Luận án Nghiên cứu xây dựng phương pháp phân tích phát hiện thuốc giả bằng phổ raman
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC DƯỢC HÀ NỘI
BỘ Y TẾ
ĐẶNG THỊ NGỌC LAN
NGHIÊN CỨU XÂY DƯNG PHƯƠNG
̣
PHÁP PHÂN TÍCH PHÁT HIỆN THUỐC
GIẢ BẰNG PHỔ RAMAN
LUẬN ÁN TIẾN SĨ DƯỢC HỌC
HÀ NỘI, NĂM 2017
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC DƯỢC HÀ NỘI
BỘ Y TẾ
ĐẶNG THỊ NGỌC LAN
NGHIÊN CỨU XÂY DƯNG PHƯƠNG
̣
PHÁP PHÂN TÍCH PHÁT HIỆN THUỐC
GIẢ BẰNG PHỔ RAMAN
LUẬN ÁN TIẾN SĨ DƯỢC HỌC
CHUYÊN NGÀNH: Kiểm nghiệm thuốc và độc chất
MÃ SỐ:
62720410
Người hướng dẫn khoa học: GS.TS. Thái Nguyễn Hùng Thu
PGS.TS. Đoàn Cao Sơn
HÀ NỘI, NĂM 2017
LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi dưới
sự hướng dẫn của GS.TS. Thái Nguyễn Hùng Thu và PGS.TS.
Đoàn Cao Sơn. Các số liệu, kết quả nêu trong luận án là trung thực
và chưa từng được ai công bố trong bất kỳ công trình nào khác.
Tác giả luận án
Đặng Thị Ngọc Lan
i
LỜI CẢM ƠN
Sau thời gian học tập và nghiên cứu thực hiện luận án, dưới sự hướng dẫn
của GS.TS. Thái Nguyễn Hùng Thu và PGS.TS. Đoàn Cao Sơn, tôi xin
bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới:
GS.TS. Thái Nguyễn Hùng Thu, Trưởng chuyên ngành Kiểm Nghiệm
thuốc và độc chất – trường Đại học Dược Hà Nội và PGS.TS. Đoàn Cao
Sơn, Viện trưởng Viện Kiểm nghiệm thuốc Trung ương, là hai thầy đã tận
tình hướng dẫn, định hướng, giúp đỡ và truyền dạy cho tôi những kiến thức
quý báu để tôi hoàn thành luận án.
̀
̉
́
̣ ̣
thuôc trung ương va Hôi
̀
Đê tai Nghi
̣
đin
̣
h thư cua Viên
̣
Kiêm nghiêm
̉
̣ ̣
đươc tiếp cân va triên khai ky
̀
̃
̀
̉
̀
̉
đông Dươc
̣
điên Hoa Ky đa cho tôi cơ hôi
̣
̀
̃
thuât phân tich mơi vao Viêt
̣
̣
Nam.
́
̀
́
Ban Giám hiệu, Phòng Sau đại học và các phòng ban trong trường
Đại học Dược Hà Nội đã tạo điều kiện thuận lợi cho tôi tham gia học tập và
hoàn thành luận án đúng thời hạn.
Các thầy, cô, anh, chị, em Bộ môn Hóa phân tích – Độc chất trường
Đại học Dược Hà Nội đã giúp đỡ tôi trong suốt quá trình làm việc, học tập và
nghiên cứu khoa học.
PGS.TS. Trần Việt Hùng, ThS. Bùi Việt Phương, DS. Bùi Văn Trung
và các anh chị em Khoa kiểm nghiệm nguyên liệu và Khoa Vật lý – Viện
kiểm nghiệm thuốc trung ương đã giúp đỡ và hỗ trợ tôi trong suốt quá trình
thực hiện luận án.
Cuối cùng, tôi xin gửi lời cảm ơn chân thành đến gia đình, bạn bè đã quan
tâm, động viên và chia sẻ với tôi trong suốt quá trình học tập và thực hiện
luận án.
