Hoạt tính kháng oxy hóa của cao chiết lá dây mỏ quạ (Dischidia major)
Tạp chí phân tích Hóa, Lý và Sinh học - Tập 25, Số 2/2020
HOẠT TÍNH KHÁNG OXY HÓA CỦA CAO CHIẾT LÁ DÂY MỎ QUẠ (Dischidia major)
Đến tòa soạn 30-10-2019
Nguyễn Trọng Tuân, Nguyễn Thị Mai Thanh
Khoa Khoa học Tự nhiên, Trường Đại học Cần Thơ
SUMMARY
ANTIOXIDANT ACTIVITIY OF THE EXTRACTS OF DISCHIDIA MAJOR LEAF
This research aimed to investigate the antioxidant activity of the aqueous, methanolic and ethanolic
extracts of Dischidia major (Vahl) Merr. leaf by using different antioxidant models of screening such as
the methods of DPPH, ABTS•+, Reducing Power (RP), Ferric ions Reducing Ability Power (FRAP),
phosphomolybdenum and nitric oxide. The results showed that the aqueous extract exhibited the best
antioxidant activity in all extracts. In addition, the results of prelimary chemical constituents and total
polyphenol and flavonoid contents showed that the aqueous extract contained lots of high bioactive
components which fit with the best antioxidant activity of aqueous extract. The present study opens a
new direction for using this plant in the medicinal field in the future.
Keywords: Antioxidant, Dischidia major (Vahl) Merr., flavonoid, polyphenol
1. MỞ ĐẦU
sinh học của dây mỏ quạ cũng như thành phần
hóa học của chúng.
2. THỰC NGHIỆM
Dây Mỏ quạ (Dischidia major (Vahl) Merr.) là
họ loại cây ở vùng nhiệt đới, phân bố ở Nam
và Đông Nam châu Á như Ấn Độ, Malaysia,
Campuchia, Thái Lan và Việt Nam. Ở Việt
Nam, dây Mỏ quạ phân bố ở các tỉnh phía
Nam, chưa thấy ở các tỉnh phía Bắc. Dây Mỏ
quạ rất phổ biến trong y học cổ truyền và các
bài thuốc dân gian, được dùng trong trị liệu
chữa vết thương phần mềm, đau nhức chân tay,
chữa ho, vàng da, rắn độc cắn. Lá hình túi
được dùng để ngâm rượu, tác dụng khu phong,
hoạt huyết, giảm đau rất hiệu quả cho các
chứng tê thấp, đau lưng, nhức mỏi [1].
Trên thế giới, những nghiên cứu về thành phần
hóa học của chi Dischidia còn hạn chế. Dây
Mỏ quạ có chứa steroid glycoside và quinon
[2]. Cao chiết ethanol của Dischidia major
(Vahl) Merr. và dịch chiết từ hoa của nó có
hoạt tính kháng oxy hóa mạnh [3]. Dịch chiết
nước của dây mỏ quạ có tác dụng kháng oxy
hóa và ức chế tyrosinase cao [4]. Ở Việt Nam,
chưa có công trình nào nghiên cứu về hoạt tính
2.1. Nguyên liệu
Dây Mỏ quạ được thu hái ở thành phố Hà Tiên,
tỉnh Kiên Giang vào tháng 5/2018, được định
danh bởi Tiến sĩ Đặng Minh Quân, Bộ môn sư
phạm Sinh học, Trường Đại học Cần Thơ. Mẫu
thực vật (KG_Dis 2018050002) được lưu giữ
tại PTN. Sinh học thực vật , Khoa Khoa học
Tự nhiên, Trường Đại học Cần Thơ. Lá (hình
bầu) của mẫu thực vật dùng làm thí nghiệm
được rửa sạch, phơi khô và nghiền thành bột.
Bột được trữ trong tủ đông -200C cho đến khi
thí nghiệm.
