Tối đa hóa lợi ích giữa khu vực nhà nước và khu vực tư nhân trong dự án cấp nước tập trung ở nông thôn Việt Nam
KHOA HỌC
CÔNG NGHỆ
TỐI ĐA HÓA LỢI ÍCH GIỮA KHU VỰC NHÀ NƯỚC
VÀ KHU VỰC TƯ NHÂN TRONG DỰ ÁN CẤP NƯỚC TẬP TRUNG
Ở NÔNG THÔN VIỆT NAM
Đoàn Thế Lợi, Nguyễn Tuấn Anh
Viện Kinh tế và Quản lý Thủy lợi
Nguyễn Hữu Dũng
Đại học Kinh tế Quốc dân
Tóm tắt: Nhu cầu đầu tư xây dựng các công trình cấp nước tập trung nông thôn ngày càng lớn
trong khi ngân sách nhà nước hạn chế không đáp ứng yêu cầu thì giải pháp đầu tư theo hình thức
đối tác công tư có vài trò và vị trí quan trọng để giải quyết vấn đề này. Để thu hút khu vực tư nhân
đầu tư theo hình thức đối tác công tư thì việc cân bằng lợi ích giữa Nhà nước, nhà đầu tư là nhân tố
quan trọng nhất. Bài báo sử dụng mô hình lập trình tuyến tính nâng cao để đề xuất cơ cấu nguồn
vốn chủ sở hữu nhằm tối ưu lợi ích giữa nhà nước và nhà đầu tư sử dụng số liệu dự án đầu tư xây
dựng nhà máy cấp nước sạch liên xã Trung Đông, Trực Tuấn huyện Trực Ninh; xã Nam Thanh
huyện Nam Trực, tỉnh Nam Định. Kết quả nghiên cứu cho thấy cơ cấu vốn chủ sở hữu tối ưu là 20%,
phần tham gia của nhà nước khoảng từ 28,32% đến 51,97% so với tổng chi phí đầu tư xây dựng
công trình. Kết quả nghiên cứu là cơ sở để các bên liên quan như doanh nghiệp dự án, cơ quan quản
lý nhà nước và tổ chức tài chính cho vay/ngân hàng tham khảo khi lựa chọn dự án thực hiện theo
hình thức đối tác công tư trong lĩnh vực cấp nước tập trung nông thôn ở Việt Nam.
Từ khóa: Vốn chủ sở hữu, quan hệ đối tác công - tư, công trình cấp nước tập trung nông thôn
Summary: The demand for investment in the construction of rural water supply schemes is increasing
while the state budget is limited to meet the requirements, the solution of investment in the form of public-
private partners has several roles and important positions to solve this problem. In order to attract the
private sector to invest in the form of public-private partnerships, the balance of benefits between the
public and private sectors is the most important factor. The paper uses Enhanced Linear Programming
(ELP) to propose a structure of equity to optimize benefits between the public and private sectors with
data from an investment project of clean water supply scheme in Trung Dong and Truc Tuan
communes, Truc Ninh district; Nam Thanh commune, Nam Truc district of Nam Dinh province.
Research results show that the optimal equity structure is 20%, the public sector participation is from
28.32% to 51.97% of the construction investment. These findings should be used as a benchmark for
relevant agencies such as project enterprises, state management agencies, and financial institutions
when selecting projects for Public Private Partnership in Rural Water Supply in Vietnam.
Keywords: equity structure, public-private partnership, rural water supply scheme.
1. ĐẶT VẤN ĐỀ *
cảnh nợ công ở mức cao. Hơn nữa các cơ quan
quản lý cấp nước nông thôn đang gặp nhiều
Nước sạch là nhu cầu thiết yếu của con người,
khó khăn trong việc quản lý và vận hành bền
nhu cầu đầu tư xây dựng công trình cấp nước
vững các công trình cấp nước nông thôn, tình
sạch nông thôn còn rất lớn, trong khi ngân
trạng công trình hoạt động kém hiệu quả,
sách vốn nhà nước hạn hẹp, nhất là trong bối
xuống cấp xẩy ra ở nhiều địa phương, chất
lượng dịch vụ cấp nước thấp nhất là các khu
vực khan hiếm nước, ô nhiễm nguồn nước. Xu
hướng thu hút khu vực tư nhân tham gia theo
Ngày nhận bài: 04/01/2019
Ngày thông qua phản biện: 25/02/2019
Ngày duyệt đăng: 26/3/2019
TẠP CHÍ KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ THỦY LỢI SỐ 53 - 2019
1
KHOA HỌC
CÔNG NGHỆ
hình thức đối tác công tư đã bắt đầu thực hiện Có nhiều dự án cơ sở hạ tầng công cộng đã
từ những năm 1980, một số nước đã chuyển từ được tư nhân hóa trên toàn thế giới, nơi trách
khu vực nhà nước sang khu vực tư nhân như nhiệm, rủi ro và phần thưởng là được phân bổ
một phương tiện để cải thiện hoạt động hiệu lại đáng kể giữa các ngành công và tư (Xueqing
quả của các công trình cấp nước (Haarmeyer Zhang, 2005). Tài chính dự án thực hiện theo
và Mody, 1998). Theo thống kê của ngân hàng hình thức đối tác công – tư có thể đến từ nhiều
thế giới (WB) trong giai đoạn 1990-2017 có nguồn khác nhau. Các nguồn chính bao gồm
tổng số 1072 dự án cấp nước được thực hình vốn chủ sở hữu, nợ và các khoản trợ cấp của
theo hình thức đối tác công tư trên toàn thế chính phủ (ESCAP,2011). Vấn đề chính phát
giới, với tổng nguồn vốn 47,35 tỷ USD và tập sinh ở đây là làm thế nào để điều chỉnh mức tỉ
trung chủ yếu ở vùng Đông Á và Thái Bình lệ tham gia giữa khu vực tư nhân và khu vực
Dương, Châu Mỹ La Tinh và Caribe.