Tác giả luận án
Đặng Thị Ngọc Lan
ii
MỤC LỤC
Lời cam đoan.........................................................................................................................i
Lời cảm ơn .......................................................................................................................... ii
Mục lục............................................................................................................................... iii
Danh mục các ký hiệu, chữ viết tắt................................................................................... vii
Danh mục các bảng, biểu ....................................................................................................ix
Danh mục các hình vẽ, đồ thị........................................................................................... xiii
ĐẶT VẤN ĐỀ .....................................................................................................................1
Chương 1. TỔNG QUAN ..................................................................................................3
1.1. TÌNH HÌNH THUỐC GIẢ TRÊN THẾ GIỚI VÀ Ở VIỆT NAM ..............................3
1.1.1. Tình hình thuốc giả trên thế giới................................................................................3
1.1.2. Tình hình thuốc giả ở Việt Nam ................................................................................7
1.2. CÁC PHƯƠNG PHÁP PHÁT HIỆN THUỐC GIẢ .................................................10
1.2.1. Nguyên tắc chung.....................................................................................................10
1.2.2. Quang phổ cận hồng ngoại.......................................................................................12
1.2.3. Quang phổ nhiễu xạ tia X ........................................................................................15
1.3. TỔNG QUAN VỀ PHƯƠNG PHÁP PHỔ RAMAN.................................................18
1.3.1. Lịch sử phát triển của quang phổ Raman.................................................................18
1.3.2. Nguyên lý cơ bản của phổ Raman ...........................................................................19
1.3.3. Cấu tạo của thiết bị quang phổ Raman ....................................................................23
̉
̉
1.3.4. Ưu điêm cua phương phap quang phô Raman.........................................................30
̉
́
̉ ̉
̣ ́ ́
1.3.5. Nhươc điêm va cac yêu tô anh hương trong qua trinh đo phô.................................31
̉ ̉
̀ ́ ́
̀
́
̉
̣ ̣
1.3.4. Ưng dung cua quang phô Raman trong nganh Dươc...............................................32
̉
̀
1.4. MỘT SỐ NHÓM THUỐC HAY BỊ LÀM GIẢ.........................................................36
1.4.1. Thuốc chống lao.......................................................................................................36
1.4.2. Thuốc điều trị sốt rét ................................................................................................37
1.4.3. Thuốc chống virus....................................................................................................37
iii
1.4.4. Nhóm giảm đau chống viêm phi steroid (NSAID) ..................................................38
1.4.5. Thuốc ức chế PDE-5 ................................................................................................39
1.4.6. Các kháng sinh .........................................................................................................39
̀ ́ ̣ ́
1.4.7. Tinh hinh nghiên cưu vê thuôc gia cua 10 dươc chât nghiên cưu ..........................41
̉ ̉
́
́
̀
̀
Chương 2. NGUYÊN LIỆU, TRANG THIẾT BỊ VÀ PHƯƠNG PHÁP
NGHIÊN CỨU..................................................................................................................43
2.1. NGUYÊN LIỆU..........................................................................................................43
2.2. TRANG THIẾT BỊ .....................................................................................................45
2.2.1. Máy quang phổ Raman để bàn.................................................................................45
2.2.2. Máy quang phổ Raman cầm tay...............................................................................45
̉ ̉
̣ ̣ ́ ̣
chuân va kiêm đinh thiêt bi đo ........................................................................46
̀
2.2.3. Hiêu
2.3. NỘI DUNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU...................................................46
