Đề xuất cải tiến thực tập sư phạm ngoại ngữ nhìn từ góc độ chương trình đào tạo cử nhân Sư phạm tiếng Anh
TRAO ĐỔI
ĐỀ XUẤT CẢI TIẾN THỰC TẬP SƯ PHẠM NGOẠI NGỮ
NHÌN TỪ GÓC ĐỘ CHƯƠNG TRÌNH ĐÀO TẠO
CỬ NHÂN SƯ PHẠM TIẾNG ANH
*
Hà Lê Kim Anh
Phòng Đào tạo, Trường Đại học Ngoại ngữ, ĐHQGHN,
Phạm Văn Đồng, Cầu Giấy, Hà Nội, Việt Nam
Nhận bài ngày 09 tháng 11 năm 2018
Chỉnh sửa ngày 20 tháng 3 năm 2019; Chấp nhận đăng ngày 22 tháng 3 năm 2019
Tóm tắt: Thực tập sư phạm là một cấu phần quan trọng trong chương trình đào tạo cử nhân sư phạm
ngoại ngữ, giúp người giáo viên tương lai có thể học tập và phát triển năng lực sư phạm từ môi trường thực
tế. Trong phạm vi bài viết này, chúng tôi tập trung phân tích chương trình đào tạo cử nhân sư phạm ngoại
ngữ của 9 cơ sở giáo dục đào tạo tại Việt Nam, từ đó đưa ra các đề xuất cải tiến chương trình thực tập sư
phạm ngoại ngữ nói chung và thực tập sư phạm tiếng Anh nói riêng của Trường Đại học Ngoại ngữ - Đại
học Quốc gia Hà Nội (ĐHNN - ĐHQGHN).**
Từ khóa: chương trình đào tạo, sư phạm ngoại ngữ, thực tập
1
1. Đặt vấn đề
nối và rút kinh nghiệm về dạy học tiếng Anh.
Người giáo viên tương lai cần được trang bị
đầy đủ 5 nhóm năng lực trên, trong đó, năng
lực thứ 5 là Kết nối và rút kinh nghiệm về
dạy học tiếng Anh sẽ được thực hiện chủ yếu
thông qua các hoạt động kiến tập, thực hành
và thực tập giảng dạy. Nguyễn Thị Thu Hằng
(2009) khẳng định “Thực tập sư phạm là hoạt
động giúp sinh viên làm quen với nghề sư
phạm. Thông qua thực tập sư phạm, các nội
dung chuyên môn, nghiệp vụ mà sinh viên đã
tiếp thu được đem thử nghiệm vào thực tiễn
giảng dạy và giáo dục”.
Đào tạo giáo viên là đào tạo ngành nghề
đặc biệt. Các sinh viên chương trình cử nhân
sư phạm ngoại ngữ, bên cạnh những nhóm
năng lực tổng quát và năng lực chuyên môn
cần thiết đối với một giáo viên, thì còn đòi
hỏi phải tham gia thực hành, thực tập giảng
dạy với thời lượng đủ lớn để có thể tích lũy
kinh nghiệm và bắt nhịp được với công việc
giảng dạy sau khi tốt nghiệp. Yêu cầu cơ bản
về năng lực giáo viên tiếng Anh phổ thông do
Bộ Giáo dục và Đào tạo ban hành năm 2014
nêu rõ 5 lĩnh vực năng lực của người giáo viên
tiếng Anh phổ thông, đó là: (1) Kiến thức về
môn học và chương trình; (2) Kiến thức về
dạy học tiếng Anh; (3) Kiến thức về học sinh;
(4) Giá trị và thái độ nghề nghiệp; (5) Kết
Trong phạm vi bài viết này, chúng tôi sử
dụng phương pháp nghiên cứu khảo sát thực
trạng và phân tích tổng hợp. Cơ sở dữ liệu của
nghiên cứu là chương trình đào tạo cử nhân sư
phạm ngoại ngữ của 9 cơ sở giáo dục đào tạo
tại Việt Nam, tập trung vào những nội dung
liên quan đến thực hành thực tập của sinh viên
cử nhân sư phạm ngoại ngữ. Việc lựa chọn
chương trình đào tạo của 9 cơ sở giáo dục đào
tạo làm đối tượng nghiên cứu căn cứ trên chỉ
*
ĐT.: 84-912440608
Email: kimanhoi@yahoo.com
Nghiên cứu này được hoàn thành với sự tài trợ của
Trường Đại học Ngoại ngữ - Đại học Quốc gia Hà
Nội trong đề tài mã số N.16.18
**
Tạp chí Nghiên cꢀu Nưꢁc ngoꢂi, Tꢃp 35, Sꢄ 2 (2019) 116-126
117
tiêu và quy mô tuyển sinh của các đơn vị công
bố trên Cổng thông tin tuyển sinh của Bộ Giáo
dục và Đào tạo năm 2017. Căn cứ trên kết quả
phân tích các chương trình đào tạo cử nhân sư
phạm ngoại ngữ hiện hành, chúng tôi muốn
đưa ra một số đề xuất nhằm cải tiến chương
trình thực tập sư phạm ngoại ngữ tại ĐHNN
- ĐHQGHN.
ĐHQGHN, Trường Đại học Ngoại ngữ - Đại
học Huế, Trường Đại học Ngoại ngữ - Đại
học Đà Nẵng, một số đơn vị đã đào tạo ngành
Sư phạm tiếng Anh lâu năm như Trường Đại
học Sư phạm thành phố Hồ Chí Minh, Trường
Đại học Sư phạm Hà Nội, Trường Đại học Sư
phạm - Đại học Thái Nguyên, Trường Đại học
Vinh. Bên cạnh đó, còn có một số đơn vị có
quy mô đào tạo các ngành Sư phạm ngoại ngữ
khá lớn, ví dụ quy mô sinh viên sư phạm ngoại
ngữ năm học 2016-2017 của Trường Đại học
Thái Nguyên là 516 sinh viên, Trường Đại
học Sư phạm Hà Nội là 494 sinh viên, Trường
Đại học Đồng Nai là 485 sinh viên.
