Biện pháp quản lí hoạt động giáo dục hướng nghiệp ở các trường Trung học phổ thông thành phố Đồng Xoài, tỉnh Bình Phước
VJE
Tạp chí Giáo dục, Số đặc biệt Kì 2 tháng 5/2019, tr 67-73
BIỆN PHÁP QUẢN LÍ HOẠT ĐỘNG GIÁO DỤC HƯỚNG NGHIỆP
Ở CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG
THÀNH PHỐ ĐỒNG XOÀI, TỈNH BÌNH PHƯỚC
Lý Thanh Tâm - Sở Giáo dục và Đào tạo Bình Phước
Phùng Đình Mẫn, Trung tâm Giáo dục Thường xuyên - Đại học Huế
Ngày nhận bài: 09/5/2019; ngày chỉnh sửa: 27/5/2019; ngày duyệt đăng: 29/5/2019.
Abstract: The article presents an overview of the current situation of vocational education
management in high schools in Dong Xoai city, Binh Phuoc province; Based on that, we propose
07 measures to manage this activity. Proposed measures have important implications for the
locality in the context of education reform today.
Keywords: Management, vocational education, high school.
vào tháng 3/2019. Những hạn chế trong công tác quản lí
hoạt động này được khái quát như sau:
1. Mở đầu
Trong những năm qua, Đảng ta luôn xác định nguồn
- Nội dung, chương trình giáo dục hướng nghiệp
(GDHN) chưa ổn định, có sự thay đổi từ 27 tiết/ năm
xuống 18 tiết/năm, nay còn 9 tiết/năm, tạo tâm lí không
yên tâm cho CBQL và GV giảng dạy môn học hoặc xem
nhẹ vai trò, ý nghĩa của HĐGDHN.
lực con người là mục tiêu quan trọng trong chiến lược
phát triển đất nước. Tinh thần này thể hiện rất rõ trong
các Nghị quyết của Đảng qua việc coi phát triển giáo dục
và đào tạo là quốc sách hàng đầu, là nền tảng và động lực
để CNH, HĐH đất nước, là yếu tố cơ bản để phát triển
nhanh và bền vững đất nước. Nghị quyết số 29-NQ/TW
- Từ nhận thức đến việc tổ chức HĐGDHN ở các
ngày 4/11/2013 Hội nghị Trung ương 8 khóa XI về đổi trường, còn bộc lộ nhiều biểu hiện yếu kém; đa số hiệu
mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo chỉ rõ: “Đẩy trưởng các trường chưa xây dựng kế hoạch, nội dung
mạnh phân luồng sau trung học cơ sở; định hướng nghề chương trình, công tác tổ chức, quản lí, chỉ đạo; kiểm tra,
nghiệp ở trung học phổ thông (THPT)” [1].
Tuy đã có nhiều cố gắng trong việc phát triển mạng
lưới trường lớp, nâng cao số lượng, chất lượng đội ngũ
đánh giá, hầu như không thực hiện. Hầu hết đội ngũ
CBQL, GV phụ trách HĐGDHN chưa được đào tạo.
- Việc huy động các lực lượng trong và ngoài nhà
giáo viên (GV), hoạt động hướng nghiệp từng bước được trường cùng tham gia vào HĐGDHN còn lỏng lẻo, chưa
quan tâm hơn, nhưng nhìn chung, chất lượng của hoạt tạo được sức mạnh tổng hợp.
động giáo dục hướng nghiệp (HĐGDHN) ở các trường
THPT TP. Đồng Xoài là chưa cao. Các trường chưa thấy
được vị trí, tầm quan trọng của hoạt động này nên chỉ
thực hiện một cách qua loa, chiếu lệ. Việc định hướng
cho cha mẹ học sinh (HS) và con em họ chọn con đường
để có một vị trí thích hợp trong đời sống KT-XH sau này
chưa được giải đáp thoả đáng. Tình hình đó đặt ra yêu
cầu bức thiết là phải nâng cao chất lượng và hiệu quả của
HĐGDHN trong nhà trường phổ thông để định hướng
cho HS sau khi tốt nghiệp ra trường.
- HS sinh sống trong những vùng có nhiều đặc điểm
khác nhau về phong tục tập quán, kinh tế, điều kiện tự
nhiên… nên HĐGDHN gặp nhiều khó khăn, không đồng
bộ và có nhiều bất cập.
- Cơ sở vật chất trong các nhà trường như phòng học,
phòng chức năng, thiết bị dạy học còn thiếu. Hơn nữa,
GV chuyên trách tư vấn không có nên việc cho lời
khuyên phù hợp với HS khi chọn nghề rất khó thực hiện.
- Tổ chức hoạt động hướng nghiệp còn lúng túng,
chưa gắn với thực tế địa phương. Một số ngành nghề
truyền thống không đủ điều kiện phát triển, một số ngành
nghề cũng mới hình thành.
- Nguyên nhân: + Nhận thức của một số CBQL, GV,
gia đình và bản thân HS về HĐGDHN còn hạn chế, chưa
rõ ràng, đúng đắn: + Nhà trường không làm thay đổi
Bài viết trình bày khái quát thực trạng quản lí
HĐGDHN ở các trường THPT TP. Đồng Xoài, tỉnh Bình
Phước; từ đó đề xuất 07 biện pháp quản lí hoạt động này.
2. Nội dung nghiên cứu
2.1. Cơ sở đề xuất biện pháp
Để có cơ sở cho đề xuất biện pháp quản lí HĐGDHN được một số vấn đề xã hội liên quan đến công tác hướng
ở các trường THPT TP. Đồng Xoài, chúng tôi đã tiến nghiệp, không làm thay đổi được nhận thức của cha mẹ
hành điều tra 124 người ở các trường THPT trên địa bàn HS về vấn đề hướng nghiệp: + GV làm công tác tư vấn
nghiên cứu, cụ thể: 18 cán bộ quản lí (CBQL), 106 GV nghề, hướng nghiệp chưa được đào tạo, chưa có GV
67
Email: tamcqt@gmail.com
VJE
Tạp chí Giáo dục, Số đặc biệt Kì 2 tháng 5/2019, tr 67-73
chuyên trách: + Chương trình học các môn văn hoá và dẫn lao động sản xuất và từng HS tham gia lao động; 3)
tâm lí thi cử còn quá nặng nề; + Cơ sở vật chất phục vụ
lao động sản xuất - hướng nghiệp - dạy nghề còn quá
thiếu thốn.