2.3.1. Bao chê viên mô hình...............................................................................................46
́
̀
2.3.2. Nghiên cứu thiết lập bộ phổ chuẩn ..........................................................................47
2.3.3. Xây dựng phương pháp định tính các dược chất bằng phương pháp quang phổ
Raman ...............................................................................................................................48
2.3.4. Xây dựng phương pháp xác định bộ dịch chuyển Raman cơ bản............................51
2.3.5. Xây dựng chương trinh phần mềm xác định bộ dịch chuyển Raman cơ bản
̀
của các dược chất ...............................................................................................................52
́
̉
́
́
2.4. PHƯƠNG PHAP XƯ LY SÔ LIÊU ..........................................................................52
̣
Chương 3. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU ...........................................................................53
3.1. THIẾT LẬP THƯ VIỆN PHỔ RAMAN CHUẨN CỦA MỘT SỐ DƯỢC
CHẤT.................................................................................................................................53
́
3.1.1. Kết quả bao chê viên mô hình .................................................................................53
̀
3.1.2. Lựa chọn điều kiện đo phổ ......................................................................................54
3.1.3. Kết quả phổ Raman thiết lập được ..........................................................................59
3.1.4. Thẩm định bộ phổ Raman chuẩn ............................................................................62
3.2. KẾT QUẢ ĐỊNH TÍNH CÁC DƯỢC CHẤT BẰNG PHƯƠNG PHÁP
QUANG PHỔ RAMAN ...................................................................................................66
3.2.1. Khảo sát thiết lập điều kiện phân tích ....................................................................66
iv
3.2.2. Quy trình phân tích định tính bằng quang phổ Raman ..........................................69
3.2.3. Kết quả thẩm định quy trình định tính bằng quang phổ Raman ............................72
3.2.4. Kết quả phân tích thuốc trên thị trường .................................................................83
3.3. KẾT QUẢ XÁC ĐỊNH BỘ DỊCH CHUYỂN RAMAN CƠ BẢN CỦA MỘT
SỐ DƯỢC CHẤT .............................................................................................................86
3.3.1. Quy trình xác định chung .......................................................................................86
3.3.2. Xác định bộ dịch chuyển Raman cơ bản của isoniazid ..........................................87
3.3.3. Xác định bộ dịch chuyển Raman cơ bản của ethambutol HCl ..............................92
3.3.4. Xác định bộ dịch chuyển Raman cơ bản của sildenafil citrat .................................97
3.3.5. Xác định bộ dịch chuyển Raman cơ bản của ibuprofen ........................................99
3.3.6. Xác định bộ dịch chuyển Raman cơ bản của lamivudin ......................................100
3.3.7. Khảo sát các chế phẩm trên thị trường .................................................................102
3.3.8. So sánh kết quả đo phổ của isoniazid trên thiết bị để bàn và cầm tay...................105
3.3.9. Kiểm tra bộ dịch chuyển Raman cơ bản bằng phần mềm Gaussian......................108
̀
3.4. XÂY DỰNG CHƯƠNG TRINH PHẦN MỀM XÁC ĐỊNH BỘ DỊCH
CHUYỂN RAMAN CƠ BẢN CỦA MỘT SỐ DƯỢC CHẤT ......................................110
̉
̣
đê ban .........................................110
̀
3.4.1. Xây dưn
3.4.2. Xây dưn
3.4.1. Sư dung phâ
trương ..............................................................................................................................122
̣
g chương trinh phâ
̀
n mê
n mê
m va thiêt bi câ
̀
m cho thiê
́
t bi
̀
̣
g chương trinh phâ
̀
̀
m cho thiê
́
t bi
̣ ̀
câm tay .......................................120
̀
̉ ̉
̣ ̀ ̣ ́ ̣
m tay đê kiêm tra cac mâũ thưc tê trên thi
́
̣
̀
n mê
̀
́
̉
̀
̀
́
́
3.5. TOM TĂT QUY TRÌNH PHÂN TÍCH ĐỊNH TÍNH ĐỂ PHÁT HIỆN THUỐC
GIẢ BẰNG QUANG PHỔ RAMAN..............................................................................123
Chương 4. BÀN LUẬN..................................................................................................125
4.1. KẾT QUẢ THƯ VIỆN PHỔ RAMAN THIẾT LẬP ĐƯỢC...................................125
4.1.1. Về công thức bào chế viên nén, viên nang cứng cho các dược chất ....................125