nhà nước để sự hợp tác này mang lại hiệu quả
cao nhất. Nhằm tạo thuận lợi cho việc ra quyết
định có liên quan cho cả khu vực tư nhân và
công đồng thời tối ưu hóa vốn cổ phần tư nhân,
công bằng và phần tham gia của nhà nước cho
các dự án PPP. Về chủ đề nghiên cứu này,
Gibranius Berutu và cộng sự (2015) chỉ ra sự
tối ưu trong cơ cấu vốn của dự án đầu tư được
chia thành các giai đoạn nhà đầu tư khác nhau
để xác định tỷ lệ nợ và vốn chủ sở hữu để có kế
hoạch kinh doanh dài hạn, cũng như đầu tư xây
dựng dự án. Và tác giả Ke Feng và cộng sự
(2017) sử dụng thuật toán di truyền và mô
phỏng Monte Carlo để tính toán đề xuất đạt
được sự cân bằng giữa đáp ứng khả năng tài
chính của dự án và tiết kiệm ngân sách công.
Hình 1. Các số lượng và kinh phí thực hiện
các dự án cấp nước theo hình thức đối tác
công-tư giai đoạn từ năm 1990 đến 3/2018.
Nguồn: Ngân hàng thế giới (2018)
Huy động nguồn tài chính của khu vực tư nhân
từ lâu đã được công nhận là đóng một vai trò
quan trọng trong việc cung cấp các cơ sở hạ
tầng công cộng trên toàn thế giới (Sungmin
Yun và cộng sự 2009). Quan hệ đối tác công -
tư (PPP) đang trở thành một lựa chọn ngày
càng phổ biến của việc phân phối dự án (S.
Thomas Ng và cộng sự 2007). Xu hướng hợp
tác đầu tư theo hình thức PPP các dự án xây
dựng cơ sở hạ tầng tăng nhanh từ những năm
1990. Một quan hệ đối tác công và tư có thể
hiểu đơn giản như là một thỏa thuận dài hạn
giữa khu vực nhà nước và nhà đầu tư tư nhân
với (Deepak K. Sharma và cộng sự 2010). Theo
nghị định số 63/2018/NĐ-CP, đầu tư theo hình
thức đối tác công tư được định nghĩa là “hình
thức đầu tư được thực hiện trên cơ sở hợp
đồng dự án giữa cơ quan nhà nước có thẩm
quyền và nhà đầu tư, doanh nghiệp dự án để
xây dựng, cải tạo, vận hành, kinh doanh, quản
lý công trình hạ tầng, cung cấp dịch vụ công”.
Tại Việt Nam, đầu tư theo hình thức đối tác
công tư từ năm 1993 đến 2018, Chính phủ đã
ban hành 9 nghị định và 1 quyết định thí điểm
liên quan đến đầu tư theo hình thức đối tác
công tư. Từ năm 1993 chỉ áp dụng cho hình
thức BOT cho nhà đầu tư nước ngoài, sau đó
đến năm 2007 cho 03 loại hình hợp đồng chính
là BOT, BTO, BT áp dụng cho mọi thành
thành phần kinh tế. Đến nay, theo quy định tại
Nghị định số 63/2018/NĐ-CP trong đó quy
định 8 loại hình hợp đồng: BOT, BTO, BLT,
BTL, BT, BOO, O&M và hợp đồng hỗn hợp.
Tuy nhiên đến nay, các công trình đầu tư theo
hình thức đối tác công tư chủ yếu tập trung
vào lĩnh vực cơ sở hạ tầng giao thông, năng
lượng. Đối với các cơ sở hạ tầng nông nghiệp
trong đó có các dự án cấp nước sạch ở khu vực
2
TẠP CHÍ KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ THỦY LỢI SỐ 53 - 2019
KHOA HỌC
CÔNG NGHỆ
nông thôn chưa có dự án nào được ký kết. Cấu trúc của mối quan hệ PPP, khá phức tạp
Theo nghị định 63 quy định tỷ lệ vốn chủ sở và liên quan đến nhiều bên như chính phủ,
hữu tối thiểu, và phần tham gia của nhà nước doanh nghiệp dự án, tổ chức tài chính/đại lý kỹ
cho tất cả dự án đầu tư theo hình thức đối tác quỹ, khách hàng. Trong mối quan hệ này chính
công tư. Tỷ lệ vốn chủ sở hữu so với tổng vốn phủ cũng đóng góp các cổ phần vào doanh
đầu tư phù hợp nằm trong khoảng nào, phần nghiệp dự án để duy trì tài chính cho các công
tham gia của nhà nước bao nhiêu phù hợp trình hạ tầng. Theo ESCAP (2011), thông
nhằm tạo động lực thu hút khu vực tư nhân thường doanh nghiệp dự án sẽ là liên doanh
từng lĩnh vực chưa có quy định cụ thể.
giữa một doanh nghiệp có kinh nghiệm về xây
dựng và một doanh nghiệp có kinh nghiệm
quản lý vận hành. Và sự tham gia của phần
vốn của chính phủ tùy thuộc vào hệ thống
pháp luật của từng quốc gia. Và đại lý ký quỹ
đóng vai trò đảm bảo sự an toàn cho phía bên
các tổ chức tài chính, doanh nghiệp dự án
không thực hiện, hoặc thực hiện nghĩa vụ
không đúng kèm theo chi phí bồi thường cho
phía bên tổ chức tài chính.
