Những thách thức của quản lý trong thế kỷ XXI
NHꢀNG THÁCH THꢁC CꢂA QUꢃN LÝ TRONG THꢄ Kꢅ XXI
Peter F.Drucker
Dꢆn nhꢇp:
NHꢀNG ðꢈ TÀI “NÓNG BꢉNG” CꢂA NGÀY MAI
Bꢃn ñꢄc có thꢅ hꢆi cuꢇn sách này có bàn ñꢈn nhꢉng ñꢊ tài “nóng
bꢆng” cꢋa ngày hôm nay như CHIꢌN LƯꢍC CꢎNH TRANH,
NGHꢏ THUꢐT LÃNH ðꢎO, TÍNH SÁNG TꢎO, LÀM VIꢏC
THEO NHÓM, CÔNG NGHꢏ hay không? Nhꢉng vꢑn ñꢊ ñó không
bàn ñꢈn trong cuꢇn sách này. Bꢒi lꢓ cuꢇn sách này chꢔ bàn vꢊ nhꢉng
ñꢊ tài “nóng bꢆng” cꢋa NGÀY MAI mà thôi – ñó là nhꢉng ñꢊ tài
thiꢈt yꢈu, trꢄng tâm, có tính chꢑt sꢇng còn và chꢕc chꢕn sꢓ là nhꢉng
thách thꢖc chꢋ yꢈu cꢋa ngày mai.
Liꢗu có chꢕc chꢕn như vꢂy không? Cꢕc chꢕn là như vꢂy! Bꢒi vì ñây
không phꢘi là cuꢇn sách nói vꢊ các Dꢙ ðOÁN cũng không phꢘi
cuꢇn sách bàn vꢊ TƯƠNG LAI. Nhꢉng thách thꢖc và nhꢉng ñꢊ tài
ñưꢚc bàn luꢂn ꢒ ñây ñꢊu là nhꢉng vꢑn ñꢊ ñang gꢛp phꢘi ꢒ tꢑt cꢘ các
nưꢜc phát triꢅn cũng như ꢒ hꢁu hꢈt các nưꢜc ñang trꢝi dꢂy (như Hàn
Quꢇc, Thꢞ Nhĩ Kỳ). Nhꢉng vꢑn ñꢊ này có thꢅ ñã ñưꢚc nhꢂn diꢗn,
bàn luꢂn, phân tích, và giꢘi ñáp. Mꢟt sꢇ ngưꢠi và mꢟt sꢇ nơi ñang
nghiên cꢖu nhꢉng vꢑn ñꢊ này. Tuy vꢂy cho ñꢈn nay có rꢑt ít các tꢞ
chꢖc và nhà quꢘn lý làm viꢗc này. Nhꢉng ai ngay tꢡ bây giꢠ tìm hiꢅu
nhꢉng thách thꢖc này và qua ñó chuꢢn bꢣ trưꢜc cho bꢘn thân và tꢞ
chꢖc cꢋa mình ñꢇi phó vꢜi nhꢉng thách thꢖc mꢜi ñó thì sꢓ là ngưꢠi
ñi ñꢁu và chi phꢇi ngày mai. Còn nhꢉng ai chꢠ ñꢈn khi nhꢉng thách
thꢖc mꢜi này thꢤc sꢤ trꢒ thành nhꢉng ñꢊ tài “nóng bꢆng” thì chꢕc
chꢕn hꢄ sꢓ bꢣ tꢥt hꢂu và có thꢅ sꢓ không bao giꢠ ñuꢞi kꢣp ñưꢚc thiên
hꢃ.
1
NHꢀNG THÁCH THꢁC CꢂA QUꢃN LÝ TRONG THꢄ Kꢅ XXI
Peter F.Drucker
Do vꢂy, ñây là mꢟt cuꢇn sách kêu gꢀi hành ñꢁng.
Hiꢗn giꢠ nhꢉng thách thꢖc mꢜi này chưa lꢟ rõ. Chúng rꢑt khác vꢜi
nhꢉng gì chúng ta ñã tꢡng biꢈt ñꢈn. Chúng hꢁu như mâu thuꢦn và trái
ngưꢚc vꢜi nhꢉng gì mà ngày hôm nay vꢦn ñưꢚc thꢡa nhꢂn và coi là
thành công. Chúng ta ñang sꢇng trong thꢠi kỳ QUÁ ðꢧ SÂU SꢨC
vꢜi nhꢉng sꢤ thay ñꢞi có thꢅ còn cꢤc ñoan hơn so vꢜi nhꢉng biꢈn ñꢞi
trưꢜc ñây khi bưꢜc vào “cuꢟc cách mꢃng công nghiꢗp lꢁn thꢖ hai”
giꢉa thꢈ kꢩ XIX, hay nhꢉng biꢈn ñꢞi cơ cꢑu do cuꢟc ðꢃi khꢋng
hoꢘng và Chiꢈn tranh thꢈ giꢜi thꢖ hai ñã tꢡng gây ra. Ngưꢠi ñꢄc cuꢇn
sách này sꢓ có cꢘm giác bꢑt an và lo âu như cꢘm giác cꢋa chính tác
giꢘ khi viꢈt nó. Bꢒi vì trong nhiꢊu trưꢠng hꢚp – chꢪng hꢃn trưꢠng
hꢚp nhꢉng thách thꢖc do sꢤ BIꢌN MꢫT cꢋa Tꢬ Lꢏ SINH SꢭN ꢒ
các nưꢜc phát triꢅn, hoꢛc nhꢉng thách thꢖc ñꢇi vꢜi cá nhân và tꢞ
chꢖc sꢮ dꢥng lao ñꢟng ñưꢚc bàn luꢂn ꢒ chương cuꢇi nói vꢊ Tꢙ
QUꢭN LÝ BꢭN THÂN – nhꢉng thꢤc tiꢀn mꢜi mꢯ và nhꢉng yêu cꢁu
ñꢛt ra ñòi hꢆi phꢘi ðꢭO NGƯꢍC các chính sách cũ ñã tꢡng ñưꢚc áp
dꢥng có kꢈt quꢘ tꢇt trong suꢇt thꢅ kꢩ qua, và thꢂm chí hơn thꢈ nꢉa,
nó ñòi hꢆi phꢘi thay ñꢞi cꢘ NꢌP NGHĨ cꢋa các tꢞ chꢖc cũng như các
cá nhân.
ðây là SÁCH Vꢰ QUꢭN LÝ. Tác giꢘ ñã cꢇ tình không ñưa vào ñây
NHꢱNG THÁCH THꢲC KINH DOANH, ngay cꢘ nhꢉng vꢑn ñꢊ rꢑt
quan trꢄng như là liꢗu ñꢳng Euro có thay thꢈ ñꢳng Dollar Mꢴ làm
ñꢳng tiꢈn chính cꢋa thꢈ giꢜi không, hoꢛc cái gì sꢓ thay thꢈ cho phát
minh kinh tꢈ thành công nhꢑt cꢋa thꢅ kꢩ XIX tꢖc là ngân hàng
thương mꢃi và ngân hàng ñꢁu tư. Tác giꢘ cũng cꢇ ý không ñꢊ cꢂp ñꢈn
2
NHꢀNG THÁCH THꢁC CꢂA QUꢃN LÝ TRONG THꢄ Kꢅ XXI
Peter F.Drucker
các khía cꢃnh KINH Tꢌ HꢵC, mꢛc dù nhꢉng thay ñꢞi cơ bꢘn vꢊ
QUꢭN LÝ kinh tꢈ (chꢪng hꢃn sꢤ nꢞi lên cꢋa tri thꢖc thành nguꢳn lꢤc
chꢋ yꢈu cꢋa nꢊn kinh tꢈ) chꢕc chꢕn sꢓ rꢑt cꢁn ñꢈn lý thuyꢈt kinh tꢈ
mꢜi, và cũng không kém quan trꢄng ñó là chính sách kinh tꢈ mꢜi.