4.1.2. Về cách chuẩn bị mẫu đo .....................................................................................126
4.1.3. Về cách biểu diễn phổ Raman ..............................................................................127
̣ ̣ ́
4.1.4. Kha năng ưng dung trong phat hiên thuôc gia .....................................................129
̉
́
̉
́
4.2. VỀ KẾT QUẢ ĐỊNH TÍNH CÁC DƯỢC CHẤT BẰNG PHƯƠNG PHÁP
QUANG PHỔ RAMAN ..................................................................................................133
v
4.3. VỀ KẾT QUẢ XÁC ĐỊNH BỘ DỊCH CHUYỂN RAMAN CƠ BẢN CỦA
MỘT SỐ DƯỢC CHẤT ..................................................................................................135
4.4. VỀ ỨNG DỤNG CÔNG NGHỆ THÔNG TIN ĐỂ XÁC ĐỊNH BỘ DỊCH
CHUYỂN RAMAN CƠ BẢN CỦA MỘT SỐ DƯỢC CHẤT .......................................137
̉
́ ́
4.5. VÊ THƯ NGHIÊM PHƯƠNG PHAP TRONG KIÊM TRA PHAT HIÊN
̣
̀
̉
̣
́
̉
̀
̣
THUÔC GIA TRÊN THI TRƯƠNG ..............................................................................139
NHỮNG ĐÓNG GÓP MỚI CỦA ĐỀ TÀI ....................................................................140
KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ .......................................................................................141
KẾT LUẬN......................................................................................................................141
KIẾN NGHỊ ....................................................................................................................142
DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH ĐÃ CÔNG BỐ
TÀI LIỆU THAM KHẢO
PHỤ LỤC
vi
DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU, CHỮ VIẾT TẮT
Chữ viết tắt Tiếng Anh
Tiếng Việt
Atomic Absorption
Spectroscopy
AAS
Phổ hấp thụ nguyên tử
Acquired Immune Deficiency
Syndrome
Hội chứng suy giảm miễn dịch
mắc phải
AIDS
API
Active Pharmaceutical
Ingredient
Dược chất
CCD
CE
Charge Coupled Device
Capillary Electrophoresis
Thiết bị tích điện kép
̣
Điên di mao quan
̉
Cục quản lý Thực phẩm và Dược
phẩm Hoa Kỳ
FDA
Food and Drug Administration
̉
FT-NIR
Fourier transform-Near Infrared Hồng ngoại gần biê
́
n đôi fourier
FT-Raman
Fourier transform-Raman
Gas Chromatography - Flame
Ionization Detection
Gas Chromatography/Mass
Spectroscopy
Raman chuyển dạng fourier
Sắc ký khí với detector ion hóa
ngọn lửa
GC-FID
GC/MS
HBV
Sắc ký khí khối phổ
Hepatitis B Virus
Virus viêm gan B
Virus gây suy giảm miễn dịch ở
người
Human Immunodeficiency
Virus
HIV
High Performance Liquid
Chromatography
HPLC
Sắc ký lỏng hiệu năng cao
HQI
IR
Hit Quality Index
Hệ số tương đồng phổ
Hồng ngoại
Infrared
Liquid chromatography/mass
spectroscopy
LC/MS
Sắc ký lỏng khối phổ
vii
NIR
Near infrared
Hồng ngoại gần
NMR
Nuclear Magnetic Resonance
Non-steroidal Anti-
inflammatory Drug
Polyethylene
Cộng hưởng từ hạt nhân
Thuốc giảm đau, chống viêm
không steroid
NSAID
PE
PDE-5
RSD
Phosphodiesterase type 5
Enzym phosphodiesterase loai
Độ lệch chuẩn tương đối
Tỷ lệ tín hiệu/nhiễu
Độ bão hòa oxy tĩnh mạch
Sắc ký lớp mỏng
̣
5
Relative Standard Deviation
Signal/Noise
S/N
SvO2
TLC
Saturation of Venous Oxygen
Thin Layer Chromatography
United States Pharmacopoeia
Ultra Violet-Visible
USP
Dược điển Mỹ
UV-VIS
XRD
XRPD
WHO
Phổ tử ngoại khả kiến
Nhiễu xạ tia X
X-Ray Diffraction
X-Ray Powder Diffraction
World Health Organization
Nhiễu xạ hạt mịn tia X
Tổ chức Y tế thế giới
viii
DANH MỤC CÁC BẢNG, BIỂU
Bảng
Nội dung
Trang
Tỷ lệ thuốc giả trên tổng số thuốc nghi ngơ được lấy mẫu kiểm
̀
Bảng 1.1
5
tra hàng năm ở một số nước trên thế giới
Số lượng các nhóm thuốc được phát hiện là thuốc giả, thuốc kém
chất lượng trong số các mẫu kiểm tra (n=23)
Bảng 1.2
Bảng 1.3
6
Số lượng các kỹ thuật dùng để kiểm tra thuốc giả, thuốc kém chất
lượng (n=26)
12
Bảng 1.4
Bảng 1.5
Một số loại nguồn laser sử dụng trong quang phổ Raman
25
33
Một số dược phẩm đươc
̣
đin
̣
h lươn
̉
̣ ̣ ̀
đa đươc phat hiên băng dung phô
́ ̀
̣
g bằng phổ Raman đã công bố
̉
Môt
̣
sô
́
dươc
̣
phâm gia mao
̣
̉
̃
Bang 1.6
35
̉
Raman
Bang 1.7
̉
Môt sô
̣
́
nghiên cưu cua cac dươc
̣
châ
́
t đa đươc
̣
công bô
́
42
43
43
44
54
57
62
̉
́
́
̃
Bảng 2.1
Bảng 2.2
Bảng 2.3
Bảng 3.1
Bảng 3.2
Bảng 3.3
Các chất chuẩn được sử dụng trong nghiên cứu
Các nguyên liệu sử dụng trong nghiên cứu
Các tá dược sử dụng trong nghiên cứu
Kết quả định lượng viên mô hình của 10 dược chất bằng HPLC
Điều kiện đo của các dược chất nghiên cứu
Kết quả đánh giá độ lặp lại của các bộ phổ chuẩn Raman
Kết quả so sánh phổ chuẩn Raman đã thiết lập với phổ Raman