2.2. Điều chế cao chiết
Mẫu bột lá (900 g) của dây Mỏ quạ được chia
thành ba phần, mỗi phần 300 g. Sau khi loại
chất béo cả ba phần bằng hexan, phần thứ nhất
và phần thứ hai được ngâm chiết với dung môi
methanol, ethanol trong 24h trong bình thủy
tinh. Quá trình ngâm chiết được thực hiện 5 lần
cho mỗi dung môi. Phần thứ ba được chiết với
nước nóng 5 lần. Sau đó tất cả dịch chiết được
123
lọc qua giấy lọc rồi tiến hành cô quay thu hồi
dung môi dưới áp suất thấp. Phần thứ nhất và
thứ hai thu được cao chiết methanol (13,75 g)
và cao ethanol (18,98 g) dạng cao sệt, phần thứ
ba đông cô chân không thu được cao nước
(16,15 g) dạng bột khô.
2.3. Định tính thành phần hóa học các cao
chiết
Thành phần hóa học của các cao chiết như:
alkaloid, flavonoid, steroid và triterpene,
đường khử, saponin và tannin được định tính
bằng các thuốc thử đặc trưng [5]
Năng lực khử sắt (RP) được thực hiện theo
phương pháp Ferreira et al., 2007[8]. Hỗn hợp
phản ứng gồm 0,5 mL cao nước (ở nồng độ từ
0 - 600 µg/mL), cao methanol (ở các nồng độ
từ 0 - 1500 µg/mL) cao ethanol (ở các nồng độ
từ 0 - 4000 µg/mL), 0,5 mL đệm phosphate
(0,2 M, pH = 6,6) và 0,5 mL K3Fe(CN)6 1%.
Sau đó hỗn hợp phản ứng được ủ ở 50ºC trong
20 phút, thêm 0,5 mL CCl3COOH 10% rồi ly
tâm 3000 vòng/ phút trong 10 phút. Nhẹ nhàng
rút 0,5 mL cho vào 0,5 mL nước và 0,1 mL
FeCl3 0,1%, lắc đều. Đo độ hấp thụ quang phổ
của hỗn hợp phản ứng ở bước sóng 700 nm.
Chất đối chứng dương sử dụng là butylated
hydroxianisole (BHA). Hiệu quả kháng oxy
hóa của các cao chiết ở các nồng độ khác nhau
được so sánh với chất chuẩn bằng cách sử
dụng nồng độ mà tại đó chất chuẩn hay cao
chiết (µg/mL) có giá trị OD = 0,5 (OD0,5).
2.4. Khảo sát hoạt tính kháng oxy hóa của
các cao chiết
Khảo sát hiệu quả loại bỏ gốc tự do DPPH
Khả năng loại bỏ gốc tự do DPPH của các cao
chiết lá dây Mỏ quạ được thực hiện theo
Sharma et al., 2009 [6]. Hỗn hợp phản ứng
gồm 40 µL DPPH (1000 µg/mL) và 960 µL
cao nước (ở nồng độ từ 0 - 100 µg/mL), cao
methanol (ở các nồng độ từ 0 - 250 µg/mL)
cao ethanol (ở các nồng độ từ 0 – 400 µg/mL)
ủ trong tối 30ºC trong thời gian 30 phút, đo độ
hấp thụ quang ở bước sóng 517 nm. Đối chứng
dương sử dụng là vitamin C. Kết quả hoạt tính
kháng oxy hóa của các cao chiết được biểu
diễn bằng giá trị EC50 (Effective Concentration
of 50%).
Khảo sát hiệu quả loại bỏ gốc tự do ABTS•+
Hoạt động loại bỏ gốc tự do ABTS•+ thực hiện
theo Nenadis et al., 2004 [7]. Chuẩn bị dung
dịch ABTS•+: 2 mL dung dịch ABTS 7 mM và
2 mL dung dịch K2S2O8 2,45 mM, ủ trong
bóng tối 16 giờ, sau đó pha loãng bằng ethanol
(khoảng 30 lần), điều chỉnh độ hấp thu ở bước
sóng 734 nm đến 0,7±0,05. Tiến hành cho 990
µL ABTS•+ vào 10 µL cao nước (ở nồng độ từ
0 - 40 µg/mL), cao methanol (ở các nồng độ từ
0 - 40 µg/mL) cao ethanol (ở các nồng độ từ 0
– 80 µg/mL). Hỗn hợp phản ứng được ủ trong
thời gian 6 phút. Sau đó, đo độ hấp thụ quang
phổ ở bước sóng 734 nm. Đối chứng dương
được sử dụng là trolox. Kết quả hoạt tính
kháng oxy hóa của các cao chiết được biểu
diễn bằng giá trị EC50 (Effective Concentration
of 50%).
