Mối tương quan giữa góc xoay và vận động xoắn thất trái trên siêu âm đánh dấu mô 3D với phân suất tống máu thất trái ở bệnh nhân suy tim mạn tính

T¹p chÝ y - d−îc häc qu©n sù sè 5-2021

MỐI TƯƠNG QUAN GIỮA GÓC XOAY VÀ VẬN ĐỘNG XOẮN

THẤT TRÁI TRÊN SIÊU ÂM ĐÁNH DẤU MÔ 3D VỚI PHÂN SUẤT

TỐNG MÁU THẤT TRÁI Ở BỆNH NHÂN SUY TIM MẠN TÍNH

Nguyễn Kiều Ly¹, Đỗ Văn Chiến¹

Phạm Thái Giang¹, Phạm Nguyên Sơn¹

TÓM TẮT

Mục tiêu: Đánh giá mối tương quan giữa góc xoay và vận động xoắn của thất trái bằng siêu

âm đánh dấu mô 3D với phân suất tống máu thất trái (left ventricular ejection fraction - LVEF) ở

bệnh nhân (BN) suy tim mạn tính. Đối tượng và phương pháp: Nghiên cứu tiến cứu, mô tả

cắt ngang có so sánh với nhóm chứng, được thực hiện trên 110 BN suy tim mạn tính được điều

trị nội trú tại Bệnh viện Trung ương Quân đội 108 từ 01/2018 - 10/2020. Kết quả: Tuổi trung

bình của nhóm BN suy tim 65,82 11,77 năm, nam giới chiếm 66,36%, đường kính thất trái

cuối tâm trương (Dd) là 52,7 9,0 mm, LVEF trung bình: 40,06 14,5%. Ở nhóm suy tim

chung: Góc xoay và vận động xoắn có tương quan vừa với LVEF trên siêu âm tim 3D (r = 0,56

và 0,62; p < 0,001). Ở BN suy tim LVEF < 50% m ối tương quan giữa góc xoay và LVEF là

nghịch vừa (r = -0,47; p < 0,001), giữa vận động xoắn và LVEF là thuận vừa (r = 0,51; p <

0,001). Kết luận: Có mối tương quan thuận chặt giữa góc xoay và vận động xoắn thất trái với

LVEF. Tương quan giữa góc xoay và vận động xoắn thất trái với phân suất tống máu, nhóm

suy tim phân suất tống máu bảo tồn yếu hơn so với nhóm suy tim phân suất tống máu giảm.

* Từ khóa: Siêu âm tim 3D; Góc xoay; Vận động xoắn; Suy tim.

Correlation Between Left Ventricular Twist, Torsion Assessed By

3-Dimensional Speckle Echocardiography and Left Ventricular

Ejection Fraction in Chronic Heart Failure Patients

Summary

Objectives: To evaluate the correlation between left ventricular twist and torsion by 3D

speckle tracking with left ventricular ejection fraction in patients with chronic heart failure.

Subjects and methods: A prospective, cross-sectional study on 110 patients with chronic heart

failure hospitalized at the Department of Cardiology, 108 Central Military Hospital from January

2018 to October 2020. Results: The mean age of patients with heart failure was 65.82 11.77,

men accounted for 66.36%, the left ventricular end-diastolic diameter (Dd) was 52.7

9.0,

LVEF was 40.06 14.5%. In the group of heart failure: angle of rotation (twist) and torsion

were moderately correlated with LVEF on 3D echocardiography (r = 0.56 and 0.62, p < 0.001).

¹Bệnh viện Trung ương Quân đội 108

Người phản hồi: Nguyễn Kiều Ly (nklyrose@gmail.com)

Ngày nhận bài: 17/5/2021

Ngày bài báo được đăng: 03/6/2021

55

T¹p chÝ y - d−îc häc qu©n sù sè 5-2021

In patients with LVEF < 50%, the correlation between twist and LVEF was moderately negative

(r = -0.47; p < 0.001), between torsion and LVEF was moderate (r = 0.51; p < 0.001).

