Khó khăn tâm lí của giáo viên Tiểu học khi đánh giá bằng nhận xét cho học sinh ở một số trường Tiểu học tại thành phố Sơn La

Download

TẠP CHÍ KHOA HỌC

Khoa học Xã hội, Số 9 (6/2017) tr. 42 - 47

KHÓ KHĂN TÂM LÍ CỦA GIÁO VIÊN TIỂU HỌC

KHI ĐÁNH GIÁ BẰNG NHẬN XÉT CHO HỌC SINH

Ở MỘT SỐ TRƢỜNG TIỂU HỌC TẠI THÀNH PHỐ SƠN LA

Lê Thị Thu Hà^

Trường Đại học Tây Bắc

Tóm tắt: Đánh giá học sinh bằng nhận xét đã được nhiều trường học ở các quốc gia trên thế giới áp

dụng. Ở Việt Nam, xu thế này đã bắt đầu được áp dụng từ năm học 2014 - 2015 khi Thông tư 30/2014/TT -

BGDĐT của Bộ Giáo dục và Đào tạo có hiệu lực. Tuy nhiên, khi đánh giá theo hướng này, giáo viên gặp phải

không ít khó khăn và thách thức. Với bài viết này, chúng tôi chỉ đề cập đến thực trạng khó khăn tâm lí của giáo

viên tiểu học khi đánh giá học sinh bằng nhận xét ở một số trường tiểu học tại thành phố Sơn La. Khó khăn đó

được biểu hiện cụ thể trong các mặt nhận thức, thái độ, hành vi của giáo viên khi tiến hành đánh giá bằng nhận

xét. Các biểu hiện của các khó khăn xuất hiện với những mức độ khác nhau và chịu ảnh hưởng của nhiều nguyên

nhân khác nhau.

Từ khóa: Đánh giá bằng nhận xét, giáo viên tiểu học, khó khăn tâm lí.

1. Đặt vấn đề

Khó khăn tâm lí là những nét tâm lí cá nhân nảy sinh trong quá trình hoạt động của chủ

thể, gây cản trở, ảnh hưởng tiêu cực đến quá trình và hiệu quả hoạt động của chủ thể.

Vấn đề khó khăn tâm lí (KKTL) đã được các nhà nghiên cứu xem xét dưới nhiều góc

độ, nhiều khách thể với nhiều lĩnh vực khác nhau. Tuy nhiên, nghiên cứu phát hiện ra KKTL

trong việc đánh giá (ĐG) bằng nhận xét (NX) cho học sinh tiểu học (HSTH) thì còn ít được đi

sâu tìm hiểu, nhất là với học sinh tiểu học ở thành phố trẻ ở vùng Tây Bắc nói chung và Sơn

La nói riêng. Ở Việt Nam, các tác giả chủ yếu tập trung vào nghiên cứu các KKTL trong giao

tiếp, trong hoạt động học tập của học sinh, sinh viên.

Về đánh giá bằng nhận xét, thông tư 30/2014/TT - BGDĐT của Bộ Giáo dục và Đào tạo

có ghi rõ: “Trong đánh giá thường xuyên, giáo viên ghi những lời nhận xét đáng chú ý nhất

vào sổ theo dõi chất lượng giáo dục, những kết quả học sinh đã đạt được hay chưa đạt được;

biện pháp cụ thể giúp học sinh vượt qua khó khăn để hoàn thành nhiệm vụ; các biểu hiện cụ

thể về sự hình thành và phát triển năng lực, phẩm chất của học sinh; những điều cần đặc biệt

lưu ý để giúp cho quá trình theo dõi, giáo dục đối với cá nhân, nhóm học sinh trong học tập,

rèn luyện”. [1]

