Nghiên cứu ảnh hưởng của chất phụ gia đa nguyên tố chứa Na, Fe, Al, Ca đến hiệu quả đốt than
THÔNG TIN KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ HẠT NHÂN
NGHIÊN CỨU ẢNH HƯỞNG CỦA CHẤT PHỤ GIA
ĐA NGUYÊN TỐ CHỨA Na, Fe, Al, Ca
ĐẾN HIỆU QUẢ ĐỐT THAN
Các chất phụ gia làm tăng cường quá trình chuyển oxy đến bề mặt cacbon, giúp cho phản ứng
cháy xảy ra nhanh hơn; biện pháp sử dụng phụ gia dễ thực hiện, linh hoạt, không mất thời gian dừng
lò, đảm bảo tính vận hành liên tục của nhà máy…
Trong báo cáo này, ảnh hưởng của phụ gia đa nguyên tố chứa Na, Fe, Al, Ca đến hiệu quả
đốt than áp dụng trên mẫu than antraxit Việt Nam của nhà máy nhiệt điện đốt than đã được chỉ ra, so
sánh, đánh giá trên tiêu chí giảm nhiệt độ bắt cháy và tăng mức độ cháy kiệt của than. Kết quả nghiên
cứu thu được cho thấy, ảnh hưởng của hàm lượng Ca và Fe trong hệ phụ gia đến hiệu quả đốt than
cao hơn so với Al và Na.
1. MỞ ĐẦU
thải công nghiệp đã được báo cáo bởi Jun Cheng
và các đồng nghiệp [7]. Trong cơ chế này, nguyên
tử oxy được vận chuyển dựa trên thứ tự của hoạt
động kim loại xúc tác từ Na đến Fe đến Ca với
cacbon. Trong quá trình đốt than có sử dụng chất
xúc tác, sự oxi hóa xúc tác được xem là một trong
những cơ chế chiếm ưu thế. Các chất xúc tác này
có thể thúc đẩy quá trình đốt than là do nhiều
oxit được tạo ra trong suốt quá trình phân hủy
oxi hóa các oxit kim loại hoặc các vật liệu khác,
và các oxit này có khả năng hấp thụ mạnh nguyên
tố oxy trên bề mặt. Trong quá trình đốt than, các
oxit này được sử dụng như là các tác nhân mang
oxi hoạt hóa.
Hiện nay nguồn nhiên liệu hóa thạch than đang
dần cạn kiệt, đẩy giá thành than trên thị trường
thế giới ngày càng tăng cao. Để tăng cường hiệu
quả sử dụng than đá, giải pháp về cải tiến công
nghệ đã và đang được tiến hành liên tục nhưng
hiệu quả trong việc tiết kiệm than tiêu thụ và
giảm phát thải gây ô nhiễm chưa thực sự cao.
Việc sử dụng phụ gia cho quá trình đốt than được
quan tâm nhiều do ưu điểm linh hoạt, dễ thực
hiện, không tốn thời gian dừng lò, đảm bảo tính
vận hành liên tục của nhà máy. Các chất phụ gia
làm giảm năng lượng hoạt hóa của phản ứng,
giúp cho phản ứng xảy ra nhanh hơn hay xảy ra ở
nhiệt độ thấp hơn. Điều này tạo ra phản ứng cháy Khi sử dụng xúc tác có chứa hỗn hợp các nguyên
kiệt hơn, đốt than kiệt hơn, giảm lượng tro xỉ và tố Na, Fe, Ca, phản ứng xúc tác sẽ diễn ra theo cơ
khí phát thải của quá trình đốt.
chế chuỗi, được thể hiện trong hình 2 [6,7].
Các chất phụ gia cho quá trình đốt than có thể là Các phản ứng xảy ra lần lượt như sau:
các hợp chất vô cơ như oxit kim loại, muối [1-3]
hoặc các chất hữu cơ [4-5]. Một giải pháp đang
được chú ý hiện nay là sử dụng các loại chất thải
công nghiệp làm xúc tác cho quá trình đốt than
[6,7].