2. Phân tích chương trình đào tạo cử nhân
sư phạm tiếng Anh của một số cơ sở giáo
dục đào tạo
2.1. Giới thiệu chung
Cũng theo số liệu công bố trên Cổng thông
tin tuyển sinh đại học chính quy năm 2017 của
Bộ Giáo dục và Đào tạo, tổng chỉ tiêu tuyển
sinh bậc đại học các ngành Sư phạm ngoại
ngữ năm 2017 là 2392 người, trong đó ngành
Sư phạm tiếng Anh là 1.891 người, chiếm
79%, các ngành Sư phạm ngoại ngữ ngoài
tiếng Anh là 501 người, chiếm 21%.
Căn cứ theo Đề án tuyển sinh công bố
trên Cổng thông tin tuyển sinh năm 2017
của Bộ Giáo dục và Đào tạo, cả nước hiện có
63 đơn vị đào tạo các ngành Sư phạm ngoại
ngữ, trong đó có 26 trường đại học và 37
trường cao đẳng. Trong số các cơ sở này, có 3
trường đào tạo chuyên ngoại ngữ là ĐHNN -
Hình 1. Tổng chỉ tiêu tuyển sinh đại học các ngành Sư phạm ngoại ngữ năm 20171
1
Số liệu tổng hợp từ nguồn Đề án tuyển sinh đại học năm 2017 của Bộ Giáo dục và Đào tạo: www//http: thituyensinh.vn
H.L.K. Anh / Tạp chí Nghiên cꢀu Nưꢁc ngoꢂi, Tꢃp 35, Sꢄ 2 (2019) 116-126
118
Thống kê chỉ tiêu các ngành Sư phạm
ngoại ngữ tại 26 trường đại học cho thấy:
Trường Đại học Ngoại ngữ - Đại học Huế và
Trường Đại học Ngoại ngữ - Đại học Đà Nẵng;
- Tất cả 26 trường đều đào tạo ngành Sư
phạm tiếng Anh;
- 1 đơn vị tuyển Sư phạm tiếng Anh, Sư
phạm tiếng Pháp và Sư phạm tiếng Trung là
Khoa Ngoại ngữ - Đại học Thái Nguyên;
- Có 19 trường chỉ đào tạo ngành Sư phạm
tiếng Anh;
- 1 đơn vị là ĐHNN - ĐHQGHN đào tạo
7 ngành Sư phạm ngoại ngữ gồm Sư phạm
tiếng Anh, Sư phạm tiếng Nga, Sư phạm tiếng
Pháp, Sư phạm tiếng Trung, Sư phạm tiếng
Nhật, Sư phạm tiếng Đức và Sư phạm tiếng
Hàn Quốc.
- 2 trường tuyển Sư phạm tiếng Anh và Sư
phạm tiếng Pháp là Trường Đại học Sư phạm
Hà Nội và Đại học Cần Thơ;
- 2 trường tuyển Sư phạm tiếng Anh, Sư
phạm tiếng Pháp và Sư phạm tiếng Trung là
Hình 2. Chỉ tiêu tuyển sinh đại học các ngành SPNN năm 2017 tại 26 cơ sở đào tạo2
1
2.2. Phân tích các chương trình đào tạo
3. Trường Đại học Sư phạm Hà Nội
4. Trường Đại học Sư phạm Thành phố
Chúng tôi tiến hành phân tích sơ bộ về các
học phần liên quan đến thực tập, thực tế, phát
triển năng lực nghề nghiệp trong chương trình
đào tạo ngành Sư phạm tiếng Anh của 9 cơ sở
giáo dục đào tạo, gồm:
Hồ Chí Minh
5. Trường Đại học Sư phạm - Đại học
Thái Nguyên
6. Đại học Vinh
7. Trường Đại học Đồng Tháp
8. Đại học Cần Thơ
1. Trường Đại học Ngoại ngữ - Đại
học Huế
2. Trường Đại học Ngoại ngữ - Đại học
Đà Nẵng
9. Trường Đại học Ngoại ngữ - Đại học
Quốc gia Hà Nội (ĐHNN - ĐHQGHN)
Tổng số tín chỉ toàn bộ chương trình đào
tạo cử nhân Sư phạm tiếng Anh và sự phân bổ
các học phần liên quan đến thực tập, thực tế
được thể hiện trong bảng dưới đây:
2
Số liệu tổng hợp từ nguồn Đề án tuyển sinh đại học
năm 2017 của Bộ Giáo dục và Đào tạo: www//http:
thituyensinh.vn
Tạp chí Nghiên cꢀu Nưꢁc ngoꢂi, Tꢃp 35, Sꢄ 2 (2019) 116-126
119
Tổng
số TC
CTĐT
Các học phần liên quan đến thực hành thực tập
STT Tên trường
STT
Tên học phần
Nhập môn nghề giáo
Số TC
1
2
3
4
5
6
7
1
Các hoạt động giáo dục ở trường phổ thông
Giao tiếp sư phạm
2
2
Trường Đại
Giảng tập tiếng Anh
3
học Sư phạm
Tp. Hồ Chí
1
135
Rèn luyện kỹ năng thực tập thường xuyên
Thực tập sư phạm 1
2
Minh
2
Thực tập sư phạm 2
6
Tổng
18
1
1
2
3
4
5
Rèn luyện nghiệp vụ sư phạm
Thực tập sư phạm 1
2
Trường Đại
học Sư phạm
Hà Nội
Tham quan thực tế
1
2
Thực tập sư phạm tiếng Anh (TA) 1
Thực tập sư phạm 2
2
4
Tổng
10
5
Trường Đại
học Ngoại
ngữ - Đại học
Huế
Trường Đại
học Ngoại ngữ
- Đại học Đà
Nẵng
1
Kiến tập và thực tập sư phạm
3
4
141
148
Tổng
5
1
2
Phát triển nghiệp vụ sư phạm (Tự chọn)
Thực tập sư phạm
2
5
Tổng
7
1
2
3
4
5
6
Giao tiếp sư phạm
Thực hành sư phạm tiếng Anh (TA) 1
Thực hành sư phạm TA 2
Thực hành sư phạm TA 3
Thực tập sư phạm 1
2
2
Trường Đại
học Sư phạm
- Đại học Thái
Nguyên
2
5
130
2
2
Thực tập sư phạm 2
3
Tổng
13
2
1
2
3
4
