Nghiên cứu về kiến thức, thái độ, thực hành sức khỏe sinh sản vị thành niên của học sinh Trung học Phổ thông tại thành phố Đồng Hới, tỉnh Quảng Bình, năm 2013

NGHIÊN CỨU VỀ KIẾN THỨC, THÁI ĐỘ, THỰC HÀNH SỨC KHỎE

SINH SẢN VỊ THÀNH NIÊN CỦA HỌC SINH TRUNG HỌC PHỔ THÔNG

TẠI THÀNH PHỐ ĐỒNG HỚI, TỈNH QUẢNG BÌNH, NĂM 2013

BSCKI. Nguyễn Huy Bổng

Trung tâm Truyền thông GDSK Quảng Bình

Tóm tắt nghiên cứu

Nghiên cứu đánh giá kiến thức, thái độ, thực hành về sức khỏe sinh sản vị thành

niên (SKSSVTN) của học sinh trung học phổ thông tại thành phố Đồng Hới, tỉnh Quảng

Bình tiến hành từ tháng 2 - 6 năm 2013 trên 806 em học sinh của 4 trường trung học phổ

thông tại thành phố Đồng Hới, tỉnh Quảng Bình. Kết quả tỷ lệ học sinh đạt kiến thức, thái

độ và thực hành về sức khỏe sinh sản vị thành niên đạt lần lượt là: 57,1%; 71,6% và

14,5%. Thông tin học sinh muốn tìm hiểu về SKSSVTN chủ yếu là tâm sinh lý (71,7%).

Nguồn cung cấp thông tin cho đối tượng học sinh thông dụng nhất là: qua sách báo/tạp

chí (66,1%); qua truyền thông trực tiếp hoặc qua thầy cô giáo còn thấp (30,1% và

10,7%). Tuổi, khối lớp, môi trường sống, học vấn của bố, mẹ, kinh tế gia đình, được

nghe nói chuyện chuyên đề liên quan đến kiến thức về SKSSVTN. Tuổi, khối lớp, môi

trường sống liên quan đến thái độ của học sinh về SKSSVTN. Tuổi, học vấn, kinh tế gia

đình liên quan đến thực hành chăm sóc SKSSVN của học sinh.

1. Đặt vấn đề

Vị thành niên (VTN) có đặc điểm tâm sinh lý đặc thù: thích thử nghiệm, thích

khám phá, năng động, sáng tạo và cần được sống trong môi trường lành mạnh, tránh

căng thẳng. Mặt khác, họ đang đứng trước sự đe dọa và thách thức nhiều mặt: đó là bệnh

tật, tổn thương về thể trạng và tinh thần, thiếu hiểu biết về thông tin giới tính, an toàn

tình dục, kế hoạch hóa gia đình...

Trong những năm qua, VTN được sự quan tâm đặc biệt của xã hội. Chúng ta đã

chứng kiến nhiều hoạt động xã hội tác động đến lứa tuổi này. Công tác truyền thông giáo

dục sức khỏe (TTGDSK) sinh sản cho VTN tuy đã có nhiều cố gắng nhưng tổ chức chưa

tốt, hoặc không liên tục.

TTGDSK sinh sản cho VTN của tỉnh Quảng Bình nói chung và thành phố Đồng

Hới nói riêng là công việc hết sức cấp bách và cần thiết, cần có sự tham gia của cộng

đồng, trong đó ngành y tế đóng vai trò quan trọng.

Từ những lí do đã nêu trên, chúng tôi thực hiện đề tài: “Nghiên cứu về kiến thức,

thái độ, thực hành về sức khỏe sinh sản vị thành niên của học sinh trung học phổ thông

tại thành phố Đồng Hới tỉnh Quảng Bình năm 2013”.

2. Mục tiêu nghiên cứu

1. Đánh giá kiến thức, thái độ, thực hành về sức khỏe sinh sản vị thành niên của học

sinh trung học phổ thông tại thành phố Đồng Hới, tỉnh Quảng Bình .

143

2. Tìm hiểu các yếu tố liên quan đến kiến thức, thái độ, thực hành về sức khỏe sinh

sản vị thành niên của học sinh trung học phổ thông tại thành phố Đồng Hới, tỉnh

Quảng Bình.