2 Na2O+ O2 → 2 Na2O2
Na2O2 + 2 FeO → Na2O + Fe2O3
Na2O2 + Fe → Na2O + FeO
2 Fe2O3 + CaO → CaO2 + 4 FeO
FeO + CaO → CaO2 + Fe
Cơ chế xúc tác chuỗi của quá trình đốt cháy than
bằng chất xúc tác hỗn hợp Na - Fe - Ca từ các chất
2 CaO2 + C → 2CaO + CO2
Số 66 - áng 03/2021 31
THÔNG TIN KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ HẠT NHÂN
Đối tượng của nghiên cứu này là than antraxit
cám 4 Việt Nam. Các đặc trưng của mẫu than
được thể hiện trong bảng 1.
2.2. Phương pháp nghiên cứu
2.2.1. Quy trình thực nghiệm
• an nguyên liệu và phụ gia được nghiền và
cho qua bộ rây tiêu chuẩn tới kích thước hạt
khoảng 0,015 – 0,1 mm.
Hình 1. Cơ chế phản ứng xúc tác chuỗi của xúc
tác hỗn hợp Na-Fe-Ca đối với quá trình đốt than
• Mẫu bột than được trộn với mẫu bột phụ gia
theo các tỉ lệ phối trộn đã được xác định trước.
Tại Việt Nam, vấn đề nâng cao hiệu quả đốt than
cũng rất được chú trọng tại các nhà máy nhiệt
điện. Một số nghiên cứu về sử dụng phụ gia xúc
tác nâng cao hiệu quả đốt than đã được thực hiện
và thu được một số kết quả nhất định [8-10].
Trong báo cáo trước của chúng tôi, các kết quả
nghiên cứu ảnh hưởng của các hệ phụ gia chứa
các nguyên tố riêng rẽ Na, Ca, Al và Fe đã được
báo cáo [11]. Các kết quả thu được cho thấy phụ
gia chứa Ca có hiệu quả cao nhất và phụ gia chứa
Al có hiệu quả thấp nhất. Nối tiếp nghiên cứu
trên, trong báo cáo này, ảnh hưởng của phụ gia
đa nguyên tố chứa Na, Fe, Al, Ca đến hiệu quả đốt
than áp dụng trên mẫu than antraxit Việt Nam
của nhà máy nhiệt điện đốt than đã được chỉ ra,
so sánh, đánh giá trên tiêu chí giảm nhiệt độ bắt
cháy và tăng mức độ cháy kiệt của than.
• Mẫu hỗn hợp than và phụ gia sau trộn được
thêm nước để chuyển sang dạng bùn nhão, sau đó
mẫu bùn nhão được sấy và nghiền tới kích thước
hạt khoảng 0,015 – 0,08 mm.
• Mẫu bột mịn được mang đi phân tích nhiệt.
Mẫu than được đặt trong chén nung gốm nhôm
và được đốt cháy trong điều kiện môi trường
không khí tiêu chuẩn (lưu lượng không khí vào
khoảng 10-50 mL/phút) với tốc độ gia nhiệt ổn
định (khoảng 10°C/phút) từ nhiệt độ phòng tới
900°C.
• Trọng lượng của mẫu được kiểm soát liên tục
theo sự thay đổi của nhiệt độ.
• Dựa trên kết quả phân tích nhiệt, xác định
nhiệt độ bắt cháy của than theo cách thức được
trình bày dưới đây.
2. THỰC NGHIỆM
2.2.2. Phương pháp xác định nhiệt độ bắt cháy
của than
2.1. Đối tượng nghiên cứu
Bảng 1: Một số đặc trưng của mẫu than antraxit
cám 4 Việt Nam
Nhiệt độ bắt cháy của than là nhiệt độ tại đó than
bắt đầu bốc cháy khi bị gia nhiệt với một tỉ lệ tăng
nhiệt nhất định trong điều kiện có mặt chất oxi
hóa. Cách xác định nhiệt độ bắt cháy của than
được thể hiện như trong hình 2.
Nhiệt độ bắt cháy của than được xác định lần lượt
qua các bước như sau:
• Đầu tiên, vẽ một đường thẳng đứng đi qua
đỉnh A của đường cong DTG. Đường này cắt
32 Số 66 - áng 03/2021
THÔNG TIN KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ HẠT NHÂN
đường cong TG tại điểm B.
• A0, A1, A2 lần lượt là thành phần tro theo khối
lượng (%) của mẫu than thô, của chất phụ gia và
của xỉ than.