Thực tiễn cho thấy, “Việc đánh giá bằng nhận xét có tác động mạnh mẽ đến các mặt

tâm lí của học sinh tiểu học. Nó có thể thúc đẩy sự hình thành và phát triển nhân cách lành

mạnh cho học sinh nhưng cũng có thể gây cản trở, gây khó khăn cho quá trình này, nếu như

giáo viên không biết cách nhận xét” [3]. Hơn nữa, đánh giá kết quả học tập của học sinh bằng

nhận xét là một hoạt động khá phức tạp, đòi hỏi những người đánh giá phải có cái nhìn sâu

sắc và cần có căn cứ cụ thể. Những phản hồi về kết quả học tập của học sinh phải thật sự có ý

^Ngày nhận bài: 26/9/2016. Ngày nhận đăng: 15/6/2017

Liên lạc: Lê Thu Hà, e - mail: lehatbu@gmail.com

nghĩa đối với bản thân mỗi học sinh vì có như vậy mới tác động đến nhận thức và hành vi của

học sinh. [5].

Thông tư 30/2014/TT - BGDĐT của Bộ Giáo dục - Đào tạo đã tạo nên một sự

chuyển biến trong kiểm tra, đánh giá ở bậc tiểu học. Thông tư thể hiện quan điểm giáo dục

toàn diện trong giáo dục tiểu học, tạo điều kiện để học sinh phát triển các năng lực, phẩm

chất và kĩ năng sống. Tuy nhiên, nhiều vấn đề nảy sinh trong quá trình thực hiện đòi hỏi

giáo viên, các cấp quản lý và cả xã hội cần có những giải pháp để hoàn thiện nhằm thực

hiện việc đánh giá học sinh bằng nhận xét đạt được hiệu quả cao nhất. Những khó khăn

mà giáo viên gặp phải là khối lượng công việc quá tải về thời gian và công sức bỏ ra khi

đánh giá theo nhận xét [6].

Thành phố Sơn La có 14 trường tiểu học, việc ĐG học sinh tiểu học được thực hiện theo

những quy định của Bộ Giáo dục và Đào tạo. Sự thay đổi đánh giá học sinh thường xuyên bằng

điểm số sang đánh giá bằng NX cũng gây không ít khó khăn cho giáo viên tiểu học. Bài viết đề

cập đến thực trạng KKTL của giáo viên tiểu học ở một số trường tiểu học tại thành phố Sơn La

khi ĐG bằng NX cho học sinh tiểu học. Không chỉ là những khó khăn về nhận thức, thái độ mà

còn là những khó khăn về thói quen, hành vi khi đánh giá học sinh bằng nhận xét.

2. Nội dung

2.1. Thực trạng KKTL của giáo viên khi ĐG học sinh bằng NX ở một số trường tiểu học tại

TP Sơn La

Xoay quanh vấn đề đánh giá học sinh tiểu học theo Thông tư 30/2014/TT - BGDĐT của

Bộ giáo dục và Đào tạo, có rất nhiều thắc mắc - hỏi đáp của giáo viên tiểu học về mục đích,

nội dung, nguyên tắc, phương pháp đánh giá.... Trong đó, giáo viên gặp nhiều khó khăn trong

việc đánh giá bằng nhận xét. Chẳng hạn, giáo viên băn khoăn về vấn đề: “Trong đánh giá

thường xuyên hoạt động học tập, sự tiến bộ và kết quả học tập, khi nào giáo viên dùng lời nói,

khi nào thì nên viết vào vở, phiếu học tập của học sinh?” hay “Giáo viên bộ môn dạy nhiều

lớp, nhiều học sinh nên việc nhận xét rất mất nhiều thời gian. Vậy giáo viên bộ môn sẽ thực

hiện việc đánh giá như thế nào cho hiệu quả?”[4].

Chúng tôi tiến hành khảo sát KKTL của 89 giáo viên tiểu học. Trong đó, bao gồm 58

giáo viên chủ nhiệm, 22 giáo viên chuyên và 09 cán bộ quản lí của 3 trường tiểu học: Trường

Tiểu học Ngọc Linh, Trường Tiểu học Quyết Tâm, Trường Tiểu học Hua La. KKTL của họ

được biểu hiện trên 3 mặt: Nhận thức, thái độ và hành vi.