Nhập môn ngành sư phạm
Kiến tập sư phạm
1
6
7
Đại học Vinh
125
140
Kỹ thuật và thực hành giảng dạy TA
Thực tập sư phạm
Tổng
Hoạt động giáo dục trong nhà trường phổ
thông
5
5
13
1
2
Đại học Cần
Thơ
2
3
Kiến tập sư phạm tiếng Anh
2
3
7
Thực tập sư phạm tiếng Anh
Tổng
H.L.K. Anh / Tạp chí Nghiên cꢀu Nưꢁc ngoꢂi, Tꢃp 35, Sꢄ 2 (2019) 116-126
120
Rèn luyện nghiệp vụ sư phạm thường xuyên
1
5
1-5
2
3
4
Kiến tập sư phạm tập trung
5
1
Đại học Đồng
Tháp
8
9
Rèn luyện nghiệp vụ sư phạm thường xuyên 6
Thực tập sư phạm
Tổng
4
15
3
Thực tập
Tổng
ĐHNN -
ĐHQGHN
136
1
3
Căn cứ vào sự phân bổ các học phần trong
chương trình đào tạo của 9 cơ sở đào tạo trên,
có thể nhận thấy một số điểm nổi bật sau đây:
thực tập sư phạm thành 2 học phần với tổng
số tín chỉ là 8; Trường Đại học Sư phạm Hà
Nội có 4 học phần về thực tập với tổng số 9 tín
chỉ, trong đó, còn có 1 học phần riêng về thực
tập Sư phạm tiếng Anh; Trường Đại học Sư
phạm – Đại học Thái Nguyên có 5 học phần
với tổng số 11 tín chỉ, trong đó, có 3 học phần
Thực hành sư phạm tiếng Anh và 2 học phần
thực tập sư phạm; Trường Đại học Vinh có
học phần Kiến tập sư phạm 1 tín chỉ và Thực
tập sư phạm 5 tín chỉ; Trường Đại học Cần
Thơ cũng chia 2 học phần với tổng số 5 tín
chỉ là Kiến tập sư phạm tiếng Anh (2 tín chỉ)
và Thực tập sư phạm tiếng Anh (3 tín chỉ);
Trường Đại học Đồng Tháp chia thành 2 học
phần với tổng số 9 tín chỉ là Kiến tập sư phạm
tập trung (5 tín chỉ) và Thực tập sư phạm (4
tín chỉ).
2.2.1. Số lượng học phần và tổng số tín chỉ
các học phần liên quan đến thực hành, thực
tập của các trường tương đối khác nhau
Bảng trên cho thấy, số lượng học phần
và tổng số tín chỉ các học phần liên quan đến
thực hành, thực tập trong chương trình đào
tạo ngành Sư phạm tiếng Anh của 9 trường
không đồng đều. Trong đó, một số trường có
số học phần và số tín chỉ về nghề nghiệp và
thực tập sư phạm khá cao như Trường Đại
học Sư phạm thành phố Hồ Chí Minh: 18
tín chỉ, Trường Đại học Đồng Tháp: 15 tín
chỉ, Trường Đại học Sư phạm - Đại học Thái
Nguyên và Trường Đại học Vinh: 13 tín chỉ,
Trường Đại học Sư phạm Hà Nội: 10 tín chỉ.
Các trường có số học phần và số tín chỉ liên
quan thấp là 3 trường chuyên ngoại ngữ, trong
đó, ĐHNN - ĐHQGHN thấp nhất, chỉ có một
học phần Thực tập 3 tín chỉ; Trường Đại học
Ngoại ngữ - Đại học Huế và Trường Đại học
Ngoại ngữ - Đại học Đà Nẵng có học phần
thực tập sư phạm gồm 5 tín chỉ. Bên cạnh đó,
Trường Đại học Ngoại ngữ - Đại học Đà Nẵng
có thêm một học phần là Phát triển nghiệp vụ
sư phạm. Tuy nhiên, đây là học phần tự chọn.
2.2.3. Chương trình đào tạo thiết kế một
số học phần bổ sung cho thực tập
Bên cạnh các học phần Kiến tập, Thực tập,
nhiều trường thiết kế các học phần bổ sung để
người học hiểu biết về nghề nghiệp và thực tế
giáo dục phổ thông, cụ thể gồm: (1) Các học
phần để định hướng nghề nghiệp như Nhập
môn nghề giáo của Trường Đại học Sư phạm
thành phố Hồ Chí Minh, Nhập môn ngành sư
phạm của Trường Đại học Vinh); (2) Các học
phần giúp người học làm quen với môi trường
giáo dục phổ thông như Các hoạt động giáo
dục của trường phổ thông của Trường Đại
học Sư phạm thành phố Hồ Chí Minh, Hoạt
động giáo dục trong nhà trường phổ thông của
Trường Đại học Cần Thơ, Tham quan thực tế
của Trường Đại học Sư phạm Hà Nội; (3) Các
học phần rèn luyện nghiệp vụ sư phạm thường
2.2.2. Thực tập được chia thành nhiều học
phần riêng biệt
Các học phần chuyên về kiến tập, thực tập
được đa số các cơ sở giáo dục đào tạo thiết
kế với số lượng tín chỉ phù hợp, tách thành
các học phần khác nhau. Ví dụ, Trường Đại
học Sư phạm thành phố Hồ Chí Minh chia
Tạp chí Nghiên cꢀu Nưꢁc ngoꢂi, Tꢃp 35, Sꢄ 2 (2019) 116-126
121
xuyên như Rèn luyện nghiệp vụ sư phạm
thường xuyên của Trường Đại học Sư phạm
thành phố Hồ Chí Minh, Trường Đại học Sư
phạm Hà Nội, Trường Đại học Đồng Tháp.
sư phạm và phương pháp giảng dạy.
