Các phương pháp phát hiện ăn mòn kim loại dưới lớp bảo ôn
CÔNG NGHỆ - CÔNG TRÌNH DẦU KHÍ
TẠP CHÍ DẦU KHÍ
Số 3 - 2019, trang 62 - 66
ISSN-0866-854X
CÁC PHƯƠNG PHÁP PHÁT HIỆN ĂN MÒN KIM LOẠI DƯỚI LỚP BẢO ÔN
Phạm Vũ Dũng, Nguyễn Đình Dũng, Nguyễn Thị Lê Hiền
Viện Dầu khí Việt Nam
Email: dungpv@vpi.pvn.vn
Tóm tắt
Quá trình ăn mòn kim loại dưới lớp bảo ôn (Corrosion Under Insulation - CUI) rất khó theo dõi và kiểm soát, thường chỉ được phát
hiện khi tháo lớp bảo ôn để khảo sát hoặc khi xảy ra sự cố. Do đó, việc nghiên cứu phát hiện ăn mòn dưới lớp bảo ôn đóng vai trò rất quan
trọng, nhằm xác định chính xác các vị trí có nguy cơ cao xảy ra ăn mòn kim loại dưới lớp bảo ôn, giúp phòng chống kịp thời hỏng hóc, giảm
thiểu chi phí bảo dưỡng sửa chữa, giúp nhà máy vận hành ổn định, hiệu quả và an toàn. Bài báo giới thiệu các phương pháp để phát hiện
ăn mòn kim loại dưới lớp bảo ôn như: chụp phóng xạ, siêu âm dẫn hướng, dòng xoáy xung, chụp ảnh camera nhiệt, tán xạ ngược neutron
và kiểm tra trực quan.
Từ khóa: Ăn mòn dưới lớp bảo ôn, chụp phóng xạ, siêu âm dẫn hướng, dòng xoáy xung, camera nhiệt, tán xạ ngược neutron.
1. Giới thiệu
Môi trường điện ly
O2
Ăn mòn kim loại dưới lớp bảo ôn là dạng ăn mòn khó
OH-
Fe2+
phát hiện nhất, có thể xuất hiện trên các thiết bị đang
vận hành, dừng vận hành hoàn toàn hoặc tạm thời. Theo
thống kê, có tới hơn 40% đường ống, thiết bị bị phá hủy
do ăn mòn kim loại dưới lớp bảo ôn. Nguyên nhân chính
gây ra hiện tượng này là do trên bề mặt kim loại có tồn tại
nước/hơi nước. Việc sử dụng lớp vỏ nhôm ốp bên ngoài
có vai trò bảo vệ lớp bảo ôn, giữ cho lớp bảo ôn luôn
khô và cách ly với môi trường ẩm. Tuy nhiên, trong quá
trình vận hành, theo thời gian với sự thay đổi của nhiệt
độ môi trường và/hoặc tác động của ngoại lực… sẽ làm
suy thoái/già hóa keo trám, hư hỏng lớp vỏ và lớp bảo ôn,
do vậy nước có thể thấm vào bên trong. Tại vị trí bảo ôn bị
ẩm ướt, bề mặt đường ống kim loại tiếp xúc với nước chứa
oxy hòa tan/tác nhân ăn mòn khác bị ăn mòn theo cơ chế
ăn mòn điện hóa (Hình 1).
O2
H20
Dòng ELECTRON
Fe(OH)2
ANODE
CATHODE
Hình 1. Phản ứng gây ăn mòn kim loại khi có nước, hơi ẩm [1]
2. Các phương pháp phát hiện gián tiếp ăn mòn dưới
lớp bảo ôn
2.1. Phương pháp sử dụng camera nhiệt [2]
Camera nhiệt (thermographic camera) là một loại
camera sử dụng cảm biến nhiệt để chụp ảnh. Camera
nhiệt bản chất là camera hồng ngoại sử dụng các tia bức
xạ hồng ngoại hoạt động ở dải sóng có bước sóng từ
9.000 - 14.000nm (9 - 14μm). Các tia hồng ngoại này có
khả năng phát hiện sự thay đổi nhiệt độ, ánh sáng. Khi
gặp các vật có nhiệt độ khác nhau, các sóng phản xạ hồng
ngoại thu được khuếch đại ánh sáng. Thông qua các thiết
bị cảm biến, tín hiệu nhiệt được tạo thành một hình ảnh.