Với câu hỏi: Anh (chị) thường gặp những khó khăn tâm lí sau ở những mức độ nào khi

đánh giá học sinh bằng nhận xét? Tương ứng với mỗi khó khăn tâm lí của GV chúng tôi liệt

kê một số biểu hiện và đề nghị GV đánh dấu vào các mức độ “thường xuyên”, “thỉnh thoảng”,

“không bao giờ”. Sau đó chúng tôi cho điểm theo mức 3đ - 2đ - 1đ; Với thang đánh giá là:

X 1:

2  X  3: Khó khăn; 1 X  2: Có khó khăn nhưng không nhiều;

Không khó khăn.

Chúng tôi đã tiến hành xử lí số liệu và kết quả thu được ở các Bảng 1, 2, 3 như sau:

Bảng 1. KKTL của giáo viên qua biểu hiện về nhận thức khi ĐG bằng NX

Mức độ

STT

∑

Thứ bậc

Biểu hiện

Chưa có hiểu biết nhiều về ĐG bằng NX.

153

219

213

237

1,72

2,46

2,39

2,66

Nhận thức về động cơ ĐG học sinh bằng NX chưa rõ ràng.

Chưa nhận thức sâu sắc về tầm quan trọng của ĐG học sinh bằng NX

Chưa có hiểu biết đầy đủ về kĩ thuật ĐG bằng NX

Hầu hết giáo viên đều gặp khó khăn “Chưa có hiểu biết về kĩ thuật đánh giá bằng nhận

X  2,66

xét” (

). Để nhận xét học sinh bằng lời và bằng chữ theo đúng tinh thần “vì sự tiến

bộ của người học”, “không so sánh học sinh này với học sinh khác” thì giáo viên còn tỏ ra

thiếu hiểu biết về các kĩ thuật như: Dùng lời nói, cử chỉ, điệu bộ, ánh mắt, câu từ...mang tính

chất tích cực khi nhận xét học sinh. Mục đích của đánh giá bằng nhận xét là giảm áp lực về

điểm số cho học sinh, hình thành “động cơ bên trong” cho học sinh trong quá trình học tập.

Song không phải thầy cô nào cũng hiểu được điều ấy. Chính vì thế mà giáo viên gặp khó khăn

“Nhận thức về động cơ đánh giá bằng nhận xét chưa rõ ràng”, và “Chưa nhận thức sâu sắc vai

trò của đánh giá học sinh bằng nhận xét”.

Bảng 2. KKTL của giáo viên qua biểu hiện về thái độ khi ĐG bằng NX

Mức độ

STT

∑

Thứ bậc

Biểu hiện

Chán nản khi phải NX quá nhiều

245

131

199

263

205

258

2,75

1,47

2,24

2,95

2,3

Chủ quan trong ĐG học sinh bằng NX

Thiếu kiên nhẫn trong NX học sinh

Mệt mỏi vì phải ghi quá nhiều NX vào hồ sơ, sổ sách

Cảm thấy nhiều áp lực trong việc ĐG bằng NX

Không hứng thú với việc ĐG bằng NX

2,89

Những khó khăn tâm lí được biểu hiện về mặt thái độ của giáo viên khi ĐG bằng NX

cũng khá đa dạng. Có thể thấy, khó khăn “Mệt mỏi vì phải ghi quá nhiều nhận xét vào hồ sơ,

X  2,95

sổ sách” là khó khăn lớn nhất (

). Thay vì việc chấm điểm như trước đây, giáo viên

phải nhận xét học sinh, phải ghi lời nhận xét hàng tháng về các mặt: Môn học và hoạt động

giáo dục; phẩm chất; năng lực của học sinh vào sổ theo dõi chất lượng giáo dục. Ngoài ra,

hàng ngày, hàng tuần cũng phải ghi những lời nhận xét cụ thể về ưu nhược điểm của học sinh

vào vở bài tập để các em biết hướng sửa chữa. Điều này đã khiến cho khối lượng công việc

của giáo viên rất lớn, nên họ luôn cảm thấy chán nản, mệt mỏi... Vì công việc này đòi hỏi cần

nhiều thời gian, tâm huyết... chính vì thế đa phần giáo viên thích đánh giá bằng điểm số hơn.