Chương trình đào tạo cử nhân Sư phạm
tiếng Anh tại ĐHNN - ĐHQGHN được thiết
kế theo chuẩn đầu ra, gồm 136 tín chỉ, chia
thành 5 khối kiến thức.
Có thể thấy, bên cạnh những học phần phát
triển năng lực nghề nghiệp cho giáo viên như
Lý luận giảng dạy, Phương pháp giảng dạy,
Kiểm tra đánh giá, thì nhóm các học phần liên
quan đến thực tập, thực tế cũng được các cơ sở
giáo dục đào tạo quan tâm xây dựng và triển
khai. Tại nhiều cơ sở đào tạo, những học phần
này không những được thiết kế với lượng tín
chỉ chiếm tỉ trọng phù hợp trong chương trình
đào tạo, mà còn thiết kế các học phần ‘vệ tinh’
bên cạnh học phần Kiến tập, Thực tập, giúp
người học có những hiểu biết và định hướng
đúng đắn về nghề nghiệp, làm quen với thực tế
môi trường giáo dục phổ thông ngay từ những
năm đầu tiên, có những trải nghiệm hoạt động
dạy học và cọ xát liên tục để phát triển năng
lực nghiệp vụ sư phạm.
Khối kiến thức chung gồm 27 tín chỉ được
giảng dạy chung trong ĐHQGHN, gồm các
học phần về Lý luận chính trị, Tư tưởng Hồ
Chí Minh, Ngoại ngữ 2, Tin học cơ sở, Kỹ
năng bổ trợ, giúp người học hình thành các
năng lực chung mang tính chất nền tảng tổng
quát.
Khối kiến thức theo lĩnh vực được thiết
kế gồm 15 tín chỉ với 5 học phần, sinh viên
lựa chọn 2 học phần tương đương 6 tín chỉ.
Ngoài học phần Địa lý đại cương, Môi trường
và phát triển do khoa phụ trách giảng dạy,
các học phần còn lại được tổ chức giảng dạy
chung trong toàn trường, sinh viên cũng có
thể tích lũy các môn học này tại các trường
thành viên trong ĐHQGHN.
Những phân tích về các học phần kiến tập,
thực tập trong chương trình đào tạo ngành Sư
phạm tiếng Anh của 9 cơ sở giáo dục đào tạo
trên đây cho thấy chương trình đào tạo ngành
Sư phạm tiếng Anh của ĐHNN - ĐHQGHN
có số học phần và số tín chỉ liên quan đến
thực tập thấp nhất, chỉ có một học phần Thực
tập 3 tín chỉ. Điều này phần nào chứng minh
những phân tích và đánh giá sơ bộ của chúng
tôi tại phần 2.
Khối kiến thức theo khối ngành được thiết
kế gồm 8 tín chỉ với 3 học phần, trong đó có
2 học phần bắt buộc và 1 học phần tự chọn.
Nhóm các học phần tự chọn được thiết kế
gồm 14 tín chỉ với 7 học phần. Các học phần
trong khối kiến thức này được tổ chức giảng
dạy chung trong toàn trường với hình thức lớp
học phần. Trong đó, học phần Phương pháp
luận nghiên cứu khoa học và Tư duy phê phán
được tổ chức giảng dạy bằng tiếng Anh.
Các học phần trong khối kiến thức theo lĩnh
vực và khối kiến thức ngành giúp người học
hình thành những năng lực nền tảng liên quan
đến ngành đào tạo, cung cấp kiến thức về văn
hóa Việt Nam, lý luận ngôn ngữ học, phương
pháp nghiên cứu khoa học, tư duy phản biện.
Bên cạnh đó, những học phần được tổ chức
giảng dạy bằng tiếng Anh cũng giúp người học
nâng cao năng lực sử dụng tiếng Anh.
3. Phân tích chương trình đào tạo cử nhân
Sư phạm tiếng Anh của ĐHNN - ĐHQGHN
3.1. Mục tiêu đào tạo và phân bổ giữa các
khối kiến thức
Cũng giống như đa số các chương trình
đào tạo cử nhân sư phạm ngoại ngữ của các
cơ sở đào tạo tại Việt Nam, chương trình đào
tạo cử nhân Sư phạm tiếng Anh hiện nay của
ĐHNN - ĐHQGHN tập trung phát triển các
nhóm năng lực: (1) nhóm năng lực chung
mang tính chất nền tảng tổng quát; (2) năng
lực thực hành tiếng; (3) năng lực về kiến thức
ngôn ngữ, văn hóa; (4) năng lực về nghiệp vụ
Khối kiến thức theo nhóm ngành được
thiết kế gồm 57 tín chỉ đối với chương trình
chuẩn, chia thành khối kiến thức ngôn ngữ
văn hóa và khối kiến thức thực hành tiếng.
Khối kiến thức thực hành tiếng gồm 39 tín
chỉ được tổ chức giảng dạy trong 2 năm đầu
H.L.K. Anh / Tạp chí Nghiên cꢀu Nưꢁc ngoꢂi, Tꢃp 35, Sꢄ 2 (2019) 116-126
122
tiên. Khối kiến thức ngôn ngữ văn hóa chia
các môn bắt buộc và các môn tự chọn, được tổ
chức giảng dạy sau khi sinh viên đã có kỹ năng
thực hành tiếng nhất định. Khối kiến thức này
giúp người học phát triển năng lực sử dụng
ngôn ngữ bậc 4 đến bậc 5 theo Khung Năng
lực ngoại ngữ dùng cho Việt Nam đối với cả 4
kỹ năng là Nghe, Nói, Đọc, Viết, có hiểu biết
và có khả năng vận dụng sáng tạo kiến thức về
ngôn ngữ, văn hóa các nước nói tiếng Anh vào
trong công việc và cuộc sống. Ngoài ra, việc
tổ chức đào tạo các học phần trong khối kiến
thức này cũng giúp người học hình thành và
phát triển các kỹ năng quan trọng như kỹ năng
làm việc nhóm, kỹ năng thuyết trình, kỹ năng
lập kế hoạch và giám sát công việc, kỹ năng
quản lý thời gian...