Khảo sát khả năng khử sắt (FRAP)
Khả năng khử sắt FRAP được thực hiện theo
Benzie IF, Strain JJ, 1996 [9]. Tiến hành cho
10 µL cao nước (ở nồng độ từ 0 - 70 µg/mL),
cao methanol (ở các nồng độ từ 0 - 70 µg/mL)
cao ethanol (ở các nồng độ từ 0 - 70 µg/mL)
vào 990 µL dung dịch FRAP. Các hỗn hợp trên
được ủ ở 37oC trong 10 phút, sau đó tiến hành
đo độ hấp thụ quang ở bước sóng 593 nm. Đối
chứng dương sử dụng là trolox. Hiệu quả
kháng oxy hóa của các cao chiết ở các nồng độ
khác nhau được so sánh với chất chuẩn bằng
cách sử dụng nồng độ mà tại đó chất chuẩn hay
cao chiết (µg/mL) có giá trị OD = 0,5 (OD0,5).
Phương pháp phosphomolybden
Phương pháp dựa trên sự khử của Mo(VI) về
Mo(V) thể hiện qua sự tạo phức Mo(V) –
Phosphate màu xanh lá ở pH acid (Prieto P et
al., 1999 [10]). Tiến hành cho 100 µL cao
nước (ở nồng độ từ 9 - 73 µg/mL), cao
methanol (ở nồng độ từ 9 - 73 µg/mL) cao
ethanol (ở nồng độ từ 45 - 273 µg/mL) vào
dung dịch phosphomolybden. Các hỗn hợp trên
được ủ ở 950C trong 90 phút, sau đó tiến hành
đo giá trị độ hấp thụ quang ở bước sóng 695
nm. Đối chứng dương sử dụng là vitamin C.
Hiệu quả kháng oxy hóa của các cao chiết ở
các nồng độ khác nhau được so sánh với chất
chuẩn bằng cách sử dụng nồng độ mà tại đó
Khảo sát năng lực khử (Reducing Power -
RP)
124
chất chuẩn hay cao chiết (µg/mL) có giá trị OD
= 0,5 (OD0,5).
Phương pháp nitric oxide
đối chứng là gallic acid. Kết quả hoạt tính
kháng oxy hóa của các cao chiết được biểu
diễn bằng giá trị EC50 (Effective Concentration
of 50%).
2.5. Định lượng polyphenol tổng và
flavonoid tổng trong cao chiết
Hàm lượng polyphenol được xác định bằng
thuốc thử Folin-Ciocalteu theo mô tả của
Rebaya et al. [12]. Hàm lượng flavonoid toàn
phần trong các cao chiết được xác định theo
phương pháp so màu AlCl3 của Bag et al. [13].
3. KẾT QUẢ VÀ THẢO LUẬN
Phương pháp được thực hiện theo
Govindarajan R et at., 2003[11], có hiệu chỉnh:
Lấy 1 ml dung dịch natri nitroprusside 5 mM
trong dung dịch đệm phosphate được trộn với
0,5 ml cao chiết ( cao nước 125 - 625 µg/mL,
cao methanol 125 - 625 µg/mL, cao ethanol
167 - 833 µg/mL). Hỗn hợp phản ứng được ủ ở
250C trong 120 phút. Sau 120 phút, rút 0,5 ml
dung dịch ủ và trộn với 1,5 ml thuốc thử Griess
(1% sulphanilamide, 2% acetic acid và 0,1%
naphthyl ethelene diamine dihydrochloride).