3. Phương pháp nghiên cứu

3.1. Thiết kế nghiên cứu: Thiết kế nghiên cứu mô tả cắt ngang

3.2. Thời gian và địa điểm nghiên cứu

-

Thời gian: từ tháng 2- 6/2013

Địa điểm: Trường THPT Đào Duy từ; Trường THPT chuyên Quảng Bình; Trường

THPT Phan Đình phùng; Trường THPT Đồng Hới

3.3. Đối tượng nghiên cứu

Học sinh 4 Trường THPT tại thành phố Đồng Hới, tỉnh Quảng Bình.

-

3.4. Chọn mẫu

Sử dụng công thức tính cỡ mẫu

P(1- P)

C²

n = Z²(1- α/2)

Trong đó: n: Cỡ mẫu tối thiểu hợp lý cần thiết

Z : Mức tin cậy mong muốn là 95%, thì Z = 1,96



: Xác suất sai lầm I = 0,05 (sai số 5%)

C: Sai số cho phép (c = 0,05)

P: Tỷ lệ hiểu biết đầy đủ về SKSSVTN của học sinh THPT (p= 0,5)

Tính được n = 384. Chúng tôi nhân đôi cỡ mẫu để có tính chính xác, được 768 học

sinh, đồng thời để tránh thiếu mẫu nghiên cứu chúng tôi thêm 10% so với cỡ mẫu tính

được. Vậy cỡ mẫu nghiên cứu là: n = 806 học sinh.

3.5. Xử lꢀ và phân tích số liệu

SốliệunhậpvàophầnmềmExcel, phântíchbằng phầnmềmSPSS16.0

4. Kết quả

4.1. Kiến thức, thái độ, thực hành về SKSSVTN của học sinh THPT

Kiến thức của học sinh về SKSSVTN

71% học sinh có kiến thức đúng về lứa tuổi vị thành niên.

74,9% học sinh biết dấu hiệu tuổi dậy thì của bạn gái và 72,3% biết dấu hiệu dậy

thì của bạn trai.

47,4% học sinh có hiểu biết đạt về nội dung SKSSVTN.

144

Tỷ lệ học sinh kể được tên các BLTQDTD ở mức đạt là 28,5%.

Tỷ lệ học sinh biết các dấu hiệu BLTQDTD ở mức đạt là 29,7%.

Tỷ lệ học sinh biết cách phòng tránh BLTQĐTD ở mức đạt là 50,7%.

Tỷ lệ học sinh biết xử trí khi bị BLTQĐTD ở mức đạt có tỷ lệ 1,6%.

Tỷ lệ học sinh có kiến thức đạt về kiến thức “bạn gái có thể có thai khi quan hệ

lần đầu” là 60,3%.

Tỷ lệ học sinh có kiến thức đạt về nơi cung cấp các BPTT là 31,9%.

Tỷ lệ học sinh có kiến thức đạt về sử dụng các BPTT là 61%.

Học sinh có kiến thức về SKSSVTN đạt là (57,1%), không đạt là 57,1%.

Thái độ của học sinh về SKSSVTN

Thái độ học sinh đồng ý nói chuyện/giáo dục giới tính, tình yêu, tình dục với bố

mẹ, người thân, bạn bè chiếm tỷ lệ khá cao 88,7%.

Có 27,5% học sinh cảm nhận dễ dàng khi trao đổi với bố, mẹ về SKSS, tình yêu,

tình dục, còn 72,5% cảm thấy không dễ trao đổi về vấn đề này.

Thái độ học sinh không đồng ý quan hệ tình dục ở lứa tuổi vị thành niên chiếm tỷ

lệ khá cao (70,2%).

Thái độ học sinh cho là rất cần thiết đưa giáo dục SKSSVTN vào chương trình học

chiếm tỷ lệ cao (88%), có 12% cho là không cần đưa nội dung này vào chương trình học.

100%

80%

93,1%

60%

40%

50,8%

46,4%

20%

0%

Để hiểu biết

Tránh mang thai Phòng tránh bệnh

ngoài ý muốn tật

Biểu đồ 1: Lý do cần đưa giáo dục SKSS, tình yêu, tình dục vào trường học

Việc đưa giáo dục SKSSVTN vào trường học, có 93,1% học sinh cho là để hiểu biết,

50,8% cho là để tránh thai ngoài ý muốn, 4,6% cho là để tránh bệnh tật và có 6,1%

không biết đưa nội dung này vào để làm gì.

