc
Thai, 98(S3):S51-60.
25. Facebok.com
(2018).
Số
liệu
thống
kê.
URL:
on
11. Frison E, Eggermont S (2016). Gender and Facebook motives as
predictors of specific types of Facebook use: A latent growth
curve analysis in adolescence. J Adolesc, 52:182-90.
12. Marino C, Mazzieri E, Caselli G, Vieno A, Spada MM (2018).
Motives to use Facebook and problematic Facebook use in
adolescents. J Behav Addict, 7(2):276-283.
10/12/2018.
Accessed
26. Biolcati R, Mancini G, Pupi V, Mugheddu V (2018). Facebook
Addiction: Onset Predictors. J Clin Med, 7(6):1-12.
27. Huỳnh Văn Sơn, Nguyễn Huỳnh Ngọc Trâm (2014). Thực trạng
việc sử dụng Facebook của thanh thiếu niên 15-18 tuổi tại thành
phố Hồ Chí Minh. Khoa học Xã hội ĐHSP TP. Hồ Chí Minh, 63:46-
53.
13. Cổng thông tin điện tử Thị xã Long khánh (2019). Tổng đặc
điểm văn hóa - xã hội Thành phố Long Khánh. URL:
CatID=4.
28. Trần Thị Minh Đức, Bùi Thị Hồng Thái (2014). Sử dụng mạng
xã hội trong sinh viên Việt Nam. Khoa học xã hội Việt Nam,
8(81):51-60.
14. Thông tin điện tử thành phố Long Khánh (2019). Định hướng
Quy hoạch tổng thể KTXH trên điạ bàn Thị xã Long Khánh.
URL:
29. Chakraborty A (2016) Facebook Addiction: An Emerging
Problem. The American Journal of Psychiatry, 11(12):7-9.
30. Wang K, Frison E, Eggermont S, Vandenbosch L (2018) Active
public Facebook use and adolescents' feelings of loneliness:
Evidence for a curvilinear relationship. J Adolesc, 67:35-44.
CatID=42.
15. UBND tỉnh Đồng Nai (2018). Tóm tắt Đề án Long Khánh 2018.
URL:
t%20de%20an%20Long%20Khanh-2018.pdf.
Ngày nhận bài báo:
22/11/2019
26/11/2019
10/03/2020
Ngày phản biện nhận xét bài báo:
Ngày bài báo được đăng:
16. Parker
G
(1989). The Parental Bonding Instrument:
psychometric properties reviewed. Psychiatr Dev, 7(4):317-35.
97
8 trang
14/04/2022
2540
Bạn đang xem tài liệu "Tỷ lệ nghiện Facebook và các yếu tố liên quan ở học sinh Trung học Phổ thông tại thành phố Long Khánh, tỉnh Đồng Nai", để tải tài liệu gốc về máy hãy click vào nút Download ở trên
File đính kèm:
- ty_le_nghien_facebook_va_cac_yeu_to_lien_quan_o_hoc_sinh_tru.pdf