Cuꢇn sách cũng không bàn ñꢈn chính trꢣ, thꢂm chí không ñꢊ cꢂp ñꢈn
nhꢉng vꢑn ñꢊ cꢇt yꢈu như liꢗu nưꢜc Nga có thꢅ phꢥc hꢳi ñưꢚc vꢣ trí
cưꢠng quꢇc vꢊ chính trꢣ, quân sꢤ và kinh tꢈ hay không. Cuꢇn sách
bám sát chꢋ ñꢊ chính là các VꢫN ðꢰ Vꢰ QUꢭN LÝ.
Có rꢑt nhiꢊu lý do giꢘi thích ñiꢊu này. Nhꢉng vꢑn ñꢊ mà cuꢇn sách
bàn tꢜi, nhꢉng THꢙC TIꢶN mꢜi vꢊ xã hꢟi, dân sꢇ hꢄc và kinh tꢈ
không phꢘi là nhꢉng vꢑn ñꢊ mà CHÍNH PHꢷ có thꢅ giꢘi quyꢈt ñưꢚc.
ðó là nhꢉng chꢋ ñꢊ tuy có ꢘnh hưꢒng sâu sꢕc ñꢈn chính trꢣ nhưng
không phꢘi là nhꢉng vꢑn ñꢊ chính trꢣ. ðó không phꢘi là vꢑn ñꢊ mà thꢣ
trưꢠng tꢤ do có thꢅ giꢘi quyꢈt ñưꢚc. ðó cũng không phꢘi là ñꢊ tài cꢋa
LÝ THUYꢌT KINH Tꢌ hay CHÍNH SÁCH KINH Tꢌ. ðó là nhꢉng
ñꢊ tài mà chꢔ có khoa hꢄc QUꢭN LÝ và CÁ NHÂN lao ñꢟng tri
thꢖc, chuyên gia hay nhà quꢘn lý mꢜi có thꢅ xꢮ lý và giꢘi quyꢈt. ðó
là nhꢉng ñiꢊu chꢕc chꢕn sꢓ ñưꢚc tranh luꢂn trong chính giꢜi ꢒ các
nưꢜc phát triꢅn và các nưꢜc mꢜi trꢝi dꢂy. Nhưng giꢘi pháp cꢋa nó chꢔ
có thꢅ nꢘy sinh bên trong mꢟt tꢞ chꢖc riêng lꢯ và phꢘi ñưꢚc thꢤc hiꢗn
thông qua Sꢙ QUꢭN LÝ cꢋa mꢟt tꢞ chꢖc riêng lꢯ và do tꢡng cá
nhân lao ñꢟng tri thꢖc (ñꢛc biꢗt là do tꢡng nhà quꢘn lý) bên trong tꢞ
chꢖc ñó tiꢈn hành.
Mꢟt phꢁn lꢜn các tꢞ chꢖc này, tꢑt nhiên sꢓ là các doanh nghiꢗp. Và
phꢁn lꢜn cá nhân các lao ñꢟng tri thꢖc chꢣu ꢘnh hưꢒng bꢒi nhꢉng
3
NHꢀNG THÁCH THꢁC CꢂA QUꢃN LÝ TRONG THꢄ Kꢅ XXI
Peter F.Drucker
thách thꢖc này sꢓ là nhꢉng ngưꢠi làm thuê cho doanh nghiꢗp hoꢛc
làm viꢗc vꢜi các doanh nghiꢗp. Tuy vꢂy, ñây là cuꢇn sách nói vꢊ
QUꢭN LÝ hơn là nói vꢊ QUꢭN LÝ KINH DOANH. Nhꢉng thách
thꢖc cuꢇn sách này nêu ra có ꢘnh hưꢒng ñꢈn tꢑt cꢘ các tꢞ chꢖc trong
xã hꢟi ngày nay. Thꢤc ra, mꢟt sꢇ thách thꢖc sꢓ có tác ñꢟng ñꢈn các tꢞ
chꢖc phi kinh doanh thꢂm chí còn nhiꢊu hơn, vì nhiꢊu tꢞ chꢖc loꢃi
này, chꢪng hꢃn như trưꢠng ñꢃi hꢄc, hay bꢗnh viꢗn, chꢖ chưa nói tꢜi
các cơ quan chính phꢋ, rꢑt cꢖng nhꢕc và kém linh hoꢃt hơn các
doanh nghiꢗp và thưꢠng ăn sâu bám rꢀ vào nhꢉng quan niꢗm, giꢘ
ñꢣnh và chính sách cũ cꢋa ngày hôm qua và thꢂm chí như mꢟt sꢇ
trưꢠng ñꢃi hꢄc còn bám chꢛt vào nhꢉng giꢘ ñꢣnh cꢋa ngày hôm kia
(như các giꢘ thiꢈt ꢒ thꢈ kꢩ XIX).
ðꢀc cuꢂn sách này như thꢃ nào? Tác giꢘ gꢚi ý bꢃn ñꢄc nên ñꢄc mꢝi
lꢁn tꢡng chương mꢟt, vì các chương ñꢊu khá dài. Rꢳi trưꢜc tiên hãy
tꢤ hꢆi: “Nhꢉng ñꢊ tài này, nhꢉng thách thꢖc này CÓ Ý NGHĨA gì
ñꢇi vꢜi tꢞ chꢖc cꢋa chúng ta và ñꢇi vꢜi cá nhân tôi vꢜi tư cách là mꢟt
lao ñꢟng tri thꢖc, mꢟt chuyên gia, hay mꢟt nhà quꢘn lý?”. Mꢟt khi ñã
suy nghĩ kꢴ ñiꢊu này rꢳi hãy ñꢛt câu hꢆi: “Nhꢉng HÀNH ðꢧNG nào
mà tꢞ chꢖc cꢋa chúng ta và cá nhân tôi vꢜi tư cách là lao ñꢟng tri
thꢖc và /hoꢛc nhà quꢘn lý cꢁn làm ñꢅ biꢈn nhꢉng thách thꢖc ñưꢚc
nêu ra trong chương này thành nhꢉng CƠ HꢧI cho tꢞ chꢖc cꢋa
chúng ta và cho cá nhân tôi?”.
VÀ HÃY BꢨT TAY VÀO VIꢏC?
Peter F.Drucker
4
NHꢀNG THÁCH THꢁC CꢂA QUꢃN LÝ TRONG THꢄ Kꢅ XXI
Peter F.Drucker
Chương I
NHꢀNG MÔ HÌNH MꢊI Vꢈ QUꢃN LÝ
•
•
•
•
•
Vì sao các giꢘ ñꢣnh lꢃi quan trꢄng
Quꢘn lý có nghĩa là quꢄn lý kinh doanh
Mô hình tꢞ chꢖc duy nhꢅt ñúng
Cách duy nhꢅt ñúng ñꢅ quꢘn lý con ngưꢠi
Các công nghꢗ và ngưꢠi sꢮ dꢥng cuꢇi cùng ñã ñưꢚc xác ñꢣnh
tꢡ trưꢜc
•
•
Phꢃm vi cꢋa quꢘn lý ñưꢚc xác ñꢣnh theo pháp lý
Phꢃm vi cꢋa quꢘn lý ñưꢚc xác ñꢣnh theo ñꢣa lý chính trꢆ
5
NHꢀNG THÁCH THꢁC CꢂA QUꢃN LÝ TRONG THꢄ Kꢅ XXI
Peter F.Drucker
•
Nꢁi bꢁ tꢞ chꢖc là lãnh ñꢣa cꢋa quꢘn lý.
►Dꢆn nhꢇp
VÌ SAO CÁC GIꢭ ðꢸNH LꢎI QUAN TRꢵNG.