Thực hành của học sinh về SKSSVTN

-

Tỷ lệ học sinh trao đổi thông tin với bố, mẹ, người thân về biểu hiện của tuổi dậy thì

là 25,1%, còn 74,9% học sinh không thực hiện việc này.

-

Có 17,7% học sinh trao đổi với bố mẹ hoặc người thân về lần kinh nguyệt hoặc xuất

tinh lần đầu tiên, 82,3% không thực hiện việc này.

145

-

Trao đổi thông tin về QHTD và mang thai có 39,7% học sinh thực hiện, còn 60,3%

không thực hiện.

12,6% học sinh trao đổi thông tin về BLTQDTD hoặc HIV, 87,4% không thực hiện

việc này.

Học sinh có trao đổi với bố, mẹ, người thân về BPTT chiếm tỷ lệ rất thấp 1,5%, có

98,5% không thực hiện việc này.

4.2. Tiếp cận thông tin SKSS của học sinh

Tỷ lệ học sinh được tập huấn/nói chuyện chuyên đề về SKSS, tình yêu, tình dục là

36,5%, tỷ lệ chưa được tập huấn/nói chuyện chuyên đề là 63,5%.

Bảng 1: Học sinh đến cơ sở dịch vụ tư vấn SKSS để được tư vấn

Nội dung

Tần số (n)

Tỷ lệ (%)

63,0

9,0

Trạm y tế

329

47

30

14

9

Bệnh viện thành phố

Trung tâm YTDP thành phố

Trung tâm dân số kế hoạch hóa gia đình

Khoa sản bệnh viện Việt Nam Cu Ba

Trung tâm chăm sóc SKSS

Trung tâm truyền thông GDSK

Chi cục dân số kế hoạch hóa gia đình

Cơ sở y tế tư

5,7

2,7

1,7

37

35

2

7,1

6,7

0,4

19

3,6

Tỷ lệ học sinh tìm kiếm dịch vụ tư vấn về SKSS ở trạm y tế cao nhất (63,0%). Ngoài

ra, học sinh còn tìm kiếm dịch vụ này ở khoa sản bệnh viện thành phố (9,0%); Trung tâm

CSSKSS (7,1%); Trung tâm YTDP Thành phố (5,7%), Trung tâm TT-GDSK (4,3%), cơ sở

y tế tư (3,6%); Trung tâm DS-KHHGĐ (2,7%); Chi cục DS - KHHGĐ (0,4%).

Bảng 2: Các vấn đề về SKSS mà học sinh muốn tìm hiểu

Nội dung

Tần số (n)

578

Tỷ lệ (%)

71,7

Tâm sinh lý

Vệ sinh kinh nguyệt

Quan hệ tình dục

278

34,5

330

40,9

Dấu hiệu có thai

234

29,0

Biện pháp tránh thai

Bệnh phụ khoa

236

29,3

224

27,8

Bệnh lây truyền qua đường tình dục

Khác hoặc không trả lời

285

35,4

42

5,2

146

Tỷ lệ học sinh muốn tìm hiểu về tâm sinh lý cao nhất 71,7%, tỷ lệ muốn tìm hiểu

về dấu hiệu có thai thấp nhất là 29%.

Phương pháp tổ chức dạy riêng nhóm nam và nhóm nữ được 35,7% đối tượng lựa

chọn, phương pháp dạy trong lớp học được 24,2% lựa chọn, việc tổ chức hội thi được

15,1% lựa chọn và xem phim, sách, báo được 7,2% lựa chọn.

9,4%

18,1%

Cán bộ y tế/dân số

Sách, báo, phát thanh, truyền hình

Bố, mẹ, anh, chị

Thầy cô giáo

10,4%

31,7%

30,4%

Khác

Biểu đồ 2: Nguồn cung cấp thông tin về SKSS cho học sinh

Có 31,7% đối tượng được cung cấp thông tin qua truyền thông gián tiếp, tỷ lệ tiếp

nhận thông tin qua người thân như bố, mẹ, anh chị, bạn bè là (30,4%), qua cán bộ y tế,

cộng tác viên dân số là 18,1%, qua thầy cô giáo là 10,4%.

