Giáo trình Sửa chữa thiết bị điện gia dụng - Ngành/nghề: Điện công nghiệp

UBND TỈNH LÀO CAI

TRƯỜNG CAO ĐẲNG LÀO CAI

GIÁO TRÌNH

MÔN HỌC/MÔ ĐUN: SỬA CHỮA THIẾT BỊ ĐIỆN GIA DỤNG

NGHÀNH/ NGHỀ: ĐIỆN CÔNG NGHIỆP

TRÌNH ĐỘ: CAO ĐẲNG

Ban hành kèm theo Quyết định số:../QĐ-CĐLC ngày ... tháng ... năm 201…

của Hiệu trưởng trường Cao đẳng Lào Cai

1

TUYÊN BỐ BẢN QUYỀN

Tài liệu này thuộc loại giáo trình nên các nguồn thông tin có thể được phép dùng

nguyên bản hoặc trích dùng cho các mục đích về đào tạo và tham khảo.

Mọi mục đích khác mang tính lệch lạc hoặc sử dụng với mục đích kinh doanh

thiếu lành mạnh sẽ bị nghiêm cấm.

LỜI GIỚI THIỆU

Cùng với sự phát triển chung của đất nước, đời sống sinh hoạt tại các hộ gia đình

ngày càng được nâng cao. Các thiết bị điện như Nồi cơm điện, Ấm điện, Tủ lạnh, Điều

hòa nhiệt độ có ở hầu hết ở các hộ gia đình. Nhu cầu sửa chữa các thiết bị điện này cũng

ngày càng tăng. Giáo trình Sửa chữa thiết bị điện gia dụng trang bị đầy đủ kiến thức để

nghiên cứu và sửa chữa các thiết bị điện trong các hộ gia đình và là tài liệu quan trọng, có

ý nghĩa thiết thực cho việc giảng dạy của giáo viên và học tập của sinh viên. Giáo trình

này luôn bám sát vào chương trình khung nghề điện công nghiệp mô đun " Sửa chữa thiết

bị điện gia dụng" hệ cao đẳng nghề. Giáo trình này có cấu trúc gồm ba bài chủ yếu là:

Bài 1: Sửa chữa thiết bị cấp nhiệt

Bài 2: Sửa chữa thiết bị điện lạnh

Bài 3: Sửa chữa thiết bị điều hòa nhiệt độ

Trong quá trình biên soạn giáo trình, không tránh khỏi khiếm khuyết, tác giả rất

mong sự cộng tác và góp ý phê bình của bạn đọc, để ngày một hoàn thiện hơn.

Tác giả biên soạn

Đỗ Xuân Sinh

2

MỤC LỤC

BÀI 1: SỬA CHỮA THIẾT BỊ CẤP NHIỆT............................................................... 5

1. Khái niệm và phân loại........................................................................................................6

1.1. Khái niệm.....................................................................................................................6

1.2. Phân loại ......................................................................................................................6

2. Bếp điện, bàn là điện...........................................................................................................6

2.1. Bếp điện.......................................................................................................................6

2.2. Bàn là điện ...................................................................................................................8

3. Nồi cơm điện.....................................................................................................................10

3.1. Cấu tạo, nguyên lý làm việc của nồi cơm điện ............................................................10

3.2. Những hư hỏng thường gặp ở nồi cơm điện................................................................12

4. Một số thiết cấp nhiệt khác................................................................................................14

4.1. Ấm siêu tốc ................................................................................................................14

4.2. Bình nước nóng..........................................................................................................15

5. Câu hỏi và bài tập..............................................................................................................18

BÀI 2: SỬA CHỮA THIẾT BỊ ĐIỆN LẠNH ............................................................ 19

1. Khái niệm và phân loại......................................................................................................20

1.1. Khái niệm về làm lạnh................................................................................................20

1.2. Phân loại làm lạnh ......................................................................................................20

2. Nguyên lý làm việc của máy lạnh......................................................................................21

2.1. Cấu tạo:......................................................................................................................21

2.2. Nguyên lý làm lạnh ....................................................................................................23

3. Tủ lạnh..............................................................................................................................24

3.1. Công dụng - Phân loại - Cấu tạo .................................................................................24

3.2. Cấu tạo.......................................................................................................................25

4. Sử dụng, bảo dưỡng và sửa chữa. ......................................................................................34

BÀI 3: SỬA CHỮA ĐIỀU HÒA NHIỆT ĐỘ............................................................. 36

1. Công dụng, phân loại: .......................................................................................................37

2. Cấu tạo, nguyên lý làm việc ..............................................................................................38

2.1. Cấu tạo:......................................................................................................................38

2.2. Nguyên lý làm lạnh ....................................................................................................40

3. Máy điều hòa nhiệt độ hai chiều (tạo lạnh và nóng)...........................................................40

3.1. Quá trình làm lạnh......................................................................................................40

3.2. Quá trình làm nóng.....................................................................................................41