Cho nên họ “Không hứng thú với đánh giá bằng nhận xét”; “Chán nản khi phải nhận xét quá

nhiều”. Khó khăn “Chủ quan trong đánh giá học sinh bằng nhận xét” ở mức độ thấp nhất

X 1,47

(

). Đa số giáo viên đều nhận thức được việc đánh giá trách nhiệm của mình nên họ

ít chủ quan trong đánh giá học sinh.

Bảng 3. KKTL của giáo viên qua các biểu hiện về hành vi khi ĐG bằng NX

Mức độ

STT

∑

Thứ bậc

Biểu hiện

Lúng túng, thiếu linh hoạt khi đưa ra lời NX phù hợp với HS

Chưa thích ứng với phương thức ĐG HS bằng NX

247

171

261

2,77

1,92

2,93

Khó đưa ra những câu từ NX mang tính tích cực đối với HS một

cách thường xuyên

Chưa từ bỏ thói quen “so sánh học sinh” trong NX bằng lời

Chưa quen với việc NX vì sự tiến bộ của học sinh

NX một cách “hình thức” để hoàn thiện hồ sơ cho HS

186

221

234

2,09

2,48

2,63

KKTL của giáo viên khi ĐG bằng NX được biểu hiện sinh động nhất qua “hành vi” của

họ. Giáo viên gặp khó khăn lớn nhất là “Khó đưa ra những câu từ nhận xét mang tính tích cực

X  2,93

đối với học sinh một cách thường xuyên” (

). Những lời nhận xét mang tính tích

cực như “Cô tin là con sẽ làm được!”, “Cô rất vui vì con đã làm xong bài tập”, “Cô nghĩ sẽ tốt

hơn nếu con...”,... thì không phải giáo viên nào cũng có thói quen dùng để nhận xét học sinh.

2.2. Nguyên nhân ảnh hưởng đến KKTL của giáo viên khi ĐG bằng NX

Những KKTL mà giáo viên gặp phải khi đánh giá bằng NX chịu ảnh hưởng bởi nhiều

nguyên nhân kể cả chủ quan lẫn khách quan. Với câu hỏi: Theo anh (chị), những nguyên nhân

sau ảnh hưởng đến KKTL của giáo viên khi đánh giá bằng NX ở những mức độ nào? Chúng tôi

liệt kê một số nguyên nhân và đề nghị GV đánh dấu vào các mức độ “Nhiều”, “ít”, “không ảnh

hưởng”. Sau đó chúng tôi cho điểm theo mức 3đ - 2đ - 1đ; Với thang đánh giá là: 2  X  3:

X 1:

Ảnh hưởng nhiều; 1 X  2: Có ảnh hưởng nhưng không nhiều;

Không ảnh hưởng.

Chúng tôi đã tiến hành xử lí số liệu và thu được kết quả thu được ở Bảng 4, 5 như sau:

Bảng 4. Nguyên nhân chủ quan dẫn đến KKTL của giáo viên khi ĐG bằng NX

Mức độ

Thứ

bậc

STT

∑

Nguyên nhân

Do thiếu kinh nghiệm ĐG bằng NX

233 2,62

179 2,01

203 2,28

177 1,98

265 2,98

242 2,72

Do bản thân chưa quen với việc ĐG thường xuyên bằng NX

Do bản thân chưa tích cực với việc ĐG

Do khả năng thích ứng của bản thân với cách ĐG bằng NX chưa cao

Do không hứng thú với việc ĐG bằng NX

Do chịu ảnh hưởng nặng nề của ĐG truyền thống

Bảng 5. Nguyên nhân khách quan dẫn đến KKTL của giáo viên khi ĐG bằng NX

Mức độ

STT

∑

Thứ bậc

Nguyên nhân

Do thiếu tài liệu liên quan đến ĐG bằng NX

Do ĐG bằng NX khó

132

189

155

1,48

2,12

1,74

1,52

Do chưa được hướng dẫn cách ĐG bằng NX một cách cụ thể

Việc tuyên truyền, giải thích hướng dẫn của các cấp quản lý giáo dục 135

chưa hiệu quả, chưa tường minh

Chưa có bộ chuẩn chung hay bộ tiêu chí chung để ĐG

Do ĐG bằng NX tốn nhiều thời gian

255

258

235

210

245

264

2,86

2,9

Do cấp trên yêu cầu phải hoàn thành nhiều sổ sách

Do nhận thức của phụ huynh về ĐG bằng NX còn hạn chế

Do sự thiếu hợp tác của phụ huynh trong việc ĐG bằng NX

2,64

2,35

2,75

2,97

10 Do phải NX quá nhiều HS

Như vậy, có thể thấy nguyên nhân ảnh hưởng nhiều nhất đến KKTL của giáo viên là

“Do phải nhận xét quá nhiều HS”, “Do ĐG bằng NX tốn nhiều thời gian”; “Do không hứng

thú với ĐG bằng NX”, bởi giáo viên “chịu ảnh hưởng nặng nề của cách đánh giá truyền

thống”. Một số giáo viên Trường Tiểu học Ngọc Linh cho rằng: “Nếu như sĩ số lớp học là 25

học sinh/lớp thì dường như đánh giá bằng nhận xét sẽ hiệu quả hơn rất nhiều. Lớp chúng tôi

dạy có đến 40 học sinh thì việc nhận xét thường xuyên cho từng em học sinh là rất khó”

Dường như giáo viên vẫn thích hướng đánh giá cũ tức là đánh giá thường xuyên bằng điểm số

với các môn Toán, Tiếng Việt, Khoa học, Lịch sử và Địa lí. Họ cho rằng, đánh giá bằng nhận

xét tốn nhiều thời gian, công sức nên giáo viên vất vả hơn. Chấm điểm dù đông học sinh

nhưng vẫn nhanh hơn đánh giá bằng NX. Hơn nữa, giáo viên còn thiếu kinh nghiệm trong

việc ĐG bằng NX. Chính vì thế đánh giá bằng nhận xét đôi khi còn “hình thức” thậm chí

“chống đối” để phục vụ cho công tác kiểm tra, thanh tra của cấp trên.

3. Kết luận

Việc ĐG học sinh tiểu học bằng NX là việc làm rất cần thiết đối với nền giáo dục hiện

đại. Tuy nhiên, không phải giáo viên nào cũng có thể “sẵn sàng” trong việc ĐG học sinh theo

hướng này. Giáo viên tiểu học của một số trường tiểu học ở thành phố Sơn La khi ĐG học

sinh theo hướng này cũng gặp muôn vàn khó khăn về mặt tâm lí, được biểu hiện qua các mặt:

nhận thức, thái độ, hành vi. Mỗi biểu hiện khó khăn được xếp theo các thứ bậc khác nhau.

Những khó khăn lớn nhất mà giáo viên gặp phải đó là: chưa có hiểu biết về kĩ thuật ĐG học

sinh bằng nhận xét; chán nản khi phải NX quá nhiều; Chính vì thế mà “khó quan tâm đến tất

cả học sinh trong lớp”. Các khó khăn này do nhiều nguyên nhân từ phía giáo viên, các cấp

quản lí, học sinh... Năm học 2016 - 2017, Bộ Giáo dục và Đào tạo đã triển khai chỉnh sửa một

số nội dung trong Thông tư 30/2014/TT - BGDĐT thành Thông tư 22/2016/TTBGDĐT và

chính thức có hiệu lực từ 06/11/2016. Trong đó có sự thay đổi cơ bản về việc giảm tải hồ sơ