3.2. Phương thức triển khai học phần thực tập
Trong chương trình đào tạo Sư phạm tiếng
Anh, học phần thực tập được thiết kế gồm 3
tín chỉ, với những nội dung gồm quan sát lớp
học, dự giảng tại trường phổ thông, soạn giáo
án, thực hành giảng dạy trên lớp, tham gia tổ
chức các hoạt động cho học sinh tại trường
phổ thông....
Học phần thực tập được triển khai theo 2
phương thức:
(1) Thực tập theo đoàn do Nhà trường tổ
chức: người học sẽ tham gia các đoàn thực tập
do Trường tổ chức vào học kỳ cuối cùng trong
khóa học. Thông thường, các đoàn thực tập sẽ
được triển khai tại các trường trung học phổ
thông và một số trường trung học cơ sở hoặc
trường đại học. Các đoàn thực tập đều có trưởng
đoàn là giảng viên của khoa, những đoàn lớn sẽ
có một vài giảng viên làm nhiệm vụ hướng dẫn
thực tập. Khi các đoàn về các cơ sở tiếp nhận
thực tập, cơ sở sẽ cử giáo viên phổ thông trực
tiếp hướng dẫn, hỗ trợ và theo dõi, đánh giá quá
trình thực tập của sinh viên tại trường.
Khối kiến thức ngành sư phạm ngoại ngữ
gồm 38 tín chỉ, chia các học phần bắt buộc và
học phần tự chọn. Trong số 17 tín chỉ tương
đương 6 học phần bắt buộc, có 3 học phần là
Tâm lý học, Giáo dục học và Quản lý hành
chính nhà nước và quản lý ngành giáo dục và
đào tạo được tổ chức giảng dạy chung trong
toàn trường bằng tiếng Việt, các học phần còn
lại gồm Lý luận giảng dạy tiếng Anh, Phương
pháp giảng dạy tiếng Anh, Kiểm tra đánh giá
ngoại ngữ và các môn tự chọn do khoa tổ chức
giảng dạy bằng tiếng Anh. Ngoài ra, khối kiến
thức này còn có 3 tín chỉ thực tập sư phạm
và 6 tín chỉ khóa luận tốt nghiệp (hoặc 2 học
phần tự chọn thay thế khóa luận tốt nghiệp).
Khối kiến thức này giúp người học hình thành
và phát triển các năng lực về nghiệp vụ sư
phạm, có thể vận dụng một cách sáng tạo các
kiến thức về lý luận và phương pháp giảng
dạy, kiểm tra đánh giá, hiểu biết về người
học vào trong thực tiễn công tác giảng dạy
tiếng Anh. Ngoài những năng lực cốt lõi đó,
các học phần tự chọn như Thiết kế giáo án và
phát triển tài liệu, Xây dựng chương trình và
chương trình chi tiết, Công nghệ trong dạy và
học ngoại ngữ, Ngôn ngữ và truyền thông...,
cùng với học phần thực tập sẽ giúp người học
phát triển các năng lực ‘vệ tinh’ có tính ứng
dụng cao để áp dụng trong thực tiễn giảng dạy
sau khi tốt nghiệp.
(2) Thực tập cá nhân tại cơ sở do sinh
viên tự liên hệ: Nhà trường cũng có những
quy định linh hoạt cho phép người học có
thể tự liên hệ một cơ sở thực tập và thực hiện
việc thực tập một cách độc lập tại cơ sở tiếp
nhận. Quy định này còn linh hoạt cả về thời
gian thực tập, người học không nhất thiết phải
chờ đến học kỳ cuối cùng mà ngay sau khi kết
thúc năm thứ 3, tức là người học đã tích lũy
được những học phần cơ bản nhất trong khối
kiến thức ngành, là có thể tự liên hệ để triển
khai học phần thực tập của mình. Người học
vẫn phải đảm bảo thực hiện các nội dung theo
đúng quy định trong Quy chế thực tập, lập kế
hoạch, viết nhật ký và báo cáo thực tập đầy
đủ. Nhà trường cử giảng viên hướng dẫn để tư
vấn, hỗ trợ sinh viên khi cần thiết.
3.3. Đánh giá sơ bộ
Trên cơ sở những phân tích trên đây, có
thể nhận thấy, học phần thực tập và việc triển
khai học phần này có một số điểm chưa hợp
lý, cụ thể là:
Tạp chí Nghiên cꢀu Nưꢁc ngoꢂi, Tꢃp 35, Sꢄ 2 (2019) 116-126
123
Học phần thực tập chiếm tỉ lệ tín chỉ thấp
3 bên là người học, giảng viên hướng dẫn tại
trường đại học và giáo viên hướng dẫn tại cơ
sở tiếp nhận thực tập. Các hoạt động phát triển
năng lực nghề nghiệp, năng lực giảng dạy cho
sinh viên cần được tổ chức đồng bộ và nên bắt
đầu từ những năm đầu tiên. Do đó, cần xây
dựng một chương trình xuyên suốt và đồng
bộ từ năm thứ nhất để giúp người học hình
thành và phát triển năng lực giảng dạy. Những
nội dung của chương trình này gồm có định
hướng nghề nghiệp từ năm thứ nhất, tổ chức
cho sinh viên được quan sát thực tế, sau đó là
kiến tập, và cuối cùng mới là thực tập. Như
vậy, người học sẽ có một quá trình tích lũy
lâu dài, hình thành những hiểu biết thực tiễn
về môi trường giáo dục phổ thông. Điều này
sẽ giúp họ hòa nhập và bắt nhịp với công việc
nhanh hơn, thuận lợi hơn, đồng thời đáp ứng
tốt hơn yêu cầu của công việc.