của một số chuẩn trên thị trường
Bảng 3.4
Bảng 3.5
66
67
Hệ số HQI so sánh phổ chuẩn sildenafil với phổ của dược chất và
các mẫu viên theo vùng phổ được chọn
Các thông số phân tích cài đặt trên máy Raman để bàn
Các thông số phân tích cài đặt trên máy Raman cầm tay.
Bảng 3.6
Bảng 3.7
Bảng 3.8
71
71
72
Kết quả thẩm định độ đặc hiệu và độ lặp lại của các quy trình
ix
phân tích cefixim bằng phương pháp quang phổ Raman
Kết quả thẩm định độ đặc hiệu và độ lặp lại của các quy trình
phân tích cefpodoxim proxetil bằng phương pháp quang phổ
Raman
Bảng 3.9
73
Kết quả thẩm định độ đặc hiệu và độ lặp lại của các quy trình
phân tích cefuroxim axetil bằng phương pháp quang phổ Raman
Bảng 3.10
Bảng 3.11
Bảng 3.12
Bảng 3.13
73
74
74
75
Kết quả thẩm định độ đặc hiệu và độ lặp lại của các quy trình
phân tích ethambutol HCl bằng phương pháp quang phổ Raman
Kết quả thẩm định độ đặc hiệu và độ lặp lại của các quy trình
phân tích ibuprofen bằng phương pháp quang phổ Raman
Kết quả thẩm định độ đặc hiệu và độ lặp lại của các quy trình
phân tích isoniazid bằng phương pháp quang phổ Raman
Kết quả thẩm định độ đặc hiệu và độ lặp lại của các quy trình
phân tích lamivudin bằng phương pháp quang phổ Raman
Bảng 3.14
Bảng 3.15
75
76
Kết quả thẩm định độ đặc hiệu và độ lặp lại của các quy trình
phân tích lumefantrin bằng phương pháp quang phổ Raman
Kết quả thẩm định độ đặc hiệu và độ lặp lại của các quy trình
phân tích sildenafil citrat bằng phương pháp quang phổ Raman
Bảng 3.16
Bảng 3.17
76
77
Kết quả thẩm định độ đặc hiệu và độ lặp lại của các quy trình
phân tích zidovudin bằng phương pháp quang phổ Raman
Kết quả khảo sát giới hạn phát hiện của các quy trình phân tích
bằng phương pháp quang phổ Raman
Bảng 3.18
Bảng 3.19
78
83
Kết quả phân tích thuốc lưu hành trên thị trường bằng phương
pháp quang phổ Raman
Tỉ lệ các cường độ Raman ở các đỉnh đặc trưng của phổ chất
chuẩn isoniazid
Bảng 3.20
Bảng 3.21
87
90
Các đỉnh đặc trưng của viên chứa dược chất isoniazid
x
Vị trí và tỉ lệ cường độ Raman ở các đỉnh đặc trưng trên phổ các
viên chứa isoniazid
Bảng 3.22
Bảng 3.23
Bảng 3.24
90
90
91
̉
̣ ̣
Bô dich chuyên Raman cơ ban cua isoniazid
̉ ̉
Vị trí và tỉ lệ cường độ Raman của các đỉnh đặc trưng trên phổ
các viên chứa 50% isoniazid
Tỉ lệ cường độ Raman ở các đỉnh đặc trưng của phổ chuẩn
Bảng 3.25
Bảng 3.26
Bảng 3.27
92
95
95
ethambutol HCl
Các đỉnh đặc trưng của các viên chứa dược chất ethambutol HCl
tự tạo
Vị trí và tỉ lệ cường độ Raman ở các đỉnh đặc trưng của phổ các
viên chứa ethambutol HCl
Vị trí và tỉ lệ cường độ Raman ở các đỉnh đặc trưng trên phổ các
viên có 50% hàm lượng ethambutol HCl
Bảng 3.28
Bảng 3.29
Bảng 3.30
96
97
98
̉
̣ ̣
Bô dich chuyên Raman cơ ban cua ethambutol HCl
̉ ̉
Vị trí và tỉ lệ cường độ Raman ở các đỉnh đặc trưng ở phổ
sildenafil citrat chuẩn và các mẫu viên
Vị trí và tỉ lệ cường độ Raman ở các đỉnh đặc trưng của phổ các
viên thực chế tạo chứa 50% sildenafil citrat
Bảng 3.31
98
Bảng 3.32
Bảng 3.33
Bộ dịch chuyển Raman cơ bản của sildenafil citrat
99
Tỉ lệ cường độ Raman ở các đỉnh đặc trưng của phổ ibuprofen
100
Các đỉnh và tỉ lệ cường độ Raman ở các đỉnh đặc trưng của phổ
các viên có 50% hàm lượng ibuprofen
Bảng 3.34
Bảng 3.35
Bảng 3.36
100
100
101
Bộ dịch chuyển Raman cơ bản của ibuprofen.
Vị trí và tỷ lệ cường độ Raman ở các đỉnh đặc trưng của
lamivudin
xi
Bộ dịch chuyển Raman cơ bản của dược chất lamivudin trong
Bảng 3.37
Bảng 3.38
Bảng 3.39
102
103
104
viên
Kết quả đo phổ Raman của chế phẩm khảo sát có chứa isoniazid
Kết quả đo phổ Raman của chế phẩm khảo sát có chứa
ethambutol HCl
Kết quả đo phổ Raman của chế phẩm khảo sát có chứa sildenafil
Bảng 3.40
104
citrat
Bảng 3.41
Bảng 3.42
Kết quả đo phổ Raman của chế phẩm khảo sát có chứa ibuprofen
Kết quả đo phổ Raman của chế phẩm khảo sát có chứa lamivudin.
104
105
Vị trí và tỉ lệ cường độ Raman ở các đỉnh đặc trưng của phổ các
thuốc chứa isoniazid đo bằng máy để bàn
Bảng 3.43
Bảng 3.44
105
106
Vị trí và tỉ lệ cường độ Raman ở các đỉnh đặc trưng của phổ các
thuốc chứa isoniazid đo bằng máy cầm tay.
Vị trí và tỉ lệ cường độ Raman ở các đỉnh đặc trưng của phổ các
viên tự chế tạo chứa 27% isoniazid (40mg) đo bằng máy cầm tay
Bảng 3.45
Bảng 3.46
Bảng 3.47
107
107
109
Kết quả đo phổ Raman của một số chế phẩm có chứa isoniazid
Các đỉnh đặc trưng và các dao động tương ứng ở các đỉnh đặc
trưng của isoniazid theo dự đoán của phần mềm Gaussian
So sánh khoảng vị trí các đỉnh và tỷ lệ trong bộ dịch chuyển
Bảng 3.48
Bảng 3.49
Raman cơ bản của isoniazid xác định được bằng phần mềm và xử 118
lý trực tiếp.