Các giꢋ ñꢌnh cơ bꢋn vꢍ thꢎc tiꢏn chính là nhꢉng khuôn mꢦu cꢋa các
môn khoa hꢄc xã hꢟi chꢪng hꢃn như khoa hꢄc quꢘn lý. Các giꢘ ñꢣnh
ñó thưꢠng nꢹm trong tiꢊm thꢖc cꢋa các hꢄc giꢘ, tác giꢘ, nhà giáo, các
nhà thꢤc hành trong lĩnh vꢤc này. Tuy vꢂy, chính nhꢉng giꢘ ñꢣnh ñó
lꢃi quyꢈt ñꢣnh phꢁn lꢜn nhꢉng gì mà các hꢄc giꢘ, tác giꢘ, nhà giáo và
nhà thꢤc hành cho là thꢎc tiꢏn.
Nhꢉng giꢘ ñꢣnh cơ bꢘn vꢊ thꢤc tiꢀn cꢋa môn khoa hꢄc sꢓ quyꢈt ñꢣnh
bꢟ môn ñó tꢂp trung vào cái gì. Nó quyꢈt ñꢣnh cái mà môn khoa hꢄc
coi là “thꢤc tiꢀn” và thꢤc ra nó quyꢈt ñꢣnh luôn cꢘ lĩnh vꢤc nghiên
cꢖu cꢋa môn khoa hꢄc ñó. Các giꢘ ñꢣnh cũng quyꢈt ñꢣnh phꢁn lꢜn cái
gì sꢓ bꢣ bꢆ qua, hoꢛc vꢖt ra rìa như là mꢟt “ngoꢃi lꢗ khó chꢣu”. Như
vꢂy các giꢘ ñꢣnh quyꢈt ñꢣnh cꢘ hai ñiꢊu: ñiꢊu cꢁn ñưꢚc tꢂp trung chú
ý và ñiꢊu bꢣ bꢆ qua hoꢛc xem nhꢺ trong môn khoa hꢄc nào ñó.
6
NHꢀNG THÁCH THꢁC CꢂA QUꢃN LÝ TRONG THꢄ Kꢅ XXI
Peter F.Drucker
Mꢟt ví dꢥ ñiꢊn hình là sꢤ kiꢗn ñã xꢘy ra ñꢇi vꢜi mꢟt hꢄc giꢘ
sáng suꢇt nhꢑt trong sꢇ các hꢄc giꢘ khoa hꢄc quꢘn lý thꢠi kỳ
ñꢁu: Mary Parker Follett (1868 – 1833) . Do nhꢉng giꢘ ñꢣnh
cꢋa bà không phù hꢚp vꢜi các giꢘ ñꢣnh cꢋa ngành khoa hꢄc
quꢘn lý chꢜm nꢒ ꢒ nhꢉng năm 1930 và 1940 mà bà ñã trꢒ
thành “mꢟt ngưꢠi hoàn toàn bꢣ phꢜt lꢠ”, thꢂm chí cho ñꢈn
trưꢜc cái chꢈt cꢋa bà vào năm 1932. Nhꢉng công trình cꢋa bà
ñã bꢣ lãng quên trong suꢇt 25 năm hoꢛc lâu hơn thꢈ. Tuy vꢂy,
ngày nay chúng ta ñꢊu biꢈt rꢹng nhꢉng giꢘ ñꢣnh cơ bꢘn cꢋa bà
vꢊ xã hꢟi, vꢊ con ngưꢠi và quꢘn lý là gꢁn vꢜi thꢤc tiꢀn hơn
nhiꢊu so vꢜi nhꢉng giꢘ ñꢣnh mà các nhà quꢘn lý thꢠi ñó lꢑy
làm cơ sꢒ - và thꢂm chí cho ñꢈn bây giꢠ nhiꢊu ngưꢠi vꢦn lꢑy
làm cơ sꢒ.
Mꢛc dù vai trò cꢋa giꢘ ñꢣnh có tꢁm quan trꢄng như vꢂy, nhưng ít khi
nó ñưꢚc ñưa ra phân tích, nghiên cꢖu, và ñꢇi chꢖng, thꢂm chí ít khi
ñưꢚc trình bày mꢟt cách rõ rang và ñꢁy ñꢋ.
ðꢇi vꢜi mꢟt ngành khoa hꢄc xã hꢟi như khoa hꢄc quꢘn lý thì nhꢉng
giꢘ ñꢣnh thꢤc ra quan trꢄng hơn nhiꢊu so vꢜi nhꢉng ñꢣnh ñꢊ trong
môn khoa hꢄc tꢤ nhiên. ðꢣnh ñꢊ là giꢘ thuyꢈt tꢞng quát ñang phꢞ
biꢈn, nó chꢪng có ꢘnh hưꢒng gì ñꢈn vũ trꢥ tꢤ nhiên cꢘ. Bꢑt luꢂn ñꢣnh
ñꢊ cho rꢹng mꢛt trꢠi quay quanh trái ñꢑt hay ngưꢚc lꢃi, trái ñꢑt quay
quanh mꢛt trꢠi thì ñiꢊu ñó chꢪng có ꢘnh hưꢒng gì ñꢈn mꢛt trꢠi và trái
ñꢑt cꢘ. ðꢇi tưꢚng nghiên cꢖu cꢋa khoa hꢄc tꢤ nhiên là hành vi cꢋa
* Xem bài giꢜi thiꢗu cꢋa tac giꢘ vꢊ quyꢅn Mary Parket Follett, Nhà tiên tri
cꢇa quꢄn lý (Boston: Harverd Business School Press, 1995)
7
NHꢀNG THÁCH THꢁC CꢂA QUꢃN LÝ TRONG THꢄ Kꢅ XXI
Peter F.Drucker
các vꢇt thꢐ. Nhưng ñꢇi tưꢚng nghiên cꢖu cꢋa mꢟt môn khoa hꢄc xã
hꢟi như môn khoa hꢄc quꢘn lý là hành vi cꢋa con ngưꢑi và các ñꢌnh
chꢒ cꢓa con ngưꢑi. Vì thꢈ các nhà thꢤc hành có xu hưꢜng hành ñꢟng
và xꢮ sꢤ theo các giꢘ ñꢣnh cꢋa bꢟ môn khoa hꢄc ñó. Quan trꢄng hơn
nꢉa, thꢤc tiꢀn cꢋa khoa hꢄc tꢤ nhiên, vũ trꢥ vꢂt lý và các ñꢣnh luꢂt
cꢋa nó, không thay ñꢞi (hoꢛc nꢈu có thay ñꢞi thì chꢔ xꢘy ra vꢜi
khoꢘng thꢠi gian rꢑt lâu ñꢈn hàng triꢗu năm, chꢖ không phꢘi là là
lꢃng vꢃn thꢈ kꢩ, chꢖ ñꢡng nói ñꢈn thꢂp kꢩ). Vũ trꢥ xã hꢟi không có
nhꢉng “quy luꢂt tꢤ nhiên” như thꢈ. Do ñó nó chꢣu sꢤ thay ñꢞi liên
tꢥc. Và ñiꢊu ñó có nghĩa rꢹng nhꢉng giꢘ ñꢣnh ñúng ñꢇi vꢜi ngày hôm
qua có thꢅ trꢒ nên không ñúng và hoàn toàn sai vào bꢑt cꢖ lúc nào.