Tiểu ban GDHN, ở các trường THPT cung cấp cho HS
những thông tin nghề nghiệp cần thiết một cách có hệ
thống và có mục đích; đồng thời, giúp các em hiểu biết
được về năng lực cá nhân, điều kiện và truyền thống gia
đình để định hướng, lựa chọn nghề nghiệp sau khi tốt
nghiệp THPT một cách tự chủ, có ý thức, có cơ sở khoa
học nhằm đạt được ước mơ đích thực của mình. Thông
qua hình thức này sẽ góp phần tư vấn nghề nghiệp cho
các em, từ đó, giúp các em có khả năng tìm hiểu để thích
ứng nghề nghiệp một cách hiệu quả nhất; 4) Tiểu ban
GDHN qua hoạt động ngoại khóa, ở trong và ngoài nhà
trường (các tổ chức đoàn thể, đoàn trường, hội liên hiệp
thanh niên, Ban đại diện cha mẹ HS, doanh nghiệp…).
Thực tế khảo sát từ CBQL, GV và các em HS cho thấy,
gia đình có ảnh hưởng lớn nhất đến việc định hướng và
lựa chọn nghề nghiệp của HS. Tuy nhiên, sự định hướng
và lựa chọn này còn mang tính tự phát, truyền thống gia
đình hoặc chạy theo xu thế thời cuộc và tâm lí cá nhân.
Chính vì vậy, nhà trường cần phổ biến, trang bị cho cha
mẹ HS những kiến thức cần thiết và cơ bản về GDHN.
2.2. Các biện pháp quản lí hoạt động giáo dục hướng
nghiệp ở các trường trung học phổ thông thành phố
Đồng Xoài, tỉnh Bình Phước
2.2.1. Xây dựng và hoàn thiện bộ máy tổ chức hoạt động
giáo dục hướng nghiệp trong trường phổ thông
- Mục đích và ý nghĩa của biện pháp: + Tạo ra sự
phù hợp giữa nhu cầu người học với tình hình thực tiễn
của đơn vị, phù hợp với đặc thù của mỗi vùng miền và
đối tượng HS, trên cơ sở chương trình khung quy định
của Bộ GD-ĐT. Thông qua đó, phát huy tinh thần trách
nhiệm, tính năng động, sáng tạo chủ động của GV; đồng
thời, tạo sự hứng thú cho HS; + Giúp hiệu trưởng (HT)
thực hiện kế hoạch HĐGDHN đã đề ra, đó là tổ chức
phối hợp chặt chẽ giữa CBQL, GV, các tổ chức đoàn
thể trong và ngoài nhà trường để HĐGDHN đạt hiệu
quả cao nhất.
- Nội dung và cách thực hiện biện pháp:
+ Thực tế cho thấy, các trường THPT ở TP. Đồng
Xoài chưa kiện toàn bộ máy tổ chức HĐGDHN, điều đó
làm ảnh hưởng đến việc xây dựng kế hoạch cũng như tổ
chức HĐGDHN. Vì vậy, mỗi trường phải thành lập ngay
một ban chỉ đạo do HT hoặc phó HT làm trưởng ban, Bí
thư Đoàn trường làm phó ban, các ủy viên là đại diện các
đoàn thể trong nhà trường, GV chủ nhiệm, GV môn
Công nghệ, một số GV các bộ môn cơ bản khác, đại diện
Hội cha mẹ HS, đại diện của các lực lượng xã hội khác
để thực hiện HĐGDHN. Ban Chỉ đạo cần đảm bảo tinh
gọn, hiệu quả, cần có sự phân công nhiệm vụ cụ thể cho
từng bộ phận, cá nhân trong quá trình thực hiện.Bên cạnh
đó, cần thành lập các tiểu ban tương ứng với 4 con đường
GDHN trong nhà trường. Các tiểu ban này sẽ giúp Ban
Chỉ đạo hoạt động có hiệu quả, theo chúng tôi, 4 tiểu ban
đó là: 1) Tiểu ban GDHN qua dạy học các môn văn hóa,
nhằm cung cấp cho HS hệ thống kiến thức cơ bản, làm
điều kiện để phát triển tư duy, là cơ sở cho việc rèn luyện
hệ thống các kĩ năng phù hợp, rèn luyện đạo đức, tác
phong trong thời kì CNH, HĐH, đồng thời tiến hành giới
thiệu ngành nghề trong xã hội và ở địa phương; 2) Tiểu
ban GDHN qua dạy học môn Công nghệ và lao động,
qua lao động gắn bó với các ngành, nghề cần phát triển
ở địa phương sẽ có tác dụng hướng nghiệp, quá trình giáo
dục công nghệ và lao động trong nhà trường phải thực sự
trở thành quá trình sư phạm. Nhà trường cần xây dựng
phương hướng, kế hoạch, nội dung lao động, sản xuất.
Cần xây dựng nội quy, quy chế, chế độ trách nhiệm, cách
đánh giá với từng GV dạy kĩ thuật, GV chủ nhiệm hướng
Các tiểu ban có nhiệm vụ, hình thức hoạt động riêng,
thực hiện chức năng tham mưu cho HT xây dựng kế
hoạch, giúp cho HT kiểm tra, đánh giá thi đua của các bộ
phận trong nhà trường. Các tiểu ban này có vai trò rất
quan trọng trong việc nâng cao chất lượng GDHN cho
HS trong nhà trường THPT.
2.2.2. Thành lập bộ phận tư vấn hướng nghiệp ngay
trong trường trung học phổ thông
- Mục đích và ý nghĩa của biện pháp: Xuất phát từ
thực tiễn hiện nay, TP. Đồng Xoài chưa có tổ chức bộ
máy tư vấn hướng nghiệp bài bản, nên cần thiết phải đưa
công tác tư vấn nghề vào nhà trường THPT và các trung
tâm giáo dục thường xuyên - kĩ thuật tổng hợp. Hoạt
động tư vấn nghề cần phải được tiến hành trong suốt quá
trình học tập của HS. Giới thiệu cho các em về thế giới
nghề nghiệp, hệ thống đào tạo nghề tại các trường cao
đẳng, đại học và các trường nghề.