Có 2 phương pháp gián tiếp phát hiện lượng ẩm dưới
lớp bảo ôn là chụp ảnh camera nhiệt và tán xạ neutron.
Ngoài 2 phương pháp gián tiếp này còn có các phương
pháp đánh giá trực tiếp mức độ ăn mòn dưới lớp bảo ôn,
xác định độ suy giảm chiều dày thành đường ống, thiết
bị như: chụp phim phóng xạ, siêu âm dẫn hướng (Guided
Wave), dòng xoáy xung (PEC) và kiểm tra trực quan. Mỗi
phương pháp đều có ưu nhược điểm riêng.
Camera nhiệt độ hồng ngoại cho phép chụp ảnh bề
mặt đối tượng ở xa hoặc đối tượng không thể đo nhiệt độ
trực tiếp. Camera nhiệt có 2 loại chính là cảm biến được
làm lạnh và cảm biến không được làm lạnh.
- Camera có cảm biến được làm lạnh: Nhiệt độ làm
lạnh trong khoảng 4oK đến dưới nhiệt độ phòng (chủ yếu
Ngày nhận bài: 29/11/2018. Ngày phản biện đánh giá và sửa chữa: 29/11 - 11/12/2018.
Ngày bài báo được duyệt đăng: 6/3/2019.
DẦU KHÍ - SỐ 3/2019
62
PETROVIETNAM
hoạt động trong khoảng 60 -100oK). Đặc
điểm của loại camera này là cho hình ảnh
chất lượng cao hơn loại camera có cảm
biến không được làm lạnh, tuy nhiên giá
thành cao, tiêu thụ nhiều năng lượng
(cho hệ thống làm lạnh) và tốn thời gian
làm lạnh. Do có độ nhạy cao, camera này
cho phép lắp thêm ống kính có tiêu cự
lớn (F-number lớn), có thể giảm kích cỡ
và giá thành của ống kính lắp thêm, từ đó
cho phép quan sát với khoảng cách xa.
197,5oC
Hệ thống
hồng ngoại Quang học Cảm biến
Điện tử
Hiển thị
Hình 2. Cấu tạo của camera nhiệt [2]
- Camera có cảm biến không được
làm lạnh: Cảm biến ổn định và làm việc
ở nhiệt độ môi trường, camera nhỏ và rẻ
hơn tuy nhiên độ phân giải và chất lượng
ảnh thấp hơn.
Ứng dụng
Phương pháp chụp ảnh sử dụng
camera nhiệt là phương pháp trực quan
nhằm khoanh vùng các khu vực có nguy
cơ ăn mòn. Tại các vị trí bảo ôn có khuyết
tật, có hiện tượng ngưng tụ ẩm, hệ số
truyền nhiệt trong bảo ôn khô và bảo
ôn ẩm khác nhau dẫn đến sự chênh lệch
nhiệt độ và được phát hiện nhờ hình ảnh
camera nhiệt.
Kiểm tra rò rỉ khí gas trong đường
ống (Hình 4)
Ưu điểm của camera nhiệt là có thể
kiểm tra khi thiết bị đang vận hành; có
thể kiểm tra nhanh trên diện rộng; không
cần đến khâu xử lý bổ sung... Tuy nhiên,
thiết bị này cũng có nhược điểm là sự
không đồng nhất về vật liệu dẫn đến
phản xạ nhiệt khác nhau, ảnh hưởng đến
độ chính xác cao; có thể bị ảnh hưởng bởi
các nguồn bức xạ nhiệt xung quanh.