So sánh khoảng vị trí các đỉnh và tỷ lệ trong bộ dịch chuyển
Raman cơ bản của sildenafil citrat xác định được bằng phần mềm 118
và xử lý trực tiếp
Bang 3.50
̉
Ma hoa cac mâu
̃
thuô
́
c thưc
̣
tê
́
122
127
̃
́
́
Bảng 4.1
Một số liên kết tương ứng với phổ Raman của sildenafil citrat
xii
DANH MỤC CÁC HÌNH VẼ, ĐỒ THỊ
Hình
Hình 1.1
Hình 1.2
Hình 1.3
Hình 1.4
Hình 1.5
Hình 1.6
Nội dung
Trang
Mức độ sản xuất và buôn bán thuốc giả của các vùng trên thế giới
Số lượng thuốc giả được phát hiện theo khu vực năm 2016
3
4
Sô
́
lươn
̣
g thuô
́
c gia bi
bă
́
t giư qua cac năm tư 2011 – 2015
4
̉
̃
́
̀
Tỷ lệ thuốc giả qua các năm từ 2010 – 2015
Một số thuốc giả
8
9
Một số công cụ làm thuốc giả
10
̣ ̣ ̣
ham bâc ) va 4 mâũ
2 cua Viagra® chinh hang (net đâm
̉
̀ ́ ̀
̃
́
̉
Phô NIR đao
thuôc (net nhat
5472 (D)
Hinh 1.7
́
̣
) đươc
̣
ky hiêu
̣
la 6817 (A), 5471 (B), 6816 (C) va
14
́
́
̀
̀
̀
Hình 1.8
Hình 1.9
Hình 1.10
Phân tích phổ NIR xuyên qua bao bì
15
15
16
Phân tích hàng loạt viên trên dây chuyền sản xuất bằng NIR
Hiện tượng các chùm tia X nhiễu xạ trên mặt tinh thể chất rắn
So sánh phổ XRD của viên Viagra chính hãng (Pfizer) và viên mạo
Hinh 1.11
18
̀
danh
Hình 1.12
Hình 1.13
Các thành phần thu được sau khi cho ánh sáng kích thích đến mẫu
Tán xạ Stokes, Rayleigh và đối Stokes của CCl4
19
20
Cơ chế thay đổi mức năng lượng của tán xạ Stokes và tán xạ đối
Hình 1.14
Hình 1.15
Hình 1.16
22
24
27
Stokes
Sơ đồ cấu tạo máy quang phổ Raman để bàn
Đầu đo kéo dài giúp đo mẫu bên trong các bao bì lớn, môi trường
độc hại.
xiii
Hình 1.17
Hình 1.18
Hình 1.19
Đầu đo nhanh giúp đo trực tiếp các mẫu đơn giản
Bộ phận đựng mẫu hỗ trợ đo các mẫu dạng lỏng, mẫu viên
Sơ đồ một detector CCD
27
27
28
Máy quang phổ Raman cầm tay TruScan RM của hãng Thermo
Hình 1.20
30
Scientific
Hình 1.21
Hình 2.1
Hình 2.2
Hình 3.1
Kết quả định tính của một mẫu từ máy Raman cầm tay
Máy quang phổ Raman để bàn được sản xuất bởi hãng Renishaw
Máy quang phổ Raman cầm tay hãng BW-TEX
30
45
45
56
Sự thay đổi cường độ phổ của cefixim khi thay đổi công suất đo
̉
Phô Raman cua viên nen isoniazid khi đo trưc tiêp va đo qua cac lơp
̣
́
̉
́
̀
́
́
Hinh 3.2
58
̀
́
PE trong suôt
Hình 3.3
Hình 3.4
Phổ Raman của isoniazid chuẩn đo trên thiết bị để bàn
60
61
Phổ Raman của isoniazid chuẩn đo trên thiết bị cầm tay
Phổ Raman của sildenafil citrat đo ở độ phân giải 4 cm-1 trên máy để
Hình 3.5
68
bàn.
Phổ Raman của ibuprofen đo ở độ phân giải 4 cm-1 trên máy để bàn
Hình ảnh chồng phổ của viên nén isoniazid và chất chuẩn isoniazid
Phổ Raman của chất chuẩn isoniazid
Hình 3.6
Hình 3.7
Hình 3.8
Hình 3.9
Hình 3.10
Hình 3.11
Hình 3.12
Hình 3.13
Hình 3.14
69
86
87
88
88
89
89
91
91
Phổ Raman của viên nang placebo isoniazid (PC4)
Phổ Raman của viên nén placebo isoniazid (PT1)
Phổ Raman của viên nang isoniazid (C4)
Phổ Raman của viên nén isoniazid (T1)
Phổ Raman của viên nang chứa 50% isoniazid (BC4)
Phổ Raman của viên nén chứa 50% isoniazid (BT1)
xiv
Hình 3.15
Hình 3.16
Hình 3.17
Hình 3.18
Hình 3.19
Hình 3.20
Hình 3.21
Hình 3.22
Hình 3.23
Hình 3.24
Hình 3.25
Hình 3.26
Hình 3.27
Hình 3.28
Hình 3.29
Phổ Raman của ethambutol HCl chuẩn
92
93
Phổ Raman của viên nén placebo ethambutol HCl
Phổ Raman của viên nang placebo (PC4)
93
Phổ Raman của viên nén ethambutol HCl (T2)
Phổ Raman của viên nang ethambutol HCl (C3)
Phổ Raman của viên nang chứa 50% ethambutol HCl (BC3)
Phổ Raman của viên nén chứa 50% ethambutol HCl (BT1)
Phổ Raman của sildenafil citrat chuẩn
94
94
96
96
97
Phổ Raman của viên nang sildenafil citrat
97
Phổ Raman của ibuprofen chuẩn
99