- Nội dung và cách thực hiện biện pháp:
+ Trong tình hình hiện nay, các trường chưa thể có
GV tư vấn chuyên nghiệp thì có thể là GV chủ nhiệm,
GV bộ môn, GV kĩ thuật - những người có hiểu biết nhất
định về tâm lí giáo dục, có năng lực giao tiếp với HS và
cha mẹ HS, các cựu HS hoặc cha mẹ HS am hiểu về
nghề. Cần xây dựng đội ngũ cộng tác viên tư vấn nghề
nghiệp tham gia tích cực vào hoạt động tư vấn hướng
nghiệp trong nhà trường phổ thông. Tổ chức cộng tác
viên tư vấn hướng nghiệp, thu hút từ các trường cao
đẳng, đại học, các cơ quan, xí nghiệp, cơ sở sản xuất…
đóng trên địa bàn.
68
VJE
Tạp chí Giáo dục, Số đặc biệt Kì 2 tháng 5/2019, tr 67-73
+ Thành lập tổ tư vấn hướng nghiệp theo đúng quy trên cơ sở những kết quả rút ra từ việc kiểm tra, tổng kết
định của Điều lệ trường phổ thông với các thành viên là kinh nghiệm của các năm học trước, phối hợp cập nhật
những cá nhân có năng lực, nhiệt tình, trách nhiệm. Phụ với các yêu cầu giáo dục của năm học tiếp theo.
trách tổ có thể là HT trực tiếp làm nhưng cũng có thể
phân công cho một Phó HT đảm trách. Tổ có quy chế
làm việc, có quy định rõ quyền hạn và trách nhiệm của
từng thành viên và điều kiện để các thành viên làm việc.
Tổ có trách nhiệm tư vấn cho HT về việc lên kế hoạch
hoạt động, triển khai thực hiện, theo dõi và đánh giá các
mặt hoạt động. Xây dựng chế độ làm việc, quy định rõ
quyền hạn và nhiệm vụ từng thành viên của tư vấn hướng
nghiệp.
Ngoài ra, công tác dự báo nguồn nhân lực hết sức
quan trọng trong tư vấn nghề cho HS cuối cấp, giúp các
em định hướng đúng trong việc học tập sau cấp trung học
cơ sở và THPT, có khi việc đào tạo từng con người riêng
được thực hiện tốt nhưng nguồn nhân lực chưa chắc chắn
có chất lượng cao, bởi nguồn nhân lực còn phải có cơ cấu
nghề nghiệp và trình độ đào tạo hợp lí. Do vậy, việc phân
luồng HS sau trung học cơ sở và THPT không chỉ là
nhiệm vụ của riêng trường phổ thông mà còn phải bắt
+ Hàng tháng, trong các buổi họp rút kinh nghiệm về đầu từ chính sách xã hội của nhà nước.
chuyên môn của nhà trường thì tổ tư vấn hướng nghiệp
cũng phải sơ kết tình hình GDHN. Việc sơ kết thường
xuyên theo định kì hàng tháng, giúp cho hoạt động nhanh
chóng đi vào nền nếp, ổn định, đó như là một hoạt động
thường xuyên bên cạnh các hoạt động chuyên môn khác
của nhà trường, Hàng năm, báo cáo về hướng nghiệp
phải chỉ ra được những ưu điểm và tồn tại, bài học kinh
nghiệm, đồng thời, trong báo cáo, cần có thống kê hiệu
quả của GDHN thông qua số lượng, tỉ lệ HS tham gia
vào các trường đại học, cao đẳng, trung cấp chuyên
nghiệp hoặc đi làm…Từng thành viên trong tổ hướng
nghiệp cần được xác định rõ quyền hạn và nhiệm vụ,
đồng thời tạo điều kiện về thời gian, vật chất kinh phí để
họ thuận lợi trong công tác. Trao đổi rút kinh nghiệm
giữa tổ hướng nghiệp với các GV và giữa các GV với
GV về GDHN là rất quan trọng.
2.2.3. Nâng cao nhận thức của cán bộ, giáo viên, cha mẹ
học sinh, học sinh và các lực lượng giáo dục về vai trò
của hoạt động giáo dục hướng nghiệp
- Mục đích và ý nghĩa của biện pháp: Nhằm tạo ra
những tác động để nâng cao nhận thức của các lực lượng
trong và ngoài nhà trường về GDHN, làm cho các đối
tượng hiểu được tầm quan trọng, mục tiêu về GDHN
trong trường THPT. Cung cấp những thông tin về
KT-XH, nhu cầu lao động nhằm hướng cho HĐGDHN
giải quyết đúng hướng về nhu cầu nguồn nhân lực phục
vụ KT-XH của địa phương.
- Nội dung và cách thực hiện biện pháp:
+ Tổ chức quán triệt các Nghị quyết của Đảng về mục
tiêu đào tạo nguồn nhân lực cao cho xã hội, về giáo dục
kĩ thuật tổng hợp - hướng nghiệp - dạy nghề phổ thông,
về hoạt động hướng nghiệp ngay từ đầu năm học. Hướng
nghiệp được coi là nhiệm vụ của cả tập thể nhà trường.
Trong các giờ dạy, trong những lần tiếp xúc với HS, GV
đều có thể có những cơ hội để hướng nghiệp cho HS của
mình. Trên cơ sở phân tích khoa học về năng lực, hứng
thú của bản thân và nhu cầu nhân lực của ngành sản xuất,
GV có thể tư vấn cho HS, giúp các em tự quyết định nghề
nghiệp tương lai của mình.