4. Mạch điện trong máy điều hòa nhiệt độ.............................................................................43

4.1. Mạch điều khiển máy điều hòa trực tiếp......................................................................43

4.2. Mạch điều khiển máy điều hòa gián tiếp .....................................................................46

5. Bảo dưỡng và sửa chữa máy điều hòa nhiệt độ. .................................................................51

5.1. Bảo dưỡng máy điều hòa ............................................................................................51

5.2. Sửa chữa một số hư hỏng thường gặp, cách kiểm tra khắc phục..................................51

TÀI LIỆU THAM KHẢO ........................................................................................... 56

3

GIÁO TRÌNH MÔN HỌC/MÔ ĐUN

Tên mô đun: Sửa chữa thiết bị điện gia dụng

Mã số của mô đun: MĐ 27

Vị trí, tính chất, ý nghĩa và vai trò của môn học/mô đun:

- Vị trí: Mô đun này cần phải học sau khi đã học xong các mô đun/môn học Vẽ kỹ

thuật, An toàn lao động.

- Tính chất: Là mô đun tự chọn

- Ý nghĩa và vai trò: Giáo trình Sửa chữa thiết bị điện gia dụng được biên soạn

theo chương trình khung nghề điện công nghiệp mô đun "Sửa chữa thiết bị điện gia

dụng" hệ cao đẳng nghề. Giáo trình này là tài liệu quan trọng, có ý nghĩa thiết thực cho

việc giảng dạy của giáo viên và học tập của Sinh viên. Dựa vào giáo trình này, học sinh

sinh viên có thể nghiên cứu và tự sửa chữa được các hư hỏng thường gặp của các thiết bị

điện gia dụng.

Mục tiêu của mô đun

* Kiến thức:

- Giải thích được cấu tạo, nguyên lý hoạt động của các thiết bị điện gia dụng. Nêu

được nhiệm vụ, công dụng và phân loại đường ống, thiết bị của hệ thống cấp, thoát nước

gia đình.

- Đọc được bản vẽ lắp đặt các thiết bị dùng nước trong gia đình, phù hợp với yêu

cầu thi công.

* Kỹ năng:

- Sử dụng thành thạo, tháo lắp được các thiết bị điện gia dụng

- Xác định được nguyên nhân và sửa chữa được hư hỏng theo yêu cầu

- Lắp đặt được các loại thiết bị dùng nước và cách sửa chữa thiết bị dùng nước.

- Vận hành được hệ thống cấp, thoát nước đúng quy trình.

* Năng lực tự chủ và trách nhiệm:

- Rèn luyện tác phong công nghiệp. Lao động có kỷ luật, kỹ thuật, sáng tạo. Cẩn

thận, ngăn nắp, gọn gàng.

- Chủ động lập kế hoạch, dự trù được vật tư, thiết bị.

- Phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo và tư duy khoa học trong công việc.

Nội dung của môn hoc/mô đun

4

BÀI 1: SỬA CHỮA THIẾT BỊ CẤP NHIỆT

Mục tiêu của bài:

- Giải thích được cấu tạo và nguyên lý hoạt động của nhóm thiết bị cấp nhiệt sử

dụng trong gia đình theo tiêu chuẩn kỹ thuật của nhà sản xuất.

- Sử dụng thành thạo nhóm thiết bị cấp nhiệt gia dụng, đảm bảo các tiêu chuẩn kỹ

thuật và an toàn.

- Tháo lắp đúng quy trình, xác định được các nguyên nhân và sửa chữa hư hỏng

đảm bảo an toàn cho người và thiết bị.

- Rèn luyện tính cẩn thận, tỉ mỉ, chính xác, tư duy khoa học và tiết kiệm.

Nội dung:

5

1. Khái niệm và phân loại

1.1. Khái niệm

Thiết bị cấp nhiệt là thiết bị dùng để biến điện năng thành nhiệt năng như bàn là,

bếp điện, nồi cơm điện…

Khi cho dòng điện đi qua kim loại thì kim loại đó sẽ nóng lên theo biểu thức:

Q = RI²t

Trong đó:

Q: là nhiệt lượng tỏa ra trong thời gian t

R: điện trở của kim loại

I: Dòng điện đi qua kim loại

t: Thời gian

Vậy nếu kim loại là vật liệu có điện trở suất lớn (R lớn) thì lương nhiệt sinh ra sẽ

đủ lớn để sử dụng đun nóng gọi là sợi đốt.

Trong thực tế người ta thường dùng hợp kim Crom-niken để làm sợi đốt. Điện trở

suất của Crom-niken vào khoảng 1,1.m.

1.2. Phân loại

Thiết bị cấp nhiệt thường được phân loại theo các cách sau:

a. Phân loại theo cấu tạo:

- Thiết bị cấp nhiết kiểu kín

- Thiết bị cấp nhiệt kiểu hở

b. Phân loại théo công suất

- Loại 100W

- Loại 1000W

- Loại 2000W…

c. Phân loại theo công dụng

- Nồi cơm điện

- Bàn là điện

- Bình nước nóng …

2. Bếp điện, bàn là điện

2.1. Bếp điện

2.1.1. Cấu tạo, nguyên lý làm việc của bếp điện

a. Bếp điện có công suất không đổi

* Cấu tạo

6

Hình 1.1: Cấu tạo của bếp điện

Loại bếp này có cấu tạo gồm 2 phần là vỏ và bộ phận gia nhiệt. Vỏ thường làm

bằng đất chị nhiệt có rãnh để đặt dây sợi đốt, bộ phân gia nhiệt là sợi đốt làm bằng

Vonfram có điện trở suất lớn và quấn xoắn lại hình lò xo.