sổ sách cho giáo viên [2]. Đây cũng là một trong những giải pháp để tránh tình trạng “hình

thức” trong đánh giá bằng nhận xét. Chúng tôi hi vọng trong thời gian tới, việc triển khai một

cách cụ thể các “kĩ thuật ĐG bằng NX trong giờ lên lớp” sẽ được tổ chức một cách rộng rãi

trên địa bàn các tỉnh miền núi Tây Bắc nói chung và tỉnh Sơn La nói riêng; góp phần nâng cao

hiệu quả ĐG của các giáo viên tiểu học đồng thời nâng cao chất lượng giáo dục cho học sinh.

TÀI LIỆU THAM KHẢO

[1] Bộ Giáo dục và Đào tạo (2014). Thông tư số 30/2014/TT - BGDĐT ngày 28/8/2014 về

“Quy định đánh giá học sinh tiểu học”.

[2] Bộ Giáo dục và Đào tạo (2016). Thông tư số 22/2016/TT - BGDĐT sửa đổi, bổ sung

một số điều của Quy định đánh giá học sinh tiểu học ban hành kèm theo Thông tư số

30/2014/TT - BGDĐT của Bộ Giáo dục và đào tạo.

[3] Nguyễn Khải Hoàn - Nguyễn Bá Đức (2015). Đánh giá học sinh tiểu học theo tiếp cận

năng lực. Nhà xuất bản Đại học Thái Nguyên.

[4] Nguyễn Hữu Hợp (2015). Hướng dẫn thực hiện đánh giá học sinh tiểu học (theo Thông

tư 30/2014/TT - BGDĐT). Nhà xuất bản Đại học Quốc gia, Hà Nội.

[5] Trịnh Thị Hương - Nguyễn Ngọc Diệp - Nguyễn Túy An (2015). Đánh giá học sinh tiểu

học bằng nhận xét, tiếp cận từ phía người học, Kỉ yếu Hội thảo Khoa học Quốc tế về

Đánh giá học sinh theo tiếp cận năng lực. Nhà xuất bản Đại học Thái Nguyên.

[6] Ngô Minh Oanh (2015). Giải pháp nâng cao hiệu quả đánh giá bằng nhận xét của giáo

viên đối với học sinh tiểu học theo thông tư 30/2014/BGDĐT của Bộ Giáo dục - Đào

tạo, Kỉ yếu Hội thảo Khoa học Quốc tế về Đánh giá học sinh theo tiếp cận năng lực.

Nhà xuất bản Đại học Thái Nguyên.

CHALLENGES FACED BY PRIMARY TEACHERS IN SON LA WHEN MAKING

FORMATIVE ASSESSMENT ON THEIR STUDENTS’ PROGRESS

Le Thi Thu Ha

Tay Bac University

Abstract: Formative assessment has been widely used at primary level worldwide. In Vietnam, the

implementation of formative assessment across this level has begun since the school year 2014 - 2015 in the

light of Circular No.30/2014 issued by Ministry of Education and Training in 2014. However, during the

practice, primary teachers in general and those teaching in Son La city area in particular have been facing a

number of challenges which are carefully investigated in this study. The findings showed that these challenges

result from teacher perception, attitude, and behaviors towards formative assessment. The findings also

suggested that perception, attitude and behaviors towards formative assessment among teacher population in

Son La city primary schools are different and affected by a number of factors.

Keywords: Challenge, formative assessment, primary teacher.

6 trang yennguyen 16/04/2022 3540

Download

Bạn đang xem tài liệu "Khó khăn tâm lí của giáo viên Tiểu học khi đánh giá bằng nhận xét cho học sinh ở một số trường Tiểu học tại thành phố Sơn La", để tải tài liệu gốc về máy hãy click vào nút Download ở trên

File đính kèm:

kho_khan_tam_li_cua_giao_vien_tieu_hoc_khi_danh_gia_bang_nha.pdf