2.2. Phương pháp tán xạ ngược neutron [2]
Hình 3. Hình ảnh đường ống bị ăn mòn dưới lớp bảo ôn chụp từ camera nhiệt [2]
Phương pháp này dựa trên sự giảm
tốc của neutron xuất phát từ một nguồn
neutron nhanh do va chạm, chủ yếu
với các hạt nhân hydro. Bằng cách đo
số lượng các neutron làm chậm do quá
trình tương tác với nguyên tử hydro khi
đi qua môi trường vật liệu có thể xác
định số lượng nguyên tử hydro có trong
Hình 4. Kiểm tra rò rỉ khí gas trong đường ống flare bằng camera nhiệt [2]
DẦU KHÍ - SỐ 3/2019
63
CÔNG NGHỆ - CÔNG TRÌNH DẦU KHÍ
MCM-2 Hydrotector
Nguyên lý tán xạ ngược neutron
Hình 5. Cấu tạo và hình ảnh thiết bị đo tán xạ ngược neutron [2]
Hình 6. Thiết bị đo tán xạ ngược neutron phát hiện độ ẩm dưới lớp bảo ôn [2]
Vòng đệm GWUT
Sóng dẫn hướng
Mặt bích
Kiểm tra 100%
Sóng dẫn hướng
Mất kim loại
Mất kim loại
Hình 7. Cấu tạo, nguyên lý hoạt động thiết bị siêu âm dẫn hướng [2]
vật liệu. Trên cơ sở đếm số nguyên tử hydro này cho biết
lượng nước có mặt trong vật liệu. Các nguồn neutron
thường được cố định trên đầu dò của máy.
kiểm tra đường ống (Guide Wave Ultrasonic) hay còn gọi
là Long Range Ultrasonic (LRUT).
Siêu âm dẫn hướng sử dụng một vòng đệm chứa các
đầu dò gắn xung quanh đường ống tạo ra sóng siêu âm
tần số thấp truyền theo hướng dọc trục của đường ống
về 2 phía của vòng đệm. Tại một vị trí bất thường (hao
hụt về chiều dày hoặc thay đổi tiết diện ống), sóng siêu
âm sẽ phản xạ xung vọng từ vị trí bất thường. Dựa vào
thời gian xuất hiện của xung vọng và vận tốc lan truyền
sóng xác định được vị trí bất thường (ăn mòn). Mức độ ăn
mòn được ước tính dựa trên sự hao hụt diện tích mặt cắt
ngang.
Thiết bị MCM-2Hydrotector (Instrotek, Mỹ), dải đo ẩm
0 - 70% được sử dụng để phát hiện độ ẩm dưới lớp bảo
ôn (Hình 6).
Phương pháp sử dụng thiết bị nhỏ gọn, có thể kiểm tra
nhanh, kết quả hiển thị thời gian thực, dễ đánh giá mức độ
ẩm, không cần tháo dỡ lớp bọc bảo ôn; có thể kiểm tra ngay
cả khi đang vận hành thiết bị; có cần nối dài để linh động
kiểm tra các vị trí khó tiếp cận; độ chính xác cao... Phương
pháp tán xạ ngược neutron có thể ảnh hưởng bởi vật liệu
chứa hydro (nếu có) trong lớp bảo ôn và không chính xác
khi lớp bảo ôn có khoảng trống hoặc gần nguồn ẩm cao.
Phương pháp siêu âm dẫn hướng phạm vi kiểm tra
rộng, có thể kiểm tra đường ống dài đến 91m. Phương
pháp này giới hạn nhiệt độ vận hành dưới 125oC. Ăn mòn
pitting hoặc ăn mòn lân cận mối hàn có thể không phát
hiện được. Đường ống có chứa chất lỏng độ nhớt cao
hoặc có nhiều mối hàn/mặt bích làm giảm khả năng kiểm
tra. Chi phí đầu tư thiết bị lớn.
3. Các phương pháp phát hiện trực tiếp ăn mòn dưới
lớp bảo ôn
3.1. Phương pháp siêu âm dẫn hướng [2, 3]
Phương pháp siêu âm dẫn hướng ứng dụng trong
DẦU KHÍ - SỐ 3/2019
64
PETROVIETNAM
Vị trí cố định thiết bị GWUT
3.2. Phương pháp chụp ảnh X-ray kỹ thuật số [4]
Khác với chụp ảnh phóng xạ dùng phim, phim trong
phương pháp này được thay bằng tấm tạo ảnh (imaging
plate) có tráng lớp phosphor lưu trữ (storage) và kích
thích phát sáng (photostimulable luminescence). Tấm tạo
ảnh khi được tia X chiếu lên sẽ tạo nên 1 tiềm ảnh (latent
image), sau đó tấm tạo ảnh này sẽ phát quang lần 2 khi
quét bởi 1 tia laser trong máy kỹ thuật số hóa (digitiser),
ánh sáng này được bắt lấy (capture) và cho ra hình kỹ
thuật số tức là có sự chuyển đổi từ hình analog ra digital.