Phổ Raman của viên nén ibuprofen T4
99
Phổ Raman của lamivudin chuẩn
101
102
106
108
Phổ Raman của viên nang lamivudin có hàm lượng giảm 50% (BC2)
Phổ Raman của isoniazid chuẩn đo trên máy để bàn (a) và cầm tay (b)
̣ ̀
Xây dưng công thức cấu tạo của isoniazid băng phần mềm Gaussian
Các bước thiết lập chức năng tối ưu hóa công thức cấu tạo của
Hình 3.30
109
isoniazid
̣
Dư đoan phổ Raman của isoniazid bằng phần mềm Gaussian
́
Hình 3.31
Hình 3.32
Hình 3.33
Hình 3.34
Hình 3.35
Hình 3.36
109
110
111
111
112
113
Dữ liệu phổ trong các file text (a) và trong file excel (b)
Chuyển đổi dữ liệu phổ trong các file excel sang file DBF
Nội dung file R1 dạng DBF
̣ ̣
Nôi dung file R1dạng dbf sau khi hoan thiên
̀
Nội dung của file Bochuan1.dbf
xv
Kết xuất bộ chuẩn thu gọn BCB1.DBF và chọn đỉnh tham chiếu
Nội dung cuối của file BCB1.DBF
Hình 3.37
Hình 3.38
Hình 3.39
Hình 3.40
113
114
115
116
Xác định ảnh hưởng của các tá dược tới bộ chuẩn thu gọn
Khai báo và kết quả khi thực hiện thủ tục KHOANG0
Quá trình hoàn tất việc xác định Bộ dịch chuyển Raman cơ bản của
isoniazid
Hình 3.41
Hình 3.42
117
Các bước hoàn tất xử lý và kết xuất kết quả kiểm tra theo Bộ dịch
chuyển Raman cơ bản
120
120
121
̉
Kê
́
t qua kiêm tra mâ
̃
̀
ng phâ
̀
̀
n mêm
̉
Hinh 3.43
̀
Khai bao mưc dao đôn
̣
́
u va sỗ mâũ viên nang, viên
́
́
̉
̀
Hinh 3.44
̀
nen
́
̉
̣ ̣
dich chuyên Raman cơ ban cua isoniazid cho
̉ ̉
Kê
thiê
(b)
Kêt qua kiêm tra mâ
́
t qua xac đin
̣
h bô
̉
́
̉
́
t bi
câ
̀
m tay (a) va kê
́
t qua kiêm tra mâ
̃
̣
g 5%
Hinh 3.45
̉
121
̀
̀
̀
̉
́
u X22 (a) va X39 (b) đo trên thiê
́
̣ ̀
t bi câm tay
Hinh 3.46
̉
123
126
̀
̀
Kết quả so sánh phổ Raman của paracetamol đo trực tiếp với phổ
Hinh 4.1
̀
Raman đo qua màng PE.
Phổ Raman của sildenafil citrat chuẩn đo trên máy để bàn
Phổ Raman của sildenafil citrat chuẩn đo trên máy cầm tay
Phổ Raman của ibuprofen chuẩn đo trên thiết bị cầm tay
Kết quả so sánh phổ Raman của sildenafil citrat và viên Viagra
Kết quả so sánh phổ Raman của ibuprofen và viên Mofen
Hinh 4.2
128
128
129
130
130
̀
Hinh 4.3
̀
Hinh 4.4
̀
Hình 4.5
Hình 4.6
Phổ Raman của 4-methoxyphencyclidin và 4-methoxyphencyclidin
Hình 4.7
Hình 4.8
Hình 4.9
131
134
135
HCl
̉
Phô Raman cua artemether khi đo thưc
̣
tê
́
(a) va khi đươc
̣
dư
̣
đoan
̉
̀
́
bă
̀
ng phâ
̀
n mê
̀
m (b)
Kết quả xác định HQI khi so sánh phổ mẫu thử với phổ chất chuẩn
(a) và phổ của viên nén công thức 1 (T1) lưu trong thư viện phổ (b)
xvi
ĐẶT VẤN ĐỀ
Thuốc giả đang là một vấn đề lớn trong xã hội. Vấn nạn này không chỉ gây
thiệt hại về kinh tế, gây khó khăn cho ngành công nghiệp dược mà nguy hiểm hơn
con là mối hiểm họa với người bệnh. Thuốc giả làm thâ
́
̣
t bai quá trình điều trị, gây
̀
biến chứng và có thể tử vong. Thuốc giả rất đa dạng về chủng loại, nguồn gốc xuất
xứ va ngày càng được sản xuất tinh vi. Nhiều trường hợp, thuốc giả đã đến tay bệnh
̀
nhân hoặc thậm chí được bán hết rồi mới có quyết định thu hồi, đình chỉ. Thuốc
được coi là giả nếu thuộc một trong các trường hợp đã được qui định tại Khoản 33,
Điều 2 của Luật Dược - 2016. Đó là các trường hợp thuốc: Không có dược chất,
dược liệu; Có dược chất không đúng với dược chất ghi trên nhãn hoặc theo tiêu
chuẩn đã đăng ký lưu hành hoặc ghi trong giấy phép nhập khẩu; Có dược chất, dược
liệu nhưng không đúng hàm lượng, nồng độ hoặc khối lượng đã đăng ký lưu hành
hoặc ghi trong giấy phép nhập khẩu, trừ thuốc không đạt tiêu chuẩn chất lượng quy
định trong quá trình bảo quản, lưu thông phân phối; Được sản xuất, trình bày hoặc
dán nhãn nhằm mạo danh nhà sản xuất, nước sản xuất hoặc nước xuất xứ.