+ Phòng hướng nghiệp cần có kế hoạch cụ thể, rõ
ràng. Kế hoạch phải đạt được các mục tiêu về giáo dục
bao gồm kiến thức, kĩ năng và thái độ theo quy định của
chương trình, đáp ứng được các mục tiêu giáo dục của
ngành, của sở đưa ra hàng năm và các con đường để đạt
mục tiêu đó. Kế hoạch cũng phân công trách nhiệm cụ
thể cho từng tổ nhóm, cá nhân trong nhà trường, định rõ
thời gian, tiến độ để mọi người tuân thủ thực hiện.
Đối với CBQL: Từ thực tiễn, CBQL có thể thông qua
nhiều con đường để thực hiện sự tác động đến các GV,
HS và phụ huynh HS. Bằng các yêu cầu trong sinh hoạt
chuyên môn, các GV phải thực hiện mục đích yêu cầu
qua bài giảng, giáo án, kế hoạch lên lớp. Các buổi sinh
hoạt về chuyên môn luôn phải đề cập đến vấn đề GDHN
với các tiêu chí đã xác định. Các hình thức tổ chức có thể
thực hiện với nhiều sự sáng tạo phong phú khác nhau
nhưng mục đích yêu cầu của chương trình vẫn phải đảm
bảo trách nhiệm của người quản lí điều hành, bố trí GV
để thực hiện tốt mục tiêu, nội dung, nhận thức rõ về trách
nhiệm của mình đối với GDHN, góp phần định hướng
nghề nghiệp cho HS một cách tốt nhất.
+ Các đơn vị cần xây dựng kế hoạch triển khai
GDHN cho HS đến từng tháng và thông báo đến từng
GV và HS để thực hiện. Tổ tư vấn hướng nghiệp do một
đồng chí phó HT phụ trách, thành viên là các GV chủ
nhiệm, đặc biệt là chủ nhiệm khối 12, GV môn Công
nghệ, GV phụ trách hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp
và Bí thư đoàn trường. Tổ tư vấn có trách nhiệm tham
mưu cho Ban Giám hiệu nhà trường về hoạt động hướng
nghiệp; đồng thời, tư vấn cho GV, HS về nội dung,
chương trình, hoạt động, phương pháp và hình thức tổ
chức hoạt động. Kế hoạch phải được căn cứ vào mục tiêu
đào tạo của ngành, của sở và được cụ thể hóa trong từng
học kì, từng tháng, từng tuần. Kế hoạch được xây dựng
69
VJE
Tạp chí Giáo dục, Số đặc biệt Kì 2 tháng 5/2019, tr 67-73
Đối với đội ngũ GV và cán bộ phụ trách hoạt động và tinh thần của phụ huynh có vai trò quyết định đến sự
hướng nghiệp: Đây là những người trực tiếp thực hiện thành công cho một số hoạt động của nhà trường. Có
các nội dung hướng nghiệp, vì vậy, cần phải làm cho mọi nhiều phụ huynh rất sẵn sàng cùng cộng tác và giúp đỡ
người nhận thức rõ bản chất của hoạt động này, các nội nhà trường trong các hoạt động giáo dục. Trong các buổi
dung hướng nghiệp, các yêu cầu cần phải đạt được và sinh hoạt hướng nghiệp, nếu có sự tham gia tích cực của
cách thức tổ chức các con đường hướng nghiệp. Làm cho phụ huynh thì công việc sẽ thuận lợi hơn nhiều. Phụ
họ hiểu rõ, hướng nghiệp không chỉ là nhiệm vụ của huynh có thể tham gia cộng tác ở nhiều mức độ và vai trò
những người có trách nhiệm mà còn là nhiệm vụ chung khác nhau, giúp đỡ nhà trường trong vai trò cố vấn
của tất cả GV trong nhà trường. Tác động đến gia đình chuyên môn, đi sâu về tìm hiểu nghề nghiệp, các đặc
để ủng hộ, tạo điều kiện cho HS lựa chọn nghề nghiệp trưng của nghề, sự giúp đỡ về phương diện tổ chức, tài
trong tươnglai phù hợp với nănglực, sởtrường. Xác định chính, hỗ trợ kĩ thuật …
mục tiêu, động cơ học tập và rèn luyện phꢀm chất đạo
đức đối với HS. Các thầy cô cũng phải luôn cập nhật
thông tin thông qua các nguồn như sách báo, mạng
internet, đài phát thanh, truyền hình... trong bài giảng.
Thông tin chính là yếu tố cơ bản để xác định xu hướng
phát triển của thị trường nơi các em hội nhập. Các
phương tiện về thông tin thì rất nhiều và đa dạng, ngay
cả lượng thông tin về chủ đề hướng nghiệp cũng vô cùng
phong phú. Các thầy cô cần phải hỗ trợ, định hướng để
các em có thể sử dụng thông tin một cách chọn lọc cần
thiết cho nhu cầu của mình.
Đối với HS: Nội dung, chương trình được xây dựng
theo quan điểm chủ đề để HS chủ động tìm hiểu một số
thông tin cơ bản về tình hình phát triền KT-XH của địa
phương, đất nước, về thị trường lao động; về thế giới
nghề nghiệp và những cơ sở đào tạo. Các chủ đề hướng
nghiệp được xây dựng trên quan điểm hướng tới các hoạt
động học tập đa dạng của HS như điều tra, xử lí thông
tin, trao đổi, thảo luận, giải quyết tình huống, tham
quan… Tham gia các hoạt động này, HS sẽ yêu thích và
biết cách tìm kiếm những thông tin cần thiết cho bản thân
về nghề nghiệp, cơ sở đào tạo để có thể chủ động lựa
chọn nghề nghiệp tương lai.
Đối với cha mẹ HS: Đội ngũ quản lí và GV cũng phải
nhận thức rõ được vị trí và vai trò của cha mẹ HS trong
GDHN. Nhậnthức của họ ảnh hưởnglớn về giáo dục cho
HS trong gia đình, trong đó có hướng nghiệp cho HS.
Mức độ nhận thức của cha mẹ HS về GDHN cũng rất
quan trọng. Cha mẹ HS phải giúp các con em họ chọn
nghề phù hợp với sự phát triển của KT-XH. Chính mức
độ thành đạt của cha mẹ HS trong nghề nghiệp cũng là
những tấm gương, bài học kinh nghiệm quý báu cho HS
học tập. Vì vậy, người quản lí phải biết tác động với cha
mẹ HS, lực lượng này sẽ góp phần không nhỏ vào
GDHN ngay chính con em của họ.