Ngày nay mꢄi ngưꢠi ca tꢥng cách làm viꢗc theo nhóm như là
mꢟt kiꢅu tꢞ chꢖc “ñúng” cho mꢄi công viꢗc (bꢘn thân tác giꢘ
cũng bꢕt ñꢁu ca tꢥng nhóm làm viꢗc tꢡ rꢑt sꢜm vào năm 1954
và ñꢛc biꢗt trong cuꢇn sách xuꢑt bꢘn năm 1973 nhan ñꢊ Quꢘn
lý: Nhiꢈm vꢉ, Trách nhiꢈm và Thꢊc hành). Nꢊn tꢘng cꢋa niꢊm
tin chính thꢇng hiꢗn nay vꢊ nhóm làm viꢗc là mꢟt giꢘ ñꢣnh cơ
bꢘn ñã ñưꢚc tꢑt cꢘ các nhà lý thuyꢈt vꢊ quꢘn lý và hꢁu hꢈt các
nhà thꢤc hành tiꢈp nhꢂn tꢡ nhꢉng ngày ñꢁu tiên hình thành tư
duy vꢊ tꢞ chꢖc, tꢖc là tꢡ thꢠi Henri Fayol ꢒ Pháp và Walter
Rathenau ꢒ ðꢖc khoꢘng năm 1900: cho rꢹng phàm là mô
hình tꢞ chꢖc thì chꢔ có mꢔt mô hình tꢞ chꢖc ñúng mà thôi. Và
ñiꢊu quan trꢄng nhꢑt không phꢘi là liꢗu nhóm làm viꢗc có
thꢤc sꢤ là “ñáp sꢇ” hay không (cho ñꢈn nay không có nhiꢊu
bꢹng chꢖng cho ñiꢊu này) mà là, như sꢓ thꢘo luꢂn ꢒ phꢁn sau,
8
NHꢀNG THÁCH THꢁC CꢂA QUꢃN LÝ TRONG THꢄ Kꢅ XXI
Peter F.Drucker
giꢘ ñꢣnh cơ bꢘn vꢊ mꢟt mô hình tꢞ chꢖc duy nhꢑt ñúng không
còn ñꢖng vꢉng nꢉa.
Do ñó, ñiꢊu quan trꢄng nhꢑt trong môn khoa hꢄc xã hꢟi như môn
quꢘn lý là các giꢘ ñꢣnh cơ bꢘn. Và sꢎ thay ñꢕi các giꢘ ñꢣnh cơ bꢘn lꢃi
càng quan trꢄng hơn.
Tꢡ khi viꢗc nghiên cꢖu khoa hꢄc quꢘn lý ñưꢚc bꢕt ñꢁu, và thꢤc ra nó
chưa xuꢑt hiꢗn cho tꢜi nhꢉng năm 1930, thì hai bꢟ giꢘ ñꢣnh vꢊ thꢎc
tiꢏn quꢘn lý ñã ñưꢚc hꢁu hꢈt các hꢄc giꢘ, tác giꢘ và các nhà thꢤc
hành tiꢈp nhân:
Bꢟ giꢘ ñꢣnh thꢖ nhꢑt xác ñꢣnh quy tꢖc cꢓa quꢋn lý
1. Quꢘn lý có nghĩa là quꢄn lý kinh doanh
2. Chꢔ có – hoꢛc phꢘi có – mꢟt cơ cꢑu tꢞ chꢖc duy nhꢅt
ñúng.
3. Chꢔ có – hoꢛc phꢘi có – mꢟt cách duy nhꢅt ñúng ñꢅ
quꢘn lý con ngưꢠi
Bꢟ giꢘ ñꢣnh thꢖ hai xác ñꢣnh thꢎc hành cꢓa quꢋn lý
1. Các công nghꢗ, thꢣ trưꢠng và sꢤ sꢮ dꢥng cuꢇi cùng ñã
ñưꢚc xác ñꢆnh tꢋ trưꢌc
2. Phꢃm vi quꢘn lý ñưꢚc xác ñꢣnh theo pháp lý
3. Quꢘn lý tꢂp trung vào nꢟi bꢟ
4. Nꢊn kinh tꢈ ñưꢚc xác ñꢣnh bꢒi biên giꢜi quꢇc gia là
“môi trưꢠng sinh thái” cꢋa doanh nghiꢗp và quꢘn lý.
9
NHꢀNG THÁCH THꢁC CꢂA QUꢃN LÝ TRONG THꢄ Kꢅ XXI
Peter F.Drucker
Hꢁu như trong suꢇt thꢠi gian này – ít nhꢑt là ñꢈn ñꢁu nhꢉng năm
1980 – tꢑt cꢘ các giꢘ ñꢣnh nói trên trꢡ giꢘ ñꢣnh ñꢁu tiên khá gꢁn vꢜi
thꢤc tꢈ ñꢅ áp dꢥng, bꢑt kꢅ cho nghiên cꢖu, viꢈt sách, giꢘng dꢃy hay
thꢤc hành quꢘn lý. ðꢈn nay tꢑt cꢘ các giꢘ ñꢣnh này ñã không còn hꢉu
ích nꢉa. Chúng trꢒ nꢊn gꢁn vꢜi sꢤ giꢀu cꢚt. Giꢠ ñây chúng ñã xa rꢠi
thꢤc tꢈ ñꢈn mꢖc trꢒ thành vꢂt chưꢜng ngꢃi cho lý thuyꢈt và thꢂm chí
cꢘn trꢒ nghiêm trꢄng sꢤ thꢤc hành quꢘn lý. Quꢘ thꢤc, thꢤc tiꢀn ñang
nhanh chóng trꢒ nên ñꢇi nghꢣch vꢜi nhꢉng gì các giꢘ ñꢣnh này nêu ra.
Do ñó, ñã ñꢈn lúc phꢘi cho qua các giꢘ ñꢣnh này và cꢇ gꢕng hình
thành nhꢗng giꢋ ñꢌnh mꢘi cho cꢘ nghiên cꢖu lꢦn thꢤc hành quꢘn lý.
►I – QUꢭN LÝ CÓ NGHĨA LÀ QUꢭN LÝ KINH DOANH
ðꢇi vꢜi hꢁu hꢈt mꢄi ngưꢠi, cꢘ trong và ngoài lĩnh vꢤc quꢘn lý thì giꢘ
ñꢣnh này là ñiꢊu hiꢅn nhiên. Quꢘ thꢤc, nhꢉng tác giꢘ viꢈt vꢊ quꢘn lý,
nhꢉng nhà thꢤc hành quꢘn lý và ngưꢠi ngoài cuꢟc thꢂm chí còn chưa
nghe thꢑy tꢡ “quꢘn lý” thì ñã tꢤ ñꢟng nghe ra thành quꢋn lý kinh
doanh.
Giꢘ ñꢣnh vꢊ vũ trꢥ cꢋa quꢘn lý có xuꢑt xꢖ khá gꢁn ñây. Trưꢜc nhꢉng
nhăm 1930 mꢟt vài tác giꢘ và nhà tư tưꢒng quan tâm ñꢈn quꢘn lý, bꢕt
ñꢁu tꢡ Frederick Winslow Taylor vào ñꢁu thꢈ kꢩ này và cuꢇi cùng là
Chester Barnard ngay trưꢜc Chiꢈn tranh thꢈ giꢜi thꢖ II, tꢑt cꢘ hꢄ ñꢊu
cho rꢹng quꢘn lý kinh doanh chꢔ là mꢟt chi dưꢜi cꢋa quꢘn lý tꢞng
quát vꢊ cơ bꢘn nó chꢪng khác gì vꢜi quꢘn lý mꢄi tꢞ chꢖc khác, cũng
như giꢇng chó này so vꢜi giꢇng chó khác.
10
NHꢀNG THÁCH THꢁC CꢂA QUꢃN LÝ TRONG THꢄ Kꢅ XXI
Peter F.Drucker
Sꢤ áp dꢉng trưꢜc tiên lý thuyꢈt quꢘn lý vào thꢤc tꢈ ñã không
xꢘy ra trong lĩnh vꢤc kinh doanh mà là trong lĩnh vꢤc phi lꢚi
nhuꢂn và các cơ quan cꢋa chính phꢋ. Frederick Winslow
Taylor (1856-1915), ngưꢠi sáng lꢂp ra “Quꢘn lý theo khoa
hꢄc”, rꢑt nhiꢊu khꢘ năng cũng là ngưꢠi ñã sáng tꢃo ra thuꢂt
ngꢉ “Quꢘn lý” và “Nhà tư vꢑn” vꢜi ý nghĩa như ngày nay.