Trong bài báo này nhằm xác định tỷ lệ vốn chủ
sở hữu, phần tham gia của nhà nước và phần đi
vay đối với dự án cấp nước ở nông thông
thông qua sử dụng mô hình tối ưu cân bằng lợi
ích giữa khu vực tư và khu vực công.
2. CƠ CHẾ TÀI CHÍNH CỦA CÁC DỰ
ÁN ĐẦU TƯ THEO HÌNH THỨC ĐỐI
TÁC CÔNG TƯ
Chính phủ
Hợp đồng dự án
Nhà tài trợ và
cổ đông
Yêu cầu
Các tổ chức
tài chính
Doanh nghiệp
dự án
Cho vay
Chuyên gia
Trả các
khoản nợ
Giá nước
Doanh thu
Đại lý ký quỹ
Khách hàng/
Chính phủ
Hình 2. Cơ chế tài chính cơ bản của dự án thực hiện theo hình thức đối tác công tư
Nguồn: UNESCAP (2011)
Tùy vào mỗi loại hình hợp đồng PPP khác nước, doanh nghiệp dự án trong cơ cấu tổng
nhau tương ứng với cơ chế, độ phức tạp và rủi vốn đầu tư là khác nhau. Trong mối quan hệ
ro khác nhau. Chiến lược tài chính, cụ thể là này, có sự xung đột lợi ích tiềm năng giữa khu
thiết lập cấu trúc vốn cho dự án PPP một cách vực tư nhân và khu vực công, khi đồng thời cả
hợp lý sẽ là quyết định sự thành công của mô hai khu vực công và tư đều muốn tối đa hóa
hình này (Schaufelberger và Wipadapisut, lợi ích từ dự án PPP. Doanh thu của một dự án
2003). Trong mối quan hệ này tương ứng với PPP hình thành chủ yếu từ nguồn giá/phí thu
mỗi dự án, từng loại hình hợp đồng có cấu trúc được từ người sử dụng hoặc từ chính phủ trả
tỉ lệ giữa các thành phần tham gia của nhà hộ cho người sử dụng dịch vụ của dự án. Và
TẠP CHÍ KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ THỦY LỢI SỐ 53 - 2019
3
KHOA HỌC
CÔNG NGHỆ
lợi nhuận của dự án PPP bằng doanh thu trừ hệ đối tác công tư.. Số tiền như các khoản thu
các khoản chi phí và chi phí trả gốc và lãi cho nhập chưa được thanh toán không được trả là
ngân hàng. Do đó, lợi ích của tư nhân mong cổ tức, tái đầu tư hoặc sử dụng để thanh toán
muốn tối đa hóa lợi nhuận nhưng đồng thời nghĩa vụ nợ (Gibranius Berutu và cộng sự,
chính phủ cũng tối đa hóa lợi ích trong đó. Để 2015). Để xác định phần vốn chủ sở hữu tối ưu
xác định cơ cấu nguồn vốn giữa các bên tham nhằm cân bằng lợi ích giữa khu vực công và
gia về vốn chủ sở hữu, phần nhà nước tham khu vực tư, có nhiều nghiên cứu sử dụng các
gia và phần vay nợ ngân hàng tham gia trong công cụ về tối ưu, logic mờ kết hợp với mô
dự án đảm bảo hiệu quả cần tính toán nhằm phỏng Monter Carlo để xác định rủi ro. Các
đảm bảo tối ưu cho các bên liên quan. Đối với nghiên cứu chỉ ra yêu cầu vốn chủ sở hữu tối
dự án PPP, thường cơ cấu vốn chủ sở hữu cần ưu nằm trong khoảng từ 10% đến 50% (xem
thiết để đảm bảo tính bền vững trong mối quan bảng 1).
Bảng 1. Tỷ lệ vốn chủ sở hữu đối với các loại dự án thực hiện theo hình thức đối tác công tư
TT
Tác giả
Lĩnh vực, dự án
Vốn chủ sở hữu yêu cầu
Giá trị nhỏ nhất là 25% và
lớn nhất là 31,69% so với
tổng mức đầu tư
Bakatjan và cộng Dự án thủy điện theo hình thức
1
sự (2003)
Islam và
BOT ở Thổ Nhĩ Kỳ
Dự án nhà máy điện ở Thổ Nhĩ Kỳ Ước lượng xác suất trúng
cân bằng lợi nhuận giữa vốn chủ thầu là 38,77% khi vốn đầu
2
Mohamed (2009) sở hữu tối ưu và xác suất trúng tư là 33,94% so với tổng vốn
thầu của dự án.
đầu tư
Mức vốn chủ sở hữu 29% so
với tổng mức đầu tư tương
ứng với IRR bằng 24,95%
Mức vốn chủ sở hữu tối ưu
29,3% trên tổng mức đầu tư
và IRR bằng 12,88%
3
4
A. Wibowo (2009) Dự án đường thu phí ở Indonesia
K. C. Iyer và M.
Dự án đường thu phí ở Ấn Độ
Sagheer (2012)
Mức vốn chủ sở hữu từ 9%-
25% so với tổng mức đầu tư.
(Hầu hết các dự án lựa chọn
10% mức vốn chủ sở hữu
trên tổng vốn đầu tư)
Carlos Fernandes PPPs - Chi phí và lợi nhuận, đánh
và cộng sự (2015) giá về ngành giao thông
5
6
Tối ưu hóa mô hình cấu trúc
Ke Feng và cộng vốn cổ phần cho các dự án hợp Từ 20 đến 50% so với tổng
sự (2017)
tác công-tư được tham gia với mức đầu tư
quỹ công.
Jan.Svedik
và Quan hệ đối tác tài chính và công-
Từ 10 đến 30% so với tổng
mức đầu tư
7
8
Libena.Tetrevova tư trong cơ sở hạ tầng của Ngân
(2015)
hàng Dự trữ Úc.