Tổng số tín chỉ toàn khóa học là 136, trong
đó chỉ có 3 tín chỉ cho học phần thực tập,
chiếm tỉ lệ 2,2%. Tỉ lệ này là rất thấp. Tuy một
số hoạt động về tập giảng có thể được giảng
viên đan xen trong các học phần như Phương
pháp giảng dạy tiếng Anh, Thiết kế giáo án
và phát triển tài liệu, nhưng nhìn chung, với
số tín chỉ thực tập thấp như vậy, rất khó triển
khai các hoạt động mang tính đồng bộ xuyên
suốt trong toàn khóa học để giúp người học
hình thành và phát triển năng lực thực hành
sư phạm.
Thời gian thực tập chưa hợp lý
Như phân tích phía trên, học phần thực
tập sư phạm trong chương trình hiện hành chỉ
tập trung vào năm cuối, khi sinh viên đã hoàn
thành các học phần cốt lõi trong khối kiến thức
ngành sư phạm ngoại ngữ. Tổng thời gian thực
tập là 6 tuần, tương đương 30 ngày làm việc.
Sinh viên tự liên hệ thực tập có thể tiến hành
thực tập vào học kỳ 1 năm thứ tư. Sinh viên
4. Đề xuất cải tiến về thực tập sư phạm tại
ĐHNN - ĐHQGHN
thực tập theo đoàn sẽ được bố trí thực tập đầu
học kỳ 2 năm thứ tư. Trong thời gian này, sinh
viên phải cùng lúc thực hiện nhiều nhiệm vụ
như làm quen với môi trường dạy học và các
hoạt động của trường phổ thông, học về công
tác chủ nhiệm, dự giờ, thực hiện các nhiệm vụ
hỗ trợ giáo viên trên lớp học, tham gia tổ chức
các hoạt động cho học sinh, soạn giáo án, thực
hành giảng dạy trên lớp, viết nhật ký thực tập,
viết báo cáo thực tập...
4.1. Bổ sung học phần Kiến tập
Bên cạnh học phần thực tập với 3 tín chỉ
như hiện nay, để tăng thời lượng thực hành
thực tập cho người học, tạo cơ hội cho người
học làm quen với môi trường phổ thông ngay
từ những năm đầu tiên, chương trình đào tạo
cử nhân Sư phạm tiếng Anh cần bổ sung thêm
ít nhất một học phần Kiến tập 3 tín chỉ. Học
phần Kiến tập có mục tiêu giúp người học làm
quen với môi trường dạy học và các hoạt động
của trường phổ thông, nắm bắt các hoạt động
liên quan đến công tác giảng dạy tiếng Anh
của người giáo viên, có khả năng vận dụng
những kiến thức đã học để bước đầu phân tích,
đánh giá các hoạt động dạy học. Với mục tiêu
như vậy, các hoạt động chính của học phần
Kiến tập gồm:
Như vậy, có thể thấy các nội dung yêu cầu
về thực tập khá đa dạng, đòi hỏi người giáo
sinh phải có những kỹ năng xử lý công việc
tốt mới có thể cùng lúc làm quen, học hỏi và
hoàn thành các nội dung thực tập trên. Việc bố
trí toàn bộ nội dung thực tập trong một đợt vào
năm cuối là chưa thực sự hợp lý.
Nội dung chương trình thực tập chưa
đồng bộ và xuyên suốt
- Hướng dẫn của giảng viên đại học trước
khi sinh viên tham gia kiến tập tại trường phổ
thông. Nội dung hướng dẫn tập trung vào việc
giới thiệu về cơ sở tiếp nhận kiến tập, mục
tiêu và nội dung chương trình kiến tập, các
yêu cầu năng lực sinh viên cần đạt cũng như
Thực tập là quá trình người học làm quen,
học hỏi, thực hành các hoạt động nghề nghiệp
trước khi chính thức tham gia công việc. Việc
thực tập được triển khai với sự tham gia của
H.L.K. Anh / Tạp chí Nghiên cꢀu Nưꢁc ngoꢂi, Tꢃp 35, Sꢄ 2 (2019) 116-126
124
các loại báo cáo cần nộp sau khi kết thúc thời
gian kiến tập.
hỗ trợ cho việc phát triển năng lực nghề nghiệp
tổng thể, giúp người học sẵn sàng tham gia
công tác giảng dạy ngay sau khi tốt nghiệp.
- Kiến tập tại trường phổ thông: Gồm các
hoạt động như quan sát, dự giờ môn tiếng
Anh, tham gia tổ chức các hoạt động ngoại
khóa cho học sinh, làm quen và hỗ trợ công
tác giáo viên chủ nhiệm. Sinh viên cần lập kế
hoạch kiến tập, viết nhật ký kiến tập, ghi chép
để tổng hợp thành báo cáo kiến tập.
Trong trường hợp do giới hạn của tổng số
tín chỉ toàn chương trình đào tạo không cho
phép thiết kế nhiều học phần, những nội dung
này có thể được tổ chức theo hình thức chuyên
đề đan xen trong quá trình đào tạo.
4.3. Xây dựng chương trình xuyên suốt và
đồng bộ
- Đánh giá kết quả kiến tập: Giảng viên
phụ trách học phần Kiến tập sẽ chấm và nhận
xét các báo cáo Kiến tập, tổ chức 2-3 buổi
đánh giá kết quả của đợt kiến tập để sinh viên
có những trao đổi, thảo luận, chia sẻ kinh
nghiệm trong thời gian đi kiến tập.
Để phát triển nhóm năng lực chuyên
ngành sư phạm cho người học, những người
xây dựng chương trình đào tạo cần thiết kế các
học phần đảm bảo tính đồng bộ và xuyên suốt.