* Nguyên lý hoạt động

Khi được cấp nguồn 220V AC vào sợi đốt, dòng điện đi qua sợi đốt sẽ sinh ra một

nhiệt lượng để đun nấu và được tính theo công thức:

Q = R . I². t

Với R là điện trở của sợi đốt

I là dòng điện đi qua sợi đốt

t là thời gian đốt nóng

Q là nhiêt lượng sinh la trong thời gian t

b. Bếp điện có công suất thay đổi được

* Cấu tạo

Hình 1-2. Một số loại bếp điện điênn và đôi

Bếp điện nay có cấu tạo vỏ ngoài bằng sắt có tráng men, dây điện trở được đúc

kín trong ống, đảm bảo độ bền, hiệu suất cao, cách điện tốt, công suất tối đa 2 kW, điện áp

220V.

Với bếp kép, mỗi kiềng có một công tắc chuyển mạch để nấu được các chế độ

khác nhau: nhiệt độ cao (650-700⁰C), nhiệt độ trung bình (550 - 650⁰C và nhiệt độ thấp

(250-400⁰C).

* Nguyên lý hoạt động.

Cũng giống bếp điện có công suất cố định, bếp này cũng có nguyên lý hoạt động

chung của nhóm thiết bị này đều sử dụng dây đốt (điện trở) để làm nóng trực tiếp hoặc

7

gián tiếp. Lượng nhiệt sinh ra phụ thuộc vào việc ta điều chỉnh điện áp đặt vào máy hay

điều chỉnh dòng điện đi qua sợi đốt.

2.2.2. Thay thế các bộ phận, sửa chữa bếp điện

Do bếp điện có nguyên lý là sử dụng dây đốt để làm nóng trực tiếp cho nên nguy

cơ rò rỉ điện rất cao nếu nhà sản xuất sử dụng nguyên liệu không bảo đảm chất lượng

hoặc lắp ráp không đúng kỹ thuật. Dây dẫn điện không đạt chuẩn dẫn đến tình trạng quá

tải gây nóng, chảy, chạm mạch. Đối với dây đốt sử dụng nguyên liệu kém chất lượng, lắp

ráp không đúng kỹ thuật sẽ chạm vào thành bao, hoặc mâm nhiệt gây chập điện. Ngoài

ra, do sử dụng trong môi trường nhiệt cao, các linh kiện dễ bị lão hoá, gỉ sét cũng dẫn đến

chập điện.

Đặc biệt với bếp điện không được để nước từ dụng cụ đun nấu tràn ra bếp, làm

chóng hỏng bếp. Phải luôn giữ bếp sạch sẽ, sau mỗi lần đun nấu phải lau chùi bếp.

Hư hỏng thông thường của bếp là rơle nhiệt dùng để đóng mở tiếp điểm khi bếp đã đủ

nóng, dây điện trở đứt, chuyển mạch không tiếp xúc... Cần tìm hiểu đúng nguyên nhân hư

hỏng để sửa chữa hiệu quả. Không đặt bếp trên đất, nhất là nơi ẩm ướt, phải đặt bếp trên

cao, nơi khô ráo. Khi không sử dụng bếp cần phải rút phích điện ra.

2.2. Bàn là điện

Bàn là điện có nhiều loại khác nhau, có loại bàn là tự động điều chỉnh nhiệt độ

không có phun nước (bàn là khô), có loại tự động điều chỉnh nhiệt độ và phun nước, có

loại bàn là hơi nước. Hiện nay bàn là còn lắp thêm các mạch điện tử, bán dẫn để có thể điều

chỉnh nhiệt độ theo chương trình chính xác đến từng độ

2.2.1. Cấu tạo, nguyên lý làm việc của bàn là

* Cấu tạo

Hình 1-3 là sơ đồ nguyên lí và cấu tạo của bàn là tự động điều chỉnh nhiệt độ, điện

áp 220V, công suất 1000W.

Hình 1-3. cấu tạo của bàn là

1- Nắp; 2- Núm điều chỉnh nhiệt độ; 3- Đế; 4- Dây đốt

nóng

Cấu tạo bàn là có hai bộ phận chính: Dây đốt nóng và vỏ bàn là.

- Dây đốt nóng được làm bằng hợp kim Niken - Crôm, chịu được nhiệt độ cao.

- Vỏ bàn là gồm đế và nắp. Đế được làm bằng gang hoặc hợp kim nhôn, được đánh

8

bóng hoặc mạ Crôm. Các bàn là thế hệ mới hiện nay nhẹ, không cần trọng lượng nặng đè

lên vải, đế được làm bằng hợp kim nhôm. Nắp được làm bằng đồng, thép mạ crôm hoặc

nhựa chịu nhiệt, trên có gắn tay cầm cứng bằng nhựa chịu nhiệt.