Conclusion: There is a strong positive correlation between left ventricular twist and torsion with

LVEF. The correlation between left ventricular twist and torsion with ejection fraction was

weaker in the group with preserved ejection fraction than in the heart failure group with reduced

ejection fraction.

* Keywords: 3-dimensional echocardiography; Twist; Torsion; Heart failure.

ĐẶT VẤN ĐỀ

phân suất tống máu thất trái ở bệnh nhân

suy tim mạn tính.

Trong thực hành lâm sàng, LVEF dựa

trên siêu âm tim là thông số thể hiện chức

năng co bóp của thất trái và là yếu tố tiên

lượng quan trọng của nhiều bệnh lý tim

mạch [1]. Cách đánh giá LVEF trên siêu

âm tim thường dựa vào phương pháp

Teichholz hoặc Simpson.

ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP

NGHIÊN CỨU

1. Đối tượng nghiên cứu

110 BN suy tim mạn tính được điều trị

tại Bệnh viện Trung ương Quân đội 108

trong thời gian từ 01/2018 - 10/2020.

Trong những năm gần đây, siêu âm

đánh dấu mô 2D và 3D đã nổi lên như

một phương pháp mới, hiệu quả hơn, cho

phép đánh giá chính xác các thông số

biến dạng thất trái theo các hướng dọc,

bán kính, chu vi, diện tích, đặc biệt giúp

đánh giá khá chính xác góc xoay và vận

động xoắn của thất trái [2, 3]. Trong đó,

siêu âm tim đánh dấu mô 3D là phương

pháp mới, đánh giá được các thông số

biến dạng trong không gian 3 chiều, khắc

phục được các nhược điểm của siêu âm

tim đánh dấu mô 2D [4]. Những thông số

đo được bằng siêu âm tim đánh dấu mô

3D ngày càng giúp chúng ta hiểu rõ hơn

về chức năng co bóp của thất trái.

* Tiêu chuẩn lựa chọn:

Bệnh nhân được chẩn đoán suy tim

theo khuyến cáo của Hội Tim mạch Châu

Âu (2016) [5]:

- Triệu chứng và dấu hiệu của suy tim

dựa trên khám lâm sàng.

- NT-proBNP > 125 pg/ml hoặc BNP

> 35 pg/ml.

- LVEF < 40% n ếu LVEF bảo tồn,

LVEF từ 40 - 49% cho suy tim khoảng

giữa và LVEF > 50% cho suy tim bảo tồn

(đo bằng siêu âm tim).

* Tiêu chuẩn loại trừ:

- Bệnh nhân có rung nhĩ, cuồng nhĩ

hoặc nhịp chậm < 50 lần/phút, hoặc nhịp

nhanh > 100 lần/phút.

Tuy nhiên, mối liên quan giữa các chỉ

số siêu âm tim đánh dấu mô 3D như góc

xoay và vận động xoắn với chỉ số LVEF

chưa được nghiên cứu nhiều, đặc biệt ở

nhóm BN suy tim có LVEF b ảo tồn. Vì

vậy, chúng tôi thực hiện nghiên cứu này

với mục tiêu: Tìm hiểu mối tương quan

giữa góc xoay và vận động xoắn thất trái

dựa trên siêu âm tim đánh dấu mô 3D với

- Bệnh van tim, bệnh tim bẩm sinh.

- Bệnh nhân có bệnh cấp tính không

làm siêu âm được.

- Bệnh nhân không đồng ý tham gia

nghiên cứu.

- Hình ảnh siêu âm không rõ nét và

không phân tích được.

56

T¹p chÝ y - d−îc häc qu©n sù sè 5-2021

Tất cả BN được thăm khám lâm sàng

để đánh giá triệu chứng và d ấu hiệu của

suy tim, lấy máu xét nghiệm các chức

năng cơ bản, xét nghiệm proBNP, sau đó

được tiến hành siêu âm tim 2D và 3D.