Đầu tư vào các quốc gia IDA
2013-2017 với tỷ lệ phần trăm của
tổng mức đầu tư cho 29 dự án.
WorldBank
(2017)
Trung bình 24% so với mức
tổng vốn đầu tư
Nguồn: Tổng hợp của các tác giả
4
TẠP CHÍ KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ THỦY LỢI SỐ 53 - 2019
KHOA HỌC
CÔNG NGHỆ
Theo quy định hiện hành tại nghị định số Mô hình lập trình tuyến tính nâng cao
63/2018/NĐ-CP thì tỷ lệ vốn chủ sở hữu của (Enhanced Linear Programming - ELP) được
nhà đầu tư yêu cầu đối với từng tự án theo các tác giả Deepak K. Sharma và cộng sự
tổng vốn đầu tư (bằng tổng mức đầu tư theo (2010) sử dụng cân bằng lợi ích giữa khu vực
quy định của pháp luật chuyên ngành cộng với công và khu vực tư thông qua tối ưu hóa vốn
vốn lưu động ban đầu để khai thác, vận hành chủ sở hữu. Trong nghiên cứu này, các tác giả
dự án PPP) như sau: (1) Đối với dự án có tổng phát triển mô hình tối ưu này dựa vào đặc điểm
vốn đầu tư đến 1.500 tỷ đồng, tỷ lệ vốn chủ sở sự tham gia của khu vực tư nhân đối với dự án
hữu của nhà đầu tư không được thấp hơn 20% cấp nước sạch ở khu vực nông thôn Việt Nam.
tổng vốn đầu tư; (2) Đối với dự án có tổng vốn Giả định một dự án PPP cấp nước ở nông thôn
đầu tư trên 1.500 tỷ đồng thì đối với phần vốn kéo dài trong T năm, thời gian bắt đầu dự án tại
đến 1.500 tỷ đồng (thì lệ không thấp hơn thời điểm t =0. Và theo quy định của nghị định
20%), đối với phần vốn từ trên 1.500 tỷ đồng số 63/2018/NĐ-CP phần nhà nước tham gia
(tỷ lệ không được thấp hơn 10%). Đây là quy vào dự án đối tác công tư bao gồm: (1) Vốn góp
định chung cho các loại cơ sở hạ tầng đầu tư của Nhà nước; (2) Vốn thanh toán cho nhà đầu
theo hình thức đối tác công tư. Tuy nhiên, đối tư; (3) Quỹ đất, trụ sở làm việc, tài sản kết cấu
với từng loại hình công trình khác nhau tương hạ tầng thanh toán cho nhà đầu tư hoặc quyền
ứng với từng lĩnh vực thì có cấu trúc về tài kinh doanh, khai thác công trình, dịch vụ được
chính khác nhau (doanh thu, chi phí khác nhượng cho nhà đầu tư trong dự án áp dụng loại
nhau). Cơ cấu vốn chủ sở hữu, phần tham gia hợp đồng BT; (4) Vốn hỗ trợ xây dựng công
của nhà nước và phần đi vay cần được xem xét trình phụ trợ, bồi thường, giải phóng mặt bằng
một cách cẩn trọng để đảm bảo tối ưu cho các và tái định cư. Trong đó, hần tham gia của nhà
bên liên quan tham gia vào dự án.
nước tối thiểu là phần hỗ trợ xây dựng công
trình phụ trợ, bồi thường, giải phóng mặt bằng
và tái định cư cho dự án.
3. MÔ HÌNH NGHIÊN CỨU
C = Chi phí đầu tư xây dựng công trình
D = Nợ
DSt = Nợ tại thời điểm t
OMt = Chi phí quản lý vận hành tại thời điểm t
DSRt = Thanh toán dữ trợ dịch vụ nợ tại thời điểm t
P1(t) = Lợi nhuận chia sẻ cho khu vực tư nhân t
P2(t) = Lợi nhuận chi sẻ cho khu vực công t
E1 = Yêu cầu vốn chủ sở hữu
E2 = Phần tham gia của nhà nước
iA = Hệ số chiết khấu của nhà nước
iB =Hệ số chiết khấu của tổ chức tài DSCR = Tỷ số khả năng trả nợ
chính/ngân hàng
µ= Phần tham gia tối thiểu của nhà nước vào dự
iP = Hệ số chiết khấu của khu vực tư nhân
án đầu tư theo hình thức đối tác công tư
γ = Hệ số chi phí cơ hội của ngân C0= Vốn hỗ trợ xây dựng công trình phụ trợ, bồi
sách công
thường, giải phóng mặt bằng và tái định cư
Rt = Lợi nhuận tại thời điểm t
Tối đa hóa lợi ích công
(
)
TẠP CHÍ KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ THỦY LỢI SỐ 53 - 2019
5
KHOA HỌC
Subject to
CÔNG NGHỆ
(Giới hạn khả năng trả nợ -theo lãi suất của tổ chức
tài chính/ngân hàng)
(Ràng buộc về khả năng trả nợ của dự án tại thời điểm
t– lấy theo lãi suất của tổ chức tài chính/ngân hàng)
(Ràng bộc về cơ cấu các nguồn vốn với chi phí
xây dựng)
(Ràng buộc về phần lợi nhuận của khu vực tư nhân
– hệ số chiết khấu của khu vực tư nhân nhỏ nhất)
(Ràng buộc về phân lợi nhuận của khu vực tư nhân
– hệ số chiết khấu của khu vực tư nhân lớn nhất)
(Ràng buộc về lợi nhuận phân bổ cho khu vực tư
nhân, phần lợi nhuận sau khi trừ chi phí vận hành,
và trả nợ phần gốc và lãi tại thời điểm t)
(Phần tham gia tối thiểu của nhà nước/khu vực công)
(Phần tham gia tối thiểu của khu vực tư nhân)
(Các thành phần trong mô hình phải đảm bảo dương)
E1 ≥ µ*C
Hàm mục tiêu là tối ưu hóa lợi ích của phần cầu tỷ lệ vốn chủ sở hữu của doanh nghiệp dự
tham gia của nhà nước cho dự án đầu tư theo án tối thiểu (µ) theo quy định tại nghị định số
hình thức đối tác công tư. Ba thành phần lợi ích 63/2018/NĐ-CP.