Điều chỉnh nhiệt độ tự động của bàn là bằng rơle nhiệt RN đóng mở mạch điện cấp

cho dây điện trở. Tuỳ vị trí điều chỉnh của rơle nhiệt RN để cho cam lệch tâm C thay đổi

thay đổi khoảng cách vị trí tiếp điểm của rơle nhiệt mà bàn là có nhiệt độ làm việc khác

nhau.

Dòng điện đi vào dây điện trở của bàn là phải đi qua một đoạn điện trở ngắn, tạo

sụt áp 0,5V dùng cho đèn tín hiệu Đ.

* Nguyên lý làm việc

Khi cho cấp nguồn vào bàn là sẽ có dòng điện chạy trong dây đốt nóng, dây đốt nóng

toả nhiệt và nhiệt được tích vào đế của bàn là làm đế bàn là đủ nóng để là uần áo.

Trong bàn là có rơle nhiệt, phần tử cơ bản của rơle nhiệt là một thanh lưỡng kim cấu

tạo từ hai tấm kim loại có hệ số dãn nở nhiệt khác nhau, một tấm có hệ số dãn nở nhiệt

lớn, một tấm có hệ số dãn nở nhiệt nhỏ (hình 1-4).

Đèn Đ

Sợi đốt

Cam C

Thanh lưỡng kim

Hình 1-4. Sơ đồ nguyên lý của bàn là

Khi nhiệt độ của bàn là đạt đến trị số quy định thì nhiệt lượng toả ra của bàn là

làm cho thanh kim loại kép bị uốn cong về phía tấm kim loại có hệ số dãn nở nhỏ, nó

đẩy tiếp điểm làm tiếp điểm mở ra, kết quả làm cắt mạch điện vào bàn là. Khi bàn

là nguội đến mức quy định, thanh kim loại trở về dạng ban đầu, tiếp điểm rơle nhiệt tự

động đóng lại làm kín mạch điện, bàn là được đóng điện, đèn tín hiệu Đ sáng. Thời

gian đóng mở của rơle nhiệt phụ thuộc vào việc điều chỉnh vị trí

cam C. Khi sử dụng, tuỳ

thuộc loại vải nào, nhiệt độ cần thiết là bao nhiêu, trên bàn là đã chỉ vị trí điều chỉnh

nhiệt độ tương ứng.

2.2.1 Thay thế các bộ phận, sửa chữa bàn là

a. Rơ le nhiệt

Rơ le nhiệt của bàn là thường hỏng ở dạng như không tiếp xúc tiếp điểm hoặc tiếp

điểm bị dính. Nguyên nhân xảy ra do quá trình làm việc lâu ngày, tiếp điểm đóng cắt sinh ra

tia lửa điện làm cháy tiếp điểm. Khi xảy ra hư hỏng ta phải kiểm tra vệ sinh lại tiếp điểm

bằng giấy ráp mịn, nếu không được ta phải thay thế rơ le nhiệt mới.

b. Dây điện trở

9

Khi dây điện trở làm việc lâu ngày sẽ xảy ra hiện tượng bị đứt (Không xảy ra hiện

tương chập). Khi dây điện trở bị đứt cần phải thay dây mới. Để thay dây điện trở, ta phải

tháo dây dẫn cắm điện rồi mở vỏ bàn là ra, tiếp theo tháo vỏ và bộ phận điều chỉnh nhiệt

độ (nếu có), sau đó tháo bỏ dây cũ, thay dây mới vào và lắp lại.

c. Dây dẫn, phích cắm, đèn báo

Các bộ phận như dây dẫn phích cắm của bàn là thường hỏng ở dạng chập chờn,

tiếp xúc không tốt. Khi sửa chữa cần phải kiểm tra lại như sau:

- Kiểm tra cách điện giữa vỏ bàn là và mạch điện (các phần dẫn điện trong bàn là).

Việc kiểm tra phải được tiến hành trong một phút ở nhiệt độ làm việc nóng nhất của bàn

là.

- Kiểm tra tất cả các mối nối của mạch điện xem có tiếp xúc tốt không,

- Đèn tín hiệu phải làm việc bình thường, khi cắm điện vào đèn phải sáng,

- Mặt đế bàn là phải sạch và trơn láng.

- Tay cầm phải chắc chắn (không lỏng, không lung lay).

3. Nồi cơm điện

Nồi cơm điện ngày càng được sử dụng rộng rãi vì nó có những ưu điểm sau: làm

việc tin cậy, an toàn, rất tiện lợi. Nếu nấu cơm bằng nồi cơm điện sẽ không có cháy, tiết

kiệm được gạo, tiết kiệm điện so với nấu cơm bằng bếp điện.

Nồi cơm điện có nhiều loại, dung tích từ 0,75; 1,0; 1,8; 2,5 lít. Có loại nắp rời, có

loại nắp dính liền, có loại nồi đơn giản tiếp điểm cơ khí, có loại nồi tự động nấu cơm theo

chương trình, hẹn giờ nấu, ủ...