• Vẽ một đường tiếp tuyến với đường cong TG
tại điểm B.
• FC0 và FC2 lần lượt là thành phần % theo khối
lượng của C trong mẫu than thô và trong xỉ than.
• Vẽ đường nằm ngang đi qua điểm bắt đầu
mất khối lượng của đường cong TG. Đường nằm
ngang này cắt đường tiếp tuyến tại điểm C.
• (TG)max là % mất mát khối lượng tối đa của
mẫu trong quá trình cháy (%)
• Từ điểm C, vẽ một đường thẳng đứng. Đường
này cắt trục hoành tại điểm Ti. Nhiệt độ Ti chính
là nhiệt độ bắt cháy của than.
3. KẾT QUẢ VÀ THẢO LUẬN
3.1. Kết quả
Ảnh hưởng của tỷ lệ thành phần Na/Ca/Al/Fe
trong phụ gia, hàm lượng phụ gia và kích thước
phụ gia đến hiệu quả đốt cháy than đã được
nghiên cứu.
- Dựa trên các tổng quan về phụ gia cho quá
trình đốt than, trên định hướng sử dụng thải bùn
đỏ làm phụ gia bổ sung cho quá trình đốt, ảnh
hưởng của tỉ lệ thành phần Na/Ca/Al/Fe trong
phụ gia đa nguyên tố đã được khảo sát lần lượt
với các tỉ lệ: 0/0/0/0 (mẫu đối chứng), 2/1/1/3,
1/1/5/15 (mẫu có tỉ lệ tương ứng với thải bùn đỏ),
1/1/10/30.
Hình 2. Cách xác định nhiệt độ bắt cháy T của than
i
2.2.3. Phương pháp xác định mức độ cháy kiệt
của than
Mức độ cháy kiệt, Bc, được sử dụng để thể hiện
tính chất cháy kiệt của than. Đối với phương
pháp đánh giá dựa trên mẫu tro thông thường,
khối lượng tro được xem là không đổi trước và
sau quá trình cháy. Do đó, mức độ cháy kiệt của
mẫu than thô ban đầu được tính như sau:
M0.A0 + M1.A1= M2.A2
FC2 + A2 = 1
M2/(M0+M1) = 1 – (TG)max
Bc = 1 – (M2.FC2)/(M0.FC0) = [FC0 + A0 +
(M1.A1)/M0 – (1+ M1/M0)(1– (TG)max]/FC0
Trong đó:
• M0, M1 và M2 lần lượt là khối lượng của các
mẫu than thô ban đầu, khối lượng chất phụ gia và
khối lượng của xỉ than.
Hình 3. Ảnh hưởng của tỷ lệ các nguyên tố trong
hệ phụ gia đến khả năng cháy của than
Số 66 - áng 03/2021 33
THÔNG TIN KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ HẠT NHÂN
Hàm lượng phụ gia/than được sử dụng là 10% và
kích thước hạt của phụ gia là 180-200 µm. Kết
quả khảo sát được thể hiện ở hình 3.
- Kế thừa kết quả từ nghiên cứu ảnh hưởng của
tỉ lệ các nguyên tố trong hệ phụ gia đến khả năng
cháy của than, ảnh hưởng của hàm lượng phụ
gia/than đã được khảo sát lần lượt với các tỉ lệ lần
lượt là 0% (mẫu đối chứng), 2%, 4%, 6%, 8% và
10%. Tỉ lệ các nguyên tố Na/Ca/Al/Fe theo khối
lượng được sử dụng là 2/1/1/3 với kích thước hạt
của phụ gia là 180-200 µm. Kết quả khảo sát được
thể hiện ở hình 4.