2.2.4. Đổi mới công tác chỉ đạo, giám sát, kiểm tra, đánh
giá kết quả của hoạt động giáo dục hướng nghiệp trong
các trường trung học phổ thông
- Mục đích và ý nghĩa của biện pháp: Có giải pháp
đổi mới trong quản lí để tạo ra một đội ngũ GV có phꢀm
chất đạo đức tốt, có trình độ chuyên môn sâu, có phương
pháp sư phạm về dạy nghề và hướng nghiệp.
- Nội dung và cách thực hiện biện pháp:
+ Trước hết, để có một đội ngũ GV chuyên trách về
HĐGDHN, các trường THPT cần cho các GV kĩ thuật,
dạy nghề tại các trường tham gia các lớp đào tạo ngắn
hạn GV hướng nghiệp nhằm đáp ứng nhu cầu thực tế ở
các trường THPT. Tiếp theo, phải thường xuyên bồi
dưỡng đội ngũ này để họ nâng cao tay nghề, thực hiện tốt
hơn vai trò của mình trong HĐGDHN.
+ Về lâu dài, trong khi chờ đợi các trường đại học đào
tạo GV GDHN, cần tuyển chọn sinh viên tốt nghiệp đại
học khoa Tâm lí học, Giáo dục học, bổ sung thêm kiến
thức về HĐGDHN, đảm nhận việc giảng dạy hướng
nghiệp ở các trường THPT. Bởi vì các em sinh viên này
có khả năng tổ chức các HĐGDHN và tư vấn nghề cho
HS THPT.
+ HT các trường THPT cần tổ chức các buổi họp hội
cha mẹ HS, thông qua các phương tiện thông tin đại
chúng, cần làm cho cha mẹ HS nhận thức rõ của việc
hướng nghiệp đối với sự thành đạt nghề nghiệp của con
em họ sau này. Điều này rất khó khăn trong cơ chế thị
trường hiện nay, khi nhận thức của không ít người còn
lệch lạc, không có sự hiểu biết sâu sắc về nghề nghiệp,
không tư vấn cho con em mình trong quá trình chọn
nghề, dẫn đến tình trạng HS chọn nhầm hướng đi, gây
lãng phí thời gian và tiền bạc. Cần xóa bỏ tư tưởng cho
con em học nghề phổ thông chỉ để có điểm cộng vào kết
quả tốt nghiệp mà không cho đó là con đường hướng
nghiệp cần thiết cho con em mình mà hiện nay việc cộng
điểm khuyến khích của học nghề phổ thông chỉ có giá trị
thấp. Sự hợp tác chặt chẽ giữa gia đình và nhà trường sẽ
+ Tổ chức công tác tập huấn, bồi dưỡng cho GV tham
gia HĐGDHN ở các trường THPT.
+ Phát huy, tạo điều kiện cho GV dạy môn Kĩ thuật
tạo nên một môi trường đồng nhất trong phương thức công nghiệp, Kĩ thuật nông nghiệp tham gia HĐGDHN
giáo dục HS, trong nhiều tình huống, sự hỗ trợ về vật chất và dạy nghề phổ thông cho HS tại trường.
70
VJE
Tạp chí Giáo dục, Số đặc biệt Kì 2 tháng 5/2019, tr 67-73
+ Liên hệ với các GV ở các trường trung học chuyên nghiệp. Tùy theo điều kiện từng trường mà quy mô
nghiệp dạy nghề về trường hướng nghiệp cho HS.
phòng khác nhau, nhưng tối thiểu cần có phòng để giới
thiệu, tuyên truyền, GDHN cho HS, nhằm thông tin nghề
nghiệp, về thị trường lao động ở địa phương và cả nước,
về hệ thống trường đào tạo, về yêu cầu của các nghề đối
với những người đang có nhu cầu chọn nghề…
+ Vận động các nghệ nhân tham gia giảng dạy hướng
nghiệp các ngành nghề truyền thống của địa phương và
của đất nước.
+ Cử GV và CBQL đi tham quan, học tập ở một số
trường làm tốt hoạt động hướng nghiệp.
+ Nơi trao đổi giữa cá nhân và tập thể HS để tìm hiểu
hứng thú, khuynh hướng, nguyện vọng cũng như tâm tư,
băn khoăn, thắc mắc của HS khi chọn nghề.
+ Xây dựng đội ngũ cộng tác viên gồm cha mẹ HS,
cựu HS đã ra trường và thành đạt.
+ Xây dựng cơ chế phối hợp thực hiện GDHN giữa
các trường THPT với trung tâm giáo dục kĩ thuật tổng
hợp - hướng nghiệp, với các cơ sở đào tạo và doanh
nghiệp của địa phương.
+ Có chế độ bồi dưỡng Ban Hướng nghiệp và những
người tham gia HĐGDHN thích hợp.
2.2.5. Tăng cường công tác phối hợp giữa nhà trường
với gia đình và xã hội trong hoạt động giáo dục hướng
nghiệp cho học sinh trung học phổ thông
+ Xây dựng chính sách, chế độ cho các HĐGDHN.
Hạn chế rất lớn về GV, các trường không có GV chuyên
trách về GDHN, phần lớn là GV kiêm nhiệm. Đề nghị có
GV chuyên trách, được hưởng đầy đủ các chế độ, chính
sách.
- Mục đích và ý nghĩa của biện pháp: Tăng nguồn
kinh phí cho HĐGDHN, đảm bảo cơ sở vật chất, điều
kiện, phương tiện, trang thiết bị cho HĐGDHN; sắp xếp
đảm bảo thời gian cho HĐGDHN; huy động nguồn tài
chính cho các hoạt động tham quan học tập tại các cơ sở
sản xuất.
+ Củng cố, thiết lập lại hệ thống tổ chức HĐGDHN.
Đꢀy mạnh xã hội hóa HĐGDHN. Nhà nước có chương
trình cụ thể để phát triển giáo dục nghề nghiệp, phải chú
trọng quy hoạch, xây dựng trường, chế độ chính sách, có
Ban chỉ đạo PLHS và Ban tư vấn hướng nghiệp từ trung
ương đến các địa phương.