Việc ngăn ngừa và bài trừ thuốc giả đang là một vấn đề cấp bách với cơ quan
chức năng. Tình hình thuốc giả ngày càng diễn biến phức tạp, số lượng thuốc trên
thị trường ngày càng lớn, các phương pháp phân tích thương quy cho kết quả chính
̀
̉
xác nhưng tốn nhiều thời gian. Đê phat hiên
̣
đươc
̣ ́ ̣
thuôc gia ơ ca 4 trương hơp cua
̉ ̉ ̉ ̉
̀
́
Luât
̣
Dươc
̣
2016 câ
̀
n phai kê
́
t hơp
̣
râ
̣ ́ ̣ ̣
trung phat hiên thuôc gia thuôc hai trương hơp
̉
̀
́
t nhiêu phương phap phân tich khac nhau. Vi
̀
̉
́
́
́
̀
vây nôi
̣
̣
dung cua đê
̀
tai nay chi tâp
̣
̉
̀
̀
̉
́
sau: (1) Không có dược chất, (2) Có dược chất không đúng với dược chất ghi trên
nhãn hoặc theo tiêu chuẩn đã đăng ký lưu hành hoặc ghi trong giấy phép nhập khẩu.
̉
̣ ́
tăt la phô Raman) được phát hiện cách đây kha lâu
̀ ́
Phổ tan xa
̣
Raman (goi
nhưng khoa học công nghệ chưa phát triển nên còn khó khăn về thiết bị và ứng
dụng. Phương phap Raman la phương phap phân tich không pha huy, không phai
́
̉
̉
́
̀
́
́
́
̉
chuân bi
̣
mâu
̃
, nê
́ ̣ ̀ ́ ̣
u dung Micro Raman thi lương mâũ phân tich cân rât it. Do vây
̀
̀ ́ ́
gần đây ky thuât
̣
nay đang được sử dụng để sàng lọc nhanh và phát hiện thuốc giả.
̃
̀
̉
́ ̣ ̣ ́ ̣ ́
giơi ưng dung cua phô Raman tâp trung chu yêu vao phat hiên thuôc gia,
̉ ̉ ̉
́ ́ ̀ ́
Trên thê
̉
̣ ̣ ̣ ̣ ̣ ́
thuôc nhai theo mưc in, ta dươc đăc trưng, dang thu hinh cua dươc chât. Ơ nước ta,
̉
́ ̀
̀
́
́
- 1 -
phương pháp này chưa được nghiên cứu nhiều, cũng như có ít các ứng dụng thực
̉
tiễn. Dược điển Việt Nam IV cũng chưa có chuyên luận nào về phô Raman [1]. Lý
do của sự hạn chế này là do các thiết bị này có chi phí kha cao. Tuy nhiên, gần đây
́
thiết bị đã được cải tiến, cac thiết bị cầm tay ra đời giup tăng tính cơ động và giảm
́
́
kinh phí đầu tư nên có nhiều cơ hội ứng dụng hơn. Sự hợp tác với các đối tác nước
ngoài trong lĩnh vực kiểm nghiệm thuốc, điển hình là Nhiêm vu Nghi đinh thư với
̣
̣
̣
̣
Hội đồng Dược điển Hoa Kỳ (USP) đã mở ra cơ hội áp dụng các phương pháp phân
tích hiện đại để phát hiện thuốc giả trên thị trường Việt Nam [5].
Với cơ sở vật chất và hỗ trợ kỹ thuật như hiện nay, người ta hoàn toàn có thể
sử dụng các thiết bị phổ hiện đại cầm tay để kiểm tra chất lượng thuốc. Vì vậy, đề
̣
tài “Nghiên cứu xây dưng phương pháp phân tích phát hiện thuốc giả bằng phổ
Raman” được thực hiện với các mục tiêu sau:
1) Triển khai xây dựng bộ phổ Raman chuẩn cho 10 dược chất và xác định
các tiêu chí định tính cơ bản.
2) Thư nghiêm
̣
phương pháp trên để kiểm tra nhằm phát hiện thuốc giả dạng
̉
không có dược chất hoặc sư dung sai dươc chât so vơi công thưc trên thị trường
̣
̣
́
̉
́
́
Việt Nam.
- 2 -
Tải về để xem bản đầy đủ
173 trang
05/04/2022
2340
Bạn đang xem 20 trang mẫu của tài liệu "Luận án Nghiên cứu xây dựng phương pháp phân tích phát hiện thuốc giả bằng phổ raman", để tải tài liệu gốc về máy hãy click vào nút Download ở trên
File đính kèm:
- luan_an_nghien_cuu_xay_dung_phuong_phap_phan_tich_phat_hien.pdf