Tính đồng bộ thể hiện ở chỗ mỗi học phần đưa
vào chương trình đào tạo sẽ đóng góp một vai
trò nhất định để giúp người học hình thành
và phát triển một năng lực được mô tả trong
chuẩn đầu ra của chương trình đào tạo. Từ đó,
các học phần thuộc nhóm phát triển năng lực
chuyên ngành sư phạm sẽ đảm bảo người học
đạt được những năng lực cần thiết về nghiệp
vụ sư phạm. Tính xuyên suốt thể hiện ở việc
các học phần trong nhóm này sẽ được tổ chức
đào tạo trải đều trong cả khóa học, giúp người
học định hình về nghề nghiệp, làm quen môi
trường phổ thông ngay từ năm đầu tiên, có sự
tiếp xúc và cọ xát thường xuyên với công tác
giảng dạy tại trường phổ thông, chuẩn bị tốt
cho bước thực tập giảng dạy vào năm cuối.
Việc thiết kế không chỉ dừng lại ở khâu lựa
chọn đưa học phần nào vào trong chương
trình đào tạo, mà còn phải tính đến mục tiêu,
nội dung và các hoạt động giáo dục kèm theo.
Với những nội dung nêu trên, học phần
Kiến tập gồm 3 tín chỉ có thể tổ chức với thời
lượng được phân bổ gồm 1 buổi hướng dẫn
3-4 giờ + thời gian kiến tập tại trường phổ
thông từ 2-3 tuần + đánh giá kết quả kiến tập
2-3 buổi khoảng 6-8 giờ.
4.2. Bổ sung một số học phần hỗ trợ định
hướng nghề nghiệp
Bên cạnh các học phần Kiến tập, Thực
tập, những nhà thiết kế chương trình nên bổ
sung một số học phần để định hướng đạo đức
nghề nghiệp, giới thiệu chuẩn năng lực giáo
viên ngoại ngữ, hỗ trợ người học hình thành
năng lực tự học, năng lực phát triển bản thân
và phát triển chuyên môn. Ngoài ra, cũng có
thể thiết kế các học phần giới thiệu về hoạt
động của trường phổ thông (tìm hiểu điều lệ
trường phổ thông, các văn bản quy định liên
quan, hệ thống giáo dục phổ thông, chương
trình giảng dạy, công tác chủ nhiệm, công tác
Đoàn-Hội, nhiệm vụ của giáo viên...), hoặc
hoạt động của các trường đại học cao đẳng
và nhiệm vụ của giảng viên đại học, chuẩn
năng lực giảng viên (vì có những sinh viên
tốt nghiệp sẽ giảng dạy tại các trường đại học,
cao đẳng), hoặc học phần về phát triển kỹ
năng giao tiếp sư phạm (giao tiếp với đồng
nghiệp, với học sinh, phụ huynh, kỹ năng xử
lý các tình huống sư phạm...).
Có thể gợi ý một số học phần và hoạt động
như sau:
- Định hướng nghề nghiệp: sau khi sinh
viên nhập học;
- Học các học phần như đạo đức nghề giáo
viên, các hoạt động của trường phổ thông, kỹ
năng giao tiếp sư phạm;
- Tham quan và tìm hiểu về trường phổ
thông: trong học kỳ đầu tiên và học kỳ thứ hai;
- Kiến tập: Trong học kỳ thứ ba hoặc học
kỳ thứ tư;
Những học phần này sẽ giúp người học
hình thành và phát triển các năng lực ‘vệ tinh’,
Tạp chí Nghiên cꢀu Nưꢁc ngoꢂi, Tꢃp 35, Sꢄ 2 (2019) 116-126
125
- Hỗ trợ hoạt động tại trường phổ thông:
Tất cả các học kỳ;
tác giảng dạy và các hoạt động ở trường phổ
thông. Việc kết nối giữa cơ sở đào tạo sư phạm
ngoại ngữ với đơn vị tiếp nhận thực tập có thể
thể hiện thông qua việc ký kết văn bản hợp tác.
Trong đó cơ sở giáo dục đào tạo cam kết hỗ trợ
cơ sở tiếp nhận thực tập trong việc cử các giảng
viên, chuyên gia phối hợp tổ chức tọa đàm, hội
thảo tập huấn phát triển chuyên môn cho giáo
viên ngoại ngữ của cơ sở tiếp nhận thực tập,
cam kết giới thiệu những sinh viên ưu tú khi cơ
sở tiếp nhận thực tập cần tuyển dụng giáo viên.
Cơ sở tiếp nhận thực tập cam kết tiếp nhận thực
tập sinh thường xuyên, định kỳ, tạo điều kiện
để thực tập sinh và giảng viên hướng dẫn triển
khai các hoạt động theo chương trình thực tập đã
quy định. Ngoài ra, trường đại học cũng có thể
mời giáo viên phổ thông tham gia giảng dạy một
số nội dung về thực tế hoạt động tại trường phổ
thông, kỹ năng ứng xử sư phạm…
- Thực tập: học kỳ 7 hoặc học kỳ 8.
4.4. Thiết lập mối quan hệ hợp tác bền vững
với các cơ sở tiếp nhận thực tập
Hiện nay, một yêu cầu thực tế đang được
đặt ra đối với các cơ sở giáo dục đào tạo là
vấn đề tăng cường kết nối với nhà tuyển dụng.
Mục đích của việc kết nối này là để tìm hiểu,
nắm bắt nhu cầu của nhà tuyển dụng về kế
hoạch tuyển dụng ngắn hạn, trung hạn và dài
hạn, về các yêu cầu của nhà tuyển dụng đối
với năng lực của ứng viên, sự tham gia của
nhà tuyển dụng vào quá trình đào tạo v..v. Là
một ngành mang tính chất đặc thù, đào tạo cử
nhân sư phạm nói chung và đào tạo cử nhân
sư phạm ngoại ngữ hiện nay chịu sự chi phối
của các chính sách và chiến lược giáo dục vĩ
mô của Chính phủ và chiến lược phát triển của
từng địa phương. Chính vì vậy, bên cạnh việc
thực hiện các nhiệm vụ đào tạo phù hợp với
chiến lược giáo dục vĩ mô, cũng rất cần có sự
kết nối thường xuyên giữa cơ sở đào tạo với
chính quyền và sở giáo dục - đào tạo các địa
phương cũng như các trường phổ thông. Sự
kết nối nên mang tính tương tác hai chiều: một
mặt giúp các cơ sở đào tạo nắm bắt nhu cầu
nguồn nhân lực của địa phương, vùng miền và
cả nước, một mặt các trường đại học cũng cần
thể hiện vai trò tư vấn định hướng phát triển
ngành nghề cho các địa phương.