Độ hấp thu được đo ở bước sóng 540 nm. Chất
3.1. Định tính thành phần hóa học các cao
chiết
Bảng 1: Kết quả định tính các hợp chất trong các cao chiết
Kết luận
Nhóm chức
Alkaloid
Thuốc thử
Hiện tượng
Cao
Cao
Cao
nước methanol ethanol
Wagner
Mayer
Kết tủa nâu
+
-
+
+
+
+
Kết tủa trắng
FeCl3
Kết tủa nâu đỏ/ xanh đen
Kết tủa đỏ,vàng hay cam
Dung dịch vàng, cam- đỏ
+
+
+
+
+
+
+
+
+
Flavonoid
H2SO4 đậm đặc
NaOH 1%/ethanol
Steroid và
triterpenoid
Liebermann– Burchard Dung dịch đỏ cam
−
−
+
+
+
+
Salkowski
Dung dịch đỏ đậm
Tollens
Kết tủa Ag đen
Kết tủa đỏ gạch
Tạo cột bọt bền
+
+
−
−
+
+
+
+
−
−
+
+
+
+
−
−
+
+
Đường khử
Saponin
Tannin
Fehling
Tạo bọt với HCl 0,1N
Tạo bọt với NaOH 0,1N Tạo cột bọt bền
Gelatin mặn
Kết tủa bông trắng
Tủa trắng
(CH3COO)2Pb
Ghi chú: +dương tính, - âm tính
Kết quả định tính thành phần hóa học các cao
chiết cho thấy sự có mặt của flavonoid,
alkaloid, tannin, đường khử (glycoside). Ngoài
ra, cao ethanol và methanol còn có steroid.
Không có sự hiện diện saponin trong các cao.
Nhóm chất flavonoid đã được biết đến là một
trong những polyphenol có hoạt tính kháng oxi
hóa tốt. Từ việc định tính cho thấy trong lá dây
Mỏ quạ chứa nhiều các nhóm hợp chất có tiềm
năng sinh học.
3.2. Hoạt tính kháng oxy hóa
125
Bảng 2: Giá trị EC50 (OD0,5) của các cao chiết với các phương pháp kháng oxy hóa
Phương pháp
(EC50 hay OD0,5)
Chất chuẩn
Cao nước
Cao methanol
Cao ethanol
DPPH
3,90±0,139
84,15±5,770
162,68±9,900
300,93±16,310
ABTS•+
7,01±0,020
34,56±0,327
2,07±0,045
10,13±0,641
37,86±0,657
525,19±3,640
23,85±0,172
21,55±0,817
37,93±0,566
944,42±17,300
32,94±0,215
34,22±0,802
70,13±1,046
3467,33±9,290
91,25±1,150
98,67±2,880
Năng lực khử (RP)
Khử sắt (FRAP)
Phosphomolybdeum
Nitic oxide
3,50±0,064
130,39±11,460
298,37±8,320
523,77±16,150
Ghi chú: Kết quả ± với độ lệch chuẩn của từng giá trị. Chất chuẩn trong cột theo thứ tự vitamin C,
trolox, BHA, trolox, vitamin C, gallic acid.
Kết quả cho thấy rằng trong 6 phương pháp thì
khả năng kháng oxy hóa của cao nước là hiệu
quả nhất trong ba cao chiết với giá trị EC50 hay
OD0,5 thấp. Điều này cũng phù hợp với kết quả
định tính thành phần hóa học và định lượng
polyphenol, flavonoid cho thấy cao nước chứa
các thành phần có hoạt tính sinh học cao hơn.
Aktumsek et al., 2013, cũng chỉ ra rằng khả
năng kháng oxy hóa theo phương pháp DPPH,
ABTS•+, năng lực khử (RP) của 3 loài
Centaurea trong cao chiết nước tốt hơn so với
cao ethanol, cao methanol, cao hexane và cao
ethyl acetate [14]. Sahreen S et al, 2010, đối
với phương pháp phosphomolybdenum thì khả
năng khử Mo(VI) về Mo(V) của cao chiết
nước (EC50 = 206,18±2,4 µg/mL) của Carissa
228,46±3,5 µg/mL)[15]. Nghiên cứu của
Osagie-Eweka, 2017, cũng cho thấy cao chiết
từ Simarouba glauca có khả năng kháng oxy
hóa theo thứ tự cao nước > cao methanol > cao
ethanol (giá trị EC50 lần lượt là 10,00 µg/mL,
11,90 µg/mL, 19,00 µg/mL)[16]. Kết sẽ quả
nghiên cứu này cũng phù hợp với các nghiên
cứu trước khi sử dụng dung môi nước sẽ cho
hiệu quả kháng oxi hóa tốt nhất.