và chi phí bao gồm trong hàm mục tiêu là lợi
Để đơn giản hóa việc tính toán, từ mô hình tổng
ích thu được từ các tổ chức tài chính/ngân hàng,
thể chuyển thành mô hình tuyến tính đơn giản.
lợi ích tài chính doanh nghiệp dự án/doanh
Hàm mục tiêu có thể viết lại để hàm mục tiêu
nghiệp tư nhân và chi phí cơ hội của quỹ đầu tư
viết thành tối thiểu hóa chi phí cơ quan quản lý
công. Và đảm bảo thỏa mãn các ràng buộc, thứ
nhà nước phải bỏ ra. Tất cả các giá trị tính toán
nhất là giới hạn khả năng trả nợ của dự án. Vốn
về thời điểm quyết định đầu tư (t = 0). Hệ số α
chủ sở hữu yêu cầu, phần tham gia của nhà
và β được sử dụng để chuyển đổi các giá trị với
nước và phần đi vay quy đổi về tại thời điểm
tỷ lệ chiết khấu iB và iP sang tỷ lệ chiết khấu iA.
xây dựng lớn hơn chi phí đầu tư xây dựng ban
R, DS, P1 và OM là giá trị hiện tại của dòng tiền
đầu. Và phải đảm bảo khung lợi nhuận cho nhà
Rt, DSt, P1t và OMt. Biến cấu trúc vốn D, E1, E2,
đầu tư tính trên phần vốn chủ sở hữu tham gia
và chia sẻ lợi nhuận biến P1 và P2 vẫn là biến
vào dự án. Ràng buộc tiếp theo liên quan đến
quyết định, mô hình có thể viết thành mô hình
ưu tiên thanh toán nghĩa là doanh thu của dự án
trong tại thời điểm t sau khi trừ đi chi phí trả nợ
tuyến tính đơn giản như sau:
và quản lý vận hành đảm bảo lợi nhuận cho nhà
đầu tư. Ngoài ra, phần tham gia của nhà nước
tối thiểu là phần giải phóng mặt bằng xây dựng
công trình (nếu có tùy thuộc vào dự án), và yêu
Thỏa mãn các điều kiện:
6
TẠP CHÍ KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ THỦY LỢI SỐ 53 - 2019
KHOA HỌC
CÔNG NGHỆ
4. KẾTQUẢNGHIÊNCỨUVÀTHẢOLUẬN
Trong nghiên cứu này, các tác giả sử dụng
nghiên cứu điển hình là dự án đầu tư xây dựng
nhà máy cấp nước sạch liên xã Trung Đông,
Trực Tuấn huyện Trực Ninh; Nam Thanh
huyện Nam Trực, tỉnh Nam Định là dự án thí
điểm đầu tư theo hình thức đối tác công tư đối
với lĩnh vực cấp nước tập trung nông thôn ở
Việt Nam. Vị trí công trình thu và trạm bơm
nước cấp một đặt tại xã Nam Thanh, huyện
Nam Trực. Trạm xử lý đặt tại khu đất ruộng
xóm 8, xã Trung Đông, huyện Trực Ninh, tỉnh
Nam Định. Diện tích sử dụng đất của của dự
án là 5.600m2 trong đó diện tích trạm bơm
nước thô là 200 m2, diện tích của trạm xử lý
khoảng 5.400m2. Dự án với công cuất cấp
nước là 4.700 m3/ngày-đêm khai thác nước
mặt sông Hồng. Với số người dân phục vụ của
dự án khi dự án đi vào hoạt động ổn định là
23.874 người. Giá nước tính toán của dự án
sau thuế là 9.918 đ/m3.
Ba thành phần chủ thể tham gia dự án PPP tương
ứng với 3 nguồn vốn tương ứng là nợ của tổ
chức tài chính/ngân hàng, vốn cổ phân tư nhân
và phần tham gia của nhà nước. Nếu doanh thu
dự kiến ít hơn so với kỳ vọng thì khả năng trả nợ
các tổ chức tài chính/ngân hàng sẽ giảm, các tổ
chức tài chính/ngân hàng xem xét tỷ số khả năng
trả nợ (DSCR) của dự án. Để dự án đảm bảo khả
năng trả nợ cần có sự tham gia của phần vốn nhà
nước, dĩ nhiên đối với những dự án có lợi nhuận
cao thì phần tham gia của nhà nước sẽ nhỏ
xuống. Phần (P1-E1) là đại diện cho vốn chủ sở
hữu tư nhân. Tuy nhiên nhà nước luôn muốn
tối thiểu hóa khoản chi phí phải bỏ ra xây
dựng các dự án thực hiện theo hình thức đối
tác công tư, nguồn vốn hỗ trợ cho các dự án
được công khai. Để cân nhắc nguồn vốn đầu tư
cho các dự án thực hiện theo hình thức đối tác
công tư, hệ số γ để tính toán tổn thất cơ hội do
việc sử dụng ngân sách chung cho các dự án
thực hiện theo hình thức đối tác công tư. γ * E2
thể hiện cho chi phí cơ hội của nguồn vốn cho
phần tham gia của nhà nước vào dự án PPP
cấp nước sạch ở nông thôn.