Hình 5. Ảnh hưởng của kích thước hệ phụ gia đến
khả năng cháy của than
3.2. ảo luận
Phụ gia đa nguyên tố chứa Na, Ca, Al và Fe với
các tỷ lệ khác nhau giúp cải thiện nhiệt độ bắt
cháy và mức độ cháy kiệt của than. Hàm lượng
chất bốc trong than cũng biến đổi tương tự với
mức độ cháy kiệt của than. Mẫu M1 (mẫu có tỷ lệ
tương ứng với tỷ lệ tối ưu khi sử dụng hệ phụ gia
chứa các nguyên tố riêng rẽ [11]) có nhiệt độ bắt
cháy thấp nhất (518,70°C) và mẫu có tỷ lệ tương
ứng với mẫu bùn đỏ có nhiệt độ bắt cháy cao
Hình 4. Ảnh hưởng của hàm lượng hệ phụ gia đến hơn (522,76°C) nhưng khi thay đổi tỷ lệ thành
khả năng cháy của than.
phần thì nhiệt độ bắt cháy thay đổi không nhiều
(521,95°C), độ giảm nhiệt độ bắt cháy khoảng
20°C. Mức độ cháy kiệt của than tăng lên từ
90,54% đến 93,27% với mẫu M1. Với mẫu có tỷ
lệ tương ứng với hàm lượng các nguyên tố trong
bùn đỏ (mẫu M2), mức độ cháy kiệt cũng tăng lên
nhưng không nhiều, từ 90,54% lên 91,14%.
- Kế thừa kết quả từ nghiên cứu ảnh hưởng của tỉ
lệ các nguyên tố trong hệ phụ gia và ảnh hưởng
của hàm lượng phụ gia/than đến khả năng cháy
của than, ảnh hưởng của kích thước hạt phụ gia
đã được khảo sát lần lượt với các kích thước lần
lượt là: <75 µm, 75-125 µm, 125-180 µm, 180-200
µm. Tỉ lệ các nguyên tố Na/Ca/Al/Fe theo khối Nhiệt độ bắt cháy của than giảm khi tỷ lệ phụ gia/
lượng được sử dụng là 2/1/1/3 với hàm lượng phụ than tăng lên đến 8% và giảm xuống khi tỷ lệ tăng
gia/than (tính theo %) là 10%. Kết quả khảo sát đến 10%. Hàm lượng chất bốc trong than cũng
được thể hiện ở hình 5.
biến đổi tương tự với mức độ cháy kiệt của than.
34 Số 66 - áng 03/2021
THÔNG TIN KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ HẠT NHÂN
Nhiệt độ bắt cháy của than giảm khi kích thước
TÀI LIỆU THAM KHẢO
hệ phụ gia giảm xuống. Hàm lượng chất bốc trong
than cũng tăng lên tương tự với mức độ cháy kiệt
của than. Tuy nhiên, đa số phụ gia thông thường
đều có kích thước nhất định, do vậy cần phải có
công đoạn nghiền sẽ tiêu tốn năng lượng và tăng
thời gian xử lý phụ gia.
[1] Li XG, Ma BG, Xu L, Luo ZT, Wang K. Catalyt-
ic effect of metallic oxides on combustion behav-
ior of high ash coal. Energ Fuel 2007; 21:2669–72.
[2] Yin K, Zhou YM, Yao QZ, Fang C, Zhang ZW.
ermo gravimetric analysis of the catalytic ef-
fect of metallic compounds on the combustion
behaviors of coals. React Kinet Mech Cat 2012;
106:369–77.
Mẫu M2 có thành phần tương ứng với thành phần
của bùn đỏ, kết quả đánh giá cho thấy nhiệt độ
bắt cháy và mức độ cháy kiệt của than đều được
cải thiện. Như vậy, bùn đỏ có tiềm năng sử dụng
làm phụ gia cho quá trình đốt than.
[3] Kim YK, Hao LF, Park JI, Jin M, Mochida I,
Yoon SH. Catalytic activity and activation mech-
anism of potassium carbonate supported on
perovskite oxide for coal char combustion. Fuel
2012; 94:516–22.
Tuy nhiên, để đánh giá một cách toàn vẹn vẫn
cần phải có thêm các nghiên cứu khác như sự
hình thành của các khí thải (đặc biệt là khí thải
chứa clo khi sử dụng các muối clorua của kim loại
kiềm và kiềm thổ), nhiệt lượng sinh ra trong quá
trình đốt cháy của than khi có mặt chất phụ gia,
ảnh hưởng của kích thước hạt phụ gia ...đến hiệu
quả đốt cháy của than.
[4] Fangxian L, Shizong L, Youzhi C. ermal
analysis study of the effect of coal burning addi-
tives on the combustion of coals. J erm Anal
Calorim 2009;95:633–8.