4.2. Các yếu tố có liên quan đến kiến thức, thái độ, thực hành của học sinh về

SKSSVTN

Các yếu tố liên quan đến kiến thức SKSSVTN của học sinh

Có mối liên quan có ý nghĩa thống kê (p < 0,05) giữa kiến thức về SKSSVTN với

các yếu tố tuổi, học lực, môi trường sống, kinh tế gia đình, học vấn của bố, học vấn của

mẹ được nghe nói chuyện chuyên đề về SKSSVTN.

Các yếu tố liên quan đến thái độ học sinh về SKSSVTN

Có mối liên quan có ý nghĩa thống kê (p < 0,05) giữa thái độ về SKSSVTN

với các yếu tố tuổi, khối lớp, môi trường sống.

Các yếu tố liên quan đến thực hành của học sinh về SKSS – VTN

Có mối liên quan có ý nghĩa thống kê (p < 0,05) giữa thực hành về SKSSVTN

với các yếu tố tuổi, khối lớp, kinh tế gia đình.

5. Kết luận

5.1. Kiến thức, thái độ, thực hành về SKSSVTN của đối tượng nghiên cứu

Kiến thức

-

71,0% học sinh biết về độ tuổi VTN; 74,9% biết dấu hiệu dậy thì ở nữ; 72,3% biết

dấu hiệu dậy thì ở nam, 47,4% biết nội dung SKSS ở mức đạt; 50,7% biết cách

phòng tránh BLTQĐTD; 60,3% biết bạn gái có thể có thai khi quan hệ tình dục lần

đầu; 61% biết các BPTT.

147

-

(28,5%) biết tên các BLTQĐTD, (29,7%) biết các dấu hiệu BLTQĐTD; 31,9% biết

địa điểm/nơi cung cấp BPTT, 1,6% biết điểm đến khám, tư vấn khi bị BLTQĐTD.

Thái độ

-

88,7% đồng ý nói chuyện giáo dục giới tính, tình yêu, tình dục với bố, mẹ, người

thân, bạn bè; 70,2% không đồng ý quan hệ tình dục ở lứa tuổi vị thành niên; 27,5%

cảm thấy dễ dàng trao đổi với bố, mẹ về giới tính, tình dục, SKSS.

Thực hành

Có 25,1% học sinh có trao đổi với bố, mẹ, người thân về biểu hiện tuổi dậy thì;

-

17,7% trao đổi với bố, mẹ, người thân khi có kinh nguyệt, xuất tinh lần đầu; 39,7%

trao đổi với người thân về vấn đề QHTD, vấn đề mang thai; trao đổi với bố, mẹ hoặc

người thân về BPTT đạt tỷ lệ rất thấp 1,5%.

5.2. Tiếp cận thông tin SKSSVTN của học sinh

-

Học sinh nghe nói chuyện chuyên đề về SKSSVTN đạt 36,5%, đến trạm y tế để

được tư vấn đạt 40,8%; đến trung tâm CSSKSS đạt 4,6%, trung tâm TT-GDSK đạt

4,3%, Khoa sản trung tâm YTDP thành phố (3,7%); trung tâm DS-KHHGĐ (1,7%);

Chi cục dân số -KHHGĐ (0,2%).

-

Các hình thức tổ chức giáo dục về SKSSVTN như dạy nhóm nam, nữ riêng là

35,7%. Nguồn cung cấp thông tin về SKSS VTN cho học sinh qua truyền thông gián

tiếp là 31,7%, qua cán bộ y tế, dân số là 18,1%, qua thầy cô giáo chiếm tỷ lệ thấp

(10,4%).

5.3. Các yếu tố liến quan đến kiến thức, thái độ, thực hành về SKSSVTN học sinh

Các yếu tố có liên quan đến kiến thức về SKSSVTN

-

Tuổi, học lực, kinh tế gia đình, môi trường sống, nói chuyện chuyên đề, học vấn của

bố, mẹ học sinh có liên quan đến kiến thức của học sinh có ý nghĩa thống kê

(p<0,05).

Các yếu tố có liên quan đến thái độ của học sinh về SKSSVTN

-

Tuổi, khối lớp, môi trường sống liên quan đến thái độ của học sinh về SKSSVTN có

ý nghĩa thống kê (p < 0,05).