Trên danh thiꢈp ông ñã tꢤ gꢄi mình là “Nhà tư vꢑn Quꢘn lý”
và ông giꢘi thích rꢹng ông ñã cꢇ tình chꢄn nhꢉng thuꢂt ngꢉ
mꢜi lꢃ này ñꢅ gây tác ñꢟng vào nhꢂn thꢖc cꢋa các thân chꢋ vꢊ
nhꢉng ñiꢊu hoàn toàn mꢜi lꢃ mà ông sꢓ ñưa ra cho hꢄ. Tuy
nhiên, Taylor ñã không chꢄn mꢟt doanh nghiꢗp mà lꢃi lꢑy
Bꢗnh viꢗn Mayo phi lꢚi nhꢂn ñꢅ làm “ví dꢥ hoàn hꢘo” cꢋa
“Quꢘn lý theo khoa hꢄc” trong bài tưꢠng trình cꢋa ông trưꢜc
Quôc s hꢟi Mꢴ năm 1912 mà lꢁn ñꢁu tiên làm cho nưꢜc Mꢴ
giác ngꢟ vꢊ quꢘn lý. Và sꢤ áp dꢥng “Quꢘn lý theo khoa hꢄc”
cꢋa Taylor ñưꢚc biꢈt ñꢈn nhiꢊu nhꢑt (mꢛc dù chꢈt yꢅu do áp
lꢤc cꢋa công ñoàn) không phꢘi vào mꢟt doanh nghiꢗp mà là
vào kho quân giꢜi Watertown cꢋa quân ñꢟi Mꢴ do chính phꢋ
sꢒ hꢉu và ñiꢊu hành.
Công viꢗc ñꢁu tiên mà thuꢂt ngꢉ “nhà quꢘn lý” (manager) -
vꢜi ý nghĩa như ngày nay – ñã không ñưꢚc áp dꢥng trong
kinh doanh. Mà là quꢘn ñꢇc thành phꢇ (City Manager) – mꢟt
sáng tꢃo cꢋa ngưꢠi Mꢴ vào nhꢉng năm ñꢁu cꢋa thꢈ kꢩ này.
Tương tꢤ như vꢂy, viꢗc áp dꢥng lꢁn ñꢁu tiên mꢟt cách có ý
thꢖc và có hꢗ thꢇng “các nguyên tꢕc quꢘn lý” không phꢘi
11
NHꢀNG THÁCH THꢁC CꢂA QUꢃN LÝ TRONG THꢄ Kꢅ XXI
Peter F.Drucker
trong mꢟt doanh nghiꢗp. Mà là viꢗc tꢞ chꢖc lꢃi quân ñꢟi Mꢴ
năm 1901 do Elihu Root (1845-1937), Bꢟ trưꢒng Chiꢈn tranh
cꢋa Tꢞng thꢇng Theodore Roosevelt tiꢈn hành.
ðꢃi hꢟi Quꢘn lý ñꢁu tiên – tꢃi Praha năm 1922 – không phꢘi
do giꢜi kinh doanh tꢞ chꢖc mà do Herbert Hoover, lúc ñó là
Bꢟ trưꢒng Thương mꢃi Mꢴ và Thomas Masaryk, mꢟt nhà sꢮ
hꢄc nꢞi tiꢈng thꢈ giꢜi và là Tꢞng thꢇng sáng lꢂp nưꢜc Cꢟng
hòa Tiꢗp Khꢕc. Và Mary Parker Follett, mà công trình cꢋa bà
vꢊ quꢘn lý bꢕt ñꢁu xꢑp xꢔ cùng thꢠi kỳ ñó, cũng không bao
giꢠ phân biꢗt giꢉa quꢘn lý kinh doanh và quꢘn lý phi kinh
doanh. Bà ñã nói vꢊ viꢗc quꢘn lý các tꢞ chꢖc mà tꢑt cꢘ ñꢊu
ñưꢚc áp dꢥng các nguyên lý như nhau.
ðiꢊu ñã dꢦn ñꢈn viꢗc ñꢳng hóa Quꢘn Lý vꢜi Quꢘn Lý Kinh Doanh
chính là cuꢟc ðꢃi khꢋng hoàng vꢜi sꢤ thù ñꢣch cꢋa nó ñꢇi vꢜi kinh
doanh và sꢤ khinh bꢔ ñꢇi vꢜi các nhà quꢘn lý doanh ghiꢗp. ðꢅ không
bꢣ coi là cùng mꢟt giuꢟc vꢜi kinh doanh, quꢘn lý trong khu vꢤc công
cꢟng ñưꢚc ñꢛt tên là “Quꢘn trꢣ công cꢟng” (Public Administration)
và cho ra ñꢠi mꢟt môn khoa hꢄc riêng, vꢜi khoa riêng tꢃi trưꢠng ñꢃi
hꢄc, vꢜi các thuꢂt ngꢉ riêng và thang bꢂc công danh riêng. Cùng lúc
ñó và cùng lý do ñó, viꢗc nghiên cꢖu quꢘn lý trong các bꢗnh viꢗn
ñang phát triꢅn nhanh chóng (chꢪng hꢃn bꢒi Raymond Sloan, em trai
cꢋa Alfred Sloan cꢋa GM) ñã ñưꢚc tách thành môn khoa hꢄc riêng
biꢗt và ñꢛt tên là “Quꢘn trꢣ bꢗnh viꢗn”.
12
NHꢀNG THÁCH THꢁC CꢂA QUꢃN LÝ TRONG THꢄ Kꢅ XXI
Peter F.Drucker
Nói cách khác, tránh bꢣ gꢄi là “quꢘn lý” chính là “sꢤ cꢘi chính chính
trꢣ” trong nhꢉng năm ðꢃi khꢋng hoꢘng.
Tuy nhiên, ñꢈn thꢠi kỳ sau chiꢈn tranh thì tình thꢈ lꢃi ñꢞi ngưꢚc. ðꢈn
năm 1950 Kinh Doanh ñã trꢒ thàh mꢟt tꢡ “ñꢕt giá”, mꢟt phꢁn lꢜn do
kꢈt quꢘ hoꢃt ñꢟng cꢋa quꢄn lý kinh doanh Hoa Kỳ trong Chiꢈn tranh
thꢈ giꢜi thꢖ II. Sau ñó không lâu, quan trꢄng hơn hꢈt “quꢘn lý kinh
doanh” ñã trꢒ thành “ñúng ñꢕn vꢊ chính trꢣ” như là mꢟt lĩnh vꢤc
nghiên cꢖu. Và tꢡ ñó, quꢘn lý ñưꢚc ñꢳng hóa trong nhꢂn thꢖc cꢋa
công chúng cũng như giꢜi hꢄc giꢘ vꢜi “quꢘn lý kinh doanh”.
Tuy nhiên, giꢠ ñây chúng ta ñang bꢕt ñꢁu sꢮa lꢃi lꢝi lꢁm 60 năm, như
ñã ñưꢚc chꢖng kiꢈn nhꢉng vꢥ sꢮa lꢃi tên “trưꢠng kinh doanh” thành
“trưꢒng quꢘn lý”, sꢤ gia tăng nhanh chóng nhꢉng lꢠi mꢠi dꢤ các
khóa “quꢘn lý tꢞ chꢖc phi lꢚi nhuꢂn” cꢋa các trưꢠng ñó, sꢤ xuꢑt hiꢗn
“các chương trình quꢘn lý ñiꢊu hành” tuyꢅn sinh cꢘ cán bꢟ quꢘn lý
kinh doanh lꢦn phi kinh doanh hay sꢤ xuꢑt hiꢗn cꢋa bꢟ môn “Quꢘn lý
viꢗc ñꢃo” cꢋa các trưꢠng dòng.