[5] Wang SJ, Wu F, Zhang G, Zhu P, Wang ZY,
Huang CJ, et al. Research on the combustion char-
acteristics of anthracite and blended coal with
composite catalysts. J Energ Inst 2014;87:96–101.
4. KẾT LUẬN
Hệ phụ gia đa nguyên tố chứa Na/Ca/Al/Fe với
các tỷ lệ khác nhau đều cải thiện khả năng cháy
của than, trong đó, có tỷ lệ các nguyên tố tương
ứng với thành phần của bùn đỏ. Như vậy, bùn đỏ
có tiềm năng sử dụng làm phụ gia cho quá trình
đốt than. Tỷ lệ phụ gia/than từ 8 - 10% là điều
kiện phù hợp để tăng hiệu quả đốt than. Kích
thước hạt phụ gia càng nhỏ thì hiệu quả cháy của
than càng cao, do khả năng phân tán tốt hơn của
phụ gia lên bề mặt than. Tuy nhiên, để hoàn thiện
hơn nữa vẫn cần phải có thêm những nghiên cứu
khác như hình thành của các khí thải, nhiệt lượng
sinh ra trong quá trình đốt cháy của than khi sử
dụng phụ gia ...
[6] Jun Cheng , Fan Zhou, Xiaoxu Xuan, Jian-
zhong Liu, Junhu Zhou, Kefa Cen, Comparison
of the catalytic effects of eight industrial wastes
rich in Na, Fe, Ca and Al on anthracite coal com-
bustion, Fuel 2017, pp. 398–402.
[7] Jun Cheng , Fan Zhou, Xiaoxu Xuan, Jian-
zhong Liu, Junhu Zhou, Kefa Cen, Cascade chain
catalysis of coal combustion by Na–Fe–Ca com-
posite promoters from industrial wastes, Fuel
2016, pp. 820–826
[7] Jun Cheng , Fan Zhou, Xiaoxu Xuan, Jian-
zhong Liu, Junhu Zhou, Kefa Cen, Cascade chain
catalysis of coal combustion by Na–Fe–Ca com-
posite promoters from industrial wastes, Fuel
2016, pp. 820–826
Nguyễn ị ục Phương,
Hoàng ị Tuyến, Phạm Tuấn Anh
[8] Phạm úy Nga và cộng sự, Nghiên cứu chế
Viện Công nghệ xạ hiếm
Số 66 - áng 03/2021 35
THÔNG TIN KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ HẠT NHÂN
tạo phụ gia tăng cường khả năng cháy cho một số
loại than ở Việt Nam. Cục ông tin Khoa học và
Công nghệ Quốc gia, Mã số 11071/2015.
[9] Nguyễn Hữu Hào và cộng sự, Nghiên cứu xây
dựng quy trình công nghệ sử dụng phụ gia để
nâng cao hiệu suất đốt, giảm thiểu rác thải SOx,
NOx, và CO của nhà máy nhiệt điện than. Cục
ông tin Khoa học và Công nghệ Quốc gia, Mã
số 15172/2017.
[10] Trương Duy Nghĩa và cộng sự, Nghiên cứu
công nghệ đốt than trộn của than trong nước khó
cháy với than nhập khẩu dễ cháy nhằm nâng cao
hiệu quả sử dụng nhiên liệu tại các nhà máy nhiệt
điện đốt than ở Việt Nam, Cục ông tin Khoa
học và Công nghệ Quốc gia, Mã số 14785/2018
[11] Nguyễn ị ục Phương và cộng sự,
Nghiên cứu ảnh hưởng của các chất phụ gia chứa
các nguyên tố riêng rẽ Na, Fe, Al, Ca đến hiệu
quả đốt than, Tạp chí Hóa học và ứng dụng, Số
1(51)/2020.
36 Số 66 - áng 03/2021
6 trang
18/04/2022
1400
Bạn đang xem tài liệu "Nghiên cứu ảnh hưởng của chất phụ gia đa nguyên tố chứa Na, Fe, Al, Ca đến hiệu quả đốt than", để tải tài liệu gốc về máy hãy click vào nút Download ở trên
File đính kèm:
- nghien_cuu_anh_huong_cua_chat_phu_gia_da_nguyen_to_chua_na_f.pdf