Theo cách tác động mở tiếp điểm khi cơm chín, nồi cơm điện thường chia ra làm

hai loại chính:

Nồi cơm điện cơ, dùng tiếp điểm cơ khí và nồi cơm điện tử. Điều khiển nhiệt độ

quá trình nấu dùng các linh kiện điện tử.

3.1. Cấu tạo, nguyên lý làm việc của nồi cơm điện

a. Cấu tạo

Thân

Nồi nấu

nồi (vỏ)

bên trong

Mâm nhiệt

Chọn

chức

năng

Cảm biến

Hình 1-5. Cấu tạo nồi cơm điện

10

Cấu tạo nồi cơm điện gồm ba phần (hình 1-5):

- Vỏ nồi: vỏ nồi thường có hai lớp, giữa hai lớp vỏ có lớp bông thuỷ tinh cách

nhiệt để giữ nhiệt bên trong. Trên vung nồi có van an toàn, được đậy chặt, khít với nồi để

nhiệt năng không phát tán ra ngoài. Ngoài vỏ còn có cốc hứng nước ngưng tụ để khỏi rơi

xuống nền bếp.

- Nồi nấu: nồi nấu làm bằng hợp kim nhôm đặt khít trong vỏ, trong nồi có phủ một

lớp men chống dính màu ghi nhạt.

- Phần đốt nóng (mâm nhiệt): Dây điện trở được đúc trong ống có chất chịu nhiệt

và cách điện với vỏ ống và đặt trong mâm dưới đáy nồi, giống như một bếp điện. Ở

giữa mâm nhiệt có bộ cảm biến nhiệt bên dưới nồi dùng để tự động ngắt điện khi cơm

chín.

Với những nồi cơm điện rẻ tiền thì rơle chính sử dụng loại nam châm vĩnh cửu

kém chất lượng, sau một thời gian mất đi tính chính xác để bật lò xo, dẫn đến hậu quả

xảy ra là cơm sượng chưa chín hoặc chín khét (cháy cơm). Khi nấu cơm mà để thời gian

hâm liên tục cũng làm giảm tuổi thọ của nam châm bên trong nồi cơm điện.

b. Nguyên lý làm việc

V

Đ

R1

L

K

R2

NS

~

M

Hình 1-6. Sơ đồ mạch điện nồi cơm

Hình 1-6 là sơ đồ nồi cơm điện kiểu cơ thông dụng hiện nay. Sơ đồ mạch điện đơn

giản nhưng có thể làm việc tự động ở hai chế độ:

- Chế độ nấu cơm, dùng một điện trở mâm chính R₁đặt dưới đáy nồi.

- Chế độ ủ cơm hoặc ninh thực phẩm dùng thêm một điện trở phụ công suất nhỏ R₂

gắn vào thành nồi. Việc nấu cơm, ủ cơm được thực hiện hoàn toàn tự động.

Khi nấu cơm, ấn nút M để đóng công tắc, điện trở R₂được nối tắt, nguồn điện trực

tiếp vào mâm chính R₁có công suất lớn để nấu cơm. Khi cơm chín, nhiết độ trong nồi tăng

lên, nam châm vĩnh cửu NS gắn dưới đáy nồi nóng lên, từ tính của nam châm giảm,

công tắc K tự động mở tiếp điểm và chuyển sang chế độ ủ cơm, lúc này R₁nối tiếp với R₂,

đèn vàng sáng báo cơm ở chế độ ủ.

11

1

2

3

5

4

6

Rp

Rc

Hình 1.7: Sơ đồ mạch điện điện nồi cơm có chức năng ủ

3.2. Những hư hỏng thường gặp ở nồi cơm điện

Tuỳ theo nguyên nhân hư hỏng mà phán đoán xem sự cố ở khu vực nào, từ đó đề ra

phương án kiểm tra và sửa chữa.

a. Vừa cắm điện nồi cơm điện thì cháy cầu chì bảo vệ ngay

* Nguyên nhân:

- Do dây dẫn bên trong bị chập.

- Do dây dẫn tại phích cắm bị lỏng sinh nhiệt làm cháy dây gây ra chập mạch.

* Cách khắc phục

- Sửa chữa hoặc thay dây mới.

- Xiết chặt lại dây dẫn tại phích cắm.

b. Cắm điện nồi cơm điện, nhấn chuyển mạch nguồn xuống thì cầu chì bảo vệ liền bị

cháy

* Nguyên nhân:

Dây dẫn nối giữa các linh kiện điện bị chập.

* Cách khắc phục

12

Kiểm tra lại phần dây dẫn nối các thiết bị trong nồi cơm xem phần dây nào bị

nóng chảy và chạm chập với nhau, có thế dùng đồng hồ vạn năng để ở thang  X1 để

kiểm tra.

c. Rò điện ra vỏ nồi

* Nguyên nhân:

- Các linh kiện hoặc công tắc bị ướt.

- Lớp cách điện của dây dẫn nối bên trong mạch điện bị chập.

- Do sợi đổt chạm vỏ

* Cách khắc phục

- Cắm điện cho nóng trong 10 phút để cho khô hẳn, hiện tượng rò điện sẽ hết.