Nhưng giꢘ ñꢣnh rꢹng quꢘn lý tꢖc là quꢘn lý kinh doanh vꢦn cꢖ tꢳn
tꢃi. Do ñó, ñiꢊu quan trꢄng là phꢘi khꢪng ñꢣnh, và cꢁn lꢜn tiꢈng
khꢪng ñꢣnh rꢹng quꢘn lý không phꢋi là quꢘn lý kinh doanh, cũng
chꢪng khác gì khi nói y hꢄc không phꢘi là sꢘn khoa.
Tꢑt nhiên, có sꢤ khác nhau giꢉa quꢘn lý các tꢞ chꢖc khác nhau, vì xét
cho cùng mꢥc ñích xác ñꢣnh chiꢈn lưꢚc, và chiꢈn lưꢚc xác ñꢣnh cơ
cꢑu tꢞ chꢖc. Chꢕc chꢕn có sꢤ khác biꢗt giꢉa quꢘn lý mꢟt chuꢝi cꢮa
hang bán lꢯ và quꢘn lý mꢟt giáo phꢂn Công Giáo (mꢛc dù sꢤ khác
13
NHꢀNG THÁCH THꢁC CꢂA QUꢃN LÝ TRONG THꢄ Kꢅ XXI
Peter F.Drucker
biꢗt ít hơn rꢑt nhiꢊu so vꢜi ñiꢊu mà các giám mꢥc và các chꢋ chuꢝi
cꢮa hàng vꢦn tưꢒng); giꢉa quꢘn lý mꢟt căn cꢖ không quân, mꢟt bꢗnh
viꢗn và mꢟt cty phꢁn mꢊm. Nhưng sꢤ khác biꢗt lꢜn nhꢑt là ꢒ các
thuꢂt ngꢉ tꢡng tꢞ chꢖc riêng lꢯ dùng. Ngoài ra thì sꢤ khác biꢗt chꢋ
yꢈu là ꢒ cách áp dꢥng hơn là các nguyên tꢕc. Chꢪng hꢃn, cán bꢟ ñiꢊu
hành cꢋa tꢑt cꢘ các tꢞ chꢖc ñó dùng khꢇi lưꢚng thꢠi gian gꢁn như
nhau ñꢅ giꢘi quyꢈt các vꢑn ñꢊ cꢋa con ngưꢠi, và vꢑn ñꢊ cꢋa con
ngưꢠi thì hꢁu như luôn giꢇng nhau. 90% (hoꢛc gꢁn như thꢈ) vꢑn ñꢊ
mà các tꢞ chꢖc này quan tâm là chung nhau. Và ñꢇi vꢜi 10% còn lꢃi
thì sꢤ khác biꢗt giꢉa kinh doanh và phi kinh doanh không lꢜn hơn sꢤ
khác biꢗt giꢉa các doanh nghiꢗp trong các ngành nghꢊ khác nhau,
chꢪng hꢃn giꢉa ngân hàng ña quꢇc gia và nhà sꢘn xuꢑt ñꢳ chơi trꢯ
em. Trong bꢑt kỳ tꢞ chꢖc nào, kinh doanh hay phi kinh doanh cũng
vꢂy, chꢔ có 10% còn lꢃi cꢋa quꢘn lý là phꢘi ñưꢚc ñiꢊu chꢔnh cho phù
hꢚp vꢜi nhiꢗm vꢥ, văn hóa, lꢣch sꢮ và tꢡ vꢤng ñꢛc thù cꢋa tꢞ chꢖc ñó
mà thôi.
Viꢗc phân biꢗt quꢘn lý không phꢘi là quꢘn lý doanh nghiꢗp
ñꢛc biꢗt quan trꢄng vì ngành tăng trưꢒng trong mꢟt xã hꢁi
phát triꢍn ꢒ thꢈ kꢩ XXI không chꢕc là ngành kinh doanh –
thꢤc tꢈ, kinh doanh ñã không còn là ngành tăng trưꢒng trong
thꢈ kꢩ XX ꢒ các xã hꢟi phát triꢅn nꢉa rꢳi. Mꢟt tꢩ lꢗ ít hơn
nhiꢊu sꢇ lao ñꢟng ꢒ các nưꢜc phát triꢅn hiꢗn ñang tham gia
vào hoꢃt ñꢟng kinh tꢈ, tꢖc là “kinh doanh”, so vꢜi thꢠi kỳ
cách ñây 100 năm. Lúc ñó hꢁu như mꢄi ngưꢠi ñꢈn tuꢞi làm
viꢗc phꢘi kiꢈm sꢇng bꢹng các hoꢃt ñꢟng kinh tꢈ (chꢪng hꢃn
14
NHꢀNG THÁCH THꢁC CꢂA QUꢃN LÝ TRONG THꢄ Kꢅ XXI
Peter F.Drucker
làm nông nghiꢗp). Các ngành tăng trưꢒng trong thꢈ kꢩ XX ꢒ
các nưꢜc phát triꢅn ñã là lĩnh vꢤc phi kinh doanh – chính phꢋ,
ngành chuyên môn, y tꢈ, giáo dꢥc. Kinh doanh, vꢜi tư cách là
ngưꢠi thuê nhân công và là nguꢳn kiꢈm sꢇng ñã không ngꢡng
thu hꢺp lꢃi trong mꢟt trăm năm qua (hay ít nhꢑt tꢡ Chiꢈn
tranh thꢈ giꢜi I). Và chúng ta có thꢅ phán ñoán trong thꢈ kꢩ
XXI tꢃi các nưꢜc ñã phát triꢅn thì ngành tăng trưꢒng sꢓ không
phꢘi là “kinh doanh”, tꢖc là hoꢃt ñꢟng kinh tꢈ có tꢞ chꢖc. Có
nhiꢊu khꢘ năng ñó sꢓ là ngành xã hꢟi phi lꢚi nhuꢂn. Và ñó
cũng chính là ngành mà ngày nay ñang cꢁn quꢘn lý nhꢑt và là
nơi mà quꢘn lý mꢟt cách có hꢗ thꢇng, có nguyên tꢕc, có cơ sꢒ
lý luꢂn có thꢅ tꢃo ra kꢈt quꢘ lꢜn nhꢑt, nhanh nhꢑt.
Do ñó, kꢈt luꢂn thꢖ nhꢑt tꢡ sꢤ phân tích các Giꢘ ðꢣnh xác ñinh tính
chꢑt cꢋa quꢘn lý ñꢅ làm cho viꢗc nghiên cꢖu và ꢖng dꢥng thꢤc tꢈ có
kꢈt quꢘ sꢓ là: Quꢀn lý là bꢁ phꢂn cꢃu thành cꢄ thꢅ và phân biꢆt
ñưꢇc cꢈa bꢃt cꢉ tꢊ chꢉc nào.
►II – MÔ HÌNH Tꢻ CHꢲC DUY NHꢫT ðÚNG
Sꢤ quan tâm ñꢈn quꢘn lý và nghiên cꢖu quꢘn lý bꢕt ñꢁu tꢡ sꢤ xuꢑt
hiꢗn ñꢟt ngꢟt cꢋa tꢞ chꢖc quy mô lꢜn như doanh nghiꢗp, cơ quan
chính phꢋ, quân ñꢟi thưꢠng trꢤc, là nhꢉng cái mꢜi cꢋa xã hꢟi thꢈ kꢩ
XIX.
Và ngày tꢡ ngày ñꢁu hơn mꢟt thꢈ kꢩ qua, viꢗc nghiên cꢖu tꢞ chꢖc ñã
dꢤa vào mꢟt giꢘ ñꢣnh.
15
NHꢀNG THÁCH THꢁC CꢂA QUꢃN LÝ TRONG THꢄ Kꢅ XXI
Peter F.Drucker
Có – hoꢋc phꢀi có – mꢁt mô hình tꢊ chꢉc duy nhꢃt ñúng
Viꢗc diꢀn tꢘ “mꢟt mô hình tꢞ chꢖc duy nhꢑt ñúng” luôn thay ñꢞi.