2. Phương pháp nghiên cứu

* Thiết kế nghiên cứu: Tiến cứu, mô tả

cắt ngang.

* Đánh giá các thông số góc xoay và

vận động xoắn bằng siêu âm tim:

Tất cả BN được thăm khám lâm sàng

và được lấy phiếu chấp thuận vào nghiên

cứu. Siêu âm tim được thực hiện trên

máy siêu âm Philips EPIQ 7C với đầu dò

ma trận X5 (hãng Philips Healthcare,

Hà Lan): Ghi hình động các mặt cắt cơ

bản có mắc điện tim kèm theo, sau đó

chuyển sang trạm phân tích có tích hợp

phần mềm TOMTEC Arena (hãng

Tomtec, CHLB Đức). Phân tích các thông

số cơ bản và các thông số biến dạng, vận

động xoắn thất trái dựa trên mặt cắt Full

volume toàn bộ thất trái trên phần mềm

TOMTEC.

Hình 1: Cách tính sức căng, góc xoay và

vận động xoắn của thất trái trên phần

mềm TOMTEC (hãng Tomtec arena,

CHLB Đức).

Một số chỉ s ố đo được trong nghiên

cứu như sau: Thông số siêu âm cơ bản

Độ xoay hay góc xoay thất trái (góc

xoay) - được tính là hiệu độ xoay của nền

về kích th ước theo khuyến cáo của Hội trừ đi độ xoay của mỏm thất trái. Đơn vị

là độ.

Siêu âm Tim Hoa Kỳ, chỉ số LVEF được

tính theo phương pháp simpson. Sử dụng

nút phân tích biến dạng (khung phân tích

strain) trên dao diện của máy để phân

Độ xoắn thất trái (vận động xoắn) -

được tính bằng góc xoay thất trái chia

cho chiều dài thất trái t ừ n ền tới mỏm.

tích các giá trị góc xoay và vận động xoắn Đơn vị là ⁰/m.

thất trái. Máy s ẽ t ự động cho ra giá trị

đỉnh biến dạng và biến dạng cuối tâm thu

của toàn bộ thất trái cũng như của từng

vùng thất trái (chia theo 16 vùng) dưới

dạng biểu đồ mắt bò và biểu đồ đồ thị, tự

động tính được góc xoay của nền tim và

mỏm tim, từ đó có thể tính được độ xoay

và vận động xoắn của thất trái (hình 1).

Tăng huyết áp được định nghĩa theo

Hội Tim mạch học Việt Nam khi huyết áp

tâm thu > 140 mmHg và huyết áp tâm

trương > 90 mmHg được coi là cao.

Chỉ số cân nặng chiều cao (BMI) được

định nghĩa là bình thường trong khoảng

từ 19 - 25 kg/m², < 19 kg/m²được coi là

gầy và > 25 kg/m²được coi là béo.

57

T¹p chÝ y - d−îc häc qu©n sù sè 5-2021

* Xử lý số liệu: Bằng phần mềm SPSS Giá trị p < 0,05 được coi là có ý nghĩa

22.0. Các biến định lượng được biểu diễn thống kê.

* Đạo đức nghiên cứu: Nghiên cứu được

thông qua Hội đồng Y đức của Bệnh viện

Trung ương Quân đội 108 trước khi tiến hành.

dưới dạng

biểu diễn dạng phần trăm (%). Tìm mối

tương quan bằng thuật toán Pearson.

SD, bi ến định tính được

KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU

Bảng 1: Đặc điểm tuổi, giới và nhân trắc của nhóm nghiên cứu.

Thông số

Tuổi trung bình (năm)

Giá trị

65,82 11,77

73 (66,36)

Giới nam, n (%)

Giới nữ, n (%)

37 (33,64)

Chiều cao (cm)

58,29 10,67

1,60 0,07

Cân nặng (kg)

BMI (kg/m²)

22,7 3,53

BSA (m²)

1,67 0,17

Huyết áp tâm thu (mmHg)

Huyết áp tâm trương (mmHg)

Tần số tim (chu kỳ/phút)

128,72 20,90

78,44 12,90

85,64 14,94

Tuổi trung bình của BN trong nghiên cứu là 65,82 11,77, nam giới chiếm đa số

(66,36%). Các chỉ số BMI, huyết áp tâm thu, tâm trương và nhịp tim đều trong giới hạn

bình thường.