Hình 3. Bản đồ khu vực thực hiện dự án
Nguồn: Báo cáo nghiên cứu khả thi dự án
Bảng 3. Các thông số đầu vào tính toán liên quan đến mô hình
TT Thông số Giá trị Diễn giải
91,367 tỷ đồng Chi phí đầu tư xây dựng công trình
1
2
C
C0
0,600 tỷ đồng
Chi phí giải phóng mặt bằng, dự án không có di dân tái
định cư
2
iA
5,2%
Hệ số chiết khấu của nguồn vốn nhà nước theo quy định
của Việt Nam lấy theo lãi suất danh nghĩa của trái phiếu
chính phủ
TẠP CHÍ KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ THỦY LỢI SỐ 53 - 2019
7
KHOA HỌC
CÔNG NGHỆ
Giá trị
TT Thông số
Diễn giải
3
iB
6,8%
Hệ số chiết khấu của tổ chức tài chính/ngân hàng theo
quy định tại thông tư số 55/2016/TT-BTC của Bộ Tài
Chính ngày 23/3/2016 tính bằng 1,3 lần so với lãi suất
trái phiếu chính phủ trong 10 năm.
4
5
iPmin
iPmax
11%
14%
Hệ số chiết khấu của doanh nghiệp dự án tham khảo
ngành giao thông thực hiện theo hình thức đối tác công
tư đã thực hiện do chưa có quy định cụ thể.
Bekatjan và cộng sự (2013); Deepak K. Sharma và cộng
sự (2010)
6
7
DSCR
γ
1,5
2
Tham khảo nghiên cứu của tác giả Deepak K. Sharma và
cộng sự (2010)
8
9
10
11
T
Α
βmin
βmax
30 năm
1,16
1,25
Thời gian thực hiện dự án
Hệ số chuyển đổi từ tỷ lệ chiết khấu iB sang iA
Hệ số chuyển đổi từ tỷ lệ chiết khấu của iPmin sang iA
Hệ số chuyển đổi từ tỷ lệ chiết khấu của iPmax sang iA
1,98
Lĩnh vực cấp nước tập trung nông thôn tiềm còn lại quản lý thì hiệu suất trung bình các
ẩn nhiều rủi ro liên quan đến doanh thu của tỉnh là 67,70% và tính trung bình cho các tất
dự án do số hộ kết nối sau khi thực hiện dự cả khu vực quản lý là 78,60%. Do đó, trong
án. Từ năm 2009, Chính phủ đã có chính sách nghiên cứu này sẽ tính toán doanh thu, chi phí
thu hút khu vực tư nhân tham gia vào đầu tư, và lợi nhuận của dự án tương ứng với các
quản lý vận hành công trình nước sạch ở khu hiệu suất tương ứng trong thực tế các dự án
vực nông thôn tại Quyết định số được thực hiện. Doanh thu, chi phí và lợi
131/2009/QĐ-TTg. Nghiên cứu của Viện nhuận (trong đó bao gồm lợi nhuận sau khi
Kinh tế và quản lý Thủy lợi thực hiện ở 3 tỉnh trừ tất cả các chi phí cộng với khấu hao của
Long An, Thái Bình và Hà Nam1 (2015) cho công trình) trong thời gian thực hiện dự án 30
thấy với dự án các dự án do khu vực tư nhân năm, tính toán với hiệu suất số hộ sử dụng
đầu tư thì hiệu suất giữa số hộ kết nối thực tế thực tế bằng với số hộ theo thiết kế từ 67,70%
so với thiết kế là 89,50%, đối với các khu vực đến 100% (xem bảng 4).
Bảng 4. Doanh thu và chi phí của dự án tính cả thời gian thực hiện dự án (30 năm)
Hiệu suất
Doanh thu Chi phí quản lý vận
Lợi nhuận
(tỷ đồng)
77,618
69,468
61,008
(tính theo số hộ đấu nối so với thiết kế)
(tỷ đồng)
455,566
407,732
358,075
308,418
hành (tỷ đồng)
377,948
100,00%
89,50%
78,60%
67,70%
338,263
297,067
255,871
52,548
Đưa1 các thông số của dự án điển hình trong bảng 3 và bảng 4 vào mô hình tuyến tính đơn
giản ở trên và dùng phần mềm tối ưu LINGO
17.0 cho kết quả tính toán phần vốn chủ sở
hữu, phần tham gia của nhà nước, phần đi vay
của dự án như bảng 5.
1
Viện Kinh tế và Quản lý Thủy lợi (2015), Báo cáo
Đánh giá sự tham gia của khu vực tư nhân trong đầu tư
xây dựng và quản lý vận hành khai thác hệ thống cấp
nước nông thôn ở Việt Nam.