3.3. Hàm lượng polyphenol tổng và
flavonoid tổng
Hàm lượng polyphenol tổng và flavonoid tổng
trong các cao chiết được xác định tương đương
hàm lượng gallic acid, quercetin với phương
trình đường chuẩn y = 0,1052x + 0,083 (R² =
0,9999) và y = 0,0053x + 0,0068 (R2
0,9923).
=
opaca fruits tốt hơn cao methanol (EC50
=
Bảng 3: Hàm lượng polyphenol tổng và flavonoid tổng của các cao chiết
Cao nước
Cao methanol
52,852±1,006
253,080±2,880
Cao ethanol
13,310±1,980
178,110±2,500
TPC (mg GAE/g cao chiết)
TFC (mg QE/g cao chiết)
74,018±0,439
280,126±1,089
Dung môi nước, methanol và ethanol đều là
những dung môi có độ phân cực cao, có khả
năng hòa tan được nhiều hợp chất có tính phân
cực và kém phân cực. Nhưng dung môi nước
phân cực hơn cả methanol và ethanol, do đó có
khả năng hòa tan được nhiều hợp chất phân
cực hoặc có tính ion như acid, rượu và muối dễ
tan trong nước, nên cao chiết từ nước có hàm
lượng polyphenol tổng và flavonoid tổng nhiều
nhất trong ba cao khảo sát.
al., 2012, cho thấy lá của Leea indica (họ
Vitaceae) có hàm lượng hợp chất phenolic
trong cao nước (37,29 ± 3,52 mg GAEs /g cao
chiết) cao hơn cao ethanol tinh khiết (19,15 ±
2,66 mg GAEs /g chiết xuất)[17]. Nghiên cứu
của Aktumsek et al., 2012, cả 3 loài Centaurea
cho thấy cao chiết từ nước có hàm lượng
phenolic tổng và flavonoid tổng cao hơn cao
methanol tinh khiết [14]. Theo Nyirenda et
al., 2012, các hợp chất phân cực như hợp chất
phenolic và flavonoid, hòa tan trong dung môi
Kết quả nghiên cứu này phù hợp với các báo
cáo trước đây. Theo nghiên cứu của Reddy et
126
nước nhiều hơn so với trong dung môi hữu cơ
[18].
capacity through the formation of
phosphomolybdenum complex: specific
a
4. KẾT LUẬN
application to the determination of vitamin E.
Analytical Biochemistry. 269(2): 337-341.
[11] Govindarajan R, Rastogi S, Vijayakumar
M, 2003. Studies on the antioxidant activities
Nghiên cứu hoạt tính kháng oxi hóa của cao
chiết lá dây mỏ quạ cho thấy dây Mỏ quạ cho
hoạt tính kháng oxi hóa khá tốt, đặc biệt hiệu
quả kháng oxy hóa của cao nước đều tốt hơn
cao methanol và cao ethanol. Kết quả này cũng
phù hợp với hàm lượng polyphenol và
flavonoid trong cao nước cao hơn so với các
cao còn lại.
of Desmodium
gangeticum. Biological
Pharmaceutical Bulletin. 26: 1424-1427.
[12] Rebaya, A., Belghith S.I., Baghdikian B.,
Leddet V.M., Mabrouki F., Olivier E., Cherif J.
K., Ayadi M.T., (2014). Total phenolic, total
flavonoid, tannin content, and antioxidant
capacity of Halimium halimifolium (Cistaceae).
Journal of Applied Pharmaceutical Science,
5(1), 52-57.