Bảng 2: Đặc điểm siêu âm tim TM và 2D của nhóm nghiên cứu.

Thông số

Giá trị

Dd (mm)

52,70 9,03

40,51 11,26

139,06 55,39

80,47 50,74

136,27 43,46

46,91 15,69

24,39 9,73

40,06 14,50

Ds (mm)

EDV (ml)

ESV (ml)

LVMI (g/m²)

LVEF Techholz (%)

FS (%)

LVEF Simpson (%)

Buồng thất trái có đường kính cuối tâm thu giãn nhẹ (52,70 9,03 mm), LVEF tính

theo phương pháp Simpson giảm (40,06

(46,91 15,69 mm).

14,50 mm) và thấp hơn với Techholz

58

T¹p chÝ y - d−îc häc qu©n sù sè 5-2021

Bảng 3: Mối tương quan giữa các thông số góc xoay và vận động xoắn thất trái trên

siêu âm 3D với LVEF theo Simpson.

Chỉ số

r

p

Phương trình hồi quy

T1 = 1,28 + 0,166 * LVEFs

Torrs = 0,049 + 0,024 * LVEFs

Góc xoay (độ)

0,56

0,62

< 0,001

Vận động xoắn (^o/m)

Có mối tương quan chặt giữa các thông số góc xoay và vận động xoắn thất trái với LVEF.

Biểu đồ 1: Tương quan giữa góc xoay với LVEF.

Biểu đồ 2: Tương quan giữa vận động xoắn với LVEF.

59

T¹p chÝ y - d−îc häc qu©n sù sè 5-2021

Bảng 4: Mối tương quan giữa các thông số góc xoay và vận động xoắn thất trái với

phân suất tống máu ở các nhóm suy tim.

LVEF < 50%

LVEF ≥ 50%

Thông số

r

p

r

p

Góc xoay

Vận động xoắn

-0,47

0,51

< 0,001

0,25

0,29

< 0,001

Có mối tương quan thuận chặt giữa vận động xoắn thất trái với LVEF (r = 0,51;

p < 0,001) và tương quan nghịch trung bình giữa góc xoay v ới LVEF ở nhóm suy tim

có LVEF < 50% (r = -0,47; p < 0,001). Ở nhóm suy tim có LVEF > 50% có m ối tương

quan thuận yếu giữa vận động xoắn và góc xoay với LVEF.

BÀN LUẬN

Chính vì vậy, khi co bóp, cơ tim không chỉ

co ngắn theo trục dọc, dày lên theo trục

ngang mà còn vận động xoắn vặn quanh

trục của nó [7, 8]. Vận động xoay đóng

vai trò rất quan trọng trong hiệu suất cơ

học của tim, nó cho phép chỉ với sự co

ngắn 15% các sợi cơ đã làm giảm 60%

thể tích thất trái [9]. Các tác giả thấy nếu

LVEF đơn giản chỉ là sự co c ơ thì LVEF

chỉ là 15 - 20%, nhưng LVEF thực sự của

người bình thường là 60 - 70%, đó là nhờ

sự góp phần của chuyển động xoắn [10].

Vận động xoắn cũng là thông số đánh giá

chức năng tâm trương thất trái.

Kết quả nghiên cứu của chúng tôi cho

thấy có m ối tương quan chặt giữa góc

xoay và vận động xoắn của thất trái với

LVEF ở BN suy tim mạn tính. Kết quả này

cũng tương tự nghiên cứu của Lima và

CS [6], tác giả chỉ ra r ằng ở nhóm LVEF

từ 30 - 55%, t ương quan giữa LVEF và

góc xoay là 0,44; với vận động xoắn là

0,45; ở nhóm LVEF < 30% là 0,34 và

0,23. Các mối tương quan này chủ yếu là

thuận vừa. Trong nghiên cứu của chúng

tôi, ở nhóm < 50% là thuận chặt (0,51),

có sự khác biệt này là do cách phân chia

nhóm LVEF. Chúng tôi chọn cách chia

LVEF theo Hội Tim mạch Châu Âu gồm

LVEF < 50% và ≥ 50%.