8
TẠP CHÍ KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ THỦY LỢI SỐ 53 - 2019
KHOA HỌC
CÔNG NGHỆ
Bảng 5. Kết quả tính toán tỷ lệ vốn chủ sở hữu tối ưu
Hiệu suất
(tính theo
số hộ đấu
nối so với đồng)
thiết kế)
100%
89,5%
78,6%
67,7%
Tỷ lệ vốn chủ
sở hữu so với
tổng chi phí
Tỷ lệ phần tham
Tỷ lệ hần nợ
so với tổng
chi phí xây
dựng công
trình (%)
51,68
E1
(tỷ
E2
(tỷ
đồng)
D
(tỷ
gia của nhà nước
so với tổng chi
phí xây dựng
công trình (%)
28,32
đồng) xây dựng công
trình (%)
18,273 25,873 47,221
18,273 32,898 40,196
18,273 40,192 32,902
18,273 47,486 25,608
20,00
20,00
20,00
20,00
36,01
43,99
51,97
43,99
36,01
28,03
Kết quả nghiên cứu cho thấy với kịch bản là nước tập trung ở nông thôn ngày càng lớn
hiệu suất đưa vào vận hành từ 67,7% đến trong khi ngân sách nhà nước hạn chế, thì đầu
100% thì tỷ lệ vốn chủ sở hữu không đổi trong tư theo hình thức đối tác công tư có vài trò và
các kịch bản là 20% trên tổng chi phí đầu tư vị trí quan trọng để giải quyết vấn đề cấp nước
xây dựng. Kết quả nghiên cứu khá tương đồng sạch nông thôn. Cơ cấu các nguồn vốn tham
với các kết quả nghiên cứu trước của các tác gia vào dự án đầu tư theo hình thức đối tác
giả Carlos Fernandes và cộng sự (2015), Ke công tư trong lĩnh vực cấp nước ở nông thôn
Feng và cộng sự (2017)
, Jan.Svedik và đóng đảm bảo cân bằng lợi ích giữa khu vực tư
Libena.Tetrevova (2013). Và khi hiệu suất nhân, phần tham gia của nhà nước và phần đi
càng giảm thì tỷ lệ phầm tham gia của nhà vay đóng vai trò quyết định trong mối quan hệ
nước lên từ 28,32% đến 51,97% so với vốn công - tư. Việc tính toán cân bằng lợi ích giữa
đầu xây dựng công trình. Ngoài ra, phần đi vay khu vực tư nhân và khu vực tư đóng vai trò
của dự án khi hiệu suất của công trình giảm thì quan trọng quyết định tính bền vững của dự án
phần vay nợ giảm từ 51,68% đến 28,03% so trong thời gian thực hiện dự án. Sử dụng mô
với tổng chi phí xây dựng. Với kết quả này, hình tối ưu tuyến tính sử dụng nhằm cân bằng
đảm bảo cân bằng lợi ích giữa khu vực tư nhân lợi ích giữa các chủ thể tham gia vào dự án
tương ứng với khung lợi nhuận kỳ vọng, và lợi đầu tư theo hình thức đối tác công tư trong
ích của nhà nước tương ứng với lãi suất của lĩnh vực cấp nước tập trung ở nông thôn. Với
đối với các nguồn vốn đầu tư công theo trái dự án nghiên cứu điển hình cho thấy vốn chủ
phiếu của chính phủ. Và đối với tổ chức cho sở hữu yêu cầu là 20% so với tổng chi phí xây
vay/ngân hàng xác định được cơ cấu phần đi dựng công trình đảm bảo lợi ích cân bằng giữa
vay của dự án thực hiện theo hình thức đối tác khu vực tư nhân và khu vực công. Tương ứng,
công tư trong lĩnh vực cấp nước tập trung tỷ lệ phần tham gia của nhà nước nằm trong
nông thôn đảm bảo khả năng trả nợ. Với kết khoảng từ 28,32% đến 51,97% so với tổng chi
quả này, các nhà hoạch định chính sách có thể phí xây dựng công trình.
tham khảo tỷ lệ vốn chủ sở hữu so với tổng
Kết quả nghiên cứu rất hữu ích cho doanh
mức đầu tư đảm bảo tối ưu cho các bên liên
nghiệp dự án, tổ chức tài chính cho vay/ngân
quan khi lập dự án đầu tư theo hình thức đối
hàng và cơ quan quản lý nhà nước làm cơ sở
tác công tư trong lĩnh vực cấp nước tập trung ở
để lập dự án đầu tư theo hình thức đối tác công
nông thôn.
tư trong lĩnh vực cấp nước ở khu vực nông
thôn. Về phía cơ quan quản lý nhà nước: (1)
5. KẾT LUẬN VÀ GỢI Ý CHÍNH SÁCH
Nhu cầu đầu tư xây dựng các công trình cấp
Xác định khoảng giao động của vốn chủ sở
TẠP CHÍ KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ THỦY LỢI SỐ 53 - 2019
9
KHOA HỌC
CÔNG NGHỆ
hữu; (2) Là cơ sở để đàm phán, thỏa thuận hợp ứng khác nhau do đó sẽ rất phức tạp trong thực
đồng dự án. Về phía doanh nghiệp dự án, xác tế khi có nhiều biến động có thể xảy ra trong
định được cơ cấu vốn chủ sở hữu của mình và thực tế vận hành. Và ngoài ra, do chưa có dự
lợi nhuận kỳ vọng thu được. Về các tổ chức tài án cấp nước tập trung ở khu vực nông thôn
chính cho vay/ngân hàng là cơ sở để xác định nào đã thực hiện trước nên các thông số về
được cho vay đảm bảo tính khả thi của dự án. khung lợi nhuận tham khảo của lĩnh vực giao
Tuy nhiên, với mô hình tối ưu ở trên tương thông để tính toán. Dự án điển hình nằm ở
ứng với 3 nguồn vốn cho dự án thực hiện theo vùng đồng bằng ở Việt Nam là vùng thuận lợi
hình thức đối tác công tư có 3 lãi suất tương do dân cư ở khu vực nông thôn tập trung.
TÀI LIỆU THAM KHẢO
[1]. A. Wibowo (2009), ‘Maximizing equity net present value of project-financed infrastructure project
under build, operate, transfer (BOT) scheme’, In Proceedings of the International Conference on
Sutainable Infrastructure and Built Environment in Development Countries, pp.198-204.
[2]. Bakatjan, S., Arikan, M. và Tiong, R. L. K. (2003), ‘Optimal Capital Structure Model for
BOT Power Projects in Turkey’. Journal of Construction Engineering and Management,
(129), 89-97. (2003)129: 1(89).
