Bài giảng Hóa sinh đại cương - Chương 2: Vitamin
Chƣơng 2: VITAMIN
2.1. ĐẠI CƢƠNG VỀ VITAMIN
• Lịch sử phát hiện ra vitamin
• Khái niệm chung về vitamin
• Phân loại theo tính hòa tan
• Vai trò chung
Lịch sử phát hiện ra vitamin
• Năm 1753, Lindz (người Anh): ng/nhân gây tử vong cho
những người đi biển lâu ngày (cơ thể thiếu một chất, dùng
thêm chanh hoặc cam, tránh được bệnh hoại huyết - scorbut).
• Năm 1897, Eijkmann (người Hà Lan): ng/nhân gây phù (beri
beri). Năm 1911, Funk (người Ba Lan) tách được B1 từ cám
gạo. Chất này cần cho sự sống và có nhóm amin trong ph/tử,
nên được gọi là vitamin (amin của sự sống; vital: sự sống).
Nhiều chất ph/hiện ra sau, tuy ph/tử không có nhóm amin,
song khi thiếu chúng đều gây ra những rối loạn về h/động s/lý
b/thường, nên cũng được gọi là vitamin.
Khái niệm vitamin
• Vitamin = hợp chất hữu cơ, ph/tử nhỏ, tự nhiên hoặc tổng
hợp, cần với lượng rất nhỏ để giúp cho s/vật h/động bình
thường, duy trì và ph/triển.
• Kh/niệm vit. chỉ là qui ước. Một chất là vit. của loài này, song
có thể không phải là vit. của loài khác (Ascorbic acid là vit.
của người và khỉ, nhưng không là vit. của chuột; paraamino-
benzoic acid là vit. của nhiều loài, song không là vit. của
người).
• Vit. chủ yếu được th/vật và VSV t/hợp nên. Người và đ/vật có
thể t/hợp được một số, nhưng rất ít, không thoả mãn nh/cầu,
phải được c/cấp thêm.
• Người và đ/vật có thể nhận tiền vitamin (provitamin): VD, tiền
vitamin A là carotene
Phân loại theo tính hòa tan
• Vit. là những h/chất hữu cơ rất khác nhau về cấu trúc
h/học, t/chất v/lý và t/dụng s/lý
• Dựa theo tính hòa tan, các vit. được chia thành hai
nhóm lớn:
- Vitamin tan trong mỡ gồm: A, D, E, K, Q và
- Vitamin tan trong nước gồm: các loại B, C, …
Chức năng sinh học
• Nh/cầu không giống nhau ở các đ/vật khác nhau. Không
phải mọi đ/vật b/cao đều cần các vit. như nhau.
• Nhiều vit. tan trong nước th/gia c/tạo coenzyme.
• Các vit. tan trong mỡ có v/trò q/trọng khác nhau:
- Vit. A cần cho sự cảm quang của mắt
- Vit.D l/quan đến tr/đổi canxi và phospho, v/trò như
một hormone
- Vit. K có ý nghĩa đối với q/trình đông máu;
- Vit.E có t/dụng chống ôxy hoá.
2.2. CẤU TẠO VÀ CHỨC NĂNG
2.2.1. Vitamin tan trong mỡ (chất béo)
a. Vitamin A (Retinol)
Vitamin A1 (dạng retinol)
Vitamin A1 (dạng retinal)
Vit. A có ch/năng đặc hiệu trong cơ chế cảm quang của mắt.
Q/trình thu nhận á/s của mắt ph/thuộc vào 1 loại protein của TB que trong
võng mạc là rodopsin
Rodopsin cấu tạo gồm 2 phần: opsin và retinal. Khi á/s chiếu vào võng
mạc, rodopsin bị ph/giải thành opsin và retinal. Trong tối lại xảy ra q/trình
t/hợp lại rodopsin làm tăng độ nhạy cảm với á/s:
b. Vitamin D (Calciferol)
• là dẫn xuất của các sterol, trong TN thường gặp ở đ/vật
• Có nhiều loại, nhưng hai loại quan trọng nhất là D2 và D3.