- Nội dung và cách thực hiện biện pháp:
+ Xây dựng kế hoạch tăng cường đầu tư về cơ sở vật
chất, trang thiết bị phục vụ GDHN. Nhà trường cần có
kế hoạch đầu tư thích ứng về cơ sở vật chất, tài chính,
trang thiết bị cho GDHN. Cụ thể là nhà trường cần có
phòng tư vấn nghề với trang thiết bị cần thiết để phòng
hoạt động được. Phòng có thể thông tin về thế giới nghề
nghiệp, về thị trường lao động, về xu hướng phát triển
của nền KT-XH của địa phương và đất nước. Phòng có
thể cung cấp các thông tin về hệ thống đào tạo, các yêu
cầu khác nhau của nghề, tư vấn được cho phụ huynh và
HS những băn khoăn, thắc mắc về nghề nghiệp. Trong
phòng trang bị các tranh ảnh, sách báo, tư liệu về các
nghề, tranh ảnh và tiểu sử những người đã thành đạt về
nghề nghiệp của mình, tranh ảnh về các vùng kinh tế của
cả nước… Ngoài ra, phòng cũng là nơi trưng bày các sản
phꢀm đặc biệt của địa phương hoặc do HS của trường
thực hiện.
+ Ủy ban nhân dân thành phố chỉ đạo các đơn vị
doanh nghiệptham gia hướng nghiệp, tạo hành lang pháp
lí để các cơ sở sản xuất, doanh nghiệp gần với các trung
tâm giáo dục thường xuyên, các trường THPT trong việc
hướng nghiệp HS phổ thông. Ủy ban nhân dân thành phố
có chế độ và thường xuyên bổ sung chế độ ưu đãi cho
HS tham gia học nghề, vận động xã hội xây dựng quỹ hỗ
trợ để hỗ trợ người học nghề, hỗ trợ trường đào tạo nghề.
+ Các cấp, các ngành cần quán triệt sâu sắc về quan
điểm, mục tiêu, nội dung, giải pháp đổi mới căn bản, toàn
diện GD-ĐT trên tinh thần Nghị quyết 8 Ban Chấp hành
Trung ương Khóa XI, tiếp tục đổi mới cơ chế, chính sách
đối với lĩnh vực GDHN trong xu thế hiện nay. Nguồn lực
bao gồm tài chính, con người và các trang thiết bị phục
vụ là hết sức cần thiết để thực hiện HĐGDHN thành
công. Do vậy, các trường THPT phải trang bị đủ điều
kiện cơ bản trên để tổ chức HĐGDHN, đòi hỏi chính
quyền TP. Đồng Xoài và xã hội phải có sự đầu tư thông
qua cơ chế của nhà nước và nguồn đóng góp của xã hội
bằng con đường xã hội hóa.
+ Nhà trường cũng cần xây dựng kinh phí và phương
tiện hỗ trợ cho những buổi giao lưu, hội thảo, tham quan
với chủ đề hướng nghiệp. Các hoạt động có thể diễn ra
tại trường tùy theo chủ đề.
Tuy nhiên, tình hình kinh phí dành cho giáo dục còn
eo hẹp, ngay cả trang thiết bị phục vụ cho hoạt động
giảng dạy ở các trường THPT chưa đáp ứng yêu cầu của
hoạt động giảng dạy nên cơ sở vật chất và trang thiết bị
cho hoạt động hướng nghiệp sẽ còn gặp nhiều khó khăn.
Để HĐGDHN có thể tiến hành được, trước hết, phải tổ
chức cho được phòng hướng nghiệp và tư vấn hướng
+ Xây dựng chính sách ưu đãi cho GV hướng nghiệp:
GV dạy GDHN phải có định mức cụ thể về số tiết dạy,
phải định mức giờ dạy của họ giữa tiết lí thuyết và tiết
thực hành, giữa tiết lí thuyết và tiết hướng dẫn HS tham
quan thực tế các cơ sở sản xuất, các trường CĐ, ĐH,
71
VJE
Tạp chí Giáo dục, Số đặc biệt Kì 2 tháng 5/2019, tr 67-73
TCCN... Các tiết thực tế nên quy đổi hợp lí nhằm giúp cùng với GV kĩ thuật, dạy nghề tại trường tham gia các
đỡ, hỗ trợ cho GV về tinh thần vật chất để GV an tâm, lớp đào tạo ngắn hạn GV hướng nghiệp nhằm đáp ứng
thực hiện tốt nhiệm vụ GDHN. Đối với HS: tạo điều kiện nhu cầu thực tế ở các trường THPT. Tiếp đó, phải thường
để các em tham gia tích cực vào các giờ chính khóa xuyên bồi dưỡng đội ngũ này để họ năng cao tay nghề,
hướng nghiệp, các buổi hướng nghiệp, tham quan các cơ thực hiện tốt hơn vai trò của mình trong HĐGDHN.
sở sản xuất tại địa phương, các cơ sở giáo dục phải có kế
+ Tổ chức công tác tập huấn, bồi dưỡng cho GV tham
hoạch kiểm tra, đánh giá động viên kịp thời đối với HS
gia HĐGDHN ở các trường THPT; phát huy, tạo điều
tham gia GDHN tích cực. Nhân gương điển hình đối với
kiện cho GV dạy môn Kĩ thuật công nghiệp, Kĩ thuật
các em tiêu biểu trong HĐGDHN.
nông nghiệp tham gia HĐGDHN và dạy nghề phổ thông
+ Các lực lượng như các cơ sở sản xuất, đơn vị kinh
doanh, ngoài sự cộng tác thân thiện phi lợi nhuận thì còn
cóthể là mối quan hệ tương hỗ, họ có thể giúp nhà trường
về phương diện hỗ trợ kĩ thuật, công nghệ, tài chính, cho
HS thực tập, tham quan… đó chính là những hình ảnh
sinh động về môi trường nghề nghiệp mà HS sẽ là một
chủ thể trong tương lai. Với các đơn vị bạn cùng hoạt
động trong ngành Giáo dục nhưng ở cấp độ khác như các
trường đại học, cao đẳng, trung cấp chuyên nghiệp và
dạy nghề thì sự hỗ trợ là rất đáng quý vì đó là cơ hội để
HS của trường có thể giao lưu, tìm hiểu học hỏi về hướng
tương lai của mình. Nhà trường có thể có những hoạt
động chung kết hợp với chủ đề hướng nghiệp giúp cho
hoạt động giáo dục của nhà trường phong phú hơn.