[3]. Carlos fernandes, Miguel ferreira và Filipe moura (2016), ‘PPPs — True Financial Costs
and Hidden Returns’, Transport Reviews, Issue 2, Volume 36.
[4]. David Haarmeyer và Ashoka Mody (1998), ‘Tapping the Private Sector Approaches to
Managing Risk in Water and Sanitation’, The Journal of Structured Finance, 4 (2) 7-23,
Summer 1998
[5]. Deepak K. Sharma, Qingbin Cui, Lijian Chen và Jay K. Lindly (2010), ‘Balancing Private
and Public Interests in Public–Private Partnership Contracts Through Optimization of
Equity Capital Structure’, Transportation Research Record: Journal of the Transportation
Research Board, No. 2151 pp. 60–66.
[6]. Eduardo Engel, Ronald Fischer và Alexander Galetovic (2014), ‘Finance and Public-
Private Partnerships’, from: https://www.rba.gov.au/ publications/ confs/ 2014/
pdf/engel-fischer-galetovic.pdf
[7]. ESCAP (2011), ‘A guidebook on public-private partnership in infrastructure’
[8]. Fredy Kurniawan, Sri Wiwoho Mudjanarko và Stephen Ogunlana (2015), ‘Best practice for
financial models of PPP projects’, The 5th International Conference of Euro Asia Civil
Engineering Forum (EACEF-5).
[9]. Gibranius Berutu, Muhammad Firdaus và Hendro Sasongko (2017), ‘Capital Structure
Optimization of Staging Development Toll Road Project in Indonesia’, International
Journal of Science and Research, Volume 6 Issue 3, March 2017.
[10]. Viện Kinh tế và Quản lý Thủy lợi (IWEM) (2015), ‘Report on private sector participation
in rural water supply (Study sites: Ha Nam, Thai Binh, Long An)’, Workshop on rural
water supply and sanitation national target program for period of 2012-2015 closing and
participation of private sector in rural water supply, November 2015.
[11]. Jan.Svedik và Libena.Tetrevova (2015), ‘Use of Public Debt Mezzanine Instruments in the
Czech Republic’, Procedia - Social and Behavioral Sciences, Volume 210, Pages 449-455.
10
TẠP CHÍ KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ THỦY LỢI SỐ 53 - 2019
CHUYỂN GIAO
CÔNG NGHỆ
[12]. K. C. Iyer và M. Sagheer (2012), ‘Optimization of bid winning potential and capital
structure for buildoperate-transfer road project in India’, Journal of Management and
Engineering, 28 (2), pp. 104-113..
[13]. S. Bakatjan, M. Arikan và RLK. Tiong, ‘Optimal capital structure model for BOT power
projects in Turkey’, Journal of Construction Engineering and Management, 129 (1), pp.
89-97.
[14]. Schaufelberger và Wipadapisut (2003), ‘Alternate Financing Strategies for Build-Operate-
Transfer Projects’, Journal of Construction Engineering and Management, Vol. 129, Issue 2.
[15]. S. Thomas Ng, Jingzhu Xie, Yau Kai Cheung và Marcus Jefferies (2007), ‘A simulation
model for optimizing the concession period of public–private partnerships schemes’,
International Journal of Project Management, Volume 25, Issue 8, Pages 791-798.
[16]. Sungmin Yun, Seung Heon Han, Hyoungkwan Kim và Jong Ho Ock (2009), ‘Capital
structure optimization for build–operate–transfer (BOT) projects using a stochastic and
multi-objective approach’, Canadian Journal of Civil Engineering, 38(2): 166-174.
[17]. Ke Feng, Wei Xiong, Shouqing Wang, Chunlin Wu và Yanguang Xue (2017), ‘Optimizing
an Equity Capital Structure Model for Public–Private Partnership Projects Involved with
Public Funds’, Journal of Construction Engineering and Management, Vol. 143, Issue 9.
[18]. Kleemeier Elizabeth L (2010), ‘Private Operators and Rural Water Supplies : A Desk
Review of Experience’. Water papers;. World Bank, Washington, DC, from:
.
[19]. M. Islam và S. Mohamed (2009), ‘Bid-winning potentialoptimization for concession
schemes with imprecise investment parameters’, Journal of Construction Engineering and
Management, 135 (8), pp. 690-700.
[20]. World Bank (2017), ‘Investments in IDA Countries Private Participation in Infrastructure
(PPI) 2013 – 2017’, from: https://ppi.worldbank.org/ ~/media/ GIAWB/PPI/
Documents/Global-Notes/PPI_ IDACountries_2013-2017.pdf
[21]. Trung tâm tư vấn và chuyển giao công nghệ cấp nước và vệ sinh môi trường (2017), Báo
cáo nghiên cứu khả thi dự án Đầu tư xây dựng nhà máy cấp nước sạch liên xã: Trung
Đông, Trực Tuấn, huyện Trực Ninh; Nam Thanh, huyện Nam Trực, tỉnh Nam Định.
[22]. Xueqing Zhang (2005), ‘Financial Viability Analysis and Capital Structure Optimization in
Privatized Public Infrastructure Projects’, Journal of Construction Engineering and
Management, Vol. 131, Issue 6.
TẠP CHÍ KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ THỦY LỢI SỐ 53 - 2019
11
11 trang
22/04/2022
820
Bạn đang xem tài liệu "Tối đa hóa lợi ích giữa khu vực nhà nước và khu vực tư nhân trong dự án cấp nước tập trung ở nông thôn Việt Nam", để tải tài liệu gốc về máy hãy click vào nút Download ở trên
File đính kèm:
- toi_da_hoa_loi_ich_giua_khu_vuc_nha_nuoc_va_khu_vuc_tu_nhan.pdf