Các yếu tố có liên quan đến thực hành của học sinh về SKSSVTN

-

Tuổi, khối lớp, kinh tế gia đình liên quan đến thực hành của học sinh về SKSSVTN

có ý nghĩa thống kê (p < 0,05).

6. Kiến nghị

Tăng cường hình thức truyền thông trực tiếp về SKSS cho đối tượng học sinh THPT

-

thông: thảo luận nhóm, tập huấn/nói chuyện chuyên đề về SKSS; nâng cao chất

lượng dịch vụ, truyền thông/tư vấn về chăm sóc SKSS VTN cho các phòng truyền

thông/tư vấn tại địa bàn nghiên cứu.

148

-

Đẩy mạnh hoạt động truyền thông gián tiếp về SKSS thông qua sách, báo, tạp chí,

bản tin sức khỏe, tăng cường đăng tải các tin, bài phóng sự hướng dẫn, thông báo địa

điểm tin cậy về truyền thông, tư vấn, khám, chẩn đoán và điều trị các bệnh có liên

quan đến SKSS cho học sinh trung học phổ thông.

Phối hợp truyền thông lồng ghép, xây dựng mối quan hệ bền chặt giữa các cơ sở y tế,

gia đình, nhà trường và xã hội, đặc biệt là tăng cường trao đổi chia sẽ thông tin về

SKSS giữa thầy, cô giáo, cha, mẹ, người thân... với các em học sinh nhằm nâng cao

kiến thức, thái độ và thực hành về chăm sóc SKSS cho học sinh trung học phổ thông.

TÀI LIỆU THAM KHẢO

1. Phan Đức Bạch (2011), Nghiên cứu kiến thức, thái độ và hành vi về sức khỏe sinh

sản của học sinh trường phổ thông dân tộc nội trú tỉnh Quảng Nam, Trường Đại học

Y - Dược Huế, tr.78 - 80.

2. Khương Văn Duy, Nguyễn Thị Thúy Hiền (2005), Thực trạng hành vi tình dục của

đối tượng học sinh trung học phổ thông ở Hải Phòng, tr. 52 - 56.

3. Lê Huỳnh Thị Cẩm Hồng, Trương Trọng Hoàng (2008), Kiến thức - thái độ và nhu

cầu giáo dục giới tính của học sinh trường trung học phổ thông Ngô Tất Tố, quận

Phú Nhuận thành phố Hồ Chí Minh, tr. 4 - 7.

4. Nguyễn Tuấn Kiệt (2009), Nghiên cứu hiểu biết, thái độ, thực hành về sức khỏe sinh

sản vị thành niên của học sinh Trung học phổ thông huyện, Mỹ Xuyên, tỉnh Sóc

Trăng, Trường Đại học Y - Dược Huế, tr. 24 - 43.

5. Diệp Từ Mỹ, Nguyễn Văn Lợi (2004), Kiến thức, thái độ và hành vi về sức khỏe

sinh sản của học sinh phổ thông Trung học thành phố Hồ Chí Minh, tr. 69 - 71.

6. Hoàng Thị Tâm (2003), Nghiên cứu thực trạng hiểu biết, thái độ và hành vi về sức

khỏe sinh sản của học sinh Trung học phổ thông ở thành phố Huế, Luận văn thạc sỹ

Y học, chuyên ngành y học cộng đồng, trường Đại học Y - Dược Huế 29 - 68.

7. Đoàn Kim Thắng, Nguyễn Thị Văn, Phan Quốc Thắng (2009), Nhu cầu giáo dục

giới tính và sức khỏe sinh sản của học sinh Trung học phổ thông, Nghiên cứu trường

hợp tại 4 trường nội thành Hà Nội, Xã hội học số 4, tr. 62

8. Lê Bá Tưởng (2010), Nghiên cứu hiểu biết, thái độ, thực hành về sức khoẻ sinh sản

của học sinh trung học phổ thông huyện Nam Đông, tỉnh Thừa Thiên Huế - Đại học

Y - Dược Huế. Tr 31 - 45.

9. Nguyễn Văn Tường (2007), Thực trạng kiến thức, thái độ, hành vi về sức khỏe sinh

sản ở học sinh trung học phổ thông huyện Đại từ tỉnh Thái Nguyên, ꢀy ban dân số,

gia đình tỉnh Thái nguyên. Tạp chí thông tin Y - Dược, tr. 17 - 19.

149