Nhưng sꢤ tìm kiꢈm mꢟt mô hình tꢞ chꢖc duy nhꢑt ñúng vꢦn tiꢈp tꢥc
cho ñꢈn ngày nay.
Cꢑu trúc cꢋa tꢞ chꢖc trong kinh doanh là lꢁn ñꢁu tiên ñưꢚc
bàn ñꢈn tꢃi Pháp vào khoꢘng ñꢁu thꢈ kꢩ này bꢒi Henri Fayol
(1841 – 1925), ngưꢠi ñꢖng ñꢁu mꢟt cty khai thác than ñá,
mꢟt doanh nghiꢗp lꢜn nhꢑt châu Âu, nhưng cũng hoàn toàn
vô tꢞ chꢖc nhꢑt (tuy vꢂy, phꢘi ñꢈn năm 1916 ông ta mꢜi xuꢑt
bꢘn cuꢇn sách cꢋa mình). Cùng thꢠi gian ñó các nhà thꢤc
hành cũng là nhꢉng ngưꢠi ñꢁu tiên quan tâm ñꢈn tꢞ chꢖc ꢒ
Mꢴ: John J.Rockefeller, Sr J.P.Morgan và nhꢑt là Andrew
Carnegie (ngưꢠi vꢦn xꢖng ñáng ñưꢚc nghiên cꢖu và là ngưꢠi
có ꢘnh hưꢒng lâu dài nhꢑt). Sau ñó ít lâu Elihu Root ñã áp
dꢥng lý thuyꢈt tꢞ chꢖc vào quân ñꢟi Mꢴ, như ñã nói, và
không phꢘi ngꢦu nhiên khi mà Root ñã tꢡng là cꢇ vꢑn pháp
luꢂt cho Carnegie. Cùng thꢠi gian ñó, Georg Siemens (1839 –
1901) ngưꢠi sáng lꢂp Deutsche Bank năm 1870, ñã dùng
(khoꢘng năm 1895) các khái niꢗm tꢞ chꢖc cꢋa ngưꢠi bꢃn
Fayol ñꢅ cꢖu vãn Cty ðiꢗn Tꢮ Siements do ngưꢠi anh em hꢄ
cꢋa ông là Werner Siements (1816 – 1892) sáng lꢂp, nhưng
ñã ñꢅ trꢇng ngưꢠi lãnh ñꢃo khi ông mày qua ñꢠi, và ñang bꢣ
chao ñꢘo.
16
NHꢀNG THÁCH THꢁC CꢂA QUꢃN LÝ TRONG THꢄ Kꢅ XXI
Peter F.Drucker
Tuy vꢂy, nhu cꢁu vꢊ cơ cꢑu tꢞ chꢖc chưa phꢘi là ñiꢊu rõ ràng ñꢇi vꢜi
mꢄi ngưꢠi ꢒ nhꢉng năm ñꢁu tiên ꢑy.
Frederick Winslow Taylor không hꢊ nhìn thꢑy ñiꢊu ñó. Cho
ñꢈn trưꢜc khi mꢑt ông ta vꢦn nói va viꢈt “nhꢉng ông chꢋ và
nhꢉng ngưꢠi giúp viꢗc”. Và chính dꢤa vào khái niꢗm này, tꢖc
là phi cꢑu trúc mà Henry Ford (1863 – 1947) cho ñꢈn trưꢜc
khi mꢑt ñã tìm cách ñiꢊu hành mꢟt cty mà trong nhiꢊu năm
(cho tꢜi nhꢉng năm 1920) ñã là mꢟt cty sꢘn xuꢑt công nghiꢗp
lꢜn nhꢑt thꢈ giꢜi.
Chính Chiꢈn tranh thꢈ giꢜi thꢖ I ñã làm rõ nhu cꢁu vꢊ mꢟt cơ cꢑu tꢞ
chꢖc chính thꢖc. Nhưng cũng chính Chiꢈn tranh thꢈ giꢜi thꢖ nhꢑt ñã
cho thꢑy cꢑu trúc theo chꢖc năng cꢋa Fayol (và cꢘ Carnegie) không
phꢘi là mꢟt cơ cꢑu tꢞ chꢖc ñúng. Ngay sau chiꢈn tranh, ñꢁu tiên là
Pierre S.Du Pont (1870 – 1954) và sau ñó là Alfred Sloan (1875 –
1966) ñã phát triꢅn phi tꢂp trung hóa. Và hiꢗn nay, trong vài năm trꢒ
lꢃi ñây, chúng ta rao bán “nhóm làm viꢗc” như là mꢟt mô hình tꢞ
chꢖc duy nhꢑt ñúng cho hꢁu hꢈt mꢄi thꢖ.
Dù vꢂy, giꢠ ñây ñiꢊu trꢒ nên rõ rang là không hꢊ có chuyꢗn mꢟt cơ
cꢑu tꢞ chꢖc duy nhꢑt ñúng. Mà chꢔ có nhꢉng mô hình tꢞ chꢖc, mà
mꢝi mô hình có sꢖc mꢃnh nhꢑt ñꢣnh, có nhꢉng giꢜi hꢃn nhꢑt ñꢣnh và
nhꢉng áp dꢥng cꢥ thꢅ. Mꢟt ñiꢊu rõ ràng là tꢞ chꢖc không phꢘi cái gì
tuyꢗt ñꢇi cꢘ. Nó chꢔ là mꢟt công cꢉ làm cho con ngưꢠi trꢒ nên hꢉu
hiꢗu khi làm viꢗc vꢜi nhau. Như vꢂy thì mꢟt cơ cꢑu tꢞ chꢖc nào ñó sꢓ
17
NHꢀNG THÁCH THꢁC CꢂA QUꢃN LÝ TRONG THꢄ Kꢅ XXI
Peter F.Drucker
thích hꢚp vꢜi nhꢉng nhiꢗm vꢥ nào ñó trong nhꢉng ñiꢊu kiꢗn nhꢑt
ñꢣnh và ꢒ nhꢉng thꢠi ñiꢅm nhꢑt ñꢣnh.
Ngày nay ngưꢠi ta nói nhiꢊu vꢊ “sꢤ kꢈt thúc cꢋa tꢞ chꢖc theo thꢖ
bꢂc”. ðây là ñiꢊu hoàn toàn vô lý. Trong mꢄi tꢞ chꢖc cꢁn phꢘi có
ngưꢠi có thꢢm quyꢊn cao nhꢑt, ñó là “sꢈp”, tꢖc là ngưꢠi có thꢅ ra
quyꢈt ñꢣnh cuꢇi cùng và mong ñꢚi nhꢉng ngưꢠi khác tuân theo.
Trong tình huꢇng có hiꢅm hꢄa chung – mꢄi tꢞ chꢖc sꢜm muꢟn cũng
sꢓ gꢛp phꢘi tình huꢇng như thꢈ - thì sꢤ sꢇng còn cꢋa mꢄi ngưꢠi phꢥ
thuꢟc vào sꢤ chꢔ huy rõ ràng. Nꢈu như con tàu ñang bꢣ chìm thì
thuyꢊn trưꢒng không thꢅ triꢗu tꢂp cuꢟc hꢄp mà phꢘi ra mꢗnh lꢗnh.
Và nꢈu muꢇn cꢖu con tàu thì mꢄi ngưꢠi phꢘi tuân theo mꢗnh lꢗnh,
phꢘi biꢈt chính xác ñi ñâu, làm gì và phꢘi làm mà không cꢁn “tham
gia” hay tranh luꢂn. “Thꢖ bꢂc” và sꢤ chꢑp nhꢂn nó không cꢁn bàn cãi
cꢋa mꢄi ngưꢠi trong tꢞ chꢖc là niꢊm hy vꢄng duy nhꢑt trong mꢟt
cuꢟc khꢋng hoꢘng.