Hình này sẽ được chuyển qua máy điện toán chủ để xử lý.
Tấm tạo ảnh sẽ được xóa bởi nguồn ánh sáng trắng và tái
sử dụng.
Mất kim loại
Mối hàn Mất kim loại
Chế
độ đối
xứng
Chế độ đối xứng
Chế độ uốn dọc Chế độ uốn ngang
Khoảng
Hình 8. Hình ảnh hiển thị vùng ăn mòn dưới lớp bảo ôn tương ứng [2]
X quang kỹ thuật số có thể xem trực tiếp trên màn
hình monitor và chỉnh sửa, phóng to vùng cần quan sát…
Tấm tạo ảnh phosphor lưu trữ (phosphor storage plate)
và bảng cảm ứng (sensor panel) có khả năng chụp lại
nhiều lần, có dải phổ xạ rộng hơn phim X quang quy ước,
nên không sợ hỏng phim do tia quá yếu hoặc quá mạnh.
Hình X quang điện toán sau khi xử lý bằng các phần mềm
chuyên dụng cho các hình ảnh chất lượng cao hơn phim
X quang cổ điển. Việc lưu trữ các hình ảnh trở nên dễ dàng
trong các đĩa CD-ROM. Tuy nhiên, X quang kỹ thuật số là
máy móc, phim khô đắt tiền hơn so với hệ thống X quang
cổ điển.
Hình 9. Hình ảnh chụp X quang kỹ thuật số đường ống xuyên qua lớp bọc bảo ôn [4]
Trường từ tính
v
Tín hiệu điều khiển
Thời gian
Phản hồi GMR
mV
r2
Thời gian
Z
3.3. Phương pháp dòng xoáy xung PEC [5, 6]
r1
Kỹ thuật dòng xoáy xung sử dụng các xung lặp đi lặp
lại có bước sóng ngắn thay cho tín hiệu xung hình sin
tần số đơn. Vì khả năng xuyên thấu phụ thuộc vào tần số,
nên sự khuếch tán của dòng xung phát ra trùm lên hết
chiều dày thành ống. Xung có tần số lớn sẽ xuyên qua
kém hơn tần số thấp. Khả năng đâm xuyên phụ thuộc
vào thời gian. Khi xuất hiện các vị trí bất liên tục, xung sẽ
bị ngắt và hiển thị trên thiết bị bằng thời gian gián đoạn.
Từ đó xác định được khuyết tật trên bề mặt và trong thân
thiết bị, đường ống bọc bảo ôn.
z2
z1
μ, σ
Hình 10. Nguyên lý hoạt động phương pháp dòng xoáy xung PEC [6]
2 dạng: tháo bỏ 1 phần bảo ôn hoặc tháo bỏ hoàn toàn
lớp bảo ôn.
Chỉ có phương pháp này mới có thể phát hiện 100%
hư hỏng ăn mòn bề mặt bên ngoài. Tuy nhiên nhược điểm
là chi phí thực hiện lớn do phải tháo và lắp sửa lại lớp bảo
ôn (đặc biệt vị trí phải lắp giàn giáo...); có thể ảnh hưởng
đến chế độ công nghệ khi tháo bảo ôn lúc đường ống
đang hoạt động.
Phương pháp dòng xoáy xung PEC không cần tháo
bảo ôn, sử dụng trong khoảng nhiệt độ rộng -100oC
- 550oC nhưng khó phát hiện ăn mòn pitting, không sử
dụng đối với thép mạ kẽm hoặc phủ nhôm.
3.4. Phương pháp kiểm tra trực quan
4. Kết luận
Phương pháp kiểm tra trực quan là phương pháp đơn
giản nhất để kiểm tra ăn mòn dưới lớp bảo ôn. Phương
pháp này chỉ cần tháo bỏ lớp bảo ôn và kiểm tra điều kiện
bề mặt của đường ống hay thiết bị bọc bảo ôn bằng mắt
thường. Phương pháp kiểm tra trực quan có thể chia làm
Để nâng cao hiệu quả kinh tế và kỹ thuật, các nhà máy
sử dụng kết hợp các phương pháp phát hiện ăn mòn kim
loại dưới lớp bảo ôn. Các nhà máy thường nhận diện và
phân loại các loại đường ống, thiết bị có nguy cơ ăn mòn
kim loại dưới lớp bảo ôn từ cao tới thấp, sau đó đưa ra
DẦU KHÍ - SỐ 3/2019
65
CÔNG NGHỆ - CÔNG TRÌNH DẦU KHÍ
5. Ivan C.Silva, Ygor T.B.Santos, Lurimar S.Batista,
Claudia T.Farias. Corrosion inspection using pulsed eddy
current. 11th European Conference on Non-Destructive
Testing (ECNDT), Prague, Czech Republic. October 6 - 10,
2014.