Vitamin D2 (Ergocalciferol)
Vitamin D3 (Cholecalciferol)
•D3 được tạo ra từ 7-
dehydrocholesterol,
thường có trong dầu
cá.
•Trong cơ thể, D3
được tạo ra từ tiền
vitamin D dưới da
nhờ tia tử ngoại.
•Tác dụng: Làm
tăng sự hấp thu Ca
và P ở vách ruột.
Tất cả vit. D có
t/dụng phòng và
chống còi xương,
song hiệu lực
không giống nhau.
D2 có t/dụng cho
người và chuột,
không có t/dụng đối
với gà con. Trái lại,
D3 có t/dụng với gà
con, ít t/dụng với
người và chuột.
D2 được tạo nên
từ tiền chất là
ergosterol (có ở
th/vật và VSV).
c. Vitamin E (Tocopherol)
• Có nhiều dạng khác nhau: , , , , …- tocopherol
• -tocopherol có hoạt tính cao nhất:
• Có tác dụng như chất chống oxy hóa; th/gia điều hoà
quá trình sinh sản - khi thiếu vit E, q/trình tạo phôi bị ảnh
hưởng, các cơ quan sinh sản bị thoái hoá.
d. Vitamin K
• K1 có nhiều ở thực vật, K2 có nhiều ở đ/vật và vi khuẩn,
K3 là dạng tổng hợp.
• Vitamin K (koagulation: đông máu) cần cho q/trình tổng
hợp các yếu tố làm đông máu, có t/d chống chảy máu. Khi
thiếu, tốc độ đông máu giảm, máu khó đông. Vit. K còn
th/gia v/c đ/tử trong quang phosphoryl hoá của cây xanh
và phosphoryl hoá ôxy hoá ở đ/vật.
Dẫn xuất
naphtoquinon
e. Vitamin Q
là những dẫn xuất của benzoquinone
Th/gia vào q/trình
cyt. b trong chuỗi hô
hấp ở ty thể. Ở th/vật,
plastoquinone - một
hợp chất tương tự
ubiquinone, th/gia
q/trình quang hợp.
Ubiquinone (dạng ôxy hoá)
n = 6 ÷ 10
Ở đvcv, n = 10
Ở th/vật, n = 6 - 9
Ubiqinol (dạng khử)
2.2. 2. Vitamin tan trong nƣớc
a. Vitamin B1 (Thiamine)
Trong cơ thể, tồn tại ở tr/thái tự do hay ở dạng coenzyme
thiamine pyrophosphate (TPP).
TPP là nhóm ghép của các enzyme tham gia chuyển hóa
các ketoacid.
d. Vitamin B6 (Pyridoxine)
• Tồn tại ở 3 dạng: pyridoxol (hay pyridoxine), pyridoxal và
pyridoxamine.
nhóm ghép của transaminase và decarboxylase chuyển amin
và khử carboxyl của các aminoacid.
e. Vitamin C (Ascorbic acid)
• Tồn tại ở 2 dạng: dạng khử (ascorbic acid) và dạng ôxy
hóa (dehydroascorbic acid).
• Th/gia nhiều q/trình s/lý q/trọng trong cơ thể:
- Các phản ứng ôxy hoá khử
- Thiếu vitamin C dẫn đến bệnh hoại huyết (scorbut)
- Tăng sức đề kháng với những bất lợi của m/trường
19 trang
16/04/2022
26620
Bạn đang xem tài liệu "Bài giảng Hóa sinh đại cương - Chương 2: Vitamin", để tải tài liệu gốc về máy hãy click vào nút Download ở trên
File đính kèm:
- bai_giang_hoa_sinh_dai_cuong_chuong_2_vitamin.pdf