- Thay dây nối khác.

- Dùng đồng hồ vạn năng đặt ở thàn ôm X1 đo giữa 1 trong 2 cực của sợi đốt với

vỏ. nếu giá trị đo được có điện trở thấp thi phải thay thế nồi cơm.

d. Cơm đã chín nhưng công tắc chuyển mạch không phục hồi vị trí được, làm cho

cơm bị cháy

* Nguyên nhân:

- Kết cấu liên động của cần chuyển mạch không nhạy, nhiệt độ đã đạt ở mức cao

nhưng miếng từ mềm không rời ra nên không nhả công tắc điện.

- Đầu tiếp xúc của bộ cố định nhiệt lưỡng kim không nhả, dẫn tới tiếp điểm bị

nóng cháy.

- Đáy xoong bị méo mó và lõm xuống so với bình thường.

* Cách khắc phục:

- Kiểm tra lại cần liên động, điều chỉnh để cần liên động chuyển mạch linh hoạt.

- Điều chỉnh lại thanh lưỡng kim để hoạt động linh hoạt, nếu tiếp điểm bị cháy

dính thì dùng mũi dao sắc cạo phẳng mặt tiếp xúc giữa 2 má tiếp điểm, sau đó dùng giấy

nhám mịn đánh mịn hoặc cần thiết có thể thay tiếp điểm khác.

- Kiểm tra lại xoong cơm, nếu thấy đáy xong bị méo, lõm xuống thì ta khôi phục

lại trạng thái ban đầu

e. Cơm nấu không chín

*Nguyên nhân:

- Giữa đáy nồi và mâm nhiệt có vật lạ rơi vào làm cho đáy nồi không tiếp xúc tốt

với mâm nhiệt. hoặc đáy nồi bị méo mó

- Lò xo phục hồi bị yếu.

* Cách khắc phục:

- Kiểm tra giữa đáy nồi và mâm nhiệt xem có vật lạ rơi vào hay không để loại trừ

vật lạ. Nếu đáy nồi bị méo mó, lồi lõm thì nắn lại đáy nồi.

- Có thể do lò xo phục hồi bị yếu ta khắc phục bằng cách kéo căng lò xo phục hồi.

13

4. Một số thiết cấp nhiệt khác

4.1. Ấm siêu tốc

4.1.1. Cấu tạo và nguyên lý làm việc.

a. Cấu tạo:

Công tắc ON/OOF

Trụ nối điện với ấm

Ấm điện

Đế cấp nguồn

Hình 1.8: Hình ảnh ấm siêu tốc

Rơ le nhiệt Công tắc

ngu

ồn

L

N

Sợi đốt

Đèn báo

Hình 1.9: Sơ đồ mạch điện ấp siêu tốc

b. Nguyên lý hoạt động

- Khi được cấp nguồn 220V Ac vào 2 chân L,N và bật công tắc nguồn, sợi đốt của

ấm siêu tốc sẽ có dòng điện chảy qua và sinh nhiệt để đun nước, đèn báo được mắc song

song với sợi đốt sáng lên báo trang thái đang đun nước.

- Khi nước sôi, nhiệt lượng của ấm nước sẽ truyền sang thanh lưỡng kim làm

thanh lưỡng kim cong lên đẩy công tắc bật nên ngắt nguồn điện cấp cho sợi đốt để kết

thúc đun nước.

4.1.2. Những hư hỏng thường gặp

a. Bật công tắc nguồn, ấm không nóng

* Nguyên nhân

- Do đứt dây cấp nguồn vào ấm

- Do hỏng trụ nối điện với ấm

- Do các zắc cắm điện vào sợi đốt, hoặc vào trụ nối điện bị cháy hỏng

- Do hỏng rơ le nhiệt, công tắc cấp nguồn

- Do đứt sợi đốt

14

* Cách kiểm tra, khắc phục

Trước tiên ta quan sát xem đèn báo nguồn có sáng không, nếu đèn báo nguồn vẫn

sáng thì ta kiểm tra sợi đốt bằng cách dùng đòng hồ vạn năng đo vào cực của sợi đốt sẽ

có điện trở khoảng vài chục , nếu điện trở bằng ∞ thì sợi đốt bị đứt ta phải thay ấm.

Trường hợp đèn báo nguồn không sáng thì ta kiểm tra các zắc cắm thường bị cháy do tiếp

xúc không tốt nên sinh nhiệt, kiểm tra dây cấp nguồn bằng đo điện trở 2 đầu dây, đo rơ le

nhiệt thường bằng 0 lúc nguội, đo kiểm tra công tắc nguồn, thường hỏng do đóng cắt

nguồn nhiều lần sinh tia lửa điện làm cháy má tiếp điểm.

b. Điện bị rò ra vỏ

* Nguyên nhân

- Do dây dẫn bị chạm ra vỏ

- Do sợi đốt bị chạm vỏ

* Cách kiểm tra

Trước tiên ta kiểm tra các dây dẫn điện xem có chỗ nào bị hở và chạm ra vỏ

không, nếu thấy chỗ chạm vỏ thì phải bọc cách nhiệt lại. Ngoài ra ta kiểm tra sợi đốt

bằng cách đo cực của sợi đốt với vỏ, nếu có điện trở thấp thì sợi đốt đã bị chạm vỏ.