Đầu dò PEC
Khoảng cách 1”
Hình 11. Hình ảnh hiển thị vị trí CUI bằng phương pháp dòng xoáy xung PEC [6]
Tấm kim loại ⅜”
6. TUV. Pulsed eddy current - detecting corrosion under
isolation.
7. James Higgins. Corrosion under insulation -
Detection methods and inspection. NACE meeting June 18,
2013.
8. API RP 583. Corrosion under insulation and
fireproofing. 2014.
9. Pllock WI, Barnhart JM. Corrosion of metals under
thermal insulation. ASTM STP 880. 1985.
10. NACE SP0198. Control of corrosion under thermal
insulation and fireproofing materials - A systems approach.
2010.
Hình 12. Phương pháp kiểm tra trực quan ăn mòn dưới lớp bảo ôn
11. Robin Ellis Jones. Use of microwaves for the
detection of corrosion under insulation. Department of
Mechanical Engineering, Imperial College London. 2012.
chương trình kiểm tra ăn mòn kim loại dưới lớp bảo ôn
cho từng đường ống, thiết bị định kỳ, ưu tiên kiểm tra mức
rủi ro cao trước và lựa chọn các phương pháp kiểm tra tiết
kiệm và hiệu quả nhất.
12. Dharma Abavarathna, William G.Ashbaugh,
Russell D.Kanev, Nancy McGowan. Measurement of
corrosion under insulation and effectiveness of protective
coatings.
Tài liệu tham khảo
1. Nguyễn Văn Tư. Ăn mòn và bảo vệ vật liệu. Đại học
Bách khoa Hà Nội.
13. Gary L.Bastin. Detecting corrosion under paints
and insulation. PRCI pipelines research program meeting.
2011.
2. NDT inspections. Corrosion Under Insulation and
High Temperature Corrosion Conference.
duong-ong33/kiem-soat-an-mon-duoi-lop-bao-on.html.
3. ASNT. Ultrasonic testing. Nondestructive testing
handbook, Third edition, Volum 7.
15. V.Mitchell Liss. Preventing corrosion under
insulation. The National Board of Boiler and Pressure
Vessed Inspectors.
4. ASNT. Radiographic testing. Nondestructive testing
handbook, Third edition, Volume 4.
METHODS TO DETECT CORROSION UNDER INSULATION
Pham Vu Dung, Nguyen Dinh Dung, Nguyen Thi Le Hien
Vietnam Petroleum Institute
Email: dungpv@vpi.pvn.vn
Summary
Corrosion under insulation (CUI) is difficult to monitor and control. It is usually only detected when the insulation layer is removed
for surveying or when an incident occurs. The study of corrosive detection under the insulation layer therefore plays a very important
role in accurately determining the location of high risk of corrosion under insulation, which can help prevent breakdowns and minimise
maintenance costs, contributing to the stable, effective and safe operation of the plant. The paper introduces methods for detecting
corrosion under insulation such as Radiography, Guided Wave Ultrasonic, Pulsed Eddy Current, Thermography, Neutron Backscatter and
Visual Inspection.
Key words: Corrosion under insulation, Radiography, Guided Wave Ultrasonic, Pulsed Eddy Current, Thermography, Neutron Backscatter.
DẦU KHÍ - SỐ 3/2019
66
5 trang
16/04/2022
6300
Bạn đang xem tài liệu "Các phương pháp phát hiện ăn mòn kim loại dưới lớp bảo ôn", để tải tài liệu gốc về máy hãy click vào nút Download ở trên
File đính kèm:
- cac_phuong_phap_phat_hien_an_mon_kim_loai_duoi_lop_bao_on.pdf