TÀI LIỆU THAM KHẢO
[1] Đỗ Huy Bích, 2004. Cây thuốc và động vật
làm thuốc. Quyển 2. NXB Khoa học và kỹ
thuật. Hà Nội. Trang 989-990.
[2] Wiart C, 2006. Medical plants of the Asia -
Pacific: Drugs for the future?. World Scientific
Publishing. 484-485.
[3] Manok S and Limcharoen P, 2015.
Investigating antioxidant activity by DPPH,
ABTS and FRAP assay and total phenolic
compounds of herbal extracts in Ya-Hom
Thepphachit. Advanced Science. 15(1): 106-
117.
[4] Manosroi A, Jantrawut P, Manosroi J,
2008. Antioxidative and tyrosinase inhibition
activities of extracts from Thai Lanna
medicinal plants. Journal of Thai Traditional
and Alternative Medicine. 6(2): 137.
[13] Bag, G.C., Devi P.G., Bhaigyabati T.,
(2015). Assessment of Total Flavonoid
Content and Antioxidant Activity of
Methanolic Rhizome Extract of Three
Hedychium Species of Manipur Valley.
International Journal of Pharmaceutical
Sciences Review and Research, 30(1), 28,
154–159.
[14] Aktumsek A, Zengin G, Guler GO,
Cakmak YS, Duran A, 2013. Antioxidant
potentials and anticholinesterase activities of
methanolic and aqueous extracts of three
endemic Centauea L. species. Food Chemistry.
Toxicol. 55: 290-296.
[5] Nguyễn Kim Phi Phụng, 2007. Phương
pháp cô lập hợp chất hữu cơ. NXB Đại học
Quốc gia TP Hồ Chí Minh. Trang 80-138.
[6] Sharma OP, and Bhat TK, 2009. DPPH
antioxidant assay revisited. Food chemistry.
113(4): 1202-1205.
[7] Nenadis N et al., 2004. Estimation of
Scavenging Activity of Phenolic Compounds
Using the ABTS Assay, Journal of Agricultural
and Food Chemistry. 52: 4669-4674.
[15] Sahreen S, Khan MR and Khan RA, 2008.
Evaluation of antioxidant activities of various
solvent extracts of Carissa opaca fruits. Food
Chemistry. 122: 1205-1211.
[16] Osagie-Eweka SDE, 2017. Phytochemical
analyses and comparative in vitro antioxidant
studies of aqueous, methanol and ethanol stem
bark extracts of Simarouba glauca DC.
(Paradise tree). African Journal of Plant
Science. 12(1): 7-16.
[8] Ferreira IC, Baptista P, Vilas-Boas M and
Barros L, 2007. Free-radical scavenging
capacity and reducing power of wild edible
[17] Reddy NS, Navanesan S, Sinniah SK,
Wahab NA, Sim KS, 2012. Phenolic content,
antioxidant effect and cytotoxic activity
of Leea indica leaves. BMC Complementary
and Alternative Medicine. 12: 128-134.
[18] Nyirenda KK, Saka JDK, Naidoo D,
Maharaj VJ, Muller CJF, 2012. Antidiabetic,
anti-oxidant and antimicrobial activities
mushrooms
from
northeast
Portugal:
Individual cap and stipe activity.Food
chemistry. 100(4): 1511-1516.
[9] Benzie IF, Strain JJ, 1996. The ferric
reducing ability of plasma (FRAP) as a
measure of “antioxidant power”: the FRAP
assay. Analytical Biochemistry. 239(1): 70-76.
[10] Prieto P, Pineda M, Aguilar M, 1999.
Spectrophotometric quantitation of antioxidant
of Fadogia
ancylantha extracts
from
Malawi. Journal of Ethnopharmacology 143:
372-376.
127
5 trang
18/04/2022
2040
Bạn đang xem tài liệu "Hoạt tính kháng oxy hóa của cao chiết lá dây mỏ quạ (Dischidia major)", để tải tài liệu gốc về máy hãy click vào nút Download ở trên
File đính kèm:
- hoat_tinh_khang_oxy_hoa_cua_cao_chiet_la_day_mo_qua_dischidi.pdf