cho HS ngay tại trường. Hợp đồng với GV ở các trường
trung cấp chuyên nghiệp và dạy nghề về dạy hướng
nghiệp cho HS. Vận động các nghệ nhân tham gia giảng
dạy hướng nghiệp các ngành nghề truyền thống của địa
phương và đất nước. Cử GV và cán bộ quản lí đi tham
quan, học tập ở một số trường làm tốt công tác hướng
nghiệp. Xây dựng đội ngũ cộng tác viên gồm phụ huynh
HS, cựu HS đã ra trường và thành đạt. Thành lập và có
chế độ bồi dưỡng Tổ hướng nghiệp và những người tham
gia HĐGDHN thích hợp.
+ Đꢀy mạnh kiểm tra, đánh giá kết quả HĐGDHN
tại nhà trường. Đánh giá GV luôn phải đảm bảo tính
khách quan, chính xác, công bằng, kết quả đánh giá
chung được coi là tiêu chí để đánh giá thi đua của tổ
nhóm chuyên môn.
+ Vận động lực lượng mạnh thường quân, các lực
lượng ban ngành, đoàn thể hỗ trợ nhà trường tổ chức các
buổi tư vấn hướng nghiệp có mời các chuyên gia tư vấn,
tổ chức các ngày hội tư vấn hướng nghiệp - tuyển sinh,
cho HS tham quan hướng nghiệp và mỗi lực lượng sẽ là
nơi đỡ đầu trong đào tạo và sử dụng nguồn lực lao động
về sau.
+ Lập kế hoạch kiểm tra định kì và kiểm tra chuyên
đề GDHN; Tổ tư vấn hướng nghiệp phải lập được kế
hoạch kiểm tra định kì và kiểm tra chuyên đề của GDHN,
qua mỗi lần kiểm tra đều có đánh giá và rút kinh nghiệm
để xây dựng ý thức tự kiểm tra của GV và HS.
+ Các báo cáo về GDHN cần đi sâu vào những đánh
giá tồn tại chủ quan và khách quan, tìm hiểu nguyên
nhân, từ đó, tìm ra những giải pháp phù hợp cho kế hoạch
thời gian tiếp theo.
+ Nhà trường cần có sự kết hợp chặt chẽ hơn với Ban
đại diện cha mẹ HS, đưa hoạt động định hướng nghề
nghiệp trở thành một công tác thường xuyên của Ban đại
diện cha mẹ HS.
2.2.6. Đẩy mạnh công tác bồi dưỡng đội ngũ cán bộ quản
lí, giáo viên phụ trách hoạt động giáo dục hướng nghiệp
+ Nhà trường cần xây dựng các tiêu chí đánh giá GV
trong GDHN; đánh giá hiệu quả hoạt động của từng cá
nhânlà việc làm rất khó và rất tế nhị của nhà trường. Hiệu
quả của GDHN cũng giống như hiệu quả của hoạt động
giáo dục khác, nó không thể thực hiện ngay tức thời mà
phải sau một thời gian dài, khi HS đã ra trường, thậm chí
khi đã trưởng thành, thành đạt trong công tác. Vì vậy, để
đánh giá hiệu quả công tác của GV thực hiện GDHN, ta
cần căn cứ vào các mức độ hoạt động của từng cá nhân.
- Mục đích và ý nghĩa của biện pháp: Để đáp ứng nhu
cầu ngày càng cao về GDHN trong thời gian tới, cần phải
có một đội ngũ CBQL, GV phụ trách HĐGDHN có
phꢀm chất đạo đức tốt, có trình độ chuyên môn sâu, có
năng lực sư phạm về dạy nghề và hướng nghiệp, đặc biệt
có tay nghề thực hành giỏi. Đội ngũ CBQL, GV phụ
trách HĐGDHN là phương tiện cần thiết và là nhu cầu
thiết yếu cho HĐGDHN ở các trường THPT.
+ Có thể xây dựng chuꢀn đánh giá của nhà trường
thông qua các tiêu chí: Tiến độ thực hiện, ngày giờ công,
- Nội dung và cách thực hiện biện pháp:
+ Trước mắt, để có GV tham gia HĐGDHN ở các nền nếp giảng dạy, nền nếp sinh hoạt chuyên môn, sự
trường THPT TP. Đồng Xoài, Sở GD-ĐT và các trường tham gia hoạt động do thầy cô tổ chức (Hoạt động này
THPT cần tận dụng hết đội ngũ GV chủ nhiệm sẵn có có thể thực hiện bằng phiếu thăm dò ý kiến)…
72
VJE
Tạp chí Giáo dục, Số đặc biệt Kì 2 tháng 5/2019, tr 67-73
2.2.7. Đảm bảo các điều kiện về cơ sở vật chất, trang thông qua đó phát huy tính chủ động và khả năng sáng
thiết bị phục vụ cho hoạt động giáo dục hướng nghiệp tạo của từng GV.
trong nhà trường trung học phổ thông
+ Cuối cùng, cần chú ý làm tốt công tác bồi dưỡng và
- Mục đích và ý nghĩa của biện pháp: tạo điều kiện đào tạo đội ngũ GV, cán bộ chuyên trách thiết bị để họ
thuận lợi cho công tác giáo dục hướng nghiệp của GV và có thể làm chủ trong khai thác và sử dụng phương tiện
là điều kiện quan trọng trong việc quản lí của người HT. phục vụ cho HĐGDHN.