4.2. Bình nước nóng

4.2.1. Cấu tạo và nguyên lý hoạt động

a. Cấu tạo

Vỏ

bình

Gồm có loại sợi đốt đặt đứng và sợi đốt nằm ngang.

Sợi đốt

Thanh lọc

Nước

lạnh

Nước

lạnh

Nước

nóng

Nước

nóng

Rơ le bảo vệ và rơ le

khống chế nhiệt độ

Van một

chiều

Ha: Loại sợi đốt đặt

đứng

Hb: Loại sợi đốt đặt

ngang

Hình 1.10. Cấu tạo bình nước nóng

15

- Sơ đồ mạch điện bình nước nóng

RL khống

chế nhiệt độ

RL bảo vệ

Sợi

đốt

Hình 1.11. Sơ đồ mạch điện

b. Nguyên lý hoạt động

Khi bật công tắc cấp nguồn cho bình, sẽ có dòng điện đi qua sợi đốt để sinh nhiệt

đun nước nóng. Nhiệt lượng của bình phụ thộc vào việc ta điều chỉnh núm chỉnh chiệt độ

trên rơ la khống chế nhiệt độ. Nhiệt độ cao nhất là 80 độ C.

Khi nhiệt độ của nước đạt đến nhiệt độ yêu cầu, rơ le khống chế nhiệt độ sẽ ngắt

điện cấp cho sợi đốt. Khi nước nguội rơ le sẽ tự động bật lại để tiếp tục đun nước.

4.2.2. Một số hiện tượng hư hỏng thường gặp

a. Nước không nóng:

* Nguyên nhân:

Do mất điện cấp cho sợi đốt

Hỏng sợi đốt

* Cách kiểm tra:

Ta dựa vào đèn báo nguồn: nếu đền báo không sáng ta kiểm tra nguồn đốt cấp cho

sợi đốt bằng cách kiểm tra trước và sau aptômát, kiểm tra rơ le bảo vệ, rơ le khống chế

nhiệt độ, dây dẫn. Nếu đèn báo sáng ta kiểm tra zắc cắm, kiểm tra sợi đốt (điện trở suất

vào khoảng 20).

b. Nước nóng chậm.

* Nguyên nhân:

- Nguồn điện yếu

- Còn bẩn bám nhiều ở sợi đốt

- Đặt nhiệt độ thấp hoặc rơ le khống chế nhiệt độ đóng cắt không hợp lý.

* Cách kiểm tra:

Trước hết kiểm tra nguồn điện, sau đó kiểm tra núm điều chỉnh nhiệt độ, kiểm tra

vỏ bình (cách nhiệt kém), thông thường sau một thời gian cặn bẩn bám nhiều ở sợi đốt do

đó ta phải tiến hành vệ sinh xúc xả.

c. Rò nước:

* Nguyên nhân:

16

- Do hở rắc co nối ống

- Hở roăng

- Do thủng bình

* Cách kiểm tra:

Trước hết kiểm tra sơ bộ zắc co nối ống, zoăng cao su, đối với bình bằng kim loại

thường gặp hiện tượng thủng do đó ta phải tháo vỏ ngoài bới xốp ở phần đáy rồi bơm

nước vào kiểm tra khắc phục chỗ thủng (hàn điện).

d. Rò điện:

* Nguyên nhân:

- Do dây dẫn dẫn điện chạm ra vỏ

- Rơ le chạm ra vỏ

- Sợi đốt chạm ra vỏ

* Cách kiểm tra:

Ta tách sợi đốt ra khỏi mạch điện sau đó kiểm tra, nếu không có hiện tượng như

ban đầu thì ta kiểm tra và khắc phục sợi đốt, nếu điện rò ra vỏ ta kiểm tra dây dẫn rơ le.

4.2.3. Các bước vệ sinh súc xả:

+ Ngắt nguồn điện, đóng van cấp nước.

+ Tháo rơ le, tháo sợi đốt

+ Đối bình sợi đốt loại đứng ta tháo sợi đốt kiểm tra thanh lọc sau đó vệ sinh cặn

bẩn bám lên bề mặt sợi đốt bằng cách ngâm vào dấm chua hoặc nung nóng. Đối với sợi

đốt nằm ngang, sau khi tháo sợi đốt ra, lượng nước trong bình còn khoản 1/3. Do đó ta

phải dùng vòi hút hết nước và căn bẩn ra ngoài (vệ sinh 1 2 lần). Sau đó vệ sinh trong

sợi đốt, thay thanh lọc.

+ Lắp lại như ban đầu.

+ Thử kín bằng cách mở van nóng ra, mở van nước lạnh cấp cho bình đến khi nào

có nước chảy ra ở van nước nóng ta đóng chặt van nước nóng rồi thử kín. Thông thường

sau khi súc xả ta phải thay roăng. Nếu kín ta cấp nguồn để kiểm tra mức độ nóng của

bình.