5. Kết luận
Thực tập sư phạm là một cấu phần quan
trọng trong chương trình đào tạo cử nhân sư
phạm ngoại ngữ, giúp người giáo viên tương
lai có thể học tập và phát triển năng lực sư
phạm từ môi trường thực tế. Trên cơ sở phân
tích chương trình đào tạo cử nhân Sư phạm
tiếng Anh của ĐHNN - ĐHQGHN và một
số trường đại học khác, bài viết đi sâu đánh
giá mức độ phù hợp của nội dung thực tập
sư phạm đồng thời đưa ra những đề xuất cải
tiến cho các hoạt động thực tập nói riêng, hoạt
động nâng cao năng lực sư phạm nói chung
cho sinh viên chương trình đào tạo cử nhân
Sư phạm tiếng Anh tại ĐHNN - ĐHQGHN.
Hy vọng những đề xuất này sẽ được các cán
bộ liên quan, đặc biệt là người thiết kế chương
trình đào tạo, cân nhắc để cải tiến chương trình
và nâng cao chất lượng, hiệu quả đào tạo.
Việc tạo sự kết nối thường xuyên và bền
vững giữa các cơ sở giáo dục đào tạo sư phạm
nói chung và sư phạm ngoại ngữ nói riêng với
các trường phổ thông hoặc các trường đại học,
cao đẳng tại địa phương có nhu cầu tiếp nhận
sinh viên thực tập là điều cần thiết. Các cơ sở
tiếp nhận thực tập sẽ là điểm đến thường xuyên
cho các hoạt động tham quan, kiến tập, thực tập
của sinh viên ngành sư phạm ngoại ngữ trong cả
khóa học. Sinh viên ngành sư phạm ngoại ngữ
sẽ được nhúng trong môi trường giáo dục thực
tiễn, cọ xát các hoạt động giáo dục, từ đó phát
triển các năng lực sư phạm, sẵn sàng tham gia
công tác giảng dạy ngay sau khi tốt nghiệp. Bên
cạnh đó, sinh viên thực tập cũng hỗ trợ cho công
Tài liệu tham khảo
Phạm Thị Kim Anh (2015). Chương trình đào tạo giáo
viên ở Việt Nam - một số bất cập và định hướng phát
triển. Hội thảo khoa học quốc tế Phát triển chương
trình đào tạo giáo viên - Cơ hội và thách thức, Đại
học Sư phạm Thái Nguyên.
H.L.K. Anh / Tạp chí Nghiên cꢀu Nưꢁc ngoꢂi, Tꢃp 35, Sꢄ 2 (2019) 116-126
126
Bộ Giáo dục và Đào tạo (2014). Khung năng lực ngoại
ngữ 6 bậc dùng cho Việt Nam (ban hành theo Thông
tư 01/2014-TT-BGDĐT ngày 24/1/2014).
của sinh viên hệ sư phạm Trường Đại học Ngoại
ngữ - Đại học Quốc gia Hà Nội. Tạp chí Khoa học
ĐHQGHN: Ngoại ngữ, 25(1), 51-56.
Bộ Giáo dục và Đào tạo (2014). Hướng dẫn thực hiện
Yêu cầu cơ bản về năng lực giáo viên tiếng Anh
phổ thông (công văn số 729/BGDĐT-NGCBQLGD
ngày 25/2/2014).
Đinh Xuân Khoa, Thái Văn Thành, Nguyễn Ngọc Hiền
(2018). Phát triển chương trình và mô hình đào tạo
giáo viên trong bối cảnh hội nhập quốc tế. Tạp chí
Khoa học Giáo dục Việt Nam, 1.
Đề án Ngoại ngữ Quốc gia 2020, Bộ Giáo dục và Đào
tạo (2014). Khung năng lực giáo viên tiếng Anh
của Việt Nam (Competency Framework for English
Language Teachers: ETCF).
Trường Đại học Ngoại ngữ - Đại học Quốc gia Hà
Nội (2015). Khung chương trình đào tạo ngành
Sư phạm tiếng Anh (ban hành theo Quyết định số
4062/QĐ-ĐHNN ngày 29/11/2012 và Quyết định
số 3065/QĐ-ĐHQGHN ngày 30/9/2015 của Giám
đốc Đại học Quốc gia Hà Nội).
Nguyễn Thị Thu Hằng, Đỗ Thị Phương Thúy, Nguyễn
Thị Phương Hoa (2009). Về thực tập sư phạm
IMPROVING TEACHING PRACTICUM: SUGGESTIONS
FROM THE ANALYSIS OF FOREIGN LANGUAGE
TEACHER EDUCATION CURRICULA
Ha Le Kim Anh
Academic Affair Department, VNU University of Languages and International Studies,
Pham Van Dong, Cau Giay, Hanoi, Vietnam
Abstract: Teaching practicum is an important component of a foreign language teacher
education program, which helps future teachers to learn and develop pedagogical competence in a
real-life context. Within the scope of this article, we focus on analyzing the foreign language teacher
education curricula of 9 universities in Vietnam, and offer our recommendations for improving
foreign language teacher education in general and English teaching practicum in particular at the
University of Languages and International Studies, Vietnam National University, Hanoi.
Keywords: curriculum, foreign language teacher education, practicum
11 trang
16/04/2022
2860
Bạn đang xem tài liệu "Đề xuất cải tiến thực tập sư phạm ngoại ngữ nhìn từ góc độ chương trình đào tạo cử nhân Sư phạm tiếng Anh", để tải tài liệu gốc về máy hãy click vào nút Download ở trên
File đính kèm:
- de_xuat_cai_tien_thuc_tap_su_pham_ngoai_ngu_nhin_tu_goc_do_c.pdf