Như vậy, mặc dù có tương quan yếu

hơn so với phân suất tống máu nhưng

góc xoay và vận động xoắn thất trái vẫn

là thông số khá nhạy để phát hiện những

biến đổi chức năng thất trái, đặc biệt ở

BN suy tim có LVEF > 50%. Đ iều này có

ý nghĩa quan trọng trong thực hành lâm

sàng vì những thay đổi nhỏ có th ể giúp

các bác sĩ theo dõi sát chức năng thất trái

và có chỉ định hợp lý ngay t ừ giai đoạn

sớm nhất của suy tim.

Nghiên cứu của chúng tôi cũng thấy

góc xoắn, vận động xoắn thất trái t ương

quan chặt với LVEF ở nhóm LVEF < 50%,

nhưng không mạnh bằng tương quan ở

nhóm phân suất tống máu > 50%. Cơ tim

có cấu trúc phức tạp, các sợi cơ lớp nội

tâm mạc có hướng xoay sang trái 1 góc

60 độ, còn các sợi cơ thượng tâm mạc có

hướng xoay sang phải 1 góc 60 độ.

60

mechanics with three-dimensional imaging.

Cardiovascular Diagnosis and Therapy 2018;

8(1):101.

KẾT LUẬN

Có mối tương quan thuận chặt giữa

góc xoay và vận động xoắn thất trái với

LVEF. Tương quan giữa góc xoay và vận

động xoắn thất trái với phân suất tống

máu ở nhóm suy tim phân suất tống máu

bảo tồn yếu hơn so v ới nhóm suy tim

phân suất tống máu giảm.

5. Ponikowski P, et al. 2016 ESC Guidelines

for the diagnosis and treatment of acute and

chronic heart failure: The task force for the

diagnosis and treatment of acute and chronic

heart failure of the European Society of

Cardiology (ESC) Developed with the special

contribution of the Heart Failure Association

(HFA) of the ESC. European Heart Journal

2016; 37(27):2129-2200.

TÀI LIỆU THAM KHẢO

1. Solomon S, et al. Candesartan in heart

failure reduction in mortality I. Influence of

ejection fraction on cardiovascular outcomes

in a broad spectrum of heart failure patients.

Circulation 2005; 112:3738-3744.

6. Lima MSM, et al. Global longitudinal

strain or left ventricular twist and torsion?

Which correlates best with ejection fraction?

Arq Bras Cardiol 2017; 109(1):23-29.

7. Ho SY. Anatomy and myoarchitecture of

the left ventricular wall in normal and in

disease. European Journal of Echocardiography

2009; 10(8):iii3-iii7.

2. Langeland S, et al. Experimental

validation of a new ultrasound method for

the simultaneous assessment of radial

and longitudinal myocardial deformation

independent of insonation angle. Circulation

2005; 112(14):2157-2162.

8. Greenbaum R, et al. Left ventricular

fibre architecture in man. Heart 1981; 45(3):

248-263.

3. Helle-Valle T, et al. New noninvasive

method for assessment of left ventricular

rotation: Speckle tracking echocardiography.

Circulation 2005; 112(20):3149-3156.

9. Van Dalen B, M Geleijnse. Left

ventricular twist in cardiomyopathy. In

Cardiomyopathies. Intech Open London 2013.

4. Muraru D, et al. Three-dimensional

speckle-tracking echocardiography: Benefits

and limitations of integrating myocardial

10. Nakatani S. Left ventricular rotation

and twist: Why should we learn? Journal of

Cardiovascular Ultrasound 2011; 19(1):1-6.

61