17

5. Câu hỏi và bài tập

Câu 1: Nêu cấu tạo và nguyên lý hoạt động của bàn là điện?

Câu 2: Phân tích các hư hỏng thường gặp, cách kiểm tra khắc phục của bàn là điện?

Câu 3: Nêu cấu tạo và nguyên lý hoạt động của nồi cơm điện?

Câu 4: Phân tích các hư hỏng thường gặp, cách kiểm tra khắc phục của nồi cơm điện?

Câu 5: Nêu cấu tạo và nguyên lý hoạt động của bếp điện?

Câu 6: Phân tích các hư hỏng thường gặp, cách kiểm tra khắc phục của bếp điện?

Câu 7: Nêu cấu tạo và nguyên lý hoạt động của ấm điện?

Câu 8: Phân tích các hư hỏng thường gặp, cách kiểm tra khắc phục của ấm điện?

Câu 9: Nêu cấu tạo và nguyên lý hoạt động của bình nước nóng?

Câu 10: Phân tích các hư hỏng thường gặp, cách kiểm tra khắc phục của bình nước nóng?

18

BÀI 2: SỬA CHỮA THIẾT BỊ ĐIỆN LẠNH

*Mục tiêu của bài:

- Giải thích cấu tạo và nguyên lý hoạt động của thiết bị lạnh dùng trong sinh hoạt.

- Sử dụng thành thạo thiết bị lạnh gia dụng đảm bảo các tiêu chuẩn kỹ thuật và an

toàn.

- Tháo lắp đúng quy trình, xác định chính xác nguyên nhân và sửa chữa hư hỏng

của các loại thiết bị lạnh gia dụng đảm bảo an toàn cho người và thiết bị.

- Rèn luyện tính tích cực, chủ động, tư duy khoa học, an toàn và tiết kiệm.

*Nội dung:

19

1. Khái niệm và phân loại

1.1. Khái niệm về làm lạnh

a. Làm lạnh

Là quá trình thải nhiệt từ vật hoặc một không gian giới hạn ra ngoài môi trường.

Trong tự nhiên, nhiệt chỉ truyền từ vật có nhiệt độ cao đến vật có nhiệt độ thấp như

truyền nhiệt từ cốc nước nóng ra ngoài môi trường hay từ môi trường vào một cốc nước

đá, không bao giờ có chiều ngược lại. Muốn thải nhiệt từ một vật để nhiệt độ của vật đó

hạ xuống dưới nhiệt độ môi trường, người ta phải tiêu tốn một khoảng năng lượng, đó

chính là làm lạnh nhân tạo.

b. Cách nhiệt

Muốn duy trì độ lạnh của một vật hoặc một phòng người ta phải bọc cách nhiệt vì

luôn luôn có một dòng nhiệt truyền từ môi trường có nhiệt độ cao vào vật hoặc khoang có

nhiệt độ thấp. Dòng nhiệt càng lớn, vật mất lạnh càng nhanh. Độ lớn của dòng nhiệt phụ

thuộc vào hiệu nhiệt độ giữa môi trường nóng và lạnh cũng như phụ thuộc vào tính chất

của vật liệu cách nhiệt.

1.2. Phân loại làm lạnh

a. Làm lạnh bằng nước đá.

Để tạo một buồng lạnh có nhiệt độ thấp hơn nhiệt độ môi trường ta có thể thể tạo

ra bằng một tủ có vỏ cách nhiệt sau đó bỏ vào bên trong không gian tủ một cục nước đá.

1- Vỏ cách nhiệt

1

2- Cục nước đá

3- Ống dẫn nước thải

4- Tủ lạnh

4

0⁰C

4

5⁰C

3

Hình 2.1: Tủ lạnh bằng nước đá

Sự truyền nhiệt từ sản phẩm bảo quản tới bề mặt nước đá là hạn chế vì chỉ nhờ

không khí đối lưu tự nhiên trong không gian tủ lạnh.

b. Làm lạnh bằng bay hơi chất lỏng.

Chất lỏng bay hơi luôn gắn liền với sự thu nhiệt. Mùa hè sau khi tắm xong đứng

trước quạt ta thấy rất mát vì nước bay hơi mạnh trên bề mặt da thu nhiệt của cơ thể. Ta có

cảm giác lạnh rõ rệt hơn nhiều khi bôi xăng, cồn lên bề mặt da vì những chất này dễ bay

hơi hơn nước. Ở vị trí da bôi xăng hoặc cồn sẽ thấy lạnh, cảm giác lạnh không phải do

xăng, cồn lạnh mà do xăng, cồn bay hơi thu nhiệt ở bề mặt da.

Nếu sử dụng các chất lỏng có nhiệt độ sôi thấp hơn nữa (các chất dễ bay hơi), cảm

giác lạnh sẽ rõ hơn. Dưới áp suất khí quyển Freôn R12 là môi chất lạnh thường dùng

trong tủ lạnh gia đình, có nhiệt độ sôi là -29,8⁰C. Khi thay thế cục nước đá bằng một bình

20