- Nội dung và cách thực hiện biện pháp:
3. Kết luận
HĐGDHN trong nhà trường phổ thông có ý nghĩa rất
+ Kết hợp việc sử dụng thiết bị với việc thực hiện nội
dung và phương pháp dạy học. Xét về nội dung và thực quan trọng đối với việc định hướng nghề nghiệp cho HS.
hiện các phương pháp dạy học HĐGDHN thì thiết bị dạy Các biện pháp trên tác động đồng bộ đến các yếu tố cấu
học đóng vai trò rất tích cực. Nếu có thiết bị dạy học tốt, trúc của GDHN THPT nhằm làm cho hoạt động này thực
chúng ta sẽ truyền tải nội dung từ người dạy tới người sự được tổ chức một cách khoa học, có hệ thống và đồng
học tốt, giúp người học chủ động khai thác nội dung dưới bộ hơn. Các biện pháp đề xuất trên đây nếu được triển
sự hướng dẫn có phương pháp của người dạy. Đứng trên khai thực hiện một cách nhịp nhàng, đồng bộ, khả dĩ sẽ
một góc độ nào đó thì thiết bị là một bộ phận không thể tạo được bước chuyển biến quan trọng, có tính đột phá
thiếu được của nội dung và phương pháp HĐGDHN.
đối với việc tăng cường quản lí HĐGDHN cho HS các
trường THPT TP. Đồng Xoài, tỉnh Bình Phước, đáp ứng
yêu cầu đổi mới giáo dục phổ thông hiện nay.
+ Cải tiến phương tiện dạy học phù hợp với mục tiêu,
nội dung, phương pháp. Hiện nay, các trường phổ thông
và ngành giáo dục đang đứng trước một thách thức mới,
đó là phải đào tạo những con người thích ứng với công
việc, cuộc sống trong nền KT-XH thay đổi liên tục.
Trong hoàn cảnh đó, mục tiêu, nội dung, phương pháp
dạy học HĐGDHN cũng từng bước được đổi mới, điều
đó đỏi hỏi phương tiện thiết bị cũng phải cải tiến, thì mới
phát huy được tác dụng.
Tài liệu tham khảo
[1] Ban Chấp hành Trung ương (2013). Nghị quyết số
29-NQ/TW ngày 04/11/2013 về đổi mới căn bản,
toàn diện giáo dục và đào tạo, đáp ứng yêu cầu công
nghiệp hóa, hiện đại hóa trong điều kiện kinh tế thị
trường định hướng xã hội chủ nghĩa và hội nhập
quốc tế.
+ Hình thành thế giới thông tin về nghề nghiệp, về thị
trường lao động ở địa phương và cả nước, về hệ thống
trường đào tạo, về yêu cầu của nghề đối với những người
đang có nhu cầu về nghề nhằm tăng cường hiệu quả sử
dụng nó trong quá trình dạy học HĐGDHN. Trong đó
gồm có nhiều thiết bị đó là: tranh ảnh, báo chí, tài liệu
giới thiệu các ngành nghề; tư liệu tranh ảnh giới thiệu các
trường đào tạo công nhân kĩ thuật...
[2] Bộ GD-ĐT (2018). Chương trình giáo dục phổ
thông - Chương trình tổng thể.
[3] Bộ GD-ĐT (2013). Tổ chức tư vấn hướng nghiệp và
tư vấn tuyển sinh cho nhóm, lớp học sinh cấp trung
học phổ thông. NXB Đại học Quốc gia Hà Nội.
[4] Bộ GDĐT (2014). Văn bản số 3119/BGD&ĐT-
GDCN về hướng dẫn phối hợp để thực hiện giáo dục
hướng nghiệp, đào tạo kĩ năng nghề nghiệp cho học
sinh phổ thông.
[5] Phùng Đình Mẫn (chủ biên) - Phan Minh Tiến -
Trương Thanh Thủy (2006). Thiết kế bài dạy học và
kiểm tra, đánh giá kết quả hoạt động giáo dục
hướng nghiệp ở trường trung học phổ thông. NXB
Giáo dục.
+ Đảm bảo và tận dụng tối đa các điều kiện phục vụ
cho việc sử dụng phương tiện dạy học như điện nước,
không khí, ánh sáng, an toàn, độ che tối... đáp ứng theo
yêu cầu của mỗi môn nghề. Điều này đòi hỏi phải có sự
thống nhất giữa mục đích lao động nghề nghiệp - đối
tượng lao động - công cụ lao động - điều kiện lao động
và việc sử dụng phương tiện dạy học.
+ Bảo đảm sự liên hệ lẫn nhau giữa GV, HS và
phương tiện dạy học. Việc liên hệ này góp phần làm phát
triển hoạt động tư duy độc lập của HS, là một hệ thống
hoạt động có liên quan với nhau, tức là toàn bộ quá trình
nhận thức và hành động nhằm đạt mục đích đề ra.
[6] Nguyễn Thị Túy Phượng (2018). Thực trạng quản
lí hoạt động giáo dục hướng nghiệp cho học sinh tại
các trường trung học phổ thông huyện Hóc Môn,
Thành phố Hồ Chí Minh. Tạp chí Giáo dục, số 439,
tr 1-6.
+ Xây dựng phòng học chuyên môn đảm bảo tiêu [7] Nguyễn Thị Ánh Tuyết (2017). Một số biện pháp
chuꢀn, xây dựng cảnh quan môi trường phục vụ hoạt
động dạy học nghề phổ thông. Ngoài ra, hàng năm,
nhà trường cần phát động và tổ chức thi làm đồ dùng
dạy học để bổ sung thiết bị dạy học cho các môn nghề,
nhằm nâng cao chất lượng và hiệu quả công tác
quản lí giáo dục hướng nghiệp cho học sinh trung
học phổ thông dân tộc nội trú khu vực Tây Bắc. Tạp
chí Giáo dục, số đặc biệt tháng 6, tr 47-51; 43.
73
7 trang
16/04/2022
1220
Bạn đang xem tài liệu "Biện pháp quản lí hoạt động giáo dục hướng nghiệp ở các trường Trung học phổ thông thành phố Đồng Xoài, tỉnh Bình Phước", để tải tài liệu gốc về máy hãy click vào nút Download ở trên
File đính kèm:
- bien_phap_quan_li_hoat_dong_giao_duc_huong_nghiep_o_cac_truo.pdf