ꢼ tình huꢇng khác trong cùng mꢟt tꢞ chꢖc lꢃi ñòi hꢆi sꢤ tranh luꢂn
bàn bꢃc. ꢼ tình huꢇng khác lꢃi ñòi hꢆi tính ñꢳng ñꢟi …
Lý thuyꢈt tꢞ chꢖc giꢘ ñꢣnh rꢹng các tꢞ chꢖc là ñꢳng nhꢑt và do ñó
mꢄi doanh nghiꢗp phꢘi ñưꢚc tꢞ chꢖc cùng mꢟt kiꢅu.
Fayol ñã giꢘ ñꢣnh có mꢟt “doanh nghiꢗp sꢘn xuꢑt ñiꢅn hình”.
Alfred Sloan trong nhꢉng năm 1920 ñã tꢡng tꢞ chꢖc các bꢟ
phꢂn phi tꢂp trung hóa cꢋa cty GM theo cùng mꢟt cách hꢗt
nhau. 30 năm sau, khi tꢞ chꢖc lꢃi GE ꢒ quy mô lꢜn vào ñꢁu
nhꢉng năm 1950, ngưꢠi ta vꢦn coi là “ngoꢃi ñꢃo” nꢈu tꢞ chꢖc
18
NHꢀNG THÁCH THꢁC CꢂA QUꢃN LÝ TRONG THꢄ Kꢅ XXI
Peter F.Drucker
mꢟt ñơn vꢣ nhꢆ gꢳm vài chꢥc nhà nghiên cꢖu chꢔ tham gia
ñơn thuꢁn vào công trình phát triꢅn cho Không quân Mꢴ mà
khác vꢜi tꢞ chꢖc “các ban bꢗ” khꢞng lꢳ sꢮ dꢥng hàng ngàn
ngưꢠi và sꢘn xuꢑt sꢘn phꢢm tiêu chuꢢn, như lò nưꢜng bánh
cho nhà bꢈp. Mꢟt nhóm nhꢆ nghiên cꢖu phát triꢅn như thꢈ mà
phꢘi gánh vác mꢟt giám ñꢇc sꢘn xuꢑt, mꢟt giám ñꢇc nhân sꢤ,
mꢟt giám ñꢇc tài chính và mꢟt giám ñꢇc PR.
Nhưng trong bꢑt kỳ doanh nghiꢗp nào, có thꢅ ngay cꢘ trong “doanh
nghiꢗp sꢘn xuꢑt ñiꢅn hình” cꢋa Fayol, vꢦn cꢁn thiꢈt có mꢟt sꢇ cơ cꢑu
tꢞ chꢖc khác nhau cùng song song tꢳn tꢃi.
Quꢘn lý giao dꢣch ngoꢃi tꢗ là mꢟt công viꢗc ngày càng khó
khăn và phꢖc tꢃp trong nꢊn kinh tꢈ thꢈ giꢜi. Nó ñòi hꢆi phꢘi
tꢂp trung hóa hoàn toàn. Không mꢟt ñơn vꢣ nào cꢋa doanh
nghiꢗp ñưꢚc phép giao dꢣch ngoꢃi tꢗ cho riêng mình. Nhưng
trong cùng doanh nghiꢗp ñó viꢗc cung cꢑp dꢣch vꢥ cho khách
hàng, ñꢛc biꢗt khách hàng trong lĩnh vꢤc kꢴ thuꢂt cao, lꢃi ñòi
hꢆi sꢤ ñꢟc lꢂp hoàn toàn, vưꢚt xa sꢤ phi tꢂp trung hóa truyꢊn
thꢇng. Mꢝi cá nhân nhꢉng nhân viên dꢣch vꢥ này phꢘi là
“sꢈp” mà nhꢉng ngưꢠi khác trong tꢞ chꢖc phꢘi tuân theo yêu
cꢁu cꢋa hꢄ.
Mꢟt sꢇ loꢃi hình nghiên cꢖu ñòi hꢆi mꢟt tꢞ chꢖc theo chꢖc năng
nghiêm ngꢛt vꢜi tꢑt cꢘ các chuyên gia tꢤ “chơi nhꢃc cꢥ cꢋa mình”.
Tuy vꢂy, mꢟt sꢇ loꢃi hình nghiên cꢖu khác, ñꢛc biꢗt nghiên cꢖu gꢕn
liꢊn vꢜi viꢗc ra quyꢈt ñꢣnh ꢒ giai ñoꢃn ñꢁu (chꢪng hꢃn nghiên cꢖu
19
NHꢀNG THÁCH THꢁC CꢂA QUꢃN LÝ TRONG THꢄ Kꢅ XXI
Peter F.Drucker
dưꢚc phꢢm) thì ñòi hꢆi tính ñꢳng ñꢟi ngay tꢡ ñꢁu. Và hai loꢃi nghiên
cꢖu như thꢈ thưꢠng tꢳn tꢃi song song cùng ꢒ trong mꢟt tꢞ chꢖc
nghiên cꢖu.
Viꢗc tin rꢹng phꢘi có mꢟt cơ cꢑu tꢞ chꢖc duy nhꢑt ñúng gꢕn
vꢜi sai lꢁm cho rꢹng quꢘn lý là quꢘn lý kinh doanh. Nꢈu
nhꢉng nhà nghiên cꢖu quꢘn lý thꢠi trưꢜc không bꢣ che mꢕt
bꢒi sai lꢁm này mà nhìn vào viꢗc quꢘn lý các tꢞ chꢖc phi kinh
doanh thì hꢄ ñã sꢜm phát hiꢗn thꢑy có sꢤ khác biꢗt lꢜn trong
cơ cꢑu tꢞ chꢖc tùy thuꢟc vào bꢘn chꢑt cꢋa công viꢗc.
Giáo phꢂn cꢋa giáo hꢟi Cơ ðꢇc ñưꢚc tꢞ chꢖc rꢑt khác vꢜi nhà
hát giao hưꢒng. Mꢟt quân ñꢟi hiꢗn ñꢃi ñưꢚc tꢞ chꢖc rꢑt khác
vꢜi mꢟt bꢗnh viꢗn. Nhưng ñiꢊu giꢇng nhau là các tꢞ chꢖc này
không phꢘi chꢔ có mꢟt cơ cꢑu tꢞ chꢖc. Chꢪng hꢃn ñꢇi vꢜi giáo
phꢂn Công Giáo thì giám mꢥc là ngưꢠi có thꢢm quyꢊn tuyꢗt
ñꢇi ꢒ mꢟt sꢇ nơi, còn ꢒ nơi khác thì quyꢊn lꢤc bꢣ hꢃn chꢈ ngꢛt
nghèo, chꢪng hꢃn trong viꢗc kꢩ luꢂt linh mꢥc thuꢟc giáo phꢂn
cꢋa mình, và ꢒ nơi khác lꢃi hoàn toàn không có quyꢊn gì –
chꢪng hꢃn ông ta không ñưꢚc ñꢈn thăm xꢖ ñꢃo trong giáo
phꢂn cꢋa mình nꢈu không ñưꢚc cha xꢖ mꢠi. Giám mꢥc là
ngưꢠi bꢞ nhiꢗm các thành viên cꢋa tòa giáo phꢂn, mꢛc dù tꢥc
lꢗ ñã chꢔ ñꢣnh các mꢥc sư nào ñꢋ tiêu chuꢢn ñưꢚc bꢞ nhiꢗm.
Nhưng mꢟt khi ñã ñưꢚc bꢞ nhiꢗm thì tòa giáo phꢂn, chꢖ
không phꢘi giám mꢥc, mꢜi có quyꢊn ñꢛc biꢗt ꢒ rꢑt nhiꢊu khu
vꢤc.
20
Tải về để xem bản đầy đủ
270 trang
07/04/2022
3400
Bạn đang xem 20 trang mẫu của tài liệu "Những thách thức của quản lý trong thế kỷ XXI", để tải tài liệu gốc về máy hãy click vào nút Download ở trên
File đính kèm:
- nhung_thach_thuc_cua_quan_ly_trong_the_ky_xxi.